هرباريوم وزارت جهاد كشاورزي

[afsoon6282]

مجموعه هرباريوم‌ها و كلكسيون‌هاي رستني‌هاي وزارت جهادكشاورزي:
هرباريوم وزارت جهاد كشاورزي جمهوري اسلامي ايران در سال 1324 تاسيس شده و قديميترين هرباريوم در تشكيلات وزارت محسوب مي‌شود. اين مجموعه كم نظير علمي در طبقه سوم ساختمان موزه واقع در موسسه تحقيقات گياهپزشكي كشور مستقر مي‌باشد. هرباريوم فوق حاوي مجموعه‌هايي غني از قارچ‌ها، شبه‌قارچ‌ها، گلسنگ‌ها، گياهان گلدار، بازدانگان، سرخس‌ها، خزه‌ها و جلبك‌ها به ويژه گونه‌هاي مرتبط با گياهپزشكي است. اين هرباريوم تحت نام Herbarium Ministerii Iranici Agriculturae و با شناسه IRAN در مجامع بين‌المللي و فهرست هرباريوم‌هاي جهان <http://sweetgum.nybg.org/ih> ثبت گرديده و شهرت جهاني دارد. علاوه بر ثبت جهاني در بهمن ماه سال 1387 به عنوان بيست و ششمين اثر ملي در فهرست ميراث طبيعي كشور ثبت گرديد. هرباريوم وزارت جهاد كشاورزي همچون كتابخانه‌اي مستند علاوه بر اينكه مخزن و بانك نگهداري اطلاعات تنوع زيستي و تاريخ طبيعي كشور است، به عنوان ضروري‌ترين ابزار در جهت تحقيق و بررسي در زمينه رده‌بندي رستني‌ها به ويژه آرايه‌هايي كه به عنوان منابع ژنتيكي، عوامل كنترل بيولوژيك، ميزبان‌هاي ثانويه و انتخابي، بيمارگر‌هاي گياهي و علف‌هاي هرز در گياهپزشكي حايز اهميت هستند، به شمار مي‌ايد. مجموعه حاضر فعلاً از شش قسمت مجموعه مرجع قارچ‌ها (شامل قارچ‌هاي واقعي، شبه قارچ‌ها و گلسنگ‌ها)، گياهان گلدار، علف‌هاي هرز، گياهان بي‌گل، گياهان دارويي و آفت‌كش و كشت قارچ‌هاي زنده به شرح زيرتشكيل يافته است:
مجموعه مرجع قارچ‌هاي وزارت جهاد كشاورزي: اين مجموعه كه قديميترين مجموعه هرباريوم است در سالني بنام دكتر قوام‌‌الدين شريف جاي دارد. اين قسمت در واقع يك Plant Pathology Herbarium بوده و فعاليت خود را از سال 1324 شروع كرده است. در اين مجموعه قريب به 15000 نمونه از قارچ‌ها، شبه‌قارچ‌ها و گلسنگ‌ها نگهداري مي‌شوند. مجموعه فوق علاوه بر نمونه‌هاي ايراني (11500 نمونه) حاوي تعداد بسيار زيادي نمونه خارجي (3500نمونه) نيز مي‌باشد كه در پي مبادله نمونه با هرباريوم‌هاي مشابه خارجي كسب گرديده‌اند. نمونه‌هاي اين قسمت برحسب حروف الفباء جنس قارچ‌ها تنظيم گرديده و اكثر آن‌ها مربوط به بعد از سال 1324 مي‌باشند، ولي نمونه‌هايي هم مربوط به قبل از اين سال در آن جاي دارند كه قديميترين نمونه ايراني آن Puccinia hordei روي گياه Bromus madritensis مي‌باشد كه از كازرون گردنه پيرزن در تاريخ 18/1/1275 توسط اروين گائوبا گياه شناس اتريشي جمع‌آوري شده است. قديميترين نمونه خارجي موجود در قسمت قارچ‌ها هم نمونه‌اي از قارچ Selenophoma straussiana روي گياه Dianthus orientalis است كه از آسياي صغير در