نکات کلیدی در مورد گل جالیز
- گونه های زیادی دارد
- پلی فاژ است
- میزبانهایش دو لپه ای هستندهمانند: حبوبات، بادنجانیان، چلیپائیان، مركبان، چتریان و كدوئیان(تک لپه ایها مبتلا نمیشوند)،
- میزبانهای مهم باغی: بادام و زردآلو
- میزبانهای مهم زراعی: سيبزميني، گوجهفرنگي، بادمجان، آفتابگردان، كنجد، هندوانه و خيار
- نحوه انتشار: از طریق انتقال بذر ، گل جالیز منتقل میشود(از طریق آب، باد و حیوانات و ...)
- سیکل زندگی انگل:
زمستانگذرانی و تحمل شرایط نامساعد توسط انگل درحالت بذری صورت می گیرد. بذرها یک خواب یک تا دو ساله سپری می کنند و بعد آماده جوانه زنی می شوند
- وقتی که بذر انگل در معرض ترشحات تحریک کننده (مواد محرك جوانه زنی موادی هستند که توسط گیاه میزبان ترشح می شوند و کلید شناسایی میزبان توسط انگل هستند) محیط ریشه گیاهان میزبانهای خود (حداکثر تا فاصله دو سانتی متری ریشه و حداکثر مدت زمان لازم برای تأثیرپذیری گل جالیز از مواد محرک ریشه میزبان پس از آماده شدن شرایط بین ۴۸ـ۲۴ ساعت است) و در دمای بالاتر از 20 درجه (مناسب‌ترين درجه حرارت براي جوانه‌زدن گل جاليز 25 تا 28 درجه سانتي گراد است) و رطوبت کافی (نه اشباع) قرار می گیرد جوانه می زند و لوله تندش یا قسمت ریشه چه مانندی به طول حداکثر 4 میلی متر ایجاد می کند که در واقع به دنبال پیدا کردن ریشه گیاهان میزبان خود است و در صورت تماس با ریشه های جوان میزبان طی یک سری مراحل با ریشه گیاهان میزبان پیوند ایجاد کرده و در واقع با آن یکی می شود و توانایی کسب آب و مواد غذایی از ریشه میزبان را بدست می آورد (اگر لوله تندش چند روز پس از جوانه زنی نتواند به داخل ریشه میزبان نفوذ كند از بین می رود). از این به بعد ساقه های گل جالیز نیز رشد می کنند و حدود 20 تا 25 روز بعد از اولین آلودگی ریشه ها، ساقه های انگل از خاک خارج می شوند. در همین زمان قسمتهای ریشه مانندی از محل اتصال انگل و میزبان رشد کرده و دنبال ریشه های دیگری از میزبان خواهند بود تا آلودگی های بیشتری را ایجاد نمایند. حدود دو ماه پس از ظهور ساقهها در سطح خاک، بذرهای انگل به اندازه حدود یک پنجم میلی متر و به تعداد چند ده هزاری تا چند صد هزاری در هر بوته تشكيل شده و روي زمين مزرعه پخش مي‌شوند. - کنترل:
جلوگيري از آلوده شدن مزارع به بذر انگل بسيار مهم است و بايد جدي گرفته شود.
مدیریت گل جالیز به دلایل زیر مشكل است:
1- توانایی تولید بذر فراوان توسط انگل
2- حفظ قوه نامیه بذر به مدت چند سال در داخل خاك حتی تا 12 - 13 سال
3- عدم جوانه زنی بذر در غیاب مواد محرك شیمیایی مترشحه از میزبان ها و منتظر گیاه میزبان ماندن
4- رشد رویشی سریع انگل پس از خروج از خاك
5- اتصال و ارتباط نزدیك انگل با گیاه میزبان.
به دلایل ذکر شده و به دلیل از دست رفتن توان انتخاب گیاهان زراعی با عملکرد اقتصادی بالاتر توسط کشاورزان، زمين از لحاظ كاربري و توليد و ارزش دچار نقصان زيادي مي شود و به علاوه كنترل گل جاليز غیر از مشكل بودن، زمان بر و هزينه بر نیز هست. ضمن اينكه با يك روش تنها و براي يك فصل نمي توان مزرعه را از گل جاليز و بذور آن پاك نمود و لازم است با تلفيقي از روشهاي مختلف تعداد بذر انگل را در زمين كاهش داد و سپس كامل آن را حذف نمود، البته اين به شرطي ممكن است كه اجازه و امكان ورود بذور جديد يا توليد بذور جديد توسط انگل داده نشود
روشهاي غير شيميايي:
1- استفاده ازكودهاي آلي يا حيواني عاري از بذر انگل .
