تاریخچه‌ی تشکیل سازمان اوپک :
اوپک در ۱۴ سپتامبر ۱۹۶۰ در اجلاس بغداد، توسط پنج کشور بنیانگذار که عبارت بودند از ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا، تأسیس شد. این پنج کشور مؤسس اوپک در آن زمان، ۶۷ درصد از ذخایر نفت و ۳۶ درصد بازار نفت جهان را در اختیار داشتند. اساسنامه‌ی سازمان در اجلاس ژانویه ۱۹۶۱ کنفرانس اوپک در کاراکاس به تصویب رسید و تأسیس آن طی قطعنامه‌ی ۶۳۶۳ سازمان ملل متحد در ۶ نوامبر ۱۹۶۲ به ثبت رسید. پس از تأسیس اوپک، تعداد دیگری از کشورهای صادرکننده‌ی نفت طی سالهای مختلف به اعضای مؤسس سازمان اضافه شدند:
ـ قطر (۱۹۶۱)،
ـ اندونزی (۲۰۰۸-۱۹۶۲)،
ـ لیبی (۱۹۶۲)،
ـ امارات متحده‌ی عربی (۱۹۶۷)،
ـ الجزایر (۱۹۶۹)،
ـ نیجریه (۱۹۷۱)،
ـ آنگولا (۲۰۰۷)،
ـ اکوادور (۲۰۰۸ و ۹۲-۱۹۷۳) و
ـ گابن (۱۹۹۴-۱۹۷۵).
گابن از اول ژانویه ۱۹۹۵ به عضویت خود در اوپک پایان داد. اما اکوادور که عضویت خویش را به درخواست خود از تاریخ ۳۱ دسامبر ۱۹۹۲ معلق کرد، مجدداً در سال ۲۰۰۷ درخواست عضویت در اوپک داد. این در خواست در اجلاس فوقالعاده اوپک که در ابوظبی در دسامبر ۲۰۰۷ برگزار شد، مورد بررسی و پذیرش وزرای نفت و انرژی اوپک قرار گرفت. اندونزی به دلیل این که در چند سال اخیر با کاهش تولید نفت به واردکننده‌ی خالص نفت خام تبدیل شده بود، عضویت خود در اوپک را از ابتدای سال ۲۰۰۹ به حالت تعلیق درآورد و در صورت افزایش تولید نفت مجدداً به جمع اوپک اضافه خواهد شد.
اکنون اوپک دارای ۱۲ عضو از سه قاره‌ی آسیا (ایران، عراق، کویت، قطر، عربستان و امارات متحده عربی)، آفریقا (آنگولا، الجزایر، لیبی و نیجریه) و آمریکا (اکوادور و ونزوئلا) است.
اعضای اوپک در حال حاضر عبارتند از:
ایران، عراق، کویت، قطر، عربستان و امارات متحده عربی از قاره آسیا
آنگولا، الجزایر، لیبی و نیجریه از قاره آفریقا
اکوادور و ونزوئلا از قاره آمریکا
ارکان سازمان
ساختار سازمانی اوپک شامل کنفرانس ،هیات عامل (BOG) ، کمیسیون اقتصادی (ECB) و دبیرخانه است. دبیرخانه‌ی اوپک به عنوان تشکیلات ثابت سازمانی اوپک است که در پنج سال اول تأسیس آن در ژنو سوئیس قرار داشت و از اول سپتامبر ۱۹۶۵ به شهر وین اتریش منتقل شد.
ـ کنفرانس: کنفرانس عالی‌ترین رکن سازمان بوده و مرکب از هیأت‌هایی است که معمولاً وزرای نفت و انرژی کشورهای عضو، ریاست آن را به عهده دارند. وزیر نفت جمهوری اسلامی ریاست هیأت نمایندگی ایران را در جلسات کنفرانس اوپک بر عهده دارد. کنفرانس، معمولاً هر سال دو بار، در ماه‌های مارس و سپتامبر و در صورت لزوم به‌طور فوقالعاده تشکیل جلسه می‌دهد. کار کنفرانس، براساس اتفاق آراء انجام می‌شود و هر عضو دارای یک رأی است. کنفرانس مسئول تنظیم و تدوین سیاست‌ها و خط‌مشی‌های کلی سازمان و راه و روشهای آن است.
کنفرانس همچنین در مورد تقاضاهای عضویت در سازمان تصمیم می‌گیرد و گزارشها و پیشنهادات ارائه شده از طرف هیأت عامل در مورد امور سازمان را بررسی میکند. کنفرانس، انتصاب عضو هیأت عامل پیشنهاد شده از طرف هر یک از کشورهای عضو را تصویب کرده و رئیس اجلاس هیأت عامل و نایب رییس آن را برای یک سال انتخاب میکند. به علاوه، کنفرانس رهنمودهای لازم را به اعضای هیأت عامل می‌دهد تا گزارشها و یا پیشنهادات خود را در خصوص موضوعات مورد علاقه کنفرانس ارائه کند. کنفرانس همچنین در مورد بودجه سازمان که از طرف هیأت عامل پیشنهاد و ارائه می‌شود، تصمیم می‌گیرد.
-کمیته‌ی فرعی وزارتی نظارت بر بازار (MMSC): طبق تصمیم اجلاس فوقالعاده ۶۳ کنفرانس اوپک کمیته‌ی وزارتی نظارت بر سهمیهها (MMC)به ریاست رییس کنفرانس و وزرای نفت و انرژی کشورهای عضو در مارس ۱۹۸۲ ایجاد شد. در دهمین اجلاس این کمیته در فوریه‌ی ۱۹۹۳، به منظور نظارت دقیق‌تر بر تولید و صادرات نفت کشورهای عضو تصمیم گرفته شد که کمیته‌ی فرعی وزارتی نظارت بر بازار (MMSC) مرکب از دبیرکل اوپک و رؤسای نمایندگی سه کشور عضو ایجاد شود. این کمیته‌ی معمولاً یک روز قبل از برگزاری اجلاس کنفرانس اوپک تشکیل می‌شود. ایران ریاست این کمیته را از ابتدای تشکیل تاکنون بر عهده داشته و کویت، نیجریه و دبیرکل اوپک اعضای آن محسوب می‌شوند.
ـ هیأت عامل: اجلاس هیأت عامل اوپک را می‌توان به هیأت مدیره یک سازمان بازرگانی تشبیه کرد. اجلاس هیأت عامل مرکب از افرادی است که توسط کشورهای عضو نامزد شده و کنفرانس آنان را منصوب میکند. هیأت عامل اوپک که حداقل سالی دو بار تشکیل جلسه می‌دهد، ارایه‌ی خط‌مشی‌های اداره‌ی امور سازمان، اجرای قطعنامه‌های کنفرانس، تنظیم دستورکار اجلاس‌کنفرانس، تنظیم بودجه سالانه سازمان و تسلیم آن به کنفرانس را به عهده دارد. هیأت عامل همچنین گزارشهای ارائه شده توسط دبیرکل را بررسی کرده، گزارشها و پیشنهادات خود را در مورد امور سازمان به کنفرانس ارائه میکند.
نماینده‌ی ایران در هیأت عامل اوپک در تهران مستقر بوده و در مواقع برگزاری جلسات هیأت عامل اوپک، به مقر دبیرخانه سفر میکند.
ـ کمیسیون اقتصادی (ECB): کمیسیون اقتصادی یک ارگان تخصصی در چارچوب دبیرخانه است که به منظور بالابردن دانش و آگاهی در مورد تحولات جاری بازار نفت و کمک به تصمیم‌گیری کنفرانس تشکیل شده است. کمیسیون اقتصادی با حضور دبیرکل و نمایندگان ملی که توسط کشورهای عضو منصوب شده‌اند، هر سال دو بار و معمولاً قبل از برگزاری کنفرانس‌های عادی اوپک تشکیل می‌شود.
نماینده‌ی ملی ایران در دبیرخانه معمولاً بر عهده‌ی رییس امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت است.
ـ دبیرخانه: دبیرخانه‌ی اوپک به عنوان مرکز اصلی فعالیت اوپک، مسئول انجام امور اجرایی سازمان است که به موجب مقررات مندرج در اساسنامه‌ی اوپک زیر نظر مستقیم دبیرکل و با هدایت اعضای هیأت عامل اداره می‌شود.
آخرین بیانیه
یکصدو پنجاه وهشتمین اجلاس (فوقالعاده)
اوپک، کیتو، اکوادور
۱۱ دسامبر ۲۰۱۰
یکصدوپنجاه وهشتمین کنفرانس (فوقالعاده) اوپک درتاریخ ۱۱ دسامبر ۲۰۱۰ در شهر کیتو، مرکز اکوادور، به ریاست جناب آقای ویلسون پاستور موریس، وزیر منابع طبیعی تجدیدناپذیر اکوادور و رئیس هیئت آن کشور در اوپک، و نایب رئیسی جناب آقای مسعود میرکاظمی، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران و رئیس هئیت آن کشور در اوپک، برگزار شد.
کنفرانس با سخنرانی جناب آقای رافایل کوریادلگادو، رئیس جمهور اکوادور، رسماً افتتاح گردید.
گزارش دبیرکل اوپک در خصوص دورنمای بازار نفت ونیز مسایل اداری مختلف دبیرخانه در کنفرانس ارائه شد. کنفرانس وزرا، تحولات اخیر مذاکرات بین‌المللی زیست‌محیطی، به ویژه شانزدهمین جلسة کنفرانس متعاهدین کنوانسیون تغییرات آب وهوایی سازمان ملل ونیز تحولات مربوط به مجمع بین‌المللی انرژی را بررسی نمود.
کنفرانس، تحولات جدید مربوط به طرح زیست محیطی اکوادور بنام یا سونی را مورد توجه قرار داد و از تلاش اکوادور در این زمینه قدردانی نمود، زیرا این حرکت با اهداف حفاظت از انرژی و محیط زیست مورد توجه در سومین اجلاس سران و رؤسای کشورها و دولتهای عضو اوپک که در ماه نوامبر ۲۰۰۷ در عربستان سعودی برگزار شد، مطابقت دارد.
پس از بررسی دورنمای بازار نفت و پیش‌بینی‌های بعمل آمده در خصوص عرضه و تقاضا در سال ۲۰۱۱، اجلاس وزارتی اوپک خاطر نشان ساخت که متوسط افزایش سالانة تقاضای برای نفت در سال ۲۰۱۱ کمتر از سطح تقاضا، سال ۲۰۱۰ خواهد بود. این کاهش تقاضا، با مخاطرات شدید تهدیدکنندة بهبود شرایط اقتصادی جهان از جمله پیامدهای منفی جنگ ارزها و نگرانی از بروز دومین بحران بانکی در اروپا که بر تقاضا برای نفت تأثیر منفی خواهند داشت، توأم خواهد شد. در حالی که کشورهای عضو سازمان همکاریهای اقتصادی و توسعه با کاهش بازده صنعتی، کاهش مصرف بخش خصوصی و نرخ بیکاری بالا و پایدار دست به گریبان هستند و در زنجیرة عرضه نفت نیز ظرفیت تولید مازاد بسیاری وجود دارد، اجلاس وزارتی اوپک توافق نمود که سطح کنونی تولید توافق شده اوپک همچنان بدون تغییر باقی بماند.
در اتخاذ این تصمیم، کشورهای عضو برپایبندی خود به سهمیه‌های تولید تعیین شده در موافقتنامة دسامبر ۲۰۰۸ وهران، الجزایر تأکید ورزیده و وزرا اعلام کردند که نسبت به تحولاتی که ممکن است ثبات بازار نفت و منافع کشورهای عضو را به خطر اندازد، آمادگی پاسخگویی دارند. دبیرخانة سازمان نیز، ضمن زیرنظر داشتن دقیق تحولات بازار، کشورهای عضو را مرتباً در جریان قرار خواهد داد. اصولاً شرایط بازار نفت در اجلاس (عادی) بعدی وزرا بررسی خواهد شد.
طبق روال مرسوم، اجلاس وزارتی بر تعهد اساسنامه‌ای اوپک نسبت به عرضه اقتصادی و بی‌وقفة نفت به کشورهای مصرف‌کننده با رعایت اصل حفظ ثبات بازار و تحقق اهداف سازمان مبنی بر حفظ قیمتهای نفت در سطوح منصفانه و در جهت تأمین منافع بازار و کل جهان، تأکید نمود.
از آنجا که ثبات بازار نفت، علاوه بر کشورهای عضو اوپک، تأمین‌کنندة منافع دیگر تولیدکنندگان نفت است، کنفرانس اوپک کلّیة صادرکنندگان نفت جهان رادعوت نمود تا سازمان را در تلاش خود برای حفظ توازن وتعادل بازار نفت یاری دهند.
اجلاس وزارتی تصمیم گرفت که اجلاس بعدی درتاریخ دوم ژوئن سال ۲۰۱۰ در وین، مرکز اتریش برگزار شود.
اجلاس وزارتی همچنین بودجة پیشنهادی سازمان برای سال ۲۰۱۱ را تصویب نمود.
کنفرانس از جناب آقای رافایل کوریادلگادو، رئیس‌جمهور اکوادور، دولت و مردم آن کشور به خاطر پذیرایی گرم بعمل آمده از شرکت‌کنندگان درکنفرانس و نیز تدارک عالی در برگزاری اجلاس، قدردانی نمود.
علاوه براین، کنفرانس از جناب آقای ویلسون پاستور موریس، وزیر منابع طبیعی تجدیدناپذیر اکوادور و همکاران ایشان برای پذیرایی صمیمانه و برگزاری عالی اجلاس، مراتب قدردانی ویژة خود را ابراز داشت.
اساسنامه
منـــــــدرجــات
فصل اول- سازمان و اهداف
فصل دوم- عضویت
فصل سوم- ارکان
فصل پنجم- مقررات مالی
فصل ششم- مقررات الحاقی
متن اصلی اساسنامه سازمان بوسیله قطعنامه ۶-
II کنفرانس در کاراکاس در ژانویه ۱۹۶۱ به تصویب رسیده است. این متن کلیه متون قبلی را نسخ میکند.
فصل اول: سازمان و اهداف
ماده ۱
سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) که منبعد “سازمان”
نامیده خواهد شد بموجب قطعنامه‌های کنفراس نمایندگان دولتهای ایران- عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا منعقده در بغداد از تاریخ ۱۰ الی ۱۴ سپتامبر ۱۹۶۰ بعنوان یک سازمان دائمی بین‌الدولی ایجاد گردیده، وظایف خود را طبق مقررات مشروح زیر انجام خواهد داد.
ماده۲
الف: هدف اصلی سازمان ایجاد هماهنگی و وحدت در خط مشی‌های نفتی کشورهای عضو و تعیین بهترین شیوه‌ها برای تامین منافع فردی و جمعی آنان خواهد بود.
ب : سازمان، روش‌ها و وسائل تضمین تثبیت قیمت‌ها در بازارهای بین‌المللی نفت را با امعان به حذف نوسانات مضر و غیر ضروری ایجاد خواهد نمود.
ج : مصالح ملتهای تولید کننده و ضرورت تضمین درآمدهای ثابت برای کشورهای تولید کننده، عرضه کافی اقتصادی و منظم نفت به ملتهای مصرف کننده و یک بازده منصفانه به سرمایه آنها که در صنعت نفت سرمایه‌گذاری می‌کنند، همواره مورد توجه مقتضی واقع خواهد شد.
ماده ۳
سازمان باید براساس اصل تساوی مطلق کشورهای عضو آن هدایت شود، کشورهای عضو تعهداتی را که به موجب این اساسنامه بعهده دارند با حسن نیت انجام خواهند داد.
ماده ۴
چنانچه در نتیجه اجرای هرگونه تصمیم سازمان، تحریم مستقیم یا غیر مستقیم توسط هر شرکت یا شرکتهای ذینفع، علیه یک کشور عضو یا بیشتر اعمال شود، هیچ عضو دیگری هیچگونه پیشنهاد معامله منفعت جویانه‌ای را چه بصورت افزایش صادرات نفت یا افزایش قیمت‌ها که ممکن است از طرف چنین شرکت یا شرکتهای ذینفع بمنظور ممانعت از اجرای تصمیم سازمان به آن ارائه گردد. نخواهد پذیرفت
ماده ۵
سازمان اداره مرکزی خود را در محلی که کنفرانس تصمیم بگیرد، مستقر خواهد نمود.
ماده ۶
زبان رسمی سازمان انگلیسی خواهد بود.
فصل دوم: عضویت
ماده ۷
الف: اعضای مؤسس سازمان آن کشورهایی هستند که نمایندگان آنها در اولین کنفرانس که در بغداد تشکیل شد شرکت داشتند و موافقتنامه اولیه تاسیس سازمان را امضاء نمودند.
ب : اعضاء رسمی، اعضاء موسس و نیز آن کشورهایی خواهند بود که تقاضای عضویت آنها توسط کنفرانس پذیرفته شده است.
ج : هر کشور دیگری با داشتن میزان قابل توجهی صادرات خالص نفت خام که اساساً منافعی مشابه کشورهای عضو داشته باشد، در صورت موافقت اکثریتی برابر سه چهارم اعضای رسمی و از جمله رای موافق کلیه اعضای موسس، می‌تواند عضو رسمی سازمان گردد.
د : ممکن است یک کشور صادر کننده نفت که حائز شرایط عضویت تحت بند(ج) فوق نباشد، توسط کنفراس و طبق شرایط ویژه‌ای که کنفرانس محتملاً مقرر میدارد بعنوان عضو وابسته پذیرفته شود، مشروط بر آنکه با اکثریتی برابر سه چهارم، ازجمله رای موافق کلیه اعضای موسس پذیرفته گردد.
هیچ کشوری که اساساً منافع و اهدافی مشابه کشورهای عضو نداشته باشد، نمی‌تواند به عضویت وابسته پذیرفته شود.
هـ : اعضای وابسته ممکن است توسط کنفرانس جهت حضور در هر جلسه کنفرانس، هیئت عامل یا جلسات مشورتی و شرکت در بررسی‌های آنها بدون داشتن حق رای، دعوت شوند. لکن آنها کاملاً حق دارند مانند هر عضو رسمی از کلیه تسهیلات عمومی دبیرخانه از جمله نشریات و کتابخانه آن استفاده کنند.
و : هرگاه در این اساسنامه کلمات” اعضاء” یا ” کشورهای عضو” ظاهر شود معنی آنها اعضای رسمی سازمان است، مگر اینکه متن مبین خلاف آن باشد.
ماده ۸
الف : هیچ عضو سازمان نمی‌تواند بدون تسلیم اطلاعیه به کنفرانس د رمورد قصد خویش مبنی بر کناره گیری، از عضویت خارج شود. چنین اطلاعیه‌ای از آغاز سال تقویمی بعدی پس از تاریخ دریافت آن توسط کنفرانس، قابل اجرا خواهد بود، مشروط به اینکه عضو، کلیه تعهدات مالی ناشی از عضویت خود را تا همان تاریخ به انجام رسانیده باشد.
ب : پذیرش مجدد هر کشوری که عضویت آن در سازمان بعللی قطع گردیده است، بر طبق بند “ج” ماده ۷ خواهد بود.
فصل سوم: ارکان
ماده ۹
سازمان سه رکن خواهد داشت:
I
: کنفرانس
II
: هیئت عامل
III
: دبیرخانه
I
- کنفرانس
ماده ۱۰
کنفرانس عالی ترین مرجع سازمان خواهد بود.
ماده ۱۱
الف: کنفرانس متشکل از نمایندگان کشورهای عضو خواهد بود. یک هیئت نمایندگی ممکن است شامل یک یا چند نفر نماینده، همچنین مشاوران و نظار باشد. هر گاه یک هیئت نمایندگی مشتمل بر بیش از یکنفر باشد، کشور تعیین کننده می‌بایست یکنفر را بعنوان رئیس هیئت نمایندگی معرفی نماید.
ب : هر کشور عضو باید در تمام کنفرانسها شرکت نماید و بهرحال حد نصابی برابر سه چهارم کشورهای عضو برای برگزاری کنفرانس ضروری است.
ج : هر کشور عضو رسمی یک رای خواهد داشت. کلیه تصمیمات کنفرانس بجز در مورد رویه‌ها، مستلزم اتفاق رای کلیه اعضاء رسمی خواهد بود.
مصوبات کنفرانس سی روز پس از خاتمه اجلاس یا پس از دوره‌ای که کنفرانس ممکن است تصمیم بگیرد، قابلیت اجراء خواهد داشت، مگر اینکه دبیرخانه در ظرف مدت مزبور اخطار مغایری از کشورهای عضو دریافت کند.
در صورت غیبت یک عضو رسمی از اجلاس کنفرانس، قطعنامه های کنفرانس لازم‌الاجراء خواهد بود، مگر اینکه دبیرخانه حداقل ده روز قبل از تاریخ مقرر برای انتشار قطعنامهها، اخطاریه مخالفت عضو مذکور را دریافت دارد.
د : چنانچه کنفرانس تصمیم بگیرد، ممکن است از یک کشور غیر عضو جهت حضور در کنفرانس، بعنوان ناظر، دعوت بعمل آید.
ماده ۱۲
کنفرانس هر سال دو اجلاس عادی برگزار خواهد کرد. لکن اجلاس فوقالعاده ممکن است بنابر درخواست یک کشور عضو بوسیله دبیرکل، پس از مشورت با رئیس کنفرانس و تصویب اکثریت عادی کشورهای عضو تشکیل گردد. هر گاه کشورهای عضو تصویب‌کننده اجلاس فوقالعاده در خصوص تاریخ و محل برگزاری چنین اجلاس اتفاق‌نظر نداشته باشند، در این صورت دبیرکل سازمان تاریخ و محل آنرا ضمن مشاوره با رئیس کنفرانس، تعیین خواهد نمود.
ماده ۱۳
کنفرانس معمولاً در مقر سازمان تشکیل خواهد شد، لیکن ممکن است در هر یک از کشورهای عضو یا محل دیگری که مقتضی باشد، تشکیل گردد.
ماده ۱۴
الف : کنفرانس در نخستین جلسه مقدماتی، یک رئیس و یا یک علی‌البدل رئیس انتخاب خواهد کرد. علی‌البدل رئیس در غیاب رئیس و یا در مواقعی که وی قادر به انجام مسئولیتهای خود نباشد، مسئولیتهای وی را اعمال خواهد کرد.
ب : رئیس در اثنای اجلاس کنفرانس و تا زمان اجلاس بعدی مقام خود را حفظ خواهد نمود.
ج : دبیرکل، دبیر کنفرانس خواهد بود.
ماده ۱۵
وظایف کنفرانس عبارتند از:
۱ : تنظیم خط مشی کلی سازمان و تعیین راه و وسایل مناسب جهت تحقق آن؛
۲: اتخاذ تصمیم دربارة هرگونه درخواست عضویت سازمان؛
۳ : تائید نصب اعضای هیئت عامل؛
۴ : راهنمایی هیئت عامل در خصوص ارائه گزارشها و توصیه‌ها راجع به هر نوع مسئله و موضوع در جهت مصالح سازمان؛
۵ : بررسی یا اتخاذ تصمیم در خصوص گزارشها و توصیه های هیئت عامل راجع به امور سازمان؛
۶ : بررسی و اتخاذ تصمیم در خصوص بودجه سازمان که بوسیله هیئت عامل تقدیم می‌شود؛
۷ : بررسی و اتخاذ تصمیم در خصوص صورتحساب ها و گزارش حسابرس که توسط هیئت عامل تقدیم می‌گردد.
۸ : دعوت از آن تعداد کشورهای عضو بمنظور تشکیل یک جلسه مشورتی برای مقاصد خاص و در محلهایی که کنفرانس به مصلحت تشخیص دهد؛
۹ : تصویب هر نوع اصلاحیه به این اساسنامه؛
۱۰ : انتصاب رئیس هیئت عامل و یک علی‌البدل رئیس؛
۱۱ : انتصاب دبیر کل؛
۱۲ : انتصاب قائم مقام دبیرکل؛
۱۳ : انتصاب حسابرس سازمان برای یک دوره یکساله؛
ماده ۱۶
رسیدگی به کلیه مسائلی که صراحتاً برعهده سایر ارکان سازمان گذارده نشده است، در حدود صلاحیت کنفرانس خواهد بود.
II
: هیئت عامل
ماده ۱۷
الف : هیئت عامل مشتکل از اعضائی است که بوسیله کشورهای عضو نامزد شده وبوسیله کنفرانس تائید می گردند.
ب : هر عضو سازمان باید درکلیه جلسات هیئت عامل شرکت داشته باشد وبهرحال حد نصابی برابر دوسوم اعضاء برای تشکیل جلسه ضروری خواهد بود.
ج : هرگاه یکی از اعضای هئیت عامل، بهر دلیل قادر به شرکت دراجلاس هیئت عامل نباشد، شخص دیگری بعنوان عضوهیئت عامل ویژه توسط کشورعضو مربوطه، نامزد شرکت درآن اجلاس می گردد. چنین انتصابی احتیاج به تصویب کنفرانس ندارد. عضو مزبور درجلسات، وضعی مشابه سایر اعضاء خواهد داشت مگر از نظر صلاحیت انتخاب شدن به مقام ریاست هیئت عامل .
د: هرعضو هیئت عامل حق یک رای خواهد داشت . رأی اکثریت عادی اعضاء هیئت عامل حاضردرجلسه برای تصمیمات هیئت عامل، ضروری خواهدبود.
هـ : مدت تصدی هرعضو هیئت عامل دوسال خواهدبود.
ماده ۱۸
الف : اجلاس هیئت عامل نباید کمتر از سالی دوبار درفواصل مناسبی که توسط رئیس هیئت پس از مشورت با دبیرکل تعیین می گردد، تشکیل گردد.
ب : اجلاس فوق العاده هیئت عامل ممکن است به تقاضای رئیس هیئت عامل ،دبیر کل ، با دوسوم اعضای هیئت عامل تشکیل گردد.
ماده ۱۹
جلسات هیئت عامل معمولاً درمقر سازمان تشکیل خواهدگردید ، لکن ممکن است درهریک از کشورهای عضو با محل دیگری که مقتضی باشد، تشکیل گردد.
ماده ۲۰
وظایف هیئت عامل عبارتنداز:
۱ : هدایت اداره امور سازمان واجرای تصمیمات کنفرانس؛
۲: بررسی واتخاذ تصمیم درمورد گزارشهای ارائه شده توسط دبیرکل؛
۳: ارائه گزارشها وتوصیه ها به کنفرانس درخصوص امور سازمان ؛
۴: تنظیم بودجه سازمان برای هرسال تقویمی وتقدیم آن به کنفرانس جهت تصویب؛
۵: معرفی حسابرس سازمان برای یک دوره یکساله؛
۶: بررسی صورتحسابها وگزارش حسابرس وتقدیم آنها به کنفرانس جهت تصویب؛
۷: تصویب انتصاب مدیران قسمتها وروسای ادارات که از طرف کشورهای عضو نامزد شده‌اند با توجه به توصیه های دبیر کل؛
۸: تشکیل اجلاس فوق العاده کنفرانس؛
۹: تهیه دستورجلسه کنفرانس؛
ماده ۲۱
رئیس هیئت عامل وعلی البدل وی که درغیاب یا عدم توانائی رئیس هیئت عامل کلیه وظایف اورا بعهده خواهد گرفت، توسط کنفرانس از بین اعضای هیئت عامل وبا رعایت اصل گردش الفبائی، برای مدت یکسال انتخاب می گردند.
معهذا تاریخ عضویت درسازمان، براصل گردش الفبائی رجحان دارد.
ماده ۲۲
وظایف رئیس هیئت عامل عبارتند از :
۱: ریاست جلسات هیئت عامل؛
۲: حضور درمقر سازمان جهت تدارک هر اجلاس هیئت عامل و؛
۳: شرکت در کنفرانسها وجلسات مشورتی به نمایندگی از طرف هیئت عامل؛
ماده ۲۳
چنانچه اکثریتی برابر دوسوم اعضای هیئت عامل، تصمیم بگیرند که ادامه عضویت یک عضو هیئت عامل به زیان سازمان خواهد بود، دراینصورت رئیس هیئت عامل فوراً تصمیم مزبور رابه کشورمتبوع آن اطلاع خواهد داد وآن کشور متقابلاً قبل از اجلاس بعدی هیئت عامل عضو جانشینی را معرفی خواهد نمود. نامزدی یا انتصاب چنین عضو جانشینی، موکول به تائید آن از طرف کنفرانس بعدی خواهد بود.
ماده ۲۴
چنانچه یکی از اعضای هیئت عامل بهر دلیل از ادامه انجام وظایف خود درهیئت عامل، معذور باشد. کشورمتبوع عضو جانشینی بجای وی معرفی می نماید. عضو نامزد شده، به محض معرفی شدن، وظایف خویش را بعهده می گیرد، لکن انتصاب رسمی وی موکول به تائید کنفرانس خواهد بود.
III- دبیرخانه
ماده ۲۵
دبیرخانه، وظایف اجرائی سازمان را طبق مقررات این اساسنامه، تحت مدیریت هیئت عامل انجام خواهد داد.
ماده ۲۶
دبیرخانه سازمان مشتمل بر دبیرکل ، وکارکنان مورد نیاز خواهد بود. دبیرخانه درمقر سازمان مستقر وانجام وظیفه خواهد نمود.
ماده ۲۷
الف : دبیرکل از نظر حقوقی، نماینده مجاز سازمان خواهد بود.
ب : دبیرکل، رئیس دبیرخانه خواهد بود ودراین مقام اختیار خواهد داشت امورسازمان را طبق راهنمائی های هیئت عامل اداره نماید.
ماده ۲۸
الف : کنفرانس، دبیرکل را برای یک دوره سه ساله منصوب خواهد کرد که این مدت تصدی ممکن است یکبار برای همین دوره زمانی تمدید گردد. این انتصاب براساس معرفی نامزد توسط کشورهای عضو وپس از بررسی ومقایسه صلاحیت های نامزدها بعمل خوهد آمد.
حداقل شرایط شخصی برای احراز مقام دبیرکل بشرح زیر می باشد:
۱: ۳۵ سال سن
۲: درجه لیسانس از دانشگاهی معتبر دریکی از رشته های حقوق ، اقتصاد ، علوم ، مهندسی یا مدیریت بازرگانی.
۳: ۱۵ سال تجربه که حداقل ۱۰ سال از آن باید در سمتهائی که مستقیماً با صنعت نفت رابطه دارند و۵ سال از آن در سمتهای مدیریت یا مسئولیت های اجرائی بلند پایه صرف شده باشد. تجربه درشرکتهای وابسته به دولت وزمینه های بین‌المللی صنعت نفت، مطلوب می باشد.
درهرمورد که اتفاق رای حاصل نگردد، دبیرکل در اینصورت براساس گردش نوبتی برای یک دوره دوساله بدون لطمه زدن به شرایط احراز، تعیین خواهد شد.
ب : دبیرکل باید تبعه یکی از کشورهای عضو سازمان باشد.
ج : دبیرکل درمقر سازمان مستقر خواهد بود.
د : دبیرکل درمقابل هیئت عامل، مسئول کلیه فعالیتهای دبیرخانه خواهد بود و وظایف ادارات مختلف از طرف وتحت اجازه ومدیریت وی، انجام خواهد شد.
هـ : دبیرکل درکلیه جلسات هیئت عامل شرکت خواهد نمود.در صورتیکه دبیرکل قادر به شرکت در جلسات هیئت عامل نباشد، مقام مسئول دبیرخانه در چنین جلساتی به نمایندگی از طرف دبیرکل شرکت خواهد کرد.
ماده ۲۹
وظایف دبیرکل عبارتند از :
۱: سازماندهی واداره کار سازمان .
۲: مراقبت درانجام وظایف وتکالیفی که برعهده ادارات مختلف دبیرخانه گذاشته شده است.
۳: تهیه گزارش جهت ارائه به هر جلسه هیئت عامل در مورد مسائلی که مستلزم ملاحظه وتصمیم گیری میباشد.
۴: مطلع نمودن رئیس وسایر اعضای هیئت عامل از کلیه فعالیتهای دبیرخانه ومطالعات انجام شده توسط آن و پیشرفت اقداماتیکه درجهت تحقق قطعنامه های کنفرانس صورت گرفته است.
۵: مراقبت در انجام بموقع وظایفی که ممکن است کنفرانس یا هیئت عامل برعهده دبیرخانه محول نموده باشند.
ماده ۳۰
الف: مدیران قسمتها و روسای ادارات، توسط دبیرکل با تصویب هیئت عامل منصوب خواهند گردید.
ب: متصدیان دبیرخانه بر اساس نامزدشدن از طرف دولتهای متبوع خود، یا از طریق کاریابی مستقیم توسط دبیرکل بر طبق مقررات پرسنلی منصوب خواهند گردید. در انجام چنین انتصاباتی، دبیرکل حتی المقدور جهت یک توزیع منصفانه از نظر ملیت بین اعضاء، توجه مقتضی بعمل خواهد آورد، لکن چنین ملاحظه‌ای نباید اجازه دهد که به کارآیی دبیرخانه لطمه وارد آورد.
ماده ۳۱
کارکنان دبیرخانه مستخدمین بین‌المللی و دارای شخصیت بین‌المللی هستند. آنها در اجرای وظایف خویش، نباید از هیچ دولتی یا هر مرجع دیگری در خارج از سازمان، کسب تکلیف کنند یا دستوراتی را بپذیرند. آنها باید از هر عملی که احتمالاً بر موقعیتشان بعنوان مستخدمین بین‌المللی انعکاسی سوء بگذارد، خودداری نموده و متعهد گردند که وظایف خویش را تنها یا در نظر داشتن مصالح سازمان بانجام رسانند.
ماده ۳۲
۱: دبیرکل در انجام وظائفش، بوسیله قسمت امور پژوهش، اداره امور اداری و منابع انسانی، اداره اطلاعات و روابط عمومی، دفتر خود او و هر قسمت یا اداره‌ای که کنفرانس ممکن است ایجاد آنرا مناسب تشخیص دهد، یاری خواهد شد.
۲: صرف‌نظر از مقررات ماده ۳۳ و در مواردی که انجام وظیفه مطلوب قسمتها و ادارات دبیرخانه ایجاب میکند، هیئت عامل می‌تواند بنابر توصیه دبیر کل به وی اجازه دهد تا وظائف یا واحدهای کوچکی از یک قسمت یا اداره را به قسمت یا اداره دیگری انتقال دهد.
ماده ۳۳
الف: قسمت امور پژوهش عهده‌دار موارد زیر خواهد بود:
۱: اجرای یک برنامه پیوسته پژوهش برای برآوردن نیازهای سازمان با تاکید خاص بر انرژی و مسائل مربوط به آن.
۲: مراقبت، پیش‌بینی و تحلیل پیشرفتها در زمینه انرژی وصنایع پتروشیمی و ارزیابی هیدروکربورها و فرآورده‌ها و موارد استفاده غیرانرژی‌زای آنان.
۳: تحلیل جریانات مهم اقتصادی و مالی بخصوص آنچه به مسائل مالی و پولی بین‌المللی و صنعت نفت بین‌المللی مربوط می‌شود.
۴: نگهداری و توسعه خدمات اطلاعات آماری جهت تقویت فعالیتهای پژوهشی دبیرخانه و کشورهای عضو.
ب: وظایف اداره امور اداری و منابع انسانی عبارتند از:
۱: مسئولیت در مورد کلیه روشهای سازمان، تأمین خدمات اداری برای کلیه جلسات، مسائل پرسنلی، بودجه‌ها و حسابداری و کنترل داخلی.
۲: مطالعه و بررسی روشهای عمومی اداری و روشهای روابط صنعتی متداول در صنعت نفت در کشورهای عضو و سایر کشورها و توصیه به کشورهای عضو در خصوص هر نوع اطلاع ممکن.
۳: آگاهی از روشهای اداری رایج و یا تحولات خط‌مشی که در صنعت نفت بین‌المللی رخ می‌دهد، که ممکن است بر سازمان تأثیر بخشد یا مورد علاقه آن باشد.
ج: اداره اطلاعات و روابط عمومی عهده‌دار موارد زیر خواهد بود:
۱: تشریح اهداف، تصمیمات واقدامات اوپک بصورت واقعی و مطلوبترین وجه آن.
۲: انتشار اخباری که افکار عمومی به آن علاقمند است در مورد سازمان و کشورهای عضو در زمینة انرژی و موضوعات مرتبط و
۳: اجرای یک برنامه متمرکز اطلاعات عمومی و شناخت زمینه‌های مناسب برای پیشبرد اهداف سازمان.
ماده ۳۴
الف: دبیرکل در صورت لزوم، مشاورینی را جهت مشاوره در مورد مسائل خاص یا انجام مطالعات تخصصی که انجام آن توسط دبیرخانه مقدور نباشد، مامور خواهد نمود.
ب: دبیرکل می‌تواند چنین متخصصین یا کارشناسانی را بدون توجه به تابعیت، بنحویکه سازمان نیاز داشته باشد، برای دوره‌ای که هیئت عامل تصویب نماید، بکار گمارد، مشروط برآنکه پیش‌بینی چنین کاری در بودجه بعمل آید.
ج : دبیرکل می‌تواند در هر زمان هیئتهای کار را برای انجام هرگونه مطالعه در زمینه مسائل خاص مورد علاقه کشورهای عضو دعوت نماید.
فصل چهارم :جلسات مشورتی و ارکان تخصصی
ماده ۳۵
الف : یک اجلاس مشورتی، از روسای هیئتهای نمایندگی کشورهای عضو و یا نمایندگان آنها ترکیب می‌گردد.
ب: در هر زمان که اجلاس کنفرانس برقرار نباشد، ممکن است اجلاس مشورتی بنا به درخواست رئیس کنفرانس تشکیل گردد.
ج : دستور جلسه هر اجلاس مشورتی بوسیله رئیس کنفرانس تهیه می‌گردد، مگر آنکه قبلاً بوسیله خود کنفرانس تعیین شده باشد.
د: اجلاس مشورتی می‌تواند توصیه‌هائی جهت تصویب به اجلاس کنفرانس بعدی ارائه نماید ، مگر اینکه کنفرانس قبلی در این موارد تصمیم دیگری گرفته باشد.
ماده ۳۶
الف: کنفرانس می‌تواند ارکان تخصصی را، بنحویکه مقتضیات ایجاب کند، بمنظور کمک در حل بعضی مشکلات که دارای اهمیتی خاص باشند، ایجاد نماید. ارکان تخصصی براساس قطعنامهها یا اساسنامه‌هائی که بدین جهت تهیه شده‌اند، عمل خواهند نمود.
ب: ارکان تخصصی چه از نظر عملکرد و چه از نظر مالی، در چارچوب کلی دبیرخانه سازمان عمل خواهند نمود.
ج: ارکان تخصصی، همواره طبق اصول سازمان، بنحویکه در قطعنامه‌های کنفرانس بیان می‌گردد، عمل خواهند کرد.
فصل پنجم: مقررات مالی
ماده ۳۷
الف: بودجه سازمان برای هر سال تقویمی تنظیم خواهد گردید.
ب: کنفرانس در پذیرش هر عضو وابسته به سازمان، از آن خواهد خواست مبلغ سالیانه مقطوعی را که بعنوان کمک مالی وی به سازمان تلقی می‌گردد، پرداخت نماید.
ج: بودجه پس از درنظر گرفتن سهمیه‌های سالیانه اعضاء وابسته، بر یک مأخذ مساوی بین کلیه کشورهای عضو تقسیم خواهد شد.
ماده ۳۸
الف: هر کشور عضو، کلیه هزینه‌های متحمل شده بابت اعزام هیئتهای نمایندگی با نمایندگان به کنفرانسها، جلسات مشورتی و هیئتهای کار را تقبل خواهد نمود.
ب: سازمان، هزینه‌های مسافرت و حق‌الزحمه اعضاء هیئت عامل را که در جلسات هیئت عامل حضور می‌یابند، تقبل خواهد نمود.
فصل ششم : مقررات الحاقی
ماده ۳۹
ممکن است بوسیله هرکشور عضو، اصلاحیه‌هائی به این اساسنامه پیشنهاد شود . چنین اصلاحیه‌هائی پس از مطرح شدن درهیئت عامل وتائید ان هیئت ، جهت تصویب به کنفرانس پیشنهاد خواهد گردید.
ماده ۴۰
کلیه قطعنامه های مخالف متن این اساسنامه ، منسوخ خواهد بود.
ماده۴۱
این اساسنامه از تاریخ اول مه ۱۹۶۵ قابل اجراء می باشد.
اصلاحات اساسنامه
(الحاق شده به این متن)
۱- در آوریل ۱۹۶۵، کل متن اساسنامه مورد تجدیدنظر قرار گرفت.
۲- درژوئن ۱۹۶۸، در اجلاس ۲۲، هیئت عامل طبق بند ۳ ماده ۳۳ اساسنامه، موافقت کرد که واحد آمار از ادارة اطلاعات به دفتر دبیرکل و وظایف مطبوعات و روابط عمومی از دفتر دبیرکل به ادارة اطلاعات منتقل شود.
توافقنامه ۶۳۶۳ ایجاد اوپک ( اینجا کلیک کنید)
اعضای اوپک در حال حاضر عبارتند از:
ایران، عراق، کویت، قطر، عربستان و امارات متحده عربی از قاره آسیا
ایران:
جمهوری اسلامی ایران یکی از پنج کشور بنیانگذار و مؤسس اوپک در سال ۱۹۶۰ است. ایران دومین کشور بزرگ تولید کننده و صادرکننده نفت اوپک میباشد. تلاشهای گسترده‌ای در سالهای اخیر به منظور افزایش ظرفیت تولید نفت ایران به اجرا درآمده است، اما به علت کمبود سرمایه‌گذاری خارجی و موانع تحریم از سوی آمریکا، ایران در اجرای مازاد ظرفیت تولید نفت با مشکلاتی روبرو است.
شرکت ملی نفت ایران که با نام تجاری «NIOC» در بازار نفت فعالیت میکند، یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین شرکتهای نفتی منطقه خاورمیانه و خلیج فارس میباشد که در سال ۱۳۲۷ تأسیس و در سال ۱۳۳۲ ملی شد.
شرکت ملی نفت ایران مسئولیت صنعت نفت ایران را بر عهده دارد. این شرکت بهمراه شرکت ملی گاز ایران، شرکت ملی پتروشیمی ایران و شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی، چهار شرکت اصلی وزارت نفت ایران هستند که کلیه امور مربوط به نفت، گاز، پتروشیمی و پالایش و پخش فرآوردههای نفتی را در اختیار دارند.
در حال حاضر، تبادل اطلاعات فنی بین ایران و تولید کنندگان نفت منطقه خلیج فارس در خصوص میدانهای نفتی مشترک بطور مداوم و متقابل در جریان است.
دکتر مسعود میرکاظمی
وزیر نفت ج.ا.ایران
آمار مهم نفت و گاز ایران (۲۰۰۷)
جمعیت: ۲۹/۷۱ (میلیون نفر)
مساحت کشور: ۱۶۴۸ (هزار کیلومتر مربع)
تولید ناخالص داخلی سرانه: ۴۸۳۷ (دلار)
ارزش صادرات نفتی:۹۲/۸۸ (میلیارد دلار)
ذخایر اثبات شدة نفت خام:۶۲/۱۳۷ (میلیارد بشکه)
ذخایر اثبات شدة گاز طبیعی: ۲۹۶۱۰ (میلیارد متر مکعب)
مقدار تولید نفت خام: ۴۰۵۶ (هزار بشکه در روز)
ظرفیت پالایشی: ۱۴۷۴ (هزار بشکه در روز)
مصرف فراورده‌های پالایشی: ۱/۱۷۷۶ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات نفت خام: ۲۴۳۸ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی: ۲۵/۴ (میلیارد متر مکعب)
عراق:
عراق از کشورهای بنیانگذار و مؤسس اوپک در سال ۱۹۶۰ است. بعد از اشغال عراق توسط آمریکا، میزان تولید نفت این کشور به شدت کاهش یافت، عراق درحال حاضر خارج از نظام سهمیه‌بندی اوپک قرار دارد. برای افزایش تولید نفت این کشور، شرکتهای خارجی انواع قراردادهای سرمایه‌گذاری، از جمله قراردادهای مشارکت در تولید (PSA) را با این کشور منعقد نموده‌اند.
نقش این کشور در اوپک در گذشته به مواضع ایران نزدیک بود ولی بعد از حمله امریکا، و به دنبال کاهش تولید نفت عراق، این کشور مواضع خاصی را در سازمان اوپک نداشته است. بعد از حمله عراق به کویت در سال ۱۹۹۰ و متعاقب آن تحریم‌های اعمال شده بر این کشور توسط سازمان ملل، عراق تنها در چارچوب برنامه نفت در برابر غذا که توسط سازمان ملل اعمال می‌شد، قادر به فروش نفت بود و به‌علاوه این کشور از سال ۱۹۹۱ قادر به پرداخت حق عضویت خود در سازمان اوپک نیز نبود، از این‌رو مواضع این کشور در اوپک بسیار تضعیف شد. پیش‌بینی می‌شود با افزایش تولید نفت عراق در سالهای آتی، موضع این کشور در اوپک نیز نیرومندتر گردد.
در زمینه استخراج، توسعه و بهره‌برداری از میادین و چاه‌های مشترک مرزی ایران و عراق یک کمیته فنی متشکل از کارشناسان دو کشور مشغول بررسی و مذاکره می‌باشند.
شرکت سومو (SOMO) متولی صنعت نفت و گاز این کشور است.
آمار مهم نفت و گاز (۲۰۰۷):
جمعیت: ۴۹/۲۹ (میلیون نفر)
مساحت کشور: ۴۳۸ (هزار کیلومتر مربع)
تولید ناخالص داخلی سرانه: ۳۴۶۴(دلار)
ارزش صادرات نفتی: ۲۰/۵۸ ( میلیارد دلار)
ذخایر اثبات شده نفت‌خام: ۱۱۵(میلیارد بشکه)
ذخایر اثبات شده گاز طبیعی: ۳۱۷۰ (میلیارد متر مکعب)
مقدار تولید نفت‌خام: ۲۲۸۱ (هزار بشکه در روز)
ظرفیت پالایشی: ۶۵۹ (هزار بشکه در روز)
مصرف فرآوردههای پالایشی: ۳/۵۸۹ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات نفت‌خام: ۱۸۵۵ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی: – (میلیون متر مکعب)
مصرف فرآوردههای پالایشی:۶/۲۹۹ (هزار بشکه در روز)
صادرات نفت‌خام: ۸۴۱ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی: ۶۷/۵۹ (میلیارد متر مکعب)
کویت:
کویت از اعضای بنیانگذار و مؤسس اوپک در سال ۱۹۶۰ است.
کویت از جمله کشورهایی است که از انواع قراردادهای سرمایه‌گذاری از جمله PSA (قرارداد مشارکت در تولید) به منظور افزایش تولید نفت خود استفاده میکند.
این کشور به دلیل برخورداری از منابع عظیم نفت، از نظر سیاسی و اقتصادی برای کشورهای بزرگ، دارای اهمیت استراتژیک است. در طول جنگ تحمیلی، کویت همواره دنباله‌رو سایر کشورهای عربی بود و روابط نزدیکی با ایران نداشت، اما بعد از حمله عراق به کویت، روابط ایران و کویت رو به گسترش بوده است.
این کشور در سازمان اوپک بیشتر از مواضع عربستان پیروی میکند و از کشورهای محافظه‌کار اوپک محسوب می‌شود.
شرکت نفت کویت (KPC) متولی صنعت نفت و گاز این کشور است.
آمار مهم نفت و گاز (۲۰۰۷):
جمعیت: ۹۲/۲ (میلیون نفر)
مساحت کشور: ۱۸(هزار کیلومتر مربع)
تولید ناخالص داخلی سرانه: ۵۴۰۵۰ (دلار)
ارزش صادرات نفتی: ۴۴/۸۴ (میلیارد دلار)
ذخایر اثبات شده نفت‌خام: ۵۰/۱۰۱ (میلیارد بشکه)
ذخایر اثبات شده گاز طبیعی: ۱۷۸۴ (میلیارد متر مکعب)
مقدار تولید نفت‌خام: ۲۶۷۶ (هزار بشکه در روز)
ظرفیت پالایشی: ۹۳۶ (هزار بشکه در روز)
مصرف فرآوردههای پالایشی: ۸/۲۶۳ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات نفت‌خام: ۱۷۳۹ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی: – (میلیون متر مکعب)
قطر:
قطر اولین کشوری است که بعد از کشورهای مؤسس اوپک، در سال ۱۹۶۱ به عضویت کامل سازمان اوپک پذیرفته شد.
شرکت ملی نفت قطر با نام تجاری Qatar Petroleum (QP) فعالیت میکند. این شرکت در سال ۱۹۷۴ در پی ملی شدن نفت در این کشور تأسیس شد.
انواع قراردادهای نفتی در این کشور از جمله «مشارکت در تولید» (PSA) اجرا می‌شود. به دلیل وجود میادین گازی در قطر عمده‌ترین فعالیت این کشور و شرکتهای خارجی حاضر در آن، بر صنعت گاز متمرکز است. در حال حاضر قطر یکی از تولیدکنندگان عمدة گاز جهان محسوب می‌شود و در میدان عظیم گاز پارس جنوبی که بزرگترین میدان مستقل گازی جهان است، با ایران شریک است.
مواضع این کشور معمولاً به عربستان نزدیکتر است و در بیشتر موارد و تصمیمات از این کشور تبعیت میکند. همکاری قطر با ایران در اوپک و به ویژه در اتخاذ مواضعی به منظور حمایت از راهبردها و سیاست‌های ایران در اوپک محدود است.
آمار مهم نفت و گاز (۲۰۰۷):
جمعیت: ۸۶/۰ (میلیون نفر)
مساحت کشور: ۱۱ (هزار کیلومتر مربع)
تولید ناخالص داخلی سرانه: ۱۰۶۶۱۰ (دلار)
ارزش صادرات نفت خام: ۹۵/۳۸ (میلیارد دلار)
ذخایر اثبات شدة نفت خام: ۴۱/۲۵ (میلیارد بشکه)
ذخایر اثبات شدة گاز طبیعی: ۲۵۴۶۶ (میلیارد متر مکعب)
مقدار تولید نفت خام: ۸۴۳ (هزار بشکه در روز)
ظرفیت پالایشی: ۸۰ (هزار بشکه در روز)
مصرف فراورده‌های پالایشی: ۹/۱۱۵ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات نفت خام: ۷۰۳ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی: ۷۸/۵۶ (میلیارد متر مکعب)
عربستان سعودی:
عربستان سعودی که یکی از بینان‌گذاران سازمان اوپک است، بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده نفت در جهان است و بیشترین مازاد ظرفیت تولید نفت جهان را در اختیار دارد. به همین دلیل، عربستان موقعیتى متمایز در تعیین قیمت نفت و نقشى انکارناپذیر در ترسیم سیاست‌هاى حاکم بر اوپک و بازار جهانی نفت دارد.
شرکت ملی نفت عربستان سعودی که با نام تجاری «آرامکو السعودیه» (Saudi Aramco) در بازار نفت فعالیت میکند، در سال ۱۹۳۳ به عنوان یک شرکت نفتی عربی آمریکایی تأسیس شد. این شرکت پس از ملی شدن صنعت نفت عربستان، مسئولیت کلیة امور صنعت نفت این کشور را در اختیار دارد و تمام سرمایه‌‌گذاری‌ها و برنامه‌های توسعه ظرفیت تولید را انجام می‌دهد.
با توجه به این که عربستان سال‌هاست بزرگترین عرضه‌کننده نفت خام به ایالات متحده است، سیاست پیشین عربستان در اوپک حاکى از روابط خاص میان ریاض و واشنگتن بود. بیانیه‌ها و عملکردهاى اخیر وزارت نفت عربستان به ویژه در سازمان اوپک نشان از تغییر جزیی در سیاست‌های نفتی این کشور دارد. سیاست نفتى عربستان بر پایه چهار واقعیت استوار است: در اختیار داشتن بزرگترین ذخایر نفتى جهان و کمترین هزینه تولید، حفظ مازاد ظرفیت تولید، وابستگى اقتصاد کشور به صنعت نفت و ثبات رویه‌های سیاسى و اقتصادی.
آمار مهم نفت و گاز (۲۰۰۷):
جمعیت: ۲۴۸۲ (میلیون نفر)
مساحت کشور: ۲۱۵۰(هزار کیلومتر مربع)
تولید ناخالص داخلی سرانه: ۱۹۴۰۵ (دلار)
ارزش صادرات نفتی: ۲۱/۲۸۳ (میلیارد دلار)
ذخایر اثبات شدة نفت خام: ۰۶/۲۶۴ (میلیارد بشکه)
ذخایر اثبات شدة گاز طبیعی: ۷۵۷۰ (میلیارد متر مکعب)
مقدار تولید نفت خام: ۹۱۹۸ (هزار بشکه در روز)
ظرفیت پالایشی: ۲۱۳۵ (هزار بشکه در روز)
مصرف فراورده‌های پالایشی: ۳/۱۴۴۰ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات نفت خام: ۷۳۲۲ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی: –
امارات متحده عربی:
امارات متحدة عربی که از ۷ شیخ‌نشین تشکیل شده، در سال ۱۹۶۷ به عضویت کامل اوپک پذیرفته شد و از جمله آخرین اعضای فعلی اوپک محسوب می‌شود.
شرکت ملی نفت دبی ابوظبی که با نام تجاری اَدناک (
Abu Dhabi National Oil Company) شناخته شده، متولی اصلی فعالیتهای صنعت نفت این کشور است. شرکتهای خارجی در صنعت نفت امارات حضوری فعال دارند و انواع قراردادها از جمله مشارکت در تولید (PSA)در این کشور اجرا می‌شود
نفت خام سبک دوبی که یکی از نفت خام‌های شاخص در بازار جهانی نفت است، مبنای محاسبة قیمت نفت خام‌های منطقة خلیج فارس به جز عربستان است.
با توجه به رابطة نزدیک امارات با عربستان، این کشور در اتخاذ سیاست‌ها و مواضع خود در اوپک، معمولاً با عربستان هماهنگی کامل دارد.
روابط ایران و امارات در اوپک محدود است و در چارچوب کلی سازمان همکاری دارند. اما مذاکره برای صادرات گاز به امارات از میدان سلمان (حوزة مشترک ایران و قطر) به میزان نیم میلیون فوت مکعب در روز بین امارات و شرکت ملی صادرات گاز ایران در جریان است
آمار مهم نفت و گاز (۲۰۰۷)
جمعیت: ۵۲/۴ (میلیون نفر)
مساحت کشور: ۸۴ (هزار کیلومتر مربع)
تولید ناخالص داخلی سرانه: ۵۷۶۰۳ (دلار)
ارزش صادرات نفتی: ۵۰/۱۰۲ (میلیارد دلار)
ذخایر اثبات شدة نفت خام: ۸۰/۹۷ (میلیارد بشکه)
ذخایر اثبات شدة گاز طبیعی: ۶۰۹۱ (میلیارد متر مکعب)
مقدارتولید نفت خام: ۲۵۷۲ (هزار بشکه در روز)
ظرفیت پالایشی: ۴۶۶(هزار بشکه در روز)
مصرف فراورده‌های پالایشی: ۳/۲۳۳(هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات نفت خام: ۲۳۳۴ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی:۵۷/۷ (میلیارد متر مکعب)
اوپک در ۱۴ سپتامبر ۱۹۶۰ در اجلاس بغداد، توسط پنج کشور بنیانگذار که عبارت بودند از ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا، تأسیس شد. این پنج کشور مؤسس اوپک در آن زمان، ۶۷ درصد از ذخایر نفت و ۳۶ درصد بازار نفت جهان را در اختیار داشتند. اساسنامه‌ی سازمان در اجلاس ژانویه ۱۹۶۱ کنفرانس اوپک در کاراکاس به تصویب رسید و تأسیس آن طی قطعنامه‌ی ۶۳۶۳ سازمان ملل متحد در ۶ نوامبر ۱۹۶۲ به ثبت رسید. پس از تأسیس اوپک، تعداد دیگری از کشورهای صادرکننده‌ی نفت طی سالهای مختلف به اعضای مؤسس سازمان اضافه شدند:
ـ قطر (۱۹۶۱)،
ـ اندونزی (۲۰۰۸-۱۹۶۲)،
ـ لیبی (۱۹۶۲)،
ـ امارات متحده‌ی عربی (۱۹۶۷)،
ـ الجزایر (۱۹۶۹)،
ـ نیجریه (۱۹۷۱)،
ـ آنگولا (۲۰۰۷)،
ـ اکوادور (۲۰۰۸ و ۹۲-۱۹۷۳) و
ـ گابن (۱۹۹۴-۱۹۷۵).
گابن از اول ژانویه ۱۹۹۵ به عضویت خود در اوپک پایان داد. اما اکوادور که عضویت خویش را به درخواست خود از تاریخ ۳۱ دسامبر ۱۹۹۲ معلق کرد، مجدداً در سال ۲۰۰۷ درخواست عضویت در اوپک داد. این در خواست در اجلاس فوقالعاده اوپک که در ابوظبی در دسامبر ۲۰۰۷ برگزار شد، مورد بررسی و پذیرش وزرای نفت و انرژی اوپک قرار گرفت. اندونزی به دلیل این که در چند سال اخیر با کاهش تولید نفت به واردکننده‌ی خالص نفت خام تبدیل شده بود، عضویت خود در اوپک را از ابتدای سال ۲۰۰۹ به حالت تعلیق درآورد و در صورت افزایش تولید نفت مجدداً به جمع اوپک اضافه خواهد شد.
اکنون اوپک دارای ۱۲ عضو از سه قاره‌ی آسیا (ایران، عراق، کویت، قطر، عربستان و امارات متحده عربی)، آفریقا (آنگولا، الجزایر، لیبی و نیجریه) و آمریکا (اکوادور و ونزوئلا) است.
اعضای اوپک در حال حاضر عبارتند از:
ایران، عراق، کویت، قطر، عربستان و امارات متحده عربی از قاره آسیا
آنگولا، الجزایر، لیبی و نیجریه از قاره آفریقا
اکوادور و ونزوئلا از قاره آمریکا
ارکان سازمان
ساختار سازمانی اوپک شامل کنفرانس ،هیات عامل (BOG) ، کمیسیون اقتصادی (ECB) و دبیرخانه است. دبیرخانه‌ی اوپک به عنوان تشکیلات ثابت سازمانی اوپک است که در پنج سال اول تأسیس آن در ژنو سوئیس قرار داشت و از اول سپتامبر ۱۹۶۵ به شهر وین اتریش منتقل شد.
ـ کنفرانس: کنفرانس عالی‌ترین رکن سازمان بوده و مرکب از هیأت‌هایی است که معمولاً وزرای نفت و انرژی کشورهای عضو، ریاست آن را به عهده دارند. وزیر نفت جمهوری اسلامی ریاست هیأت نمایندگی ایران را در جلسات کنفرانس اوپک بر عهده دارد. کنفرانس، معمولاً هر سال دو بار، در ماه‌های مارس و سپتامبر و در صورت لزوم به‌طور فوقالعاده تشکیل جلسه می‌دهد. کار کنفرانس، براساس اتفاق آراء انجام می‌شود و هر عضو دارای یک رأی است. کنفرانس مسئول تنظیم و تدوین سیاست‌ها و خط‌مشی‌های کلی سازمان و راه و روشهای آن است.
کنفرانس همچنین در مورد تقاضاهای عضویت در سازمان تصمیم می‌گیرد و گزارشها و پیشنهادات ارائه شده از طرف هیأت عامل در مورد امور سازمان را بررسی میکند. کنفرانس، انتصاب عضو هیأت عامل پیشنهاد شده از طرف هر یک از کشورهای عضو را تصویب کرده و رئیس اجلاس هیأت عامل و نایب رییس آن را برای یک سال انتخاب میکند. به علاوه، کنفرانس رهنمودهای لازم را به اعضای هیأت عامل می‌دهد تا گزارشها و یا پیشنهادات خود را در خصوص موضوعات مورد علاقه کنفرانس ارائه کند. کنفرانس همچنین در مورد بودجه سازمان که از طرف هیأت عامل پیشنهاد و ارائه می‌شود، تصمیم می‌گیرد.
-کمیته‌ی فرعی وزارتی نظارت بر بازار (MMSC): طبق تصمیم اجلاس فوقالعاده ۶۳ کنفرانس اوپک کمیته‌ی وزارتی نظارت بر سهمیهها (MMC)به ریاست رییس کنفرانس و وزرای نفت و انرژی کشورهای عضو در مارس ۱۹۸۲ ایجاد شد. در دهمین اجلاس این کمیته در فوریه‌ی ۱۹۹۳، به منظور نظارت دقیق‌تر بر تولید و صادرات نفت کشورهای عضو تصمیم گرفته شد که کمیته‌ی فرعی وزارتی نظارت بر بازار (MMSC) مرکب از دبیرکل اوپک و رؤسای نمایندگی سه کشور عضو ایجاد شود. این کمیته‌ی معمولاً یک روز قبل از برگزاری اجلاس کنفرانس اوپک تشکیل می‌شود. ایران ریاست این کمیته را از ابتدای تشکیل تاکنون بر عهده داشته و کویت، نیجریه و دبیرکل اوپک اعضای آن محسوب می‌شوند.
ـ هیأت عامل: اجلاس هیأت عامل اوپک را می‌توان به هیأت مدیره یک سازمان بازرگانی تشبیه کرد. اجلاس هیأت عامل مرکب از افرادی است که توسط کشورهای عضو نامزد شده و کنفرانس آنان را منصوب میکند. هیأت عامل اوپک که حداقل سالی دو بار تشکیل جلسه می‌دهد، ارایه‌ی خط‌مشی‌های اداره‌ی امور سازمان، اجرای قطعنامه‌های کنفرانس، تنظیم دستورکار اجلاس‌کنفرانس، تنظیم بودجه سالانه سازمان و تسلیم آن به کنفرانس را به عهده دارد. هیأت عامل همچنین گزارشهای ارائه شده توسط دبیرکل را بررسی کرده، گزارشها و پیشنهادات خود را در مورد امور سازمان به کنفرانس ارائه میکند.
نماینده‌ی ایران در هیأت عامل اوپک در تهران مستقر بوده و در مواقع برگزاری جلسات هیأت عامل اوپک، به مقر دبیرخانه سفر میکند.
ـ کمیسیون اقتصادی (ECB): کمیسیون اقتصادی یک ارگان تخصصی در چارچوب دبیرخانه است که به منظور بالابردن دانش و آگاهی در مورد تحولات جاری بازار نفت و کمک به تصمیم‌گیری کنفرانس تشکیل شده است. کمیسیون اقتصادی با حضور دبیرکل و نمایندگان ملی که توسط کشورهای عضو منصوب شده‌اند، هر سال دو بار و معمولاً قبل از برگزاری کنفرانس‌های عادی اوپک تشکیل می‌شود.
نماینده‌ی ملی ایران در دبیرخانه معمولاً بر عهده‌ی رییس امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت است.
ـ دبیرخانه: دبیرخانه‌ی اوپک به عنوان مرکز اصلی فعالیت اوپک، مسئول انجام امور اجرایی سازمان است که به موجب مقررات مندرج در اساسنامه‌ی اوپک زیر نظر مستقیم دبیرکل و با هدایت اعضای هیأت عامل اداره می‌شود.
آخرین بیانیه
یکصدو پنجاه وهشتمین اجلاس (فوقالعاده)
اوپک، کیتو، اکوادور
۱۱ دسامبر ۲۰۱۰
یکصدوپنجاه وهشتمین کنفرانس (فوقالعاده) اوپک درتاریخ ۱۱ دسامبر ۲۰۱۰ در شهر کیتو، مرکز اکوادور، به ریاست جناب آقای ویلسون پاستور موریس، وزیر منابع طبیعی تجدیدناپذیر اکوادور و رئیس هیئت آن کشور در اوپک، و نایب رئیسی جناب آقای مسعود میرکاظمی، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران و رئیس هئیت آن کشور در اوپک، برگزار شد.
کنفرانس با سخنرانی جناب آقای رافایل کوریادلگادو، رئیس جمهور اکوادور، رسماً افتتاح گردید.
گزارش دبیرکل اوپک در خصوص دورنمای بازار نفت ونیز مسایل اداری مختلف دبیرخانه در کنفرانس ارائه شد. کنفرانس وزرا، تحولات اخیر مذاکرات بین‌المللی زیست‌محیطی، به ویژه شانزدهمین جلسة کنفرانس متعاهدین کنوانسیون تغییرات آب وهوایی سازمان ملل ونیز تحولات مربوط به مجمع بین‌المللی انرژی را بررسی نمود.
کنفرانس، تحولات جدید مربوط به طرح زیست محیطی اکوادور بنام یا سونی را مورد توجه قرار داد و از تلاش اکوادور در این زمینه قدردانی نمود، زیرا این حرکت با اهداف حفاظت از انرژی و محیط زیست مورد توجه در سومین اجلاس سران و رؤسای کشورها و دولتهای عضو اوپک که در ماه نوامبر ۲۰۰۷ در عربستان سعودی برگزار شد، مطابقت دارد.
پس از بررسی دورنمای بازار نفت و پیش‌بینی‌های بعمل آمده در خصوص عرضه و تقاضا در سال ۲۰۱۱، اجلاس وزارتی اوپک خاطر نشان ساخت که متوسط افزایش سالانة تقاضای برای نفت در سال ۲۰۱۱ کمتر از سطح تقاضا، سال ۲۰۱۰ خواهد بود. این کاهش تقاضا، با مخاطرات شدید تهدیدکنندة بهبود شرایط اقتصادی جهان از جمله پیامدهای منفی جنگ ارزها و نگرانی از بروز دومین بحران بانکی در اروپا که بر تقاضا برای نفت تأثیر منفی خواهند داشت، توأم خواهد شد. در حالی که کشورهای عضو سازمان همکاریهای اقتصادی و توسعه با کاهش بازده صنعتی، کاهش مصرف بخش خصوصی و نرخ بیکاری بالا و پایدار دست به گریبان هستند و در زنجیرة عرضه نفت نیز ظرفیت تولید مازاد بسیاری وجود دارد، اجلاس وزارتی اوپک توافق نمود که سطح کنونی تولید توافق شده اوپک همچنان بدون تغییر باقی بماند.
در اتخاذ این تصمیم، کشورهای عضو برپایبندی خود به سهمیه‌های تولید تعیین شده در موافقتنامة دسامبر ۲۰۰۸ وهران، الجزایر تأکید ورزیده و وزرا اعلام کردند که نسبت به تحولاتی که ممکن است ثبات بازار نفت و منافع کشورهای عضو را به خطر اندازد، آمادگی پاسخگویی دارند. دبیرخانة سازمان نیز، ضمن زیرنظر داشتن دقیق تحولات بازار، کشورهای عضو را مرتباً در جریان قرار خواهد داد. اصولاً شرایط بازار نفت در اجلاس (عادی) بعدی وزرا بررسی خواهد شد.
طبق روال مرسوم، اجلاس وزارتی بر تعهد اساسنامه‌ای اوپک نسبت به عرضه اقتصادی و بی‌وقفة نفت به کشورهای مصرف‌کننده با رعایت اصل حفظ ثبات بازار و تحقق اهداف سازمان مبنی بر حفظ قیمتهای نفت در سطوح منصفانه و در جهت تأمین منافع بازار و کل جهان، تأکید نمود.
از آنجا که ثبات بازار نفت، علاوه بر کشورهای عضو اوپک، تأمین‌کنندة منافع دیگر تولیدکنندگان نفت است، کنفرانس اوپک کلّیة صادرکنندگان نفت جهان رادعوت نمود تا سازمان را در تلاش خود برای حفظ توازن وتعادل بازار نفت یاری دهند.
اجلاس وزارتی تصمیم گرفت که اجلاس بعدی درتاریخ دوم ژوئن سال ۲۰۱۰ در وین، مرکز اتریش برگزار شود.
اجلاس وزارتی همچنین بودجة پیشنهادی سازمان برای سال ۲۰۱۱ را تصویب نمود.
کنفرانس از جناب آقای رافایل کوریادلگادو، رئیس‌جمهور اکوادور، دولت و مردم آن کشور به خاطر پذیرایی گرم بعمل آمده از شرکت‌کنندگان درکنفرانس و نیز تدارک عالی در برگزاری اجلاس، قدردانی نمود.
علاوه براین، کنفرانس از جناب آقای ویلسون پاستور موریس، وزیر منابع طبیعی تجدیدناپذیر اکوادور و همکاران ایشان برای پذیرایی صمیمانه و برگزاری عالی اجلاس، مراتب قدردانی ویژة خود را ابراز داشت.
اساسنامه
منـــــــدرجــات
فصل اول- سازمان و اهداف
فصل دوم- عضویت
فصل سوم- ارکان
کنفرانس
هیئت عامل
دبیرخانه
فصل چهارم- جلسات مشورتی و ارکان تخصصیفصل پنجم- مقررات مالی
فصل ششم- مقررات الحاقی
متن اصلی اساسنامه سازمان بوسیله قطعنامه ۶-
II کنفرانس در کاراکاس در ژانویه ۱۹۶۱ به تصویب رسیده است. این متن کلیه متون قبلی را نسخ میکند.
فصل اول: سازمان و اهداف
ماده ۱
سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) که منبعد “سازمان”
نامیده خواهد شد بموجب قطعنامه‌های کنفراس نمایندگان دولتهای ایران- عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا منعقده در بغداد از تاریخ ۱۰ الی ۱۴ سپتامبر ۱۹۶۰ بعنوان یک سازمان دائمی بین‌الدولی ایجاد گردیده، وظایف خود را طبق مقررات مشروح زیر انجام خواهد داد.
ماده۲
الف: هدف اصلی سازمان ایجاد هماهنگی و وحدت در خط مشی‌های نفتی کشورهای عضو و تعیین بهترین شیوه‌ها برای تامین منافع فردی و جمعی آنان خواهد بود.
ب : سازمان، روش‌ها و وسائل تضمین تثبیت قیمت‌ها در بازارهای بین‌المللی نفت را با امعان به حذف نوسانات مضر و غیر ضروری ایجاد خواهد نمود.
ج : مصالح ملتهای تولید کننده و ضرورت تضمین درآمدهای ثابت برای کشورهای تولید کننده، عرضه کافی اقتصادی و منظم نفت به ملتهای مصرف کننده و یک بازده منصفانه به سرمایه آنها که در صنعت نفت سرمایه‌گذاری می‌کنند، همواره مورد توجه مقتضی واقع خواهد شد.
ماده ۳
سازمان باید براساس اصل تساوی مطلق کشورهای عضو آن هدایت شود، کشورهای عضو تعهداتی را که به موجب این اساسنامه بعهده دارند با حسن نیت انجام خواهند داد.
ماده ۴
چنانچه در نتیجه اجرای هرگونه تصمیم سازمان، تحریم مستقیم یا غیر مستقیم توسط هر شرکت یا شرکتهای ذینفع، علیه یک کشور عضو یا بیشتر اعمال شود، هیچ عضو دیگری هیچگونه پیشنهاد معامله منفعت جویانه‌ای را چه بصورت افزایش صادرات نفت یا افزایش قیمت‌ها که ممکن است از طرف چنین شرکت یا شرکتهای ذینفع بمنظور ممانعت از اجرای تصمیم سازمان به آن ارائه گردد. نخواهد پذیرفت
ماده ۵
سازمان اداره مرکزی خود را در محلی که کنفرانس تصمیم بگیرد، مستقر خواهد نمود.
ماده ۶
زبان رسمی سازمان انگلیسی خواهد بود.
فصل دوم: عضویت
ماده ۷
الف: اعضای مؤسس سازمان آن کشورهایی هستند که نمایندگان آنها در اولین کنفرانس که در بغداد تشکیل شد شرکت داشتند و موافقتنامه اولیه تاسیس سازمان را امضاء نمودند.
ب : اعضاء رسمی، اعضاء موسس و نیز آن کشورهایی خواهند بود که تقاضای عضویت آنها توسط کنفرانس پذیرفته شده است.
ج : هر کشور دیگری با داشتن میزان قابل توجهی صادرات خالص نفت خام که اساساً منافعی مشابه کشورهای عضو داشته باشد، در صورت موافقت اکثریتی برابر سه چهارم اعضای رسمی و از جمله رای موافق کلیه اعضای موسس، می‌تواند عضو رسمی سازمان گردد.
د : ممکن است یک کشور صادر کننده نفت که حائز شرایط عضویت تحت بند(ج) فوق نباشد، توسط کنفراس و طبق شرایط ویژه‌ای که کنفرانس محتملاً مقرر میدارد بعنوان عضو وابسته پذیرفته شود، مشروط بر آنکه با اکثریتی برابر سه چهارم، ازجمله رای موافق کلیه اعضای موسس پذیرفته گردد.
هیچ کشوری که اساساً منافع و اهدافی مشابه کشورهای عضو نداشته باشد، نمی‌تواند به عضویت وابسته پذیرفته شود.
هـ : اعضای وابسته ممکن است توسط کنفرانس جهت حضور در هر جلسه کنفرانس، هیئت عامل یا جلسات مشورتی و شرکت در بررسی‌های آنها بدون داشتن حق رای، دعوت شوند. لکن آنها کاملاً حق دارند مانند هر عضو رسمی از کلیه تسهیلات عمومی دبیرخانه از جمله نشریات و کتابخانه آن استفاده کنند.
و : هرگاه در این اساسنامه کلمات” اعضاء” یا ” کشورهای عضو” ظاهر شود معنی آنها اعضای رسمی سازمان است، مگر اینکه متن مبین خلاف آن باشد.
ماده ۸
الف : هیچ عضو سازمان نمی‌تواند بدون تسلیم اطلاعیه به کنفرانس د رمورد قصد خویش مبنی بر کناره گیری، از عضویت خارج شود. چنین اطلاعیه‌ای از آغاز سال تقویمی بعدی پس از تاریخ دریافت آن توسط کنفرانس، قابل اجرا خواهد بود، مشروط به اینکه عضو، کلیه تعهدات مالی ناشی از عضویت خود را تا همان تاریخ به انجام رسانیده باشد.
ب : پذیرش مجدد هر کشوری که عضویت آن در سازمان بعللی قطع گردیده است، بر طبق بند “ج” ماده ۷ خواهد بود.
فصل سوم: ارکان
ماده ۹
سازمان سه رکن خواهد داشت:
I
: کنفرانس
II
: هیئت عامل
III
: دبیرخانه
I
- کنفرانس
ماده ۱۰
کنفرانس عالی ترین مرجع سازمان خواهد بود.
ماده ۱۱
الف: کنفرانس متشکل از نمایندگان کشورهای عضو خواهد بود. یک هیئت نمایندگی ممکن است شامل یک یا چند نفر نماینده، همچنین مشاوران و نظار باشد. هر گاه یک هیئت نمایندگی مشتمل بر بیش از یکنفر باشد، کشور تعیین کننده می‌بایست یکنفر را بعنوان رئیس هیئت نمایندگی معرفی نماید.
ب : هر کشور عضو باید در تمام کنفرانسها شرکت نماید و بهرحال حد نصابی برابر سه چهارم کشورهای عضو برای برگزاری کنفرانس ضروری است.
ج : هر کشور عضو رسمی یک رای خواهد داشت. کلیه تصمیمات کنفرانس بجز در مورد رویه‌ها، مستلزم اتفاق رای کلیه اعضاء رسمی خواهد بود.
مصوبات کنفرانس سی روز پس از خاتمه اجلاس یا پس از دوره‌ای که کنفرانس ممکن است تصمیم بگیرد، قابلیت اجراء خواهد داشت، مگر اینکه دبیرخانه در ظرف مدت مزبور اخطار مغایری از کشورهای عضو دریافت کند.
در صورت غیبت یک عضو رسمی از اجلاس کنفرانس، قطعنامه های کنفرانس لازم‌الاجراء خواهد بود، مگر اینکه دبیرخانه حداقل ده روز قبل از تاریخ مقرر برای انتشار قطعنامهها، اخطاریه مخالفت عضو مذکور را دریافت دارد.
د : چنانچه کنفرانس تصمیم بگیرد، ممکن است از یک کشور غیر عضو جهت حضور در کنفرانس، بعنوان ناظر، دعوت بعمل آید.
ماده ۱۲
کنفرانس هر سال دو اجلاس عادی برگزار خواهد کرد. لکن اجلاس فوقالعاده ممکن است بنابر درخواست یک کشور عضو بوسیله دبیرکل، پس از مشورت با رئیس کنفرانس و تصویب اکثریت عادی کشورهای عضو تشکیل گردد. هر گاه کشورهای عضو تصویب‌کننده اجلاس فوقالعاده در خصوص تاریخ و محل برگزاری چنین اجلاس اتفاق‌نظر نداشته باشند، در این صورت دبیرکل سازمان تاریخ و محل آنرا ضمن مشاوره با رئیس کنفرانس، تعیین خواهد نمود.
ماده ۱۳
کنفرانس معمولاً در مقر سازمان تشکیل خواهد شد، لیکن ممکن است در هر یک از کشورهای عضو یا محل دیگری که مقتضی باشد، تشکیل گردد.
ماده ۱۴
الف : کنفرانس در نخستین جلسه مقدماتی، یک رئیس و یا یک علی‌البدل رئیس انتخاب خواهد کرد. علی‌البدل رئیس در غیاب رئیس و یا در مواقعی که وی قادر به انجام مسئولیتهای خود نباشد، مسئولیتهای وی را اعمال خواهد کرد.
ب : رئیس در اثنای اجلاس کنفرانس و تا زمان اجلاس بعدی مقام خود را حفظ خواهد نمود.
ج : دبیرکل، دبیر کنفرانس خواهد بود.
ماده ۱۵
وظایف کنفرانس عبارتند از:
۱ : تنظیم خط مشی کلی سازمان و تعیین راه و وسایل مناسب جهت تحقق آن؛
۲: اتخاذ تصمیم دربارة هرگونه درخواست عضویت سازمان؛
۳ : تائید نصب اعضای هیئت عامل؛
۴ : راهنمایی هیئت عامل در خصوص ارائه گزارشها و توصیه‌ها راجع به هر نوع مسئله و موضوع در جهت مصالح سازمان؛
۵ : بررسی یا اتخاذ تصمیم در خصوص گزارشها و توصیه های هیئت عامل راجع به امور سازمان؛
۶ : بررسی و اتخاذ تصمیم در خصوص بودجه سازمان که بوسیله هیئت عامل تقدیم می‌شود؛
۷ : بررسی و اتخاذ تصمیم در خصوص صورتحساب ها و گزارش حسابرس که توسط هیئت عامل تقدیم می‌گردد.
۸ : دعوت از آن تعداد کشورهای عضو بمنظور تشکیل یک جلسه مشورتی برای مقاصد خاص و در محلهایی که کنفرانس به مصلحت تشخیص دهد؛
۹ : تصویب هر نوع اصلاحیه به این اساسنامه؛
۱۰ : انتصاب رئیس هیئت عامل و یک علی‌البدل رئیس؛
۱۱ : انتصاب دبیر کل؛
۱۲ : انتصاب قائم مقام دبیرکل؛
۱۳ : انتصاب حسابرس سازمان برای یک دوره یکساله؛
ماده ۱۶
رسیدگی به کلیه مسائلی که صراحتاً برعهده سایر ارکان سازمان گذارده نشده است، در حدود صلاحیت کنفرانس خواهد بود.
II
: هیئت عامل
ماده ۱۷
الف : هیئت عامل مشتکل از اعضائی است که بوسیله کشورهای عضو نامزد شده وبوسیله کنفرانس تائید می گردند.
ب : هر عضو سازمان باید درکلیه جلسات هیئت عامل شرکت داشته باشد وبهرحال حد نصابی برابر دوسوم اعضاء برای تشکیل جلسه ضروری خواهد بود.
ج : هرگاه یکی از اعضای هئیت عامل، بهر دلیل قادر به شرکت دراجلاس هیئت عامل نباشد، شخص دیگری بعنوان عضوهیئت عامل ویژه توسط کشورعضو مربوطه، نامزد شرکت درآن اجلاس می گردد. چنین انتصابی احتیاج به تصویب کنفرانس ندارد. عضو مزبور درجلسات، وضعی مشابه سایر اعضاء خواهد داشت مگر از نظر صلاحیت انتخاب شدن به مقام ریاست هیئت عامل .
د: هرعضو هیئت عامل حق یک رای خواهد داشت . رأی اکثریت عادی اعضاء هیئت عامل حاضردرجلسه برای تصمیمات هیئت عامل، ضروری خواهدبود.
هـ : مدت تصدی هرعضو هیئت عامل دوسال خواهدبود.
ماده ۱۸
الف : اجلاس هیئت عامل نباید کمتر از سالی دوبار درفواصل مناسبی که توسط رئیس هیئت پس از مشورت با دبیرکل تعیین می گردد، تشکیل گردد.
ب : اجلاس فوق العاده هیئت عامل ممکن است به تقاضای رئیس هیئت عامل ،دبیر کل ، با دوسوم اعضای هیئت عامل تشکیل گردد.
ماده ۱۹
جلسات هیئت عامل معمولاً درمقر سازمان تشکیل خواهدگردید ، لکن ممکن است درهریک از کشورهای عضو با محل دیگری که مقتضی باشد، تشکیل گردد.
ماده ۲۰
وظایف هیئت عامل عبارتنداز:
۱ : هدایت اداره امور سازمان واجرای تصمیمات کنفرانس؛
۲: بررسی واتخاذ تصمیم درمورد گزارشهای ارائه شده توسط دبیرکل؛
۳: ارائه گزارشها وتوصیه ها به کنفرانس درخصوص امور سازمان ؛
۴: تنظیم بودجه سازمان برای هرسال تقویمی وتقدیم آن به کنفرانس جهت تصویب؛
۵: معرفی حسابرس سازمان برای یک دوره یکساله؛
۶: بررسی صورتحسابها وگزارش حسابرس وتقدیم آنها به کنفرانس جهت تصویب؛
۷: تصویب انتصاب مدیران قسمتها وروسای ادارات که از طرف کشورهای عضو نامزد شده‌اند با توجه به توصیه های دبیر کل؛
۸: تشکیل اجلاس فوق العاده کنفرانس؛
۹: تهیه دستورجلسه کنفرانس؛
ماده ۲۱
رئیس هیئت عامل وعلی البدل وی که درغیاب یا عدم توانائی رئیس هیئت عامل کلیه وظایف اورا بعهده خواهد گرفت، توسط کنفرانس از بین اعضای هیئت عامل وبا رعایت اصل گردش الفبائی، برای مدت یکسال انتخاب می گردند.
معهذا تاریخ عضویت درسازمان، براصل گردش الفبائی رجحان دارد.
ماده ۲۲
وظایف رئیس هیئت عامل عبارتند از :
۱: ریاست جلسات هیئت عامل؛
۲: حضور درمقر سازمان جهت تدارک هر اجلاس هیئت عامل و؛
۳: شرکت در کنفرانسها وجلسات مشورتی به نمایندگی از طرف هیئت عامل؛
ماده ۲۳
چنانچه اکثریتی برابر دوسوم اعضای هیئت عامل، تصمیم بگیرند که ادامه عضویت یک عضو هیئت عامل به زیان سازمان خواهد بود، دراینصورت رئیس هیئت عامل فوراً تصمیم مزبور رابه کشورمتبوع آن اطلاع خواهد داد وآن کشور متقابلاً قبل از اجلاس بعدی هیئت عامل عضو جانشینی را معرفی خواهد نمود. نامزدی یا انتصاب چنین عضو جانشینی، موکول به تائید آن از طرف کنفرانس بعدی خواهد بود.
ماده ۲۴
چنانچه یکی از اعضای هیئت عامل بهر دلیل از ادامه انجام وظایف خود درهیئت عامل، معذور باشد. کشورمتبوع عضو جانشینی بجای وی معرفی می نماید. عضو نامزد شده، به محض معرفی شدن، وظایف خویش را بعهده می گیرد، لکن انتصاب رسمی وی موکول به تائید کنفرانس خواهد بود.
III- دبیرخانه
ماده ۲۵
دبیرخانه، وظایف اجرائی سازمان را طبق مقررات این اساسنامه، تحت مدیریت هیئت عامل انجام خواهد داد.
ماده ۲۶
دبیرخانه سازمان مشتمل بر دبیرکل ، وکارکنان مورد نیاز خواهد بود. دبیرخانه درمقر سازمان مستقر وانجام وظیفه خواهد نمود.
ماده ۲۷
الف : دبیرکل از نظر حقوقی، نماینده مجاز سازمان خواهد بود.
ب : دبیرکل، رئیس دبیرخانه خواهد بود ودراین مقام اختیار خواهد داشت امورسازمان را طبق راهنمائی های هیئت عامل اداره نماید.
ماده ۲۸
الف : کنفرانس، دبیرکل را برای یک دوره سه ساله منصوب خواهد کرد که این مدت تصدی ممکن است یکبار برای همین دوره زمانی تمدید گردد. این انتصاب براساس معرفی نامزد توسط کشورهای عضو وپس از بررسی ومقایسه صلاحیت های نامزدها بعمل خوهد آمد.
حداقل شرایط شخصی برای احراز مقام دبیرکل بشرح زیر می باشد:
۱: ۳۵ سال سن
۲: درجه لیسانس از دانشگاهی معتبر دریکی از رشته های حقوق ، اقتصاد ، علوم ، مهندسی یا مدیریت بازرگانی.
۳: ۱۵ سال تجربه که حداقل ۱۰ سال از آن باید در سمتهائی که مستقیماً با صنعت نفت رابطه دارند و۵ سال از آن در سمتهای مدیریت یا مسئولیت های اجرائی بلند پایه صرف شده باشد. تجربه درشرکتهای وابسته به دولت وزمینه های بین‌المللی صنعت نفت، مطلوب می باشد.
درهرمورد که اتفاق رای حاصل نگردد، دبیرکل در اینصورت براساس گردش نوبتی برای یک دوره دوساله بدون لطمه زدن به شرایط احراز، تعیین خواهد شد.
ب : دبیرکل باید تبعه یکی از کشورهای عضو سازمان باشد.
ج : دبیرکل درمقر سازمان مستقر خواهد بود.
د : دبیرکل درمقابل هیئت عامل، مسئول کلیه فعالیتهای دبیرخانه خواهد بود و وظایف ادارات مختلف از طرف وتحت اجازه ومدیریت وی، انجام خواهد شد.
هـ : دبیرکل درکلیه جلسات هیئت عامل شرکت خواهد نمود.در صورتیکه دبیرکل قادر به شرکت در جلسات هیئت عامل نباشد، مقام مسئول دبیرخانه در چنین جلساتی به نمایندگی از طرف دبیرکل شرکت خواهد کرد.
ماده ۲۹
وظایف دبیرکل عبارتند از :
۱: سازماندهی واداره کار سازمان .
۲: مراقبت درانجام وظایف وتکالیفی که برعهده ادارات مختلف دبیرخانه گذاشته شده است.
۳: تهیه گزارش جهت ارائه به هر جلسه هیئت عامل در مورد مسائلی که مستلزم ملاحظه وتصمیم گیری میباشد.
۴: مطلع نمودن رئیس وسایر اعضای هیئت عامل از کلیه فعالیتهای دبیرخانه ومطالعات انجام شده توسط آن و پیشرفت اقداماتیکه درجهت تحقق قطعنامه های کنفرانس صورت گرفته است.
۵: مراقبت در انجام بموقع وظایفی که ممکن است کنفرانس یا هیئت عامل برعهده دبیرخانه محول نموده باشند.
ماده ۳۰
الف: مدیران قسمتها و روسای ادارات، توسط دبیرکل با تصویب هیئت عامل منصوب خواهند گردید.
ب: متصدیان دبیرخانه بر اساس نامزدشدن از طرف دولتهای متبوع خود، یا از طریق کاریابی مستقیم توسط دبیرکل بر طبق مقررات پرسنلی منصوب خواهند گردید. در انجام چنین انتصاباتی، دبیرکل حتی المقدور جهت یک توزیع منصفانه از نظر ملیت بین اعضاء، توجه مقتضی بعمل خواهد آورد، لکن چنین ملاحظه‌ای نباید اجازه دهد که به کارآیی دبیرخانه لطمه وارد آورد.
ماده ۳۱
کارکنان دبیرخانه مستخدمین بین‌المللی و دارای شخصیت بین‌المللی هستند. آنها در اجرای وظایف خویش، نباید از هیچ دولتی یا هر مرجع دیگری در خارج از سازمان، کسب تکلیف کنند یا دستوراتی را بپذیرند. آنها باید از هر عملی که احتمالاً بر موقعیتشان بعنوان مستخدمین بین‌المللی انعکاسی سوء بگذارد، خودداری نموده و متعهد گردند که وظایف خویش را تنها یا در نظر داشتن مصالح سازمان بانجام رسانند.
ماده ۳۲
۱: دبیرکل در انجام وظائفش، بوسیله قسمت امور پژوهش، اداره امور اداری و منابع انسانی، اداره اطلاعات و روابط عمومی، دفتر خود او و هر قسمت یا اداره‌ای که کنفرانس ممکن است ایجاد آنرا مناسب تشخیص دهد، یاری خواهد شد.
۲: صرف‌نظر از مقررات ماده ۳۳ و در مواردی که انجام وظیفه مطلوب قسمتها و ادارات دبیرخانه ایجاب میکند، هیئت عامل می‌تواند بنابر توصیه دبیر کل به وی اجازه دهد تا وظائف یا واحدهای کوچکی از یک قسمت یا اداره را به قسمت یا اداره دیگری انتقال دهد.
ماده ۳۳
الف: قسمت امور پژوهش عهده‌دار موارد زیر خواهد بود:
۱: اجرای یک برنامه پیوسته پژوهش برای برآوردن نیازهای سازمان با تاکید خاص بر انرژی و مسائل مربوط به آن.
۲: مراقبت، پیش‌بینی و تحلیل پیشرفتها در زمینه انرژی وصنایع پتروشیمی و ارزیابی هیدروکربورها و فرآورده‌ها و موارد استفاده غیرانرژی‌زای آنان.
۳: تحلیل جریانات مهم اقتصادی و مالی بخصوص آنچه به مسائل مالی و پولی بین‌المللی و صنعت نفت بین‌المللی مربوط می‌شود.
۴: نگهداری و توسعه خدمات اطلاعات آماری جهت تقویت فعالیتهای پژوهشی دبیرخانه و کشورهای عضو.
ب: وظایف اداره امور اداری و منابع انسانی عبارتند از:
۱: مسئولیت در مورد کلیه روشهای سازمان، تأمین خدمات اداری برای کلیه جلسات، مسائل پرسنلی، بودجه‌ها و حسابداری و کنترل داخلی.
۲: مطالعه و بررسی روشهای عمومی اداری و روشهای روابط صنعتی متداول در صنعت نفت در کشورهای عضو و سایر کشورها و توصیه به کشورهای عضو در خصوص هر نوع اطلاع ممکن.
۳: آگاهی از روشهای اداری رایج و یا تحولات خط‌مشی که در صنعت نفت بین‌المللی رخ می‌دهد، که ممکن است بر سازمان تأثیر بخشد یا مورد علاقه آن باشد.
ج: اداره اطلاعات و روابط عمومی عهده‌دار موارد زیر خواهد بود:
۱: تشریح اهداف، تصمیمات واقدامات اوپک بصورت واقعی و مطلوبترین وجه آن.
۲: انتشار اخباری که افکار عمومی به آن علاقمند است در مورد سازمان و کشورهای عضو در زمینة انرژی و موضوعات مرتبط و
۳: اجرای یک برنامه متمرکز اطلاعات عمومی و شناخت زمینه‌های مناسب برای پیشبرد اهداف سازمان.
ماده ۳۴
الف: دبیرکل در صورت لزوم، مشاورینی را جهت مشاوره در مورد مسائل خاص یا انجام مطالعات تخصصی که انجام آن توسط دبیرخانه مقدور نباشد، مامور خواهد نمود.
ب: دبیرکل می‌تواند چنین متخصصین یا کارشناسانی را بدون توجه به تابعیت، بنحویکه سازمان نیاز داشته باشد، برای دوره‌ای که هیئت عامل تصویب نماید، بکار گمارد، مشروط برآنکه پیش‌بینی چنین کاری در بودجه بعمل آید.
ج : دبیرکل می‌تواند در هر زمان هیئتهای کار را برای انجام هرگونه مطالعه در زمینه مسائل خاص مورد علاقه کشورهای عضو دعوت نماید.
فصل چهارم :جلسات مشورتی و ارکان تخصصی
ماده ۳۵
الف : یک اجلاس مشورتی، از روسای هیئتهای نمایندگی کشورهای عضو و یا نمایندگان آنها ترکیب می‌گردد.
ب: در هر زمان که اجلاس کنفرانس برقرار نباشد، ممکن است اجلاس مشورتی بنا به درخواست رئیس کنفرانس تشکیل گردد.
ج : دستور جلسه هر اجلاس مشورتی بوسیله رئیس کنفرانس تهیه می‌گردد، مگر آنکه قبلاً بوسیله خود کنفرانس تعیین شده باشد.
د: اجلاس مشورتی می‌تواند توصیه‌هائی جهت تصویب به اجلاس کنفرانس بعدی ارائه نماید ، مگر اینکه کنفرانس قبلی در این موارد تصمیم دیگری گرفته باشد.
ماده ۳۶
الف: کنفرانس می‌تواند ارکان تخصصی را، بنحویکه مقتضیات ایجاب کند، بمنظور کمک در حل بعضی مشکلات که دارای اهمیتی خاص باشند، ایجاد نماید. ارکان تخصصی براساس قطعنامهها یا اساسنامه‌هائی که بدین جهت تهیه شده‌اند، عمل خواهند نمود.
ب: ارکان تخصصی چه از نظر عملکرد و چه از نظر مالی، در چارچوب کلی دبیرخانه سازمان عمل خواهند نمود.
ج: ارکان تخصصی، همواره طبق اصول سازمان، بنحویکه در قطعنامه‌های کنفرانس بیان می‌گردد، عمل خواهند کرد.
فصل پنجم: مقررات مالی
ماده ۳۷
الف: بودجه سازمان برای هر سال تقویمی تنظیم خواهد گردید.
ب: کنفرانس در پذیرش هر عضو وابسته به سازمان، از آن خواهد خواست مبلغ سالیانه مقطوعی را که بعنوان کمک مالی وی به سازمان تلقی می‌گردد، پرداخت نماید.
ج: بودجه پس از درنظر گرفتن سهمیه‌های سالیانه اعضاء وابسته، بر یک مأخذ مساوی بین کلیه کشورهای عضو تقسیم خواهد شد.
ماده ۳۸
الف: هر کشور عضو، کلیه هزینه‌های متحمل شده بابت اعزام هیئتهای نمایندگی با نمایندگان به کنفرانسها، جلسات مشورتی و هیئتهای کار را تقبل خواهد نمود.
ب: سازمان، هزینه‌های مسافرت و حق‌الزحمه اعضاء هیئت عامل را که در جلسات هیئت عامل حضور می‌یابند، تقبل خواهد نمود.
فصل ششم : مقررات الحاقی
ماده ۳۹
ممکن است بوسیله هرکشور عضو، اصلاحیه‌هائی به این اساسنامه پیشنهاد شود . چنین اصلاحیه‌هائی پس از مطرح شدن درهیئت عامل وتائید ان هیئت ، جهت تصویب به کنفرانس پیشنهاد خواهد گردید.
ماده ۴۰
کلیه قطعنامه های مخالف متن این اساسنامه ، منسوخ خواهد بود.
ماده۴۱
این اساسنامه از تاریخ اول مه ۱۹۶۵ قابل اجراء می باشد.
اصلاحات اساسنامه
(الحاق شده به این متن)
۱- در آوریل ۱۹۶۵، کل متن اساسنامه مورد تجدیدنظر قرار گرفت.
۲- درژوئن ۱۹۶۸، در اجلاس ۲۲، هیئت عامل طبق بند ۳ ماده ۳۳ اساسنامه، موافقت کرد که واحد آمار از ادارة اطلاعات به دفتر دبیرکل و وظایف مطبوعات و روابط عمومی از دفتر دبیرکل به ادارة اطلاعات منتقل شود.
توافقنامه ۶۳۶۳ ایجاد اوپک ( اینجا کلیک کنید)
اعضای اوپک در حال حاضر عبارتند از:
ایران، عراق، کویت، قطر، عربستان و امارات متحده عربی از قاره آسیا
ایران:
جمهوری اسلامی ایران یکی از پنج کشور بنیانگذار و مؤسس اوپک در سال ۱۹۶۰ است. ایران دومین کشور بزرگ تولید کننده و صادرکننده نفت اوپک میباشد. تلاشهای گسترده‌ای در سالهای اخیر به منظور افزایش ظرفیت تولید نفت ایران به اجرا درآمده است، اما به علت کمبود سرمایه‌گذاری خارجی و موانع تحریم از سوی آمریکا، ایران در اجرای مازاد ظرفیت تولید نفت با مشکلاتی روبرو است.
شرکت ملی نفت ایران که با نام تجاری «NIOC» در بازار نفت فعالیت میکند، یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین شرکتهای نفتی منطقه خاورمیانه و خلیج فارس میباشد که در سال ۱۳۲۷ تأسیس و در سال ۱۳۳۲ ملی شد.
شرکت ملی نفت ایران مسئولیت صنعت نفت ایران را بر عهده دارد. این شرکت بهمراه شرکت ملی گاز ایران، شرکت ملی پتروشیمی ایران و شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی، چهار شرکت اصلی وزارت نفت ایران هستند که کلیه امور مربوط به نفت، گاز، پتروشیمی و پالایش و پخش فرآوردههای نفتی را در اختیار دارند.
در حال حاضر، تبادل اطلاعات فنی بین ایران و تولید کنندگان نفت منطقه خلیج فارس در خصوص میدانهای نفتی مشترک بطور مداوم و متقابل در جریان است.
دکتر مسعود میرکاظمی
وزیر نفت ج.ا.ایران
آمار مهم نفت و گاز ایران (۲۰۰۷)
جمعیت: ۲۹/۷۱ (میلیون نفر)
مساحت کشور: ۱۶۴۸ (هزار کیلومتر مربع)
تولید ناخالص داخلی سرانه: ۴۸۳۷ (دلار)
ارزش صادرات نفتی:۹۲/۸۸ (میلیارد دلار)
ذخایر اثبات شدة نفت خام:۶۲/۱۳۷ (میلیارد بشکه)
ذخایر اثبات شدة گاز طبیعی: ۲۹۶۱۰ (میلیارد متر مکعب)
مقدار تولید نفت خام: ۴۰۵۶ (هزار بشکه در روز)
ظرفیت پالایشی: ۱۴۷۴ (هزار بشکه در روز)
مصرف فراورده‌های پالایشی: ۱/۱۷۷۶ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات نفت خام: ۲۴۳۸ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی: ۲۵/۴ (میلیارد متر مکعب)
عراق:
عراق از کشورهای بنیانگذار و مؤسس اوپک در سال ۱۹۶۰ است. بعد از اشغال عراق توسط آمریکا، میزان تولید نفت این کشور به شدت کاهش یافت، عراق درحال حاضر خارج از نظام سهمیه‌بندی اوپک قرار دارد. برای افزایش تولید نفت این کشور، شرکتهای خارجی انواع قراردادهای سرمایه‌گذاری، از جمله قراردادهای مشارکت در تولید (PSA) را با این کشور منعقد نموده‌اند.
نقش این کشور در اوپک در گذشته به مواضع ایران نزدیک بود ولی بعد از حمله امریکا، و به دنبال کاهش تولید نفت عراق، این کشور مواضع خاصی را در سازمان اوپک نداشته است. بعد از حمله عراق به کویت در سال ۱۹۹۰ و متعاقب آن تحریم‌های اعمال شده بر این کشور توسط سازمان ملل، عراق تنها در چارچوب برنامه نفت در برابر غذا که توسط سازمان ملل اعمال می‌شد، قادر به فروش نفت بود و به‌علاوه این کشور از سال ۱۹۹۱ قادر به پرداخت حق عضویت خود در سازمان اوپک نیز نبود، از این‌رو مواضع این کشور در اوپک بسیار تضعیف شد. پیش‌بینی می‌شود با افزایش تولید نفت عراق در سالهای آتی، موضع این کشور در اوپک نیز نیرومندتر گردد.
در زمینه استخراج، توسعه و بهره‌برداری از میادین و چاه‌های مشترک مرزی ایران و عراق یک کمیته فنی متشکل از کارشناسان دو کشور مشغول بررسی و مذاکره می‌باشند.
شرکت سومو (SOMO) متولی صنعت نفت و گاز این کشور است.
آمار مهم نفت و گاز (۲۰۰۷):
جمعیت: ۴۹/۲۹ (میلیون نفر)
مساحت کشور: ۴۳۸ (هزار کیلومتر مربع)
تولید ناخالص داخلی سرانه: ۳۴۶۴(دلار)
ارزش صادرات نفتی: ۲۰/۵۸ ( میلیارد دلار)
ذخایر اثبات شده نفت‌خام: ۱۱۵(میلیارد بشکه)
ذخایر اثبات شده گاز طبیعی: ۳۱۷۰ (میلیارد متر مکعب)
مقدار تولید نفت‌خام: ۲۲۸۱ (هزار بشکه در روز)
ظرفیت پالایشی: ۶۵۹ (هزار بشکه در روز)
مصرف فرآوردههای پالایشی: ۳/۵۸۹ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات نفت‌خام: ۱۸۵۵ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی: – (میلیون متر مکعب)
مصرف فرآوردههای پالایشی:۶/۲۹۹ (هزار بشکه در روز)
صادرات نفت‌خام: ۸۴۱ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی: ۶۷/۵۹ (میلیارد متر مکعب)
کویت:
کویت از اعضای بنیانگذار و مؤسس اوپک در سال ۱۹۶۰ است.
کویت از جمله کشورهایی است که از انواع قراردادهای سرمایه‌گذاری از جمله PSA (قرارداد مشارکت در تولید) به منظور افزایش تولید نفت خود استفاده میکند.
این کشور به دلیل برخورداری از منابع عظیم نفت، از نظر سیاسی و اقتصادی برای کشورهای بزرگ، دارای اهمیت استراتژیک است. در طول جنگ تحمیلی، کویت همواره دنباله‌رو سایر کشورهای عربی بود و روابط نزدیکی با ایران نداشت، اما بعد از حمله عراق به کویت، روابط ایران و کویت رو به گسترش بوده است.
این کشور در سازمان اوپک بیشتر از مواضع عربستان پیروی میکند و از کشورهای محافظه‌کار اوپک محسوب می‌شود.
شرکت نفت کویت (KPC) متولی صنعت نفت و گاز این کشور است.
آمار مهم نفت و گاز (۲۰۰۷):
جمعیت: ۹۲/۲ (میلیون نفر)
مساحت کشور: ۱۸(هزار کیلومتر مربع)
تولید ناخالص داخلی سرانه: ۵۴۰۵۰ (دلار)
ارزش صادرات نفتی: ۴۴/۸۴ (میلیارد دلار)
ذخایر اثبات شده نفت‌خام: ۵۰/۱۰۱ (میلیارد بشکه)
ذخایر اثبات شده گاز طبیعی: ۱۷۸۴ (میلیارد متر مکعب)
مقدار تولید نفت‌خام: ۲۶۷۶ (هزار بشکه در روز)
ظرفیت پالایشی: ۹۳۶ (هزار بشکه در روز)
مصرف فرآوردههای پالایشی: ۸/۲۶۳ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات نفت‌خام: ۱۷۳۹ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی: – (میلیون متر مکعب)
قطر:
قطر اولین کشوری است که بعد از کشورهای مؤسس اوپک، در سال ۱۹۶۱ به عضویت کامل سازمان اوپک پذیرفته شد.
شرکت ملی نفت قطر با نام تجاری Qatar Petroleum (QP) فعالیت میکند. این شرکت در سال ۱۹۷۴ در پی ملی شدن نفت در این کشور تأسیس شد.
انواع قراردادهای نفتی در این کشور از جمله «مشارکت در تولید» (PSA) اجرا می‌شود. به دلیل وجود میادین گازی در قطر عمده‌ترین فعالیت این کشور و شرکتهای خارجی حاضر در آن، بر صنعت گاز متمرکز است. در حال حاضر قطر یکی از تولیدکنندگان عمدة گاز جهان محسوب می‌شود و در میدان عظیم گاز پارس جنوبی که بزرگترین میدان مستقل گازی جهان است، با ایران شریک است.
مواضع این کشور معمولاً به عربستان نزدیکتر است و در بیشتر موارد و تصمیمات از این کشور تبعیت میکند. همکاری قطر با ایران در اوپک و به ویژه در اتخاذ مواضعی به منظور حمایت از راهبردها و سیاست‌های ایران در اوپک محدود است.
آمار مهم نفت و گاز (۲۰۰۷):
جمعیت: ۸۶/۰ (میلیون نفر)
مساحت کشور: ۱۱ (هزار کیلومتر مربع)
تولید ناخالص داخلی سرانه: ۱۰۶۶۱۰ (دلار)
ارزش صادرات نفت خام: ۹۵/۳۸ (میلیارد دلار)
ذخایر اثبات شدة نفت خام: ۴۱/۲۵ (میلیارد بشکه)
ذخایر اثبات شدة گاز طبیعی: ۲۵۴۶۶ (میلیارد متر مکعب)
مقدار تولید نفت خام: ۸۴۳ (هزار بشکه در روز)
ظرفیت پالایشی: ۸۰ (هزار بشکه در روز)
مصرف فراورده‌های پالایشی: ۹/۱۱۵ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات نفت خام: ۷۰۳ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی: ۷۸/۵۶ (میلیارد متر مکعب)
عربستان سعودی:
عربستان سعودی که یکی از بینان‌گذاران سازمان اوپک است، بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده نفت در جهان است و بیشترین مازاد ظرفیت تولید نفت جهان را در اختیار دارد. به همین دلیل، عربستان موقعیتى متمایز در تعیین قیمت نفت و نقشى انکارناپذیر در ترسیم سیاست‌هاى حاکم بر اوپک و بازار جهانی نفت دارد.
شرکت ملی نفت عربستان سعودی که با نام تجاری «آرامکو السعودیه» (Saudi Aramco) در بازار نفت فعالیت میکند، در سال ۱۹۳۳ به عنوان یک شرکت نفتی عربی آمریکایی تأسیس شد. این شرکت پس از ملی شدن صنعت نفت عربستان، مسئولیت کلیة امور صنعت نفت این کشور را در اختیار دارد و تمام سرمایه‌‌گذاری‌ها و برنامه‌های توسعه ظرفیت تولید را انجام می‌دهد.
با توجه به این که عربستان سال‌هاست بزرگترین عرضه‌کننده نفت خام به ایالات متحده است، سیاست پیشین عربستان در اوپک حاکى از روابط خاص میان ریاض و واشنگتن بود. بیانیه‌ها و عملکردهاى اخیر وزارت نفت عربستان به ویژه در سازمان اوپک نشان از تغییر جزیی در سیاست‌های نفتی این کشور دارد. سیاست نفتى عربستان بر پایه چهار واقعیت استوار است: در اختیار داشتن بزرگترین ذخایر نفتى جهان و کمترین هزینه تولید، حفظ مازاد ظرفیت تولید، وابستگى اقتصاد کشور به صنعت نفت و ثبات رویه‌های سیاسى و اقتصادی.
آمار مهم نفت و گاز (۲۰۰۷):
جمعیت: ۲۴۸۲ (میلیون نفر)
مساحت کشور: ۲۱۵۰(هزار کیلومتر مربع)
تولید ناخالص داخلی سرانه: ۱۹۴۰۵ (دلار)
ارزش صادرات نفتی: ۲۱/۲۸۳ (میلیارد دلار)
ذخایر اثبات شدة نفت خام: ۰۶/۲۶۴ (میلیارد بشکه)
ذخایر اثبات شدة گاز طبیعی: ۷۵۷۰ (میلیارد متر مکعب)
مقدار تولید نفت خام: ۹۱۹۸ (هزار بشکه در روز)
ظرفیت پالایشی: ۲۱۳۵ (هزار بشکه در روز)
مصرف فراورده‌های پالایشی: ۳/۱۴۴۰ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات نفت خام: ۷۳۲۲ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی: –
امارات متحده عربی:
امارات متحدة عربی که از ۷ شیخ‌نشین تشکیل شده، در سال ۱۹۶۷ به عضویت کامل اوپک پذیرفته شد و از جمله آخرین اعضای فعلی اوپک محسوب می‌شود.
شرکت ملی نفت دبی ابوظبی که با نام تجاری اَدناک (
Abu Dhabi National Oil Company) شناخته شده، متولی اصلی فعالیتهای صنعت نفت این کشور است. شرکتهای خارجی در صنعت نفت امارات حضوری فعال دارند و انواع قراردادها از جمله مشارکت در تولید (PSA)در این کشور اجرا می‌شود
نفت خام سبک دوبی که یکی از نفت خام‌های شاخص در بازار جهانی نفت است، مبنای محاسبة قیمت نفت خام‌های منطقة خلیج فارس به جز عربستان است.
با توجه به رابطة نزدیک امارات با عربستان، این کشور در اتخاذ سیاست‌ها و مواضع خود در اوپک، معمولاً با عربستان هماهنگی کامل دارد.
روابط ایران و امارات در اوپک محدود است و در چارچوب کلی سازمان همکاری دارند. اما مذاکره برای صادرات گاز به امارات از میدان سلمان (حوزة مشترک ایران و قطر) به میزان نیم میلیون فوت مکعب در روز بین امارات و شرکت ملی صادرات گاز ایران در جریان است
آمار مهم نفت و گاز (۲۰۰۷)
جمعیت: ۵۲/۴ (میلیون نفر)
مساحت کشور: ۸۴ (هزار کیلومتر مربع)
تولید ناخالص داخلی سرانه: ۵۷۶۰۳ (دلار)
ارزش صادرات نفتی: ۵۰/۱۰۲ (میلیارد دلار)
ذخایر اثبات شدة نفت خام: ۸۰/۹۷ (میلیارد بشکه)
ذخایر اثبات شدة گاز طبیعی: ۶۰۹۱ (میلیارد متر مکعب)
مقدارتولید نفت خام: ۲۵۷۲ (هزار بشکه در روز)
ظرفیت پالایشی: ۴۶۶(هزار بشکه در روز)
مصرف فراورده‌های پالایشی: ۳/۲۳۳(هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات نفت خام: ۲۳۳۴ (هزار بشکه در روز)
مقدار صادرات گاز طبیعی:۵۷/۷ (میلیارد متر مکعب)