ژوييه 1853 ميلادي (1232) شمسي توسط Th. Kotchy جمع‌آوري گرديده است. نمونه‌هايي اين مجموعه عمدتا قارچ‌هاي پاتوژن گياهي، گونه‌هاي چوبزي و گلسنگ‌ها را شامل مي‌شوند. مجموعه مرجع قارچ‌هاي وزارت جهاد كشاورزي تنها مجموعه ثبت شده قارچ‌ها در كشور محسوب مي‌شود و ابزار مهمي در مطالعات گياهپزشكي به شمار مي‌رود. اين مجموعه با دارا بودن 2250 گونه از قارچ هاي ايران بيش از 80 درصد قارچ هاي گزارش شده در كشور را در خود جاي داده است. از ديگر ويژگي‌هاي اين مجموعه وجود كلكسيون نمونه‌هاي تيپ يا پايه (type collection) با 280 نمونه پايه (تيپ) است. اين تعداد 122 نمونه به ايران و 158 نمونه به ساير كشور‌هاي جهان تعلق دارند. اين مجموعه به عنوان يك مرجع و منبع مهم، نياز محققان رشته هاي قارچ شناسي، بيماري هاي گياهي، ژنتيك، بيولوژي مولكولي و محققاني كه در زمينه كنترل بيولوژيك آفات و بيماريهاي گياهي و علف هاي هرز فعاليت دارند را نيز تامين مي‌نمايد. به ديگر سخن محققان و دانش‌پژوهان رشته‌هاي گياهشناسي كشاورزي، متخصصان آلرژي، صنايع توليد آنتي‌بيوتيك، بيوشيمي، زوال مواد، زيست‌شناسي، گياهشناسي، صنايع تخميري، صنايع غذايي، جنگلداري، صنايع چوب، باغباني، ميكروبيولوژي، بيماري‌شناسي گياهي، بيماري‌شناسي بذر و علوم خاك به اطلاعات موجود در اين مجموعه نياز خواهند داشت. از طريق اين مجموعه و مجموعه‌هايي از اين دست است كه مي توان قارچ شناسي را به ساير ديسيپلين ها از جمله بيولوژي مولكولي مرتبط ساخت. اين مجموعه به مانند كتابخانه‌اي تاريخچه و ميراث قارچ شناسي كشور را به عنوان بخش مهمي از ميراث علمي و طبيعي كشور در خود جاي داده، و استفاده از آن در تشخيص و مطالعات رده‌بندي قارچ‌ها نقش اساسي دارد. به ديگر سخن اين مجموعه به مانند كتابخانه‌ي مرجعي با اطلاعات غني است كه نمونه‌هاي قارچي آن جاي كتاب‌ها را گرفته‌اند. اين مجموعه با توجه به در بر داشتن نمونه‌هاي قارچي متعدد به عنوان گونه‌هاي بيمارگر روي گياهان، بزرگترين هرباريوم بيماري‌شناسي گياهي (Plant Pathology Herbarium) در منطقه خاور ميانه محسوب مي‌شود و در تحقيقات گياهپزشكي در جهت مستند سازي تغييرات محيطي، مطالعات بيولوژي جمعيت، پراكنش گونه هاي قارچ ها بويژه گونه هاي خسارتزا به گياهان، مطالعات ژنتيك جمعيت، اپيدميولوژي و تاكسونومي و فيلوژني مولكولي قارچ ها حايز اهميت است. به علاوه اين مجموعه مكاني براي نگهداري گونه هاي در معرض خطر انقراض يا منقرض شده مي باشند. مسئوليت اين مجموعه ارزشمند از بدو تاسيس (1324) تا 1329 با دكتر اسفنديار اسفندياري، از 1329 تا 1342 با دكتر قوام‌الدين شريف، از 1342 تا 1368 با دكتر جعفر ارشاد، از 1368 تا 1373 با مهندس بهمن دانش پژوه و از سال 1373 تاكنون با دكتر مهرداد عباسي بوده است.