2- قرنطینه کردن اراضی:
مشخص كردن اراضي و قطعات آلوده و غيرآلوده و رعايت شرايط و انجام اقدامات شبيه قرنطينه كردن در مورد اراضي آلوده (البته توسط خود كشاورزان) مانند جلوگيري از انتقال خاك و كود و بقاياي گياهي از اراضي آلوده به اراضي سالم، تميز كردن چرخ تراكتور و ادوات دنباله بند مانند گاوآهن و ... قبل از ورود به زمين، جلوگيري از تغذيه و تردد دامها بين اراضي آلوده و غيرآلوده.
3- سالم سازي زمين:
در اينجا هدف كاهش و يا حذف بذور انگل موجود در خاك است، با توجه به اينكه بذر گل جاليز در اثر ترشحات ريشه گياهان ميزبان و وجود دما (بالاتر از 20 درجه سانتي گراد) و رطوبت كافي جوانه زده و در صورت نبود يا عدم دسترسي به ريشه ميزبان از بين مي رود بايد قبل از كاشت محصول اصلي و يا هنگام آيش و يا خواب زمين (بين برداشت و كاشت دو محصول) اقدامات زير را بايد انجام داد: الف) آبياري و غرقاب زمين با هدف جوانه زني بذور و يا قرارگيري بذور در معرض شرايط محيطي مختلف و افزايش فعاليت عوامل زنده محيطي روي بذور انگل ب) آفتاب دهی خاک: بهتر است حداقل به مدت دو ماه از اواسط بهار تا اواسط پاييز و ترجيحاً كل فصل تابستان انجام شود و با اندكي تفاوت در روشهاي مختلف آفتابدهي شامل مراحل زير است: اضافه كردن مواد آلي خرد شده (پوسيده يا زنده) به خاك، شخم و مخلوط كردن و نرم كردن خاك، كرت بندي و يا مهيا كردن امكانات آبياري زمين(تعبيه شيلنگها يا لوله ها براي رساندن و پخش آب در كرتها و يا استفاده از آبياري قطره اي)، پوشاندن كامل زمين با نايلون يا پلاستیک، آبياري يا غرقاب زمين(هر چند وقت يكبار آبياري و جبران رطوبت خاك لازم است) اين روش در کاهش جمعیت این انگل تا حدودي موثر است اما براي ساير عوامل خسارتزاي خاكزي تاثير بالايي مي تواند داشته باشد. ج)كاشت گياهان محرک یا تله: گیاهان محرک باعث تحريك بذر انگل و جوانه زني آن مي شوند اما ميزبان مطلوبي براي انگل نيستند و به گل جالیز آلوده نمی شوند. گیاهان تله میزبانهایی هستند که باعث تحریک جوانه زنی تعداد زیادی از بذر انگل می شوند اما باید قبل از توليد گل و بذر توسط انگل، با علف کش یا شخم همراه گل جالیز از بین بروند و گياه تله كاشته شده وگل جاليز به صورت يك كود سبز به زمين برگردانده شوند، اين عمل مي تواند يك يا چند بار در سال انجام شود. گياهانی مانند خردل سفيد، کتان و تربچه وحشی، ذرت، سورگوم و آفتابگردان می توانند گیاهان تله خوبی برای مقابله با گل جالیز باشند. گیاهانی که به عنوان تله استفاده می شوند با تراکم بذر چند برابر حالت معمول در زمین کاشته می شوند تا تعداد بیشتری از بذور انگل مجبور به جوانه زنی شوند. گیاهان سورگوم و جو برای گونه گل جالیز O.crenata، گیاهان لوبیا ، سورگوم ، ذرت و خیار برای گونه گل جالیز O.ramosa و گیاهان سورگوم ، فلفل قرمز ، یونجه ، سویا و نخود برای گونه گل جالیز O. crenua گیاهان محرک مناسبی هستند.
