هنر شهری چیست و چقدر راجع به نقاشی گرافیتی میدانید؟

دانشجوي كامپيوتر

دستیار مدیر تالار هنر
کاربر ممتاز
در اینجا قصد داریم راجع به این سبک نقاشی جنجالی صحبت کنیم.نقاشی گرافیتی یا هنر شهری نوعی نقاشی هست که به جایی بوم نقاشی و کاغذ روی دیوارکشیده میشود، روی دیوار شهر…
در نقاشی گرافیتی هنرمندان معمولا لقب خود ویا اسم گروه خود را با فونت و با شکلی بعضا ناخوانا و البته فوق العاده زیبا و جذاب و با معمولا اسپری با رنگ های جالب توجه ، به روی دیوار می کشند آنها معمولا دارای نوعی امضای هنر هستند که هم در پایین اثر هنریشان دیده میشود و هم امضایشان را جداگانه هرجای ممکن است بزنند! گرافیتی مدرن ترین نقاشی دنیا به شمار می رود در نقاشی گرافیتی هوش هنرمند و فکر باز اوست که باعث میشود رنگها در کنار هم حالتی حیرت برنگیز پیدا کنند.در کشور های مثل امریکا ، انگلیس ، فرانسه ، آلمان ، استرالیا و … گرافیتی بسیار نقش مهمی در زندگی روزمره مردم دارد در بعضی کشورها از نقاشی های گرافیتی به عنوان جذابه های توریستی استفاده میکنند مثلا در آلمان ودر استرالیا.


دیوار برلین


گرافیتی هنری خیابانی و شهری است که همیشه بین موافقان و مخالفانش کش مکش های وحشتناک و بسیار جدی وجود داشته است برخی آن را هنر میدانند و نوعی ابراز احساسات مردمی و برخی آن را معضل و مشکلی که به زیبای شهری لطمه و آسیب جدی می زند، و البته گرافیتی مخالفان سرسخت بسیاری نیز داشته است از سیاستمدارن گرفته و تا مردم عادی که در طول تاریخ گرافیتی همواره سعی در نابودی این سبک نقاشی داشته اند اما هیچگاه هیچکسی موفق به متوقف کردن و نابودی این هنر نشده است و این هنر در تمام محدودیت ها همواره رشد کرده است و سیر صعودی داشته است.
مثلا در حال حاضر کشیدن نقاشی های گرافیتی بروی دیوارهای شهر بدون اجازه از مالک آنها جرئم محسوب میشود برخوردهای از جمله جریمه های نقدی و یا حتی زندان با خاطیان در بعضی از کشورها در نظر گرفته میشود که حتی برای هنرمندان گرافیتی مشهور این موضوع بار ها دردسر ساز شده است، در بسیاری از کشور های غربی که گرافیتی نقش پررنگی دارد به معضل جدی برای شهرداری ها نیز تبدیل شده است مثلا فروش اسپری به افراد کم سن و زیر ۱۸ سال ممنوع میباشد و حتی در برخی کشور ها بازی های رایانه ی که مربوط به گرافیتی می باشد یا محدودت سنی دارد و یا کلا ممنوع می باشد.چندی قبل در کشور انگلیس توماری امضا شد که عده ی از سران کشور انگلیستان هم آن را امضا کردند که هدف از امضای آن تومار مقابله با گرافیتی و تلاش برای از بین بردن این هنر از سطح جهان بود.!

البته این فقط یه روی سکه است در طرف دیگر ماجرا در مواردی متعددی شهرداری ها برای زیبا سازی شهر از هنرمندان گرافیتی استفاده کرده اند و یا دیوارهای ازاد در شهر قرار داده اند تا مردم هرچه میخواند روی آنها بکشد،دردنیای امروز مجله های معتبر و برندهای معروف برای طراحی لوگو و ارم هم از گرافیتی استفاده زیادی می کنند و در طراحی سایت و ماشین های مسابقه و تبلیغات و غیره نیز گرافیتی نقش مهمی ایفا کرده است ، امروزه هنرمندان مشهور در زمینه گرافیتی به صورت متعدد به برگزاری نمایشگاه ها در سراسر دنیا اقدام می کنند.همان طور که اشاره کردم در کشور های المان و استرالیا از گرافیتی به عنوان جاذبه ی توریستی استفاده میشود و سالانه میلیون ها توریست به تماشای نقاشی های گرافیتی میروند دیوار برلین که پر از نقاشی های گرافیتی است نمونه ی از این جاذبه های توریستی در آلمان است،در کشور های غربی حتی یکی از وظایف شهرداری حفاظت از نقاشی های گرافیتی مشهور و قدیمی است که در داخل شهر وجود دارد.
این رفتار دوگانه همیشه در برابر گرافیتی وجود داشته است اما براحتی می توان گفت که فشاری که برای مقابله با گرافیتی در سطح جهانی وجود دارد بسیار بیشتر از کنار آمدن و حمایت کردن از این هنر شهری است.


منبع : آسمونی
 

دانشجوي كامپيوتر

دستیار مدیر تالار هنر
کاربر ممتاز
دیوارنگاری

دیوارنگاری


دیوارنگاری یا گرافیتی (به انگلیسی: Graffiti) به تصویر کردن نقش‌ها، اشکال، حرف‌ها، نشانه‌ها، نمادها، الگوها و کلمه‌ها بر روی دیوارها و یا هر مکان عمومی‌ای که بتوان از آن به عنوان مکانی برای نوشتن، نقاشی، کنده‌کاری و خط‌کشی کردن استفاده کرد، گفته می‌شود. دیوارنگاشته‌ها، هرگونه علامت‌گذاری‌ای به حساب می‌آیند که می‌توانند در شکل‌های نوشتن ساده حرف‌ها تا نقاشی‌های استادانه ظاهر شوند. دیوار نوشته‌ها از دوران باستان به عنوان مثال یونان باستان، امپراطوری‌های روم، چین و ایران وجود داشته‌اند.

در دوران مدرن نگارگری به ویژه نگارگری با اسپری یا رنگ پاش و قلم موها بیشترین کاربرد را در ترسیم دیوارنگاشته‌ها دارند. در بیشتر کشورها نقاشی کردن و یا کشیدن هر علامت و تصویری بر روی دیوارها و یا املاک متعلق به افراد بدون جلب رضایت آنان کاری غیرمجاز و جرمی دارای پیگرد قانونی به شمار می‌آید. برخی از اوقات، این کار دربردارنده پیام‌های اجتماعی و فرهنگی و ژانری کامل از بیان هنری مبتنی بر سبک نقاشی روی دیوار با رنگ پاش است. دیوارنگاری در سال‌های اخیر در قلمرو فرهنگ عامیانه تحول یافته است. با این وجود گونه‌ها و سبک‌های متفاوتی از دیوارنگاری‌ها با سرعت زیاد درحال تبدیل شدن به شکلی ویژه از هنر هستند درحالی که بحث و گفتگو درباره ارزش آنها میان هواداران و مخالفانشان ادامه دارد.

دیوارنگاری بخشی از هنرهای خیابانی ونیز از عناصر اصلی فرهنگ هیپ هاپ بشمار می‌آید. از جمله خطوط نوشتاری برای شعار و تصویر سازی برای زیباسازی شهری یا تبلیغات فرهنگی و بطور کلی رسم هر گونه اثر هنری شامل بر متن، تصویر و برجسته نگاری که توسط طراح صورت پذیرفته باشد. منظور از هنر خیابانی آن بخش از گرافیک است که در کوچه و خیابان و سطح شهر با آن برخورد می‌کنیم. این هنر تاریخچه‌ای بسیار کهن دارد و ریشه در سنگ‌نبشته‌های تاریخی غارها و کتیبه‌های باستانی نقاشی‌های دیواری در ابعاد گوناگون دیده‌اید که از همین دسته‌اند. در سده بیستم و کمابیش هم‌زمان با جنگ جهانی دوم، مشاهده درج نام و نشان گروه‌ها بر روی دیوارها تبدیل به امری عادی شد. در برخی مواقع این دیوارنگاری‌ها بسیار با دقت و هنرمندانه اجرا می‌شوند و سبک‌های متعددی به خود می‌گیرند. برخی از این آثار بار معنایی بیش‌تری را به دوش می‌کشند که ممکن است حاوی یک پیام اجتماعی یا سیاسی باشد که حتی با استفاده از افشانه‌های رنگی بر روی دیوارها، ساختمانها و قطارها رسم می‌شوند. شاید شما هم تصاویری از دیوار برلین را دیده باشید که لبریز از این آثار بود یا نگاره‌های دیگر اینترنتی را که دست به دست یا بهتر بگویم ایمیل به ایمیل می‌چرخند که حاوی تصاویر نقاشی‌شده سه بعدی بر کف خیابان‌ها هستند. این‌ها تماماً هنرهای خیابانی هستند.

ریشه نام برابر اروپایی

لغت گرافیتی (دیوارنگاری) از واژه گرافیو در زبان ایتالیایی مشتق شده‌است که به معنی اثر گذاری سریع یا خط خطی است و ممکن است اصل این واژه به «گرافایر»(نوشتن با قلم فلزی) در لاتین عامیانه باز گردد. [گرافیون: نوشتن بر اساس ریشه‌شناسی لغوی این واژه از مدت‌ها پیش به معنی نوشتن یا حک خطوط روی سطوح مورد استفاده بوده‌است.]


منبع : آسمونی
 

MaRaL.arch

کاربر فعال تالار مهندسی معماری ,
کاربر ممتاز
ممنونم
تو ایران وضعیت این هنر چجوریه؟
تو مشهد دیوار نگاری هست اما زیر نظر شهرداری و موضوعشو اونا تعیین میکنن
منظورم آزادانه بودنشه
 

دانشجوي كامپيوتر

دستیار مدیر تالار هنر
کاربر ممتاز
هنر دیوارنگاری شهر یزد

هنر دیوارنگاری شهر یزد

چکیده

کاربرد نقاشی در تزیین بناهای ایرانی سابقه ای طولانی دارد. بررسی نقش مایه های موجود در هنر نقاشی و دیوارنگاری بیش از هر هنر دیگری می تواند ردیابی روح ایرانی-اسلامی را در گذر تاریخ ممکن سازد. بررسی، مطالعه و مقایسه ویژگی های این هنر در آثار معماری شهر یزد، در دوره های تاریخی متفاوت می تواند زمینه های بازشناسی هویت فرهنگی این هنر در شهر یزد را ممکن سازد. با توجه به خلأ نسبی علمی-تحقیقاتی در رابطه با هنر دیوارنگاری شهر یزد، پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از روش تحلیلی-توصیفی بر اساس منابع مکتوب و شفاهی در زمینه آرایه های معماری این شهر به همراه تحقیقات میدانی، به معرفی، ارزیابی و مقایسه تطبیقی هنر دیوارنگاری شهر یزد در دوره های متفاوت بپردازد.
از بررسی دیوارنگاره های موجود در بناهای تاریخی شهر یزد در دوره های متفاوت، نتایج روشنی به دست می آید که فارغ از موقعیت جغرافیایی منطقه، آب و هوا، و سلیقه های محلی، بیش از هر تأثیر فرهنگ حاکم بر جامعه یزدی در دوره های گوناگون را نشان می دهد. بر این اساس هنر دیوارنگاری این شهر با دو رویکرد ویژه ی تصویرگری ذهنی با طرح های ساده و انتزاعی در ادوار تاریخی پیش از قاجار، و دغدغه های عینیت گرایی بر پایه نفوذ هنر غرب در دوره قاجار قابل پی گیری است. بنابراین در این پژوهش با در نظر گرفتن سابقه اندک توجه به هنر دیوارنگاری شهر یزد، توجه به زمینه ها و زیرساخت های اجتماعی و فرهنگی این هنر در شهر یزد، به عنوان پیش زمینه مکتب هنری شکل گرفته، مد نظر بوده است. در ادامه ویژگی های تزیینات دیوارنگاری از منظر بینشی و محتوایی، بصری، مکانی و فنی مورد مطالعه قرار می گیرد تا با آگاهی از ویژگی های متفاوت دیوارنگاره ها، دانش و دریافت اصولی از رویکردهای متفاوت این هنر حاصل گردد.


مقدمه

زمینه ی متنوع و بسیارگسترده نقش مایه های ایرانی موضوع دلپذیر و پراهمیتی است که از طریق آن می توان به چالش های فرهنگی ایرانیان در دوره های متمادی این هنر کهن پی برد. شاید بیش از هر هنر دیگری دسته بندی و ریشه یابی نقش مایه های ایرانی در هنر نقاشی و دیوارنگاری می تواند ردیابی روح ایرانی را در گذر تاریخ ممکن سازد.(گودرزی، 1388 :8) از سوی دیگر درک ظهور و بروز هر نوع نگاه و جهت گیری هنری و توجه به مفاهیم و نمادها، به شناخت زمینه های اجتماعی- فرهنگی شکل گیری آثار وابستگی بسیار دارد. بنابراین بررسی و پژوهش در این تعامل می تواند راهگشای شناخت مجموعه عظیم میراث هنری فرهنگ و تمدن ایرانی در قرون متمادی باشد.
در میان شهرهای داعیه دارشکوفایی هنر ایرانی شهر یزد پیشینه ی برجسته ای دارد. موقعیت جغرافیایی منطقه، آب و هوا، فرهنگ و آداب و رسوم و سلیقه های محلی از مهم ترین عواملی است که در شکل گیری هنر این سرزمین در دوره های متمادی نقش داشته است. هنرمند این دیار در ادوار تاریخی متفاوت از تلفیق گل، کاشی، آجر، گچ و آینه، شاهکارهایی به وجود آورده است که از جهت تنوع و زیبایی یگانه است. اما در دوره های تاریخی گوناگون تا قبل از قاجار، "هر جا پای رنگ و تصویرگری به میان می آید، به ضرورت و البته در تکامل دیگر آرایه ها، هنر نقاشی را به کار گرفته است."(علومی، 1388: 48) به عبارتی هنر دیوارنگاری این شهر در دوره های تاریخی پیش از قاجار جز در موارد محدود، جدا از تزییناتی چون گل بری و گچبری معنا نمی یابد، که خود عدم توجه صرف به هنر نقاشی را که با پذیرش اسلام در قرن اول هجری و مقید بودن به احکام آن به «دارالعباده» لقب گرفت، هنرمندان آن دیار ( از دوران آل بویه تا عهد صفویان) از تصویرگری دوری گزیده و توجه آنها به تزیینات دیوارنگاری نیز به اشکال خطی، هندسی و گیاهی معطوف گردید که بیشتر در تکامل تزیینات گچی به کار رفته است. اما در دوره قاجار در بناهای متعدد، دیوارنگاری در تزیین سطوح دیوارها و سقف ها، با طیف وسیعی از طرح های گیاهی، حیوانی، منظره سازی و پرتره های انسانی به کار گرفته شده است.

پیشینه تاریخی

عبدالحسین آیتی در کتاب یزد به سال 1317 هق از بناهایی از شهر یزد نام می برد که به شیوه های تزیینی مختلف چون دیوارنگاری مزین شده اند. ایرج افشار نیز هر جا به شرح دوره های تاریخی یزد و بناهای ساخته شده در دوره های مختلف پرداخته، (یادگارهای یزد، 1348؛ جامع جعفری، 1353؛ الماثر و الاثر، 1363؛ یزدنامه، 1371) تزیینات بناها- از جمله اینکه بنایی دارای تزیینات نقاشی بوده است یا نه- را نیز ذکر کرده است. برای مثال در کتاب یادگارهای یزد آورده شده"در کنار ساخت بناهای عام المنفعه چون کاروانسرا، بازار، حمام و مواردی از این دست، ساخت خانه های مجلل با تزیینات گچی، آینه کاری و نقاشی در میان تجار شهر رواج بسیار دارد "تذکره نویسان و سیاحان نیز در ذکر بناهای موجود در یزد اندکی به تزیینات ابنیه پرداخته اند. (حسین شیرازی، 1279؛ هدایت، 1372؛ وامق یزدی1381؛ طاهری، 1371؛ شاردن، 1362) در این میان هیچ گونه تحقیق علمی و جامع در مورد تزیینات دیوارنگاری یزد در دوره های متفاوت صورت نگرفته است تنها پژوهش موجود در این زمینه بررسی های فن شناسی و آسیب شناسی آقای مجید علومی از تزیینات نقاشی خانه حسینیان (قرن 8ه. ق) در سال 1388است. بنابراین پژوهش حاضر تنها نمونه بررسی تزیینات دیوارنگاری شهر یزد است که رویکردهای متفاوت این هنر با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و فرهنگی حاکم بر جامعه یزدی در دوره قاجار و دوره های پیش از آن بررسی می کند.