منبع

 

[afsoon6282]

كلكسيون ملي قارچ هاي زنده ايران (Culture Collection of Fungi): مجموعه قارچ هاي زنده وزارت جهاد كشاورزي در بر دارنده جدايه‌هاي ارزشمند به ويژه جدايه‌هاي بومي از قارچ‌هاي مهم درگياهپزشكي شامل قارج‌هاي بيمارگر روي گياهان و قارچ‌هاي توكسين‌زا، قارچ‌هاي بيمارگر حشرات و ديگر بند‌پايان و همچنين قارچ‌هاي بيمارگر نماتد‌ها مي‌باشد. فعاليت اين مجموعه از اواخر سال 1347 با انتقال تعداد زيادي جدايه قارچ‌هاي مختلف از آلمان و با هدف نگهداري آن دسته از قارچ‌هايي كه به دلايلي نمي‌توان آن‌ها را به صورت خشك شده حفظ نمود، شروع گرديد. براي ممانعت از خراب شدن قارچ‌هاي اين قسمت‌، جدايه‌ها در شرايط خاص در اطاق با دماي پايين (cool temperature room) نگهداري مي‌شوند و هر چند يكبار تجديد كشت مي‌گردند. قارچ‌هاي موجود در اين قسمت برحسب نوع آن‌ها به صورت انجماد خشك، زير پارافين مايع، درون خاك، درون آب و روي محيط‌هاي كشت متنوع حاوي آگار نگهداري مي‌گردند. در حال حاضر اين مجموعه با 1033 جدايه قارچ‌هاي مهم از ديدگاه كشاورزي كه غالبا جدايه‌هاي بومي كشور هستند، مهمترين كلكسيون از اين دست در كشور محسوب مي‌شود. جدايه‌هاي نگهداري شده در اين مجموعه به 131 جنس و 389 گونه تعلق دارند. با توجه به تبادلات علمي انجام شده با ساير مراكز معتبر قارچ شناسي در جهان، جدايه‌هاي خارجي (294 جدايه) از ساير نقاط دنيا كه غالبا نمونه‌هاي معتبر و جدايه‌هاي ex-type هستند نيز در اين مجموعه نگهداري مي‌شوند. مجموعه نگهداري قارچ ها ي زنده وزارت جهاد كشاورزي در واقع كتابخانه‌اي زنده از ميراث علمي و طبيعي كشور است كه قارچ شناسي را به ساير ديسيپلين‌ها از جمله بيولوژي مولكولي، كنترل بيولوژيك و بيماري‌شناسي گياهي مرتبط ساخته است. بعلاوه كشت قارچ‌ها در گونه هاي قابل كشت بخشي از خصوصيت قارچ مي باشد كه در تشخيص نقش اساسي دارد. اين مجموعه در كنار مجموعه قارچ هاي مرجع وزارت جهاد كشاورزي نقاط كانوني در تحقيقات قارچ شناسي كشور محسوب مي‌شوند. اين مجموعه‌ها ضمن آنكه در جهت مستند سازي تغييرات محيطي، مطالعات بيولوژي جمعيت، ژنتيك جمعيت و اپيدميولوژي، تاكسونومي و فيلوژني مولكولي قارچ‌هاي ايران كاربرد دارند، مكاني براي نگهداري گونه هاي در معرض انقراض يا منقرض شده، همچنين جدايه هايي از قارچ‌هاي بيمارگر گياهان و جدايه‌هاي مورد استفاده در كنترل بيولوژيك عوامل زيان رسان به گياهان شامل، حشرات، نماتد‌ها، علف‌هاي هرز و ساير قارچ‌هاي بيمارگر روي گياهان هستند. مجموعه قارچ هاي زنده وزارت جهاد كشاورزي به عنوان يك مرجع و منبع مهم نياز محققان قارچ شناس، بيماريشناسي گياهي، ژنتيك، بيولوژي مولكولي و محققاني كه در زمينه كنترل بيولوژيك آفات و بيماريهاي گياهي و علف هاي هرز فعاليت دارند را تامين مي نمايد. وجود چنين مجموعه اي در كشور محققان ديسيپلين هاي مختلف را در غالب موارد از تماس با مجموعه‌هاي مشابه در خارج از كشور جهت دريافت ايزوله هاي قارچ‌هاي مختلف بي نياز ساخته است. اخيرا مجموعه قارچ‌هاي زنده به عنوان بزرگترين و معتبرترين مجموعه از اين دست در ايران در فدارسيون جهاني كلكسيون‌هاي نگهداري جدايه‌هاي ميكروارگانيسم‌ها WFCC با شماره 939 ثبت گرديده است. مسئوليت اين قسمت از بدو تاسيس (1347) تا 1368 با دكتر جعفر ارشاد، از 1368 تا 1374 با دكتر جمشيد فاتحي و از سال 1374 تاكنون با دكتر رسول زارع است.