4- رعايت تناوب زراعي آگاهانه و هدفمند:
در صورتي هدف عدم آلودگي محصول در حال كاشت باشد بايد از گياهان غير ميزبان استفاده كرد اما اگر هدف كاهش خزانه بذر انگل و تحريك آن به جوانه زني بدون آلوده شدن گياه در تناوب باشد انتخاب گياه در تناوب مهم و متفاوت خواهد بود. اين گياهان شبيه گياهان محرک عمل خواهند كرد يعني باعث تحريك و جوانه بذر انگل مي شوند ولي خود آلوده نمي شوند مانند سورگوم، ذرت، يونجه و ....
5- شخم عمیق:
عمق شخم باید به اندازه ای باشد که بذور انگل را به عمق بیش از 20 سانتی متری منتقل کند. این کار باعث کاهش آلودگی محصول حداقل برای فصل زراعی می شود اما در شخم های بعدی بذور انگل بالا آمده و خطرساز می شوند.
6- كشت ارقام متحمل یا مقاوم:
عکس العمل و حساسیت ارقام مختلف یک گونه میزبان به گل جالیز متفاوت است و لذا انجام تحقیقات برای هر منطقه و ارقام مختلف در تقابل با هر گونه از انگل لازم است.
7- تنظيم تاریخ کاشت:
كاشت زود هنگام و پیش رس كردن محصول باعث فرار ميزبان از خسارت انگل مي شود.
8- آبياري متعادل و كافي:
گياه نبايد دچار تنش رطوبتي شود. بعضي از كشاورزان در ساعات گرم روز اقدام به آبياري مزرعه مي نمايند و اعتقاد دارند باعث گنديدگي گل جاليز مي شود، كه لازم است محاسن و معايب و تاثير اين اقدام بررسي و تحقيق شود.
9- تغذیه مناسب:
گیاهان دچار کمبود مواد غذایی، به گل جالیز حساس ترند و خسارت بیشتری می بینند. افزايش حاصلخیزی خاك با بهبود خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك مثلا اضافه كردن مواد آلي، افزايش جذب مواد غذايي توسط گياه با تغذيه متعادل (كاربرد كودهاي كامل ميكرو و ماكرو و جبران كمبودها به روشهاي خاك كاربرد يا محلولپاشي روي گياه)، ايجاد تغيير و يا تعادل در PH خاک با هدف افزايش جذب (با توجه به خاصيت تامپوني خاك كمي مشكل است). کاربرد کودهای ازته آمونیومی تاثیر بهتری بر میزبان و کنترل و کاهش خسارت انگل دارد.
10- روش غير شيميايي(روشهاي فيزيكي و مكانيكي):
(نكته مهمي كه در كنترل گل جاليز در اراضي و محصولات آلوده وجود دارد اين است كه قبل از ظهور خود انگل در سطح خاك آلودگي ريشه گياهان اتفاق مي افتد و مي توان گفت هنگام ظهور انگل ، گياه ما تا حدودي خسارت ديده است و كاربرد روشهاي كنترلي از اين زمان به بعد با هدف جلوگيري از خسارت بيشتر و جلوگيري از توليد گل و بذر توسط انگل و پيشگيري از آلودگي بيشتر زمين صورت مي گيرد )
الف- وجين دستي و حذف فيزيكي و مكانيكي انگل: از بین بردن و حذف گل جالیز به محض سر برآوردن از خاک و قبل از گلدهي و بذردهي با دست يا وسایل برش مانند كاردهاي بلند، نيم داس و ... (بهتر است با حوصله تمام ساقه هاي انگل كه از خاك خارج شده يا هنوز نشده اند از محل پيوند گل جاليز با ريشه گياه ميزبان توسط حركت عمودي و طي مسير نيم دايره يا دايره وار دور انگل جداسازي شوند). وجین گل جالیز اگر در زمان نامناسب و هنگام تشکیل بذرهای انگل باشد نه تنها مفید نیست بلکه سبب پراکنش و انتشار بیشتر بذور گل جالیز در مزرعه می شود.
ب- کف بر کردن گل جالیز:این اقدام با هدف جلوگیری از تولید بذر صورت می گیرد. کف بر کردن انگل از سطح خاک یا از زیر گل های گل جالیز می تواند با بیل، داس، فوکا، کارد، مفتول فلزی، علف برهای موتوری دوشی یا پشتی و ... انجام شود. ظاهراً کندن ساقه های انگل بدون قطع ارتباط انگل و ریشه میزبان باعث تحریک انگل به ساقه دهی بیشتر می شود که در حذف و وجین باید مد نظر قرار گیرد.