مبانی تفکر هنرمند یزدی در خلق شیوه های متفاوت هنر تزیینات معماری شهر یزد در دوره های پیش از قاجار:
یکی از زمینه های تأثیرگذار در فرهنگ هنر بومی مردمان یزد، تفکرات دین مدارانه در تمامی ادوارتاریخی یزد است. یزد واژه ای باستانی است که ریشه در "یشت" یا "یزت" و "یسن"به معنای ستایش، نیایش، پرستش و ایزد دارد. وجود برخی از نمادهای باستانی و نیایشگاه های کهن مانند "پیر سبز" یا "چک چک"، "پارس نو"، "پارس نارکی" و... نشان از این دارد که پیش از فراگیر شدن آیین "نوزرتشتی" ساسانی در این منطقه، ادیان باستانی ایرانی دیگری در این سرزمین رواج داشته است. (افشار، 1371: 35) این مطلب گرایش تاریخی مردم این دیار به زندگی بر پایه اصول و عقاید دینی را نمایان می سازد. پس از سلطه اعراب و فراگیری اسلام در ایران، یزد از اولین مناطقی است که پذیرای دین اسلام گردیده است.(آیتی، 1317:44) بنابراین شهر با تقید مردمانش به آیین اسلام، سال هاست که به نام دارالعباده معروف است. در بخش معماری و تزیینات آن، آنچه بیش از همه بر چشم نوازی و زیبایی آثار این شهر می افزاید معماری بر پایه کاربرد مقیاس های انسانی و پرهیز از هرگونه شکوه بیجا و بیهودگی، در کنار بهره گیری از امکانات و مصالح محلی است. (قبادیان، 1361: 43)تزیینات معماری نیز پیش از آنکه به آراستگی فضا و ایجاد منظر مناسب بنا بپردازد، اغلب اقدامات لازمی است که با عملکرد های ضروری، جهت تکمیل و حفظ بنا و به منظور دستیابی به یک اثر معماری جامع و کامل به کار گرفته شده است. کاربرد عناصر تزیینی در بناهای دوره های متفاوت یزد، با توجه به آثار باقی مانده اندک و به موارد خاص همچون مدرسه رکنیه و شمسیه خلاصه می شود و آنچه در بیشتر بناهای یزد جلوه می کند سادگی نسبی آثار معماری است. (کریمی، 1384،ص78) از سوی دیگر در کنار دین مداری و ساده زیستی مردمان این دیار دور از ذهن نیست اگر بپنداریم که طبیعت بخیل این دیار و جدال همیشگی و تلاش مستمر در پی دسترسی به آب پنهان در لایه های زمین، یزدی ها را از دست و دل بازی در دیگر زمینه ها باز داشته است. از این رو در مواردی می توان هنر دست هنرمند یزدی را به وضوح مشاهده کرد که "ثمره هنر خویش را در زندگی مادی و کاربردی اش مشاهده می کند. همین مسئله دلیل قانع کننده ای بر تکامل چشمگیر طرح و اصول فنی ساختمان و بعد هنری و تزییناتی بناهایی چون آب انبار در بافت کویری دارد." (آیت الله زاده شیرازی، 1349: 30)
در میان شیوه های متفاوت تزیین معماری بناهای یزد، هنر دیوارنگاری در تکامل طرح و رنگ و شیوه اجرا، بیش از هر نوع آرایه دیگری با دقت نظر و وسواس به کار رفته است. هنرمند به ویژه در شهری چون یزد نه تنها به لحاظ بینشی، بلکه از نظر زیباشناسی و پدیدار شناسی نیز هنری را می آفریند که کاملاً منطبق بر اندیشه دینی و در رابطه تنگاتنگ با فرهنگ خویش است. هنرشناسان و متفکران، هنر ایرانی را در قرون متمادی به دلیل نگاه ویژه او به هنر ستایش کرده اند. بورکهارت در این زمینه می نویسد:«هنر اسلامی با حذف هرگونه تصویر انسان نگارانه لااقل در حوزه دین، به بشر مدد می رساند تا کاملاً خودش باشد. او به جای آنکه روحش را خارج از خود منعکس نماید می تواند در مرکز وجود خویش جایی که هم خلیفه و هم بنده خداست باقی بماند. هدف هنر اسلامی به طور کلی ایجاد فضایی است که بشر را در مسیر شناخت شأن ازلی خویش یاری رساند. پس از هر آنچه بتواند حتی به طور نسبی و موقت به صورت بت در آید پرهیز می کند.» (بورکهارت، 1380:16) هنرمند در بیان هنر خویش هرگز فراموش نمی کند که «عدم گرایش به شمایل نگاری جزءلاینفک هنر مقدس و از اصول و مبادی، هنر مقدس اسلامی است.» (بورکارت، 1376:42)

هنر دیوارنگاری شهر یزد در دوره های پیش از قاجار:
بررسی بناهای تاریخی دارای تزیینات دیوارنگاری در شهر یزد، از قدیمی ترین بنای موجود تا دوره قاجار، اطلاعات ویژه ای در باب هنر نقاشی دیواری این شهر در اختیار می گذارد. گر چه منابع تاریخی مکتوب از رونق و جایگاه اجتماعی و اقتصادی ویژه شهر یزد در دوره های بسیار کهن یاد می کند اما متأسفانه قدیمی ترین بنای موجود در شهر یزد بقعه دوازده امام است، که بر اساس کتیبه رنگی موجود بر دیوار ضلع شرقی بنا، به سال 429ه .ق ساخته شده است. بناهای دارای

دیوارنگاری این شهر از دوران آل بویه تا عهد صفویان عبارتند از:
-بقعه دوازده امام (سده 4 و 5 هق)
-محراب مسجد تشکری (سده 7 و 6 هق)
-مدرسه رکنیه، مدرسه شمسیه، مدرسه کمالیه، مدرسه ضیائیه، مدرسه شهاب الدین طراز، مسجد جامع کبیر، گنبد هشت، مدرسه خانزداده، بقعه شیخ احمد فهادان، خانه حسینیان (سده 8ه.ق)
-بقعه ستی فاطمه، گنبد مصلی عتیق (سده 9هق)
-خانه بابایی سده (10 و 11هق)

در یک بررسی کلی می توان مشخصات هنر دیوارنگاری در بناهای مذکور را بر اساس موارد زیر بررسی کرد:
الف) ویژگی بینشی و محتوایی: هنرمند یزدی در بناهای مذکور به پشتوانه باورهای دینی خویش به آراستن بناها همت می گمارد. شاید مهم ترین منبع اصلی هنر او طبیعت بوده است- که نشانی از بهشت ابدی دارد- لذا گیاهان، گل و برگ درختان و مواردی از این دست را به فرم های ساده، به صورت اسلیمی و ختایی درآورده و همراه با تناسبات هندسی و شکل تزیینی مد نظر خویش با گل و گچ اجرا کرده است و سپس در تکامل هنرنمایی خویش رنگ ها را به کار برده است. به طور کلی مبانی تفکر هنرمند یزدی در خلق این آثار، مفاهیم ذهنی و باطنی طرح های اسلیمی و ختایی است که به گفته "الکساندر پاپادوپولو" نماد حرکت مارپیچی است که از طرف خداوند به سوی روح آدمی فرود می آید و بار دیگر از روح به جانب خداوند می رود. (گری بازیل، 1355: 24) بر این اساس انواع نقوش به کاررفته در تزیینات طیف گسترده ای از نقوش ساده انتزاعی، طرح ها و موتیف های گیاهی به صورت نقوش اسلیمی، گل و برگ های ختایی، نقوش هندسی بیشتر به صورت ترکیب شمسه تزیینی با طرح چند ضلعی ها به ویژه مثلث، سطوح ساده رنگ آمیزی شده در فاصله بین تزیینات دیگر و در نهایت کتیبه نگاری بیشتر به خط کوفی تزیینی و در مواردی با کاربرد خط ثلث را شامل می شود. (تصاویر 1 تا 11) آنچه مسلم است "تمامی نقوش حتی گیاهی در یک هندسه منظم از قبل طراحی شده، شکل گرفته و در محدوده ای که اغلب به شکل مدور است چیده شده اند."(الوندیان، 1385:54) (تصاویر9 و 10) نقوش هندسی نیز بر پایه طرح دایره شکل گرفته و پس از انشعاب از دایره به فرم چند ضلعی ها و ستاره های ریز و درشت ختم می شوند. عموماً در میانه نقش دایره اسم اعظم خداوند در ترکیبی با طرح های هندسی به اجرا در آمده است. (الوندیان، 1385:56) (تصاویر 10 و 11) در تک بنای دارای دیوارنگاری عصر صفوی در این شهر، با صرف نظر کردن از تزیینات لایه چینی و طلاچسبان سقف که با اسلیمی های متداول همان دوره مزین گردیده است، سیر نقوش گیاهی این خانه شامل نقش های واقعی از درخت، بوته و گل است که برای پر کردن زمینه لابه لای سایر نقوش کار شده است.(علومی، 1388:68) شاید شیوه بیانی جدید در هنر دیوارنگاری شهر یزد را از همین بنا نیز بتوان پی گیری کرد ولی از آنجایی که هنرمند در اجرای دیوارنگاره های این بنا تنها نقوش واقعی گیاهی و نقش پرندگان را به کار برده است (تصویر 12) و هم چنین این بنا تنها بنای باقی مانده از دوره صفوی در این شهر است که دارای تزیینات دیوارنگاری است، از لحاظ کمی و کیفی واجد شرایط تصمیم گیری در هنر دیوارنگاری دوره صفوی شهر یزد نیست. لازم به ذکر است که هنر دیوارنگاری ایرانی از دوره صفوی در شهری چون اصفهان-با توجه به شرایط دربار صفوی و ارتباط با غرب- دچار تغییر و تحولات بسیار گردیده است، اما این موضوع در مورد شهر یزد قابل پیگیری نیست.

ب)ویژگی های بصری: در کنار نقوش ظریف و پر کار که بر اساس وحدت و نظم درونی در کنار یکدیگر چیده شده اند، انتخاب هنرمندانه رنگ های دیوار نگاره ها از ویژگی های اساسی تزیینات است که زیبایی های بصری تزیینات را چندین برابر می سازد. رنگ های به کار رفته در تزیینات رنگ های سبز، آبی، فیروزه ای، اکرا، اخرا و طلایی است.(در تصاویر 2 و 9 و 10 بیش از دیگر تصاویر این مطلب مشخص است) رنگ در تأثیرگذاری اشکال مذکور، نقش مهمی ایفا می کند. بیشتر رنگ آمیزی ها با الهام از رنگ های طبیعت، در کنار رنگ طلایی که از نور خداوندی سرچشمه می گیرد انتخاب شده اند. (علومی، 1388: 43) هنرمند با انتخاب دقیق طرح ها و موتیف ها و رنگ آمیزی آنها سرسبزی و طراوت را برای مردمان دیار خشک و کویریش به ارمغان می آورد.
رنگ سفید و سیاه نیز در موارد اندک به عنوان زمینه رنگ های دیگر یا برای دورگیری دیگر نقوش به کار رفته است. علاوه بر این رنگ ترکیبی بنفش در بناهای بقعه دوازده امام، بقعه شیخ احمد فهادان، گنبد هشت، مدرسه کمالیه و گنبد مصلی عتیق در کنار دیگر رنگ ها دیده می شود. در مجموع رنگ های به کار رفته بیشتر از دسته رنگ های سرد بوده و از آرامش درونی عمیق برخوردار است.

ج)ویژگی های مکانی:
محل به کارگیری تزیینات بیشتر فضای گنبد خانه ها و گوشواره های آن، دور تا دور طاق نماها، محراب، فضای داخلی مقرنس ها و رسمی بندی های زیر سقف و طاق نماها است و کاربرد تزیینات دیوارنگاری در بخش های پایینی دیوارها همچون ازاره ها به ندرت به چشم می خورد.(تصاویر 1 تا 9 مبین این مسئله است)

د)ویژگی های فنی:
ماندگاری و ثبات نقاشی های اجرا شده در بناهای دوره های متمادی نشان از آگاهی و دانش هنرمند نقاش یزدی به اصول فنی اجرای تزیینات دیوارنگاره دارد و ظرافت طراحی ها و قلمگیری طرح ها، رنگ آمیزی و ساخت و سازهای ظریف نقوش، توانایی او را در اجرای نقوش به نمایش می گذارد. به عبارتی بهره جویی اندک هنرمند یزدی از دیوارنگاری در تزیین بناها ناشی از ناتوانی و ناآگاهی هنرمند از دقایق و ظرایف این هنر نمی باشد.









هنر دیوارنگاری شهر یزد در دوره قاجار
پیش از پرداختن به مباحث اصلی، ضروری است که اندکی به شناخت شرایط و تحولات سیاسی-اجتماعی و اقتصادی یزد در دوره قاجار پرداخته شود، زیرا درک ظهور و بروز هرگونه فرهنگ، هنر و نوع جهت گیری هنری و توجه به مفاهیم و نمادها، به شناخت این نوع زمینه ها وابستگی دارد.

گذری کوتاه بر شرایط سیاسی-اجتماعی و اقتصادی شهر یزد در دوره قاجار و تأثیر آن بر هنر و معماری
یزد در تاریخ پر فراز و نشیب خود، روزهای تلخ و شیرین بسیار داشته و در گذر زمان و تحت تأثیر عوامل و حوادث گوناگون، دچار آبادی ها و ویرانی های بسیار گردیده است. هر چند دوران طلایی و شکوفایی یزد در زمان آل کاکویه و اتابکان بوده (افشار، 1348:21) اما در بیشتر دوره های بعد نیز به دلیل قرارگیری یزد در مسیر جنوبی جاده ابریشم و راه های تجاری و کاروان رو و حکومت حاکمان طالب آبادی شهر، موجبات رشد و تکامل شهرنشینی در این منطقه فراهم شده است. (حسینی، 1383: 25-33؛ آیتی، 1353: 265-259) (طرب نائینی، 1353: 317-383) با نگاهی به اوضاع و شرایط جامعه یزد در دوره قاجار، دو دوره قابل بررسی است. دوره اول از آغاز حکومت محلی خوانین در یزد آغاز می شود و تا سال 1324 ه ق ادامه دارد. در این دوره شهر یزد به خلاف اکثر شهرهای ایران در این زمان، از امنیت نسبی برخوردار بوده و به مدت نسبتاً طولانی حکومت حکام وقت، متضمن نوعی ایجاد امنیت و جلوگیری از شورش های محلی است که رشد اقتصادی شهر را در پی دارد. مؤلف فهرست ولایات و حکام یزد در زمینه اوضاع امنیتی یزد در این سال ها می نویسد« در این موقع وضعیت یزد از هر جهت خوب و طرق و شوارع امن و مایحتاج عموم ارزان و فراوان بود.» (افشار، 1317: 235) اکثریت حاکمان یزد در این دوره در آبادانی شهر کوشا بوده اند و امنیت ایجاد شده، رونق جنبه های مختلف زندگی مردم را در پی داشته است.(حسین شیرازی، 1379: 86) بر اساس اسناد موجود در این دوره ارتباط تاجران یزدی با تجار هندی بسیار زیاد بوده و داد و ستد بازارهای یزد را طیف بی شماری از کالاهای وارداتی تشکیل می داده است.(1) اما با پایان یافتن حکومت خوانین در یزد و تعویض مکرر حکام شهر از این پس که با سال های استقرار نظام مشروطه، در ایران نیز هم زمان است،"دوره جدیدی در یزد شکل می گیرد که وضع معیشت مردم را در شرایط نامطلوبی قرار می دهد."(تشکری بافقی، 1377: 102؛ حاج سیاح، 1359: 179) اوضاع یزد تا مدتی به همین منوال گذشت و وقتی در تهران اوضاع تثبیت شد، یزد نیز آرام گرفت. (حکیمی، 1385: 349) در مجموع شرایط نسبتاً مناسب اجتماعی و امنیت سیاسی و رفاه اقتصادی، از ویژگی های دوره قاجار در یزد است که این دوره را به یکی از دوره های پر رونق یزد تبدیل کرده است. از این رو با طیف گسترده ای از بناهای مربوط به دوره قاجار در یزد مواجهیم که یا در نتیجه نیاز شهر تجاری یزد به کثرت بناهایی چون بازار، کاروانسرا، حمام، مسجد و... ساخته شده است، یا خانه های مجلل اعیان و تجار شهر، که در جهت آسایش خاطر و نوارش خیال آنها به زیباترین شیوه های تزیینی آراسته شده است. از طرفی در پی امنیت راه ها و رونق تجارت مابین یزد و شهرهای دیگر و به ویژه پایتخت، بیشتر هنرهای این دوره در شهر یزد، تغییرات ویژه خویش را داشته است.

هنر دیوارنگاری شهر یزد در دوره قاجار
تعداد بی شماری از خانه های قاجاری یزد به همراه حمام، خانقاه نعمت الهی و مقبره ملااسماعیل با تزیینات دیوارنگاری آراسته شده است. در بررسی این بناها موارد قابل تأملی از تفاوت دیدگاه هنرمند این دوره با دوره های قبل مشخص است. برای آگاهی از مشخصه های این هنر و شناخت تفاوت ها و تمایزات آن با دیوارنگاه های قبل از قاجار در ادامه به بیان ویژگی های این هنر می پردازیم:

الف) ویژگی های بینشی و محتوایی:
پس از یک "دوره طولانی سکوت و خاموشی کارگاه های هنری شهر یزد در دوره زند و افشار"(خادم زاده، 1386: 55) دوره قاجار در شهر یزد فصل جدیدی از هنر این شهر را در زمینه های متفاوت به نمایش می گذارد (افشار، 1371:230) که بیش از همه تأثیر تحولات جاری این دوره در سراسر ایران را نشان می دهد. در این دوره بسط سیطره فرهنگ غرب، در تمامی زمینه های فرهنگی و هنری و دیدگاه های هستی شناسانه هنرمند ایرانی نفوذ ویژه دارد. هنرمند دوره قاجار در برابر تمدنی که نشانه های آن حتی به صورت تزیین بسته بندی کالاهای ساده همچون جعبه های چای به داخل کشور وارد می شود، انسجام بینش فرهنگی خود را از دست می دهد و به خلق هنری می نشیند که تلفیقی است از مضامین هنر ایرانی، در کنار آنچه می پندارد از هنر خویش برتر است. بدون اینکه به تجانس این دو در کتاب یکدیگر اندیشیده باشد. (محمدزاده، 1386:68) این دوره هم چنین با ورود شیوه های بیانی جدید به جامعه ایرانی و با تکثر فناوری های ارتباطی تازه وارد مثل چاپ، روزنامه، تئاتر و حتی عکاسی معاصر می گردد. ورود عکاسی و تصاویر نقاشی غربی، دنیای هنرمند و نگرش او به هنر را دگرگون می سازد و تمام تلاش او در جهت ارائه تصویری ذهنی را به عینیتی واقعی نزدیک می کند. بر این اساس دوره قاجار در سراسر ایران باورهای متفاوتی را در درون خود جای داده است، که تحت تأثیر نگاه هنرمند به پیشینه ذهنی و هنر قومی خویش است و از طرفی تظاهر به تمدن با بهره گیری سطحی از غرب را نیز به همراه دارد. این نگرش در مجموع فضایی نسبی گرا از تقابل سنت و تجدد را در دوره طولانی قاجار رقم می زند و هنر این دوره را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. (محمد زاده، 1386:70) آنچه بیش از همه در ذهن و دریافت هنرمند دوره قاجار نمود دارد "التقاط نگاه عنایت آمیز به فرهنگ غرب، نوستالژی، انقطاع از گذشته تاریخی و برخورد نه چندان عمیق با مسائل است. (گودرزی، 1388: 9)(2)
تجارت میان یزد با دیگر شهرهای ایران به ویژه پایتخت و ارتباط گسترده تاجران این شهر با تجار هندی زمینه های آشنایی هنرمند یزدی با هنر دیگر مناطق داخلی و خارجی را فراهم می آورد. آشنایی هنرمند یزدی با هنر غرب، در کنار گسترش هنرهایی همچون عکاسی، تفکر قومی او را مخدوش کرده و با دنیای تازه آشنا می سازد. وی که پیش از این با اتکا به تفکر ایرانی-اسلامی خویش باطن و حقیقت اشیا را در پیچ و خم نقوش انتزاعی، اسلیمی و ختایی ها و گل و بته ها به تصویر می کشید، با هنری آشنا می گردد که به بیان واقعیت آن گونه که هنرمند می بیند، می پردازد. از این رو طیف گسترده ای از نقاشی ها را خلق می کند که تقلید واقعیت گونه عناصر طبیعی و بیان حرکات و سکنات انسان در محیط پیرامون و زندگی روزمره اوست. محتوای دیوارنگاره های شهر یزد از این زمان به بعد به موضوعات روزمره و اعمال مردمی که به امور عادی می پردازند، گرایش می یابد. تصاویر منظره های طبیعی، با نقوش حیوانات، گل ها و پرندگان را تأثیرات اروپایی در هنر این دوره واضح است. لابه لای این نقوش، برخی تصاویر عناصر بی جان مانند خانه و کشتی و بناهایی با گنبدهای تیزه دار (تصاویر 26 و 27) خودنمایی می کند که به نظر می رسد، با تأثیر از نقاشی های هندی کشیده شده اند.لازم به ذکر است که انعکاس تصاویر زنان و حیوانات می تواند به اقتباس از متون تاریخی همچون کلیله و دمنه نیز ارتباط داشته باشد، اما به هر رو آنچه در این مقاله به آن پرداخته می شود نگاه تغییر یافته هنرمند قاجاری در اجرای تصاویر زنان (تصاویر 14 و 15) است که گویی منع مذهبی و فرهنگی اجرای چنین تصاویری را به فراموشی سپرده است. برخی از دیوارنگاره های نیز سیر داستانی و روایی دارد. دیوارنگاره نبرد رستم و اسفندیار، و دیوارنگاره بسیار زیبای معراج پیامبر در خانه مودت (تصویر 23) و نقاشی قهوه خانه ای حمام خان (تصویر 24) از این موارد است.

ب) ویژگی های بصری:
طیف گسترده ای از نقوش گیاهی، حیوانی و انسانی در دیوارنگاره های این دوره به کار رفته است. نقوش گیاهی به صورت درخت سرو و چنار، گل های کوکب، مینا، گل سرخ، زنبق و نرگس شیراز و گل های چند پر است. نقوش حیوانی شامل نقوش پرندگان همچون بلبل، قناری، هدهد، طوطی، اردک، قرقاول، لک لک، و نقوش حیوانی چون شیر، مار، گاو، خرگوش، سگ، اسب، فیل، زرافه، شتر و اژدها است. (تصویر16 تا 19) کاربرد نقوش هندسی در این دوره بسیار اندک و به تقسیم بندی های فضایی محدود می شود. از ویژگی هنر دیوارنگاری در بیشتر بناها ازاره های پرده سازی شده با نقوش طبیعت بی جان همچون تاج و گرز و گلدان و آویزهای پرده است. (تصویر 28 و 29) در میانه نقوش قاب های کوچک منظره سازی نیز به کرات تکرار شده است. نقوش انسانی به صورت زنان قاجاری، نقش صورت خورشید خانم (تصویر21)، رستم و اسفندیار، مرد پهلوان (تصویر 24) سرباز قاجاری (تصویر25) مردانی با لباس های محلی و غربی، پیامبر اکرم و فرشته های بالدار(تصویر23) به کار رفته است. نقاش در اجرای نقوش از هر دست، آثاری از سایه روشن را در هنر خویش به اجرا در می آورد، یعنی نقاش کوشش می کند با استفاده از روشن تر کشیدن قسمت هایی که مستقیماً زیر تابش نور قرار دارند و تاریک تر کشیدن قسمت هایی که در سایه هستند نوعی تجسم سه بعدی به نقاشی بدهد، هر چند در این کار نا موفق و ضعیف عمل می کند. کتیبه و خط نگاری در تزیینات دیوارنگاری این دوره بسیار محدود است، در خانه ملک التجار کتیبه ای با مضمون آیه نصر من الله و فتح قریب به خط نستعلیق اجرا شده است (تصویر30) و هم چنین کتیبه بقعه ملااسماعیل با خط نسخ بر روی زمینه گچ و پارچه چسبانده شده بر روی دیوار، به اجرا در آمده است.(تصویر31) در دو بنای خانه مودت و ملک زاده نیز نام نقاش (فرخ خان)3 به خط نسخ نوشته شده است. در مجموع می توان ویژگی های بصری دیوارنگاره های قاجاری شهر یزد را چنین خلاصه کرد:
.رعایت سنت نگارگری در ترسیم و نقش ریزه کاری ها و تزئینات
.عدم وجود پرسپکتیو درست در آثار با وجود سعی در رعایت آن و استفاده از شیوه دور نماسازی اروپایی.
.خالی بودن زمینه و سادگی آن.
.وجود رنگ های شاخص سرخ و زرد.
.رونق منظره سازی و دورنماسازی.
.تک چهره سازی و طراحی صورت ها در حالت سه بعدی.
.شبیه سازی و رعایت حالات طبیعی و انسانی در حرکات و صورت ها و ساخت و ساز آنها.

ج)ویژگی های فنی:
نقاش دوره قاجار در شهر یزد چیره دستی و مهارت هنرمند سده های پیشین را ندارد و نوعی شتابزدگی و سطحی نگری در هنر او نمایان است. این مسئله شاید از بازار کار پر رونق این دوره که فرصت و مجال هنر نمایی ویژه را از هنرمند سلب می کند، ناشی شده باشد. شیوه اجرای نقوش در بیشتر دیوارنگاره ها شیوه رنگ و روغن است و در موارد معدود از شیوه آبرنگ استفاده شده است. همین مسئله فراگیری شیوه های نوین در اجرای دیوارنگاره ها را نشان می دهد.

د) ویژگی های مکانی:
برخلاف دیوارنگاره های سده های پیشین که نقوش را در گنبد خانه ها و طاق ها به نمایش می گذاشت. در دوره قاجار بیشترین محل اجرای نقوش ازاره های دیوار است و اثری از آن جنبه الهی و مقدس هنر نقاشی در بناها باقی نمی گذارد. نقاشی ها دم دست و زمینی و این جهانی است.






















نتیجه:
گرایش تاریخی مردمان دیار یزد به زندگی بر پایه اصول و عقاید دینی کاملاً واضح و روشن است. همین تقید دینی و پایبندی به اصول اسلامی در دوره های متمادی به ویژه تا قبل از دوره قاجار، نقش اصلی و اساسی در حوزه فرهنگ و هنر این سرزمین داشته و سنت هنری این شهر را بنیان نهاده است. معماری این شهر بر پایه کاربرد مقیاس های انسانی و پرهیز از هرگونه شکوه بیجا و بیهودگی، در کنار بهره گیری از امکانات و مصالح محلی معنا می یابد. کاربرد عناصر تزیینی در بناهای دوره های متفاوت یزد، با توجه به آثار باقی مانده، اندک و به موارد خاص همچون مدرسه رکنیه و شمسیه خلاصه می شود و آنچه در بیشتر بناهای یزد جلوه می کند سادگی نسبی آثار معماری است.
مبانی و اصول تفکر هنرمند یزدی در اجرای تمامی زمینه های هنر تزیین معماری یزد در دوره های پیش از قاجار، بر اساس بینش و نگرش او از جهان هستی شکل می گیرد. دقت در جزئیات و ظرایف نقوش بسیار ریز، در کنار انسجام طرح و انتخاب هوشمندانه محل اجرای نقوش، وحدتی ازلی را به نمایش می گذارد که از پس کثرت حاصل می شود. تمامی موارد مذکور در هنر دیوارنگاری شهر یزد در دوره های متمادی تا پیش از قاجار، هنری بر پایه زیبایی شناسی دینی در طرح و نقش، و رنگ را به نمایش می گذارد. از این رو هنرمند نه تنها به لحاظ بینشی، بلکه از نظر زیبایی شناسی و پدیدار شناسی نیز هنری را می آفریند که کاملاً منطبق بر اندیشه دینی و در رابطه تنگاتنگ با فرهنگ دینی است. این تفکر در تمامی آثار نقاشی باقی مانده از دوره های کهن و متمادی این شهر تا دوره صفوی قابل پیگیری است. اما پس از دوره صفوی به ویژه در دوره قاجار هنرمند یزدی ناگزیر موضع جدیدی را در چالش میان هنر، سنت و تجدد و در سیطره هنر جهان غرب که از قرن 19 آرام آرام خود را در ایران مطرح کرده، اتخاذ کرده است، در این میان سهم سفارش دهندگان آثار را نیز نمی توان نادیده گرفت. به هر رو محتوای دیوارنگاره های شهر یزد از این زمان به بعد به موضوعات روزمره و اعمال مردمی که به امور عادی می پردازند گرایش می یابد. تصاویر منظره های طبیعی، با نقوش حیوانات، گل ها و پرندگان با تأثیرات اروپایی در هنر این دوره واضح است. لابه لای این نقوش، برخی تصاویر عناصر بی جان مانند خانه و کشتی و بناهایی با گنبدهای تیزه دار خودنمایی می کند که به نظر می رسد، با تأثیر از نقاشی های هندی کشیده شده اند. لازم به ذکر است که انعکاس تصاویر زنان و حیوانات می تواند به اقتباس از متون تاریخی همچون کلیله و دمنه نیز ارتباط داشته باشد، به هر رو آنچه مد نظر نویسنده است موضع جدید و نگاه تغییر یافته هنرمند قاجاری در اجرایی از این دست است که گویی منع مذهبی و فرهنگی اجرای چنین تصاویری را به فراموشی سپرده است. در مقایسه این تصاویر با نقوش هزاران ساله هنر دیوارنگاری شهر یزد، آنچه بیش از همه حیرت بیننده را بر می انگیزد، وفور تصویرگری تک چهره های زنان با لبخندهای تصنعی و تاج های گل، و فرشته های بالدار است که در موارد متعدد زینت بخش دیوارها و سقف اتاق هاست. به هر ترتیب مسیر دیوارنگاره های شهر یزد در دوره قاجار به سوی یک واقعیت گرایی و توجه و تشخص فرد در صحنه نقاشی هدایت می شود و از این طریق صفات بارز هنر دیوارنگاری این شهر یعنی تخیل در طرح و نقش، و آرمانگرایی، به سوی دید عینی- هر چند ابتدایی- کشانده می شود، این دگرگونی در سبک و مضمون، یک تصادف نبوده بلکه ضرورتی است که از تقابل ناگزیر سنت و مدرنیته در دوره قاجار حاصل می شود و باور هنرمند را از ذهنیت گرایی و بیان جنبه های ماورایی هنر به دنیای زمینی و بر اساس آنچه به عینیت می بیند، کشیده است. لذا به بیان هنری نسبتاً عامگرایانه و کاملاً انسانی که بیانگر روح زمانه ی خویش است، می پردازد.

پی نوشت ها :
1-اسناد مربوط به ارتباط تاجران یزدی با دیگر نقاط از جمله هند در مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی یزد موجود است.
2-جهت دریافت اطلاعات همسو با این مطلب رجوع کنید به: (امانت،1383)(بهنام، 1375)(پاکباز، 1384)(زرین کوب، 1375)(خواجه محمد عطاری، 1377)(راوندی،1372).
3-در بررسی دیوارنگاره های یزد به جهت ردیابی نشانی از هنرمند نقاش یزدی، تنها به نام فرخ خان حره بر می خوریم که در مواردی در کنار نقوش نگاشته شده است، از هنرمند یا هنرمندان دیگری که در کار دیوارنگاری بناهای یزد دخیل بوده اند نام و نشانی باقی نمانده است. اما فرم اجرا و نحوه رنگ گذاری و قلم گیری ها،
شیوه های پرداز و اجرای سایه روشن، انتخاب موضوع و مواردی از این دست در بیشتر دیوارنگاره ها یکسان است.



منابع:
-آیت الله زاده شیرازی (1349) باقر، آب انبارهای حاشیه کویر، باستان شناسی و هنر ایران، ش5، بهار و تابستان.
-آیتی، عبدالحسین (1317) تاریخ یزد، بی نا.
-اعتماد السلطنه، محمدحسن خان. (1363) الماثر و الاثر، به کوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر.
-افشار، ایرج(1371) یزدنامه، فرهنگ ایران زمین، جلد 1، تهران.
-الوندیان الهه (1385) فن شناسی تزیینات گچی منحصر به فرد بقعه سید رکن الدین در یزد، دانشگاه هنر اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد.
-امانت، عباس (1383)قبله عالم، ترجمه حسن کامشاد، نشر کارنامه، تهران.
-بورکهارت، تیتوس (1376) جاودانگی و هنر، ترجمه سید محمد آوینی، سخن، تهران.
-بورکهارت، تیتوس (1380) میانی هنر معنوی، ترجمه غلامرضا اعوانی، سخن، تهران.
-بهنام، جمشید (1375) ایرانیان و اندیشه تجدد، نشر فروزان روز، تهران.
-پاکباز، رویین (1384) با زایش سنت نمایش تجدد، حرفه هنرمند، شماره 13، پاییز.
-تشکری بافقی، علی اکبر (1378) مشروطیت در یزد، مرکز یزد شناسی، تهران.
-حاج سیاح (1359) خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت، به کوشش حمید سیاح، تصحیح سیف الله گلکار، تهران، امیرکبیر.
-حسین شیرازی، فضل الله (1279) تذکره خاوری، به کوشش میرهاشم محدث، زنگان.
-حکیمی، محمود (1385) همراه با سیاحان و جهانگردان و مسافران تاریخ، آرون، تهران.
-راوندی، مرتضی (1372) تاریخ اجتماعی ایران، جلد هشتم، کتاب دوم، تهران.
-زرین کوب، عبدالحسین (1375) روزنگاران، ج3، سخن، تهران.
-طرب نائینی، محمد جعفر بن محمد حسین (1353) جامع جعفری، به کوشش ایرج افشار، انجمن آثار ملی، تهران.
-طاهری، عبدالغفور(1371) تذکره جلالی، به کوشش ایرج افشار، فرهنگ ایران زمین، تهران.
-علومی، مجید (1388) فن شناسی آسیب شناسی و ارائه طرح مرمت نقاشی های خانه حسینیان، دانشگاه هنر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد.
-کریمی امیرحسین (1385) فن شناسی تزیینات گلی استان یزد با تکیه بر تزیینات گلی خانه برونی میبد، دانشگاه هنر اصفهان، پایان نامه کارشناسی ارشد.
-گدار، آندره (1385) آثار ایران، ابوالحسن سروقد مقدم، بنیاد پژوهش های اسلامی چاپ جدید.
-گری، بازیل (1355) نگاهی به نگارگری در ایران، فیروز شیروانلو، تهران، توس.
-گودرزی، مرتضی (1388) آینه خیال، تهران، انتشارات سوره مهر.
-محمد زاده، مهدی (1386) مدال های مصور و تقدیس قدرت در عصر قاجار، گلستان هنر، سال سوم شماره 2.
-وامق یزدی، محمد علی (1381) تذکره میکده (همراه با تاریخ ادبیات یزد در عصر قاجار)، به کوشش حسین مسرت، بنیاد فرهنگی، پژوهشی ریحانه الرسول یزد با همکاری انتشارات اندیشمندان، یزد.
-هدایت، رضا قلی خان (1372) فهرس التواریخ، به کوشش عبدالحسین نوایی و میر هاشم محدث، پژوهشگاه علوم انسانی، تهران.
منبع: نشریه کتاب ماه هنر، شماره 168.

نویسنده:آصفه میرنیام، حسام اصلانی / سایت راسخون
 
آخرین ویرایش:

دانشجوي كامپيوتر

دستیار مدیر تالار هنر
کاربر ممتاز
ممنونم
1.تو ایران وضعیت این هنر چجوریه؟
2.تو مشهد دیوار نگاری هست اما زیر نظر شهرداری و موضوعشو اونا تعیین میکنن
3.منظورم آزادانه بودنشه

خواهش می کنم ... :gol:
1- در ايران هم اين هنر رواج داره و اصطلاحش ديوار نويسي‌هاي مردمي هست و به 2 دسته تقسیم میشه:
1.تبليغاتي
2.پياده سازي طرح‌ها و اشکالي

در نوع تبليغاتي می توان به تبليغات مشاغل و آگهي و .. اشاره کرد و در نوع پياده سازي طرح‌ها و اشکالي هم به اشکال مختلفي که روي ديوارهای سطح شهر است اشاره نمود.برای مثال در نوع پياده سازي طرح‌ها و اشکالي من در يک پارک عکس مادری که نوزادش رو بغل کرده بود و یک بیت شعر تاثیر گزار هم زیرش نوشته شده بود دیدم و مواردی از این قبیل ...

2-خب در شهرهاي مختلف ايران هم این هنر وجود داره و فکر مي کنم بايد زير نظر سازمان زيباسازي شهرداري باشه.شهرهاي تهران و مشهد و شيراز از نظر گرافيتي غني هستند و اينکه هنرمندان اين هنر داراي نام هاي مستعار جالبي هستند مثلا امين گراف در شیراز يا ادراک (فکر کنم مشهد) و ...

3-خب در خصوص آزاد بودنش هم اینکه فکر می کنم هر کسی نمی تونه بیاد و با سلیقه خودش کار کنه.بايد با مجوز داشته باشند ، در غیر این صورت احتمال اینکه پاک شود وجود داره.
 

m roz

عضو جدید
گرافیتی چیست ؟

گرافیتی چیست ؟



80.jpg

گرافیتی یا نفاشی دیواری به آن دسته از دیوارنوشته ها یا نقاشی هایی گفته می شود که با انگیزه ای شخصی روی در و دیوار شهر ها و اماکن عمومی کشیده می شود.این کار تقریبا در همه جای دنیا با منع قانونی مواجه است.

گرافیتی با نوشته های سر دستی و یادگاری های روی دیوار متفاوت بوده و نیز مختص سن یا طبقه فزهنگی و اقتصادی خاصی نیست .

امروزه گرافیتی بیش از هر هنر دیگری مورد بد فهمی و استفاده نا به جا واقع شده است و در بسیاری از کشور ها جنبه تاثبر گذار و بیان گرای خود را از دست داده و صورت دیوار نوشته هایی رنگارنگ و پرپیچ و تاب ( که آن هم خالی از ارزش نیست ) مبدل شده است.

استفاده های نابجا و یک جانبه از گزاقیتی های نوشتاری در کلیپ های ویدتویی و تبلیغ بیش از حد این رسانه ها در منسوب کردن آن به فرهنگ معترض سیاهان نیز از دلایل اصلی این عدم توجه و دست کم گرفتن است بنا بر “آمرکن هریتیج دیکشنری ” لغت گرافیتی از واژه گرافیو در زبان ایتالیایی مشتق شده است که به معنی اثر گذاری سریع یا خط خطی است و ممکن است اصل این واژه به ” گرافایر”( نوشتن با قلم فلزی ) در لاتین عامیانه باز گردد.[ گرافیون : نوشتن (۱) بر اساس ریشه شناسی لغوی این واژه از مدت ها پیش به معنی نوشتن یا حک خطوط روی سطوح مورد استفاده یوده است.] گرافیتی بر اساس تفاوت دلایل وجودی و نیز امکانات ارتباطی که ایجاد می کند به دو نوع عمده تقسیم می شود :” گرافیتی های نوشتاری – دست خط” و” گرافیتی های نمایشی – نفاشی دیواری” نوشتاری هنر مندان این شیوه گرافیتی خود را هنر مند نمی دانند بلکه مبل دارند تا ” گرافیتی نویس ” معرفی شوند.

گرافیتی های نوشتاری به سبک های گوناگونی تقسیم شده اند که برخی از آنها به اختصار در زیر آمده است. اما با توجه به تاریخچه و دلایل بسط و توسعه آن در جوامع مختلف , در این بحث چندان به آن نمی پردازیم

Tag:

تگ : امضایی به سبک خاص , که معمولا در اماکن عمومی و روی انواع سطوح به شکلی سریع نقاشی می شود.


Throw Up ترو آپ :

طرحی از یک نام یا چند حرف که خط محیطی آن با یک رنگ و داخل آن به شدت و شتاب با رنگی دیگر پر می شود. این نوع گرافیتی معمولا بیشتر از ۲ ۳ دقیقه طول نمی کشد


Piece:

اثر : کاری تمام رنگی که طی دفعات متعدد و با بر نامه ریزی دقیق انجام گرفته باشد.


Panel :

پنل : اثری که روی دیواره های بیرونی قطار نقاشی شده باشد.


یا کنار اتوبان ها کشیده می شود. مواد کار این هنر مندان ( که خود از این نام بیزارند ) معمولا عبارتند از قلمو های جمع وجور رنگ روغن . ماژیک ها وقلم های اثر گذاری که جوهر آن ها معمولا توسط خود آنان تهیه می شود. قوطی ها ی اسپری رنگ و تعدادی کلاهک برای کنترل قطراثر گذاری خطی اسپری.
گرافیتی های نمایشی یا نقاشی دیواری

این هنر در کشور ها و ملل گوناگون انواع , دلایل وجودی و استفاده های مختلفی یافته و راه های بسیاری پیموده است.

یکی از مهمترین و به یاد ماندنی ترین ریشه های ارزشی این هنر در نقاشی های دیواری , انقلاب مکزیک و آثار سه یزرگ « دیگو ریورا»، « خوزه کلمنته اروسکو» و « دیوید آلفرو سیکوئروس (سی کییروس)» به چشم می خورد. کسانی که اثر گرافیتی (نوشتاری یا نمایشی ) از خود به جا می گذارند برای کار خود دلایل متفاوتی دارند و یکی از مهمترین این اهداف بیان تاثیری است که زندگی شهری در آنان به وجود اورده است .

هنرمند گرافیتی از شهر چیز هایی می گیرد و به آن چیزی باز پس می دهد. نقاش گرافیتی , مثل بسیاری از پیشروان هنر, از زمینه واقعی شهری برای بیان و ایجاد تاثیر استفاده می کند در حالی که تبلیغات شرکت ها و بانک های بزرگ و محصولات مصرفی به صورت وسیع به شکل بیل بورد و تابلوهای دیواری و روی بدنه وسایل نقلیه عمومی شهری همه جا را پر کرده است , گرافیتی ارتباطی است پیشرو از سوی هنر مند با قشر وسیعی از افراد اجتماع به عنوان مردم عادی و مستولان اجرایی شهری . ناگفته نماند که در همه جا عده بسیاری از مردم کشیدن گرافیتی را عملی زشت و نا هنجار می دانند و آن را از مظاهر آنارشیسم و آوباشگری (وندالیسم) بر می شمارند.

به نظر نویسنده این مطالب علت دشمنی افراد با گرافیتی نداشتن سواد و دست کم حوصله لازم برای مواجهه با وضعیتی جدید در محیط پیرامون است .

این افراد و شاید اکثریت مردم نقاشی روی دیوار را سر زده از کار یک ولگر د یا( اگر خیلی ارزش بگذارند!!) بخشی از یک فعالیت سیاسی می نویسندگان و محققینی که به موضوع گرافیتی پرداخته اند به این گفته” شری کاوان” که :« میل به اثر گذاری ( ثبت نشان ) در محیط های اجتماعی به دوران کهن زندگی انسان باز می گردد.» تاکید بسیار دارند.

در هر حال میل آدمی به باقی گذاشتن نشانی از خود به گونه ای شخصی و بر اساس نیاز واقعی به بیان صورت می گیرد. اما در سوی دیگر, که صاحب اثر به عنوان یک نفر از افراد جامعه حضور دارد و با توجه به ممنوعیت قانونی عملش آن را سرانجام بخشیده است , چه می گذرد.

او به تنهایی تصمیم می گیرد تا چیزی که می خواهد در مکان عمومی مورد نظرش نفاشی کند و بعد از تمام شدن کار به خانه بازمی گرردد و تمامی فکرش این است که آیا کسی اصلا به نقاشی ام نگاه می کند؟ کسی به آن فکر می کند؟ بی شک این نوع برخورد را جز به عنوان یک انتظار و تلاش در برقراری ارتباط مستقیم با جامعه نمی توان دانست .


کارن رشاد
www.kolahstudio.com
 

دانشجوي كامپيوتر

دستیار مدیر تالار هنر
کاربر ممتاز
نقاشی های دیواری زیبا در تهران

نقاشی های دیواری زیبا در تهران

تاپ ناپ: هنرمند و نقاش ایرانی مهدی قدیانلو خیابان های تهران را با هنر های خیره کننده و زیبای خود ، زیبا و دلنشین کرده است. او نقاشی هایی در مقیاس بزرگ بر روی دیوار های این کلان شهر کشیده است که حتی بعضی از آنها 3 بعدی و بسیار جالب هستند.دیدن بعضی از آثار او در تهران خالی از لطف نیست.



























برترین ها
 

دانشجوي كامپيوتر

دستیار مدیر تالار هنر
کاربر ممتاز
خبرگزاری ایسنا: دیوارنگاری یا گرافیتی به تصویر کردن نقش‌ها، اشکال، حرف‌ها، نشانه‌ها، نمادها، الگوها و کلمه‌ها بر روی دیوارها و یا هر مکان عمومی‌ای که بتوان از آن به عنوان مکانی برای نوشتن، نقاشی، کنده‌کاری و خط‌کشی کردن استفاده کرد، گفته می‌شود. دیوارنگاشته‌ها، هرگونه علامت‌گذاری‌ای به حساب می‌آیند که می‌توانند در شکل‌های نوشتن ساده حرف‌ها تا نقاشی‌های استادانه ظاهر شوند. دیوار نوشته‌ها از دوران باستان به عنوان مثال یونان باستان، امپراطوری‌های روم، چین و ایران وجود داشته‌اند.

در دوران مدرن نگارگری به ویژه نگارگری با اسپری یا رنگ پاش و قلم موها بیشترین کاربرد را در ترسیم دیوارنگاشته‌ها دارند. در بیشتر کشورها نقاشی کردن یا کشیدن هر علامت و تصویری روی دیوارها یا املاک متعلق به افراد بدون جلب رضایت آنان کاری غیرمجاز و جرمی دارای پیگرد قانونی به شمار می‌آید. برخی از اوقات، این کار دربردارنده پیام‌های سیاسی و اجتماعی و حتی فرهنگی و ژانری کامل از بیان هنری مبتنی بر سبک نقاشی روی دیوار با رنگ پاش است.

برای برخی از افراد شاید کار هنری فقط هنگامی از ارزش برخوردار است که در یک نگارخانه یا نمایشگاه هنری در معرض دید همگان قرار گیرد و برای کسانی دیگر شاید دیوار نگاشته‌ها گونه‌ای از ابراز احساسات قانون گریزانه به شمار آید که عامل و اقدام کننده به آن، حالتی اعتراض آمیز به خود گرفته‌است.

واژه گرافیتی (دیوارنگاری) از واژه گرافیو در زبان ایتالیایی مشتق شده‌است که به معنی اثر گذاری سریع یا خط خطی است و ممکن است اصل این واژه به «گرافیر»(نوشتن با قلم فلزی) در لاتین عامیانه باز گردد.



گرافر ها از اسپری برای ثبت کار خود روی دیوار استفاده می کنند



بیشتر طرح های گرافیتی با مضامین اجتماعی نقش می شوند



«گرافر»ها آثار گرافیتی خود را معمولا در معابر پر تردد شهری نقش می کنند تا بیشتر در معرض دید عامه مردم باشد.این گرافیتی در حاشیه خیابان ولی عصر نقش شده است.




نوعی طرح گرافیتی در حاشیه خیابان ولی عصر یکی از پر تردد ترین خیابان های تهران.

http://www.www.www.iran-eng.ir/



یک گرافر در حال ثبت یک پرتره گرافیتی در یکی از معابر پر تردد تهران

http://www.www.www.iran-eng.ir/

گرافر ها در مدت زمان بسیار کوتاهی نقش های گرافیتی خود را ثبت می کنند

http://www.www.www.iran-eng.ir/



بیشتر طرح های گرافیتی با مضامین اجتماعی نقش می شوند

http://www.www.www.iran-eng.ir/

نوعی طرح گرافیتی که با تکنیک شابلون ثبت شده است

http://www.www.www.iran-eng.ir/


نوعی گرافیتی که در بولوار کشاورز تهران نقش شده است

http://www.www.www.iran-eng.ir/

یک گرافر در حال نقش کردن طرح گرافیتی تهران بر روی دیوار

http://www.www.www.iran-eng.ir/



گرافیتی انواع مختلفی دارد که یکی از آن نقش امضای گرافر است

http://www.www.www.iran-eng.ir/





«بهنام» در حال نوشتن متنی گرافیتی روی دیوار است.

http://www.www.www.iran-eng.ir/

نمونه ای از گرافیتی که با تکنیک (شابلون) اجرا شده است.

http://www.www.www.iran-eng.ir/

گرافیتی انواع مختلفی دارد که یکی از آن نقش امضای گرافر است

http://www.www.www.iran-eng.ir/

بیشتر طرح های گرافیتی با مضامین اجتماعی نقش می شوند

http://www.www.www.iran-eng.ir/

نوعی طرح گرافیتی با تکنیک شابلون

http://www.www.www.iran-eng.ir/

نمونه هایی از طرح های گرافیتی

http://www.www.www.iran-eng.ir/

نوعی گرافیتی با موضوع تهران در یکی از پارکینگ های عمومی خیابان کارگر

http://www.www.www.iran-eng.ir/

بیشتر طرح های گرافیتی با مضامین اجتماعی نقش می شوند.



برترین ها
 

Similar threads

بالا