هرباريوم ملي گياهان وزارت جهاد كشاورزي (herbarium for special research program): اين قسمت در سالني به نام دكتر اسفنديار اسفندياري گياه‌شناس و قارچ‌شناس ايراني و باني اين هرباريوم جاي دارند. اين قسمت بيشترين حجم هرباريوم را به خود اختصاص داده است. در اين قسمت گياهان يك تيره در كنار هم و برحسب حروف الفباء تنظيم و مستقر گرديده‌اند. گرچه فعاليت قسمت گياهان گلدار با شروع جمع‌آوري اين نوع رستني‌ها در سال 1327 توسط دكتر اسفنديار اسفندياري به همراه پروفسور كارل هاينس رشينگر (گياه‌شناس مشهور اتريشي) و پاول آلن (گياه‌شناس سويسي) آغاز گرديده ولي در اين قسمت نمونه‌هاي معدودي ديگر مربوط به قبل از 1327 هم وجود دارد كه قديميترين آن يك نمونه از گياه Nepeta bornmuelleri مي‌باشد كه Joseph Bornmüller دانشمند گياه‌شناس آلماني آنرا از كوه هزار واقع در كرمان جمع‌آوري نموده است. ابتدا نمونه‌هايي كه اسفندياري و همراهانش در استان‌هاي كرمان، بلوچستان، خراسان و قسمتي از شمال ايران جمع‌آوري كرده بودند در اين هرباريوم قرار گرفت و پس از آن در بيش از 60 سال گذشته دايم به غناي آن افزوده شده است. مجموعه گياهان گلدار همچون كتابخانه‌اي مستند اطلاعات مربوط به گياهان كشور اعم از گونه‌هاي بومي و كاشته شده‌ شامل درختان، درختچه‌ها، گياهان علفي، گياهان پيازي و گياهان آبزي را كه حاصل بيش از 60 سال اجراي طرح‌هاي تحقيقاتي است در خود جاي داده است. اين مجموعه قديميترين هرباريوم در سيستم وزارت جهاد كشاورزي است و با توجه به تاسيس و فعاليت آن در موسسه تحقيقات گياهپزشكي فراتر از يك هرباريوم عمومي بوده و مجموعه‌اي براي تحقيقات گياهپزشكي و غالبا در بردارنده ميزبانان آفات و عوامل بيماريزاي گياهان به ويژه قارچ‌ها مي‌باشد. به ديگر سخن اين مجموعه با دارا بودن بيش از 200000 نمونه به عنوان ابزاري در خدمت تحقيقات رده‌بندي گياهان مرتبط با گياهپزشكي است و در مطالعات بوم‌شناختي روي آفات و بيماري‌ها همچون بررسي دامنه ميزباني آفات و عوامل بيماري‌‌زا، تحقيقات كنترل بيولوژيك آفات و بيماري‌هاي گياهي و بررسي‌هاي قرنطينه‌اي كاربرد دارد. به علاوه اين مجموعه مكاني براي نگهداري گونه هاي گياهي در معرض خطر انقراض يا منقرض شده مي باشد. مسئوليت اين هرباريوم از بدو تاسيس (1327) تا سال 1329 با دكتر اسفنديار اسفندياري بود و از سال 1329 مهندس عين‌اله بهبودي مسئوليت آنرا تا سال 1331به عهده گرفت. از 1331 تا 1343 اين قسمت مسئولي نداشت و زير نظر دكتر قوام‌الدين شريف اداره مي‌شد. از 1343 تا 1345 مجددا دكتر اسفنديار اسفندياري مسئول هرباريوم شدند. از سال 1345 تا 1354 مهندس عين اله بهبودي براي دومين بار مسئوليت اداره هرباريوم را پذيرفتند. پس از اين دوره از سال 1354 تا 1358 دكتر موسي ايرانشهر، از سال 1358 تا 1368 دكتر فريدون ترمه، از سال 1368 تا 1380 مهندس محمود موسوي و از سال 1380 تا 1386 مهندس فاطمه آقابيگي عهده‌دار مسئوليت اين هرباريوم بودند. در حال حاضر مسئوليت هرباريوم گياهان گلدار به عهده مهندس محمد اميني‌راد است.
مجموعه گياهان گلدار و بازدانگان وزارت جهاد كشاورزي در حال حاضر بيش از دويست هزار نمونه از گياهان ايران را در خود جاي داده است. اين نمونه‌ها به 175 تيره، 1100 جنس و قريب به 5000 گونه تعلق دارند. طبق مطالعات انجام شده تعداد مجموع آرايه‌هاي گياهي گزارش از ايران به 7576 آرايه مي‌رسد. بر اين اساس مجموعه گياهان وزارت جهاد كشاورزي در حدود 66% گياهان گزارش شده از كشور را در خود جاي داده است. از ديگر مجموعه‌هاي ذيقيمت در هرباريوم گياهان، مجموعه نمونه‌هاي تيپ يا پايه از گياهان ايران است. حدود 300 نمونه تيپ از گياهان ايران در اين مجموعه نگهداري مي‌شود.


منبع

 

[afsoon6282]

هرباريوم تخصصي علف‌هاي هرز (Weed herbarium): اين مجموعه در سالني به نام مهندس عين‌اله بهبودي بنيان‌گذار تحقيقات علف هرز در ايران جاي دارد. هدف از ايجاد اين قسمت از هرباريوم تهيه مجموعه‌اي است كه به متخصصان خاصه متخصصان علوم علف‌هاي ‌هرز در شناسايي علف‌هاي هرز محصولات مختلف كمك نمايد بدين جهت اساس ترتيب و تنظيم نمونه‌هاي اين مجموعه بر نوع محصولات زراعي و باغي استوار گرديده است. اين قسمت در سال 1348 بنيان‌گذاري شده و مستمراً بر غناي آن افزوده گرديده است. اطلاعات ذيقيمتي در مورد فلور علف‌هاي هرز كشور و پراكنش آن‌ها در اين مجموعه نگهداري مي‌شود. همچنين كلكسيون بذور علف‌هاي هرز در دل اين مجموعه نقش به سزايي در شناسايي بذور علف‌هاي هرز بويژه گونه‌هاي مهاجم، قرنطينه و سمي در محصولات كشاورزي خاصه بذور وارداتي دارد. در حال حاضر مجموعه علف‌هاي هرز وزارت جهاد كشاورزي در بر دارنده بيش از 6000 نمونه علف هرز متعلق به 447 جنس از سراسر كشور مي‌باشد كه حاوي اطلاعات متنوعي در مورد علف‌هاي هرز كشور است. نام تيره و گونه علف هرز، نوع محصول و محلي كه گياه هرز از آن جمع‌آوري گرديده است به همراه تاريخ جمع‌آوري و غيره اطلاعاتي هستند كه براي تك تك نمونه‌هاي اين مجموعه وجود دارند. آگاهي از پراكنش علف‌هاي هرز در كشور و تركيب يا فلور علف‌هاي هرز هر محصول در هر منطقه به مديريت صحيح آن‌ها منجر خواهد شد. مسئوليت اين هرباريوم از 1348 تا 1353 به عهده مهندس عين‌اله بهبودي بود. از 1348 تا 1360 اين مجموعه مسئول مشخصي نداشت و توسط اعضا هيات علمي بخش تحقيقات رستني‌ها اداره مي‌شد. مسئوليت اين مجموعه از سال 1360 تا سال 1372 به عهده مهندس موسي‌الرضا دلقندي بود. پس از ايشان آقاي مهندس محمود موسوي تا سال 1374 عهده‌دار اداره امور اين مجموعه بودند. از 1374 تا 1386 مسئوليت اين مجموعه به خانم مهندس فاطمه آقابيگي محول گرديد. در حال حضر نيز مهندس امير حسين پهلواني عهده‌دار اداره امور اين مجموعه مي‌باشند. هرباريوم گياهان بي‌گل (Cryptogamic Herbarium): اين قسمت در سال 1370 و همزمان با از سر گيري تحقيقات جلبك شناسي و خزه شناسي در بخش تحقيقات رستني‌ها تاسيس گرديده و تاكنون پيشرفت‌هاي قابل ملاحظه‌اي هم داشته است. در سال‌هاي اخير نيز تحقيقات سرخس شناسي در اين قسمت شروع شده است. در حال حاضر، بيش از 1000 نمونه خزه از مناطق مختلف كشور جمع‌آوري گرديده كه از اين تعداد حدود 400 نمونه (شامل يكصد گونه، 25 جنس و 18 تيره) تا به حال شناسايي شده است و بقيه نيز تحت بررسي مي‌باشند. در مورد سرخس‌ها، تعداد كل نمونه‌هاي اين گروه بالغ بر حدود 850 نمونه مي‌شود كه از اين تعداد حدود 700 نمونه تا به حال شناسايي و بقيه نيز تحت بررسي مي‌باشند. در خصوص جلبك‌ها، تاكنون تعداد 121 نمونه اسلايد ميكروسكوپي، تعداد 37 نمونه در داخل بطري شيشه‌اي و تعداد 24 نمونه خشك ‌شده روي مقوا براي مجموعه نمونه‌هاي جلبكي (Algarium) تهيه و تنظيم شده‌اند. علاوه‌براين، حدود 1700 نمونه به صورت مخلوط از انواع جلبك‌هاي جمع‌آوري شده از نقاط مختلف ايران در مرحلة آماده‌سازي جهت تهيه نمونه هرباريومي براي مجموعه مي‌باشند. در حال‌حاضر، اين نمونه‌ها در شرايط دماي 5 تا 10 درجة سانتيگراد و در داخل محلول‌هاي فيكساتور نگهداري مي‌شوند. در ساليان گذشته و بر پايه اطلاعات موجود در اين مجموعه تلاش شده است تا با اجراي طرح‌ها و برنامه‌هاي تحقيقاتي در زمينه شناسايي گياهان بي‌گل و جلبك‌ها، بررسي اين دسته از گياهان به عنوان عوامل بيماريزا، پناهگاه آفات و بيماري‌هاي گياهي، منابع ژنتيكي و عوامل كنترل بيولوژيك بيمارگر‌هاي و آفات گياهي انجام گردد. آقاي دكتر سعيد شيرزاديان از سال 1374 تاكنون مسئوليت اين هرباريوم را برعهده دارند.
هرباريوم تخصصي گياهان دارويي و آفتكش (گياهان سمي Poisonous Plants Herbarium): خود از دو زير قسمت تشكيل گرديده است. به زير قسمت گياهان دارويي از دهه 1350 به بعد توجه گرديده و نمونه‌هايي از گياهان دارويي به ويژه بذور گونه‌هاي مورد استفاده در درمان جمع‌آوري گرديده است. فعاليت زير قسمت گياهان آفتكش نيز از سال 1378 آغاز شده است. هدف اصلي از جدا نمودن اين مجموعه ارايه اطلاعات به ساير بخش‌هاي تحقيقاتي در زمينه كاربرد اين گياهان بويژه عصاره و تركيبات فعال آن‌ها عليه آفات، كنه‌ها و عوامل بيماريزاي گياهان بوده است. در سال‌هاي اخير فعاليت قابل توجهي در زمينه شناسايي برخي گياهان دارويي و آفت‌كش به ويژه جنس Allium در اين هرباريوم صورت پذيرفته است.
مجموعه گياهان زنده (Living plant collection):اين مجموعه از سال 1383 و بنا به اهميت گياهان زنده در تشخيص بسياري از گونه‌هاي گياهي به ويژه جنس Allium و ديگر گونه هاي پيازي و در راستاي كاربرد عصاره اين گياهان در تحقيقات گياهپزشكي به ويژه تحقيق روي تاثيرات ضد قارچي آنها احداث و ايجاد گرديد. تاكنون تعداد بيش از 270 نمونه گياهي غالبا از جنس Allium كه از سراسر كشور جمع‌آوري شده‌اند در اين مجموعه كاشته شده و به صورت زنده نگهداري مي‌شوند. مسئوليت اين مجموعه از بدو تاسيس تاكنون با دكتر مهرداد عباسي مي‌باشد.


منبع