-11 مبارزه بيولوژيك:
الف) استفاده از غاز در مزرعه به هر تعداد ممكن، حداقل دو و ترجيحاً حدود 20 قطعه غاز در هر هكتار.
ب) در ايران مگس گونه Phytomiza orobanchia روي گل جاليز شناسايي شده است، اين مگس درون تخمدانهاي گل جاليز تخمگذاري مي كند و كرمها يا لاروهای خارج شده از تخم، از تخمدان انگل تغذيه كرده و از تشكيل و بلوغ بذر جلوگيري مي كنند. مگس مي تواند حدود50 تا 90 درصد بذرهاي تخمدانهاي آلوده را از بين ببرد.
ج) قارچهایی از جنس فوزرایوم مانند (Fusarium oxysporum f.sp. orthoceras) و (Fusarium solani ) روی گل جالیز ایجاد بیماری می نمایند
12- روش مبارزه شيميايي:
از بين بردن بذور در خاك آلوده و قبل از آلوده کردن گیاه میزبان خیلی خوب است اما به دلایلی که گفته شد روش چندان عملی، آسان و مقدوری نیست البته یک روش برای انجام این کار همانطورکه در بخش سالم سازی زمین گفته شد گازدهی خاک یا تدخین خاک یا فومیگاسیون خاک است.
الف) فوميگاسيون خاك: در اين روش بعد از آماده سازي زمين و آبیاری به مدت چند هفته و بعد از گاورو شدن زمین، سموم گازي به صورت دستي يا مكانيزه زير پلاستيك پهن شده روي زمين رها مي شود و يا داخل خاك تزريق مي گردد. فوميگاسيون خاك در حال حاضر توصيه نمي شود چون بسيار گران تمام مي شود، در سطوح وسيع كاربرد ندارد، سم مناسب آن كه متيل برومايد باشد اجازه مصرف در بخش غير قرنطينه اي ندارد، سموم جايگزين متيل برومايد كارايي بالايي مانند خود متيل برومايد ندارند. سموم دیگری مانند اتیلن دی بروماید، واپام و دازومت نیز می توانند استفاده شوند ولی مشکل این است که تاثیر 100 درصدی ندارند و هزینه ضدعفونی خاک بالاست.
ب) البته موادي وجود دارند که در غياب گياه ميزبان سبب تحريك جوانه زنی بذر می شوند مانند استریگول Strigol كه از ريشه گياه پنبه جدا شده است. موادی مشابه استریگول شناسایی و تولید شده اند مانند GR7، GR21،GR28، GR41 و GR60 كه در غلظتهای 0.1 تا 1 پی پی ام در تحریک جوانه زنی انگل موثرند اما تحقیقات بیشتر روی آنها لازم است.
ج)کاربرد کنترل شده سموم روی گل جالیز ظاهر شده در سطح خاک نیز یک روش کاربرد سموم بر علیه گل جالیز است. علف‌كش‌هايي مانند توفوردی، رانداپ، پاراکوات، بنتازون و ... می توانند در کنترل گل جالیز موثر باشند اما فراموش نشود که گياه انگل قبل از خارج شدن از خاك حداكثر خسارت خود را به گیاه میزبان وارد کرده است و بهترین روش کنترل گل جالیز روشی است که بتواند قبل از اتصال انگل به ريشه ميزبان عمل کند. ارتباط نزدیك بین میزبان و انگل گل جالیز سبب محدودیت كنترل گل جالیز به روش شیمیایی می شود.
د) کاربرد برخی سموم به صورت دوره ای: علفكش هایی مانند كلروسولفورون، ایمازاكوئین، ایمازاپیر، گلیفوزیت نتایج امید بخشی نشان داده اند. نكته مهم میزان مصرف ایمن از این علف كش ها است چرا که مصرف بیش از مقدار توصیه شده علف کش باعث صدمه شدید به میزبان می شود و از طرفی مصرف کمتر از میزان لازم نمی تواند انگل را کنترل نماید. تیمار بذر میزبان به صورت خیسانیدن بذر در محلول علف كش و محلول پاشی مكرر و متوالی علف كش در غلظتهای خاصی می تواند کاربرد سموم را بر علیه این انگل ممکن سازد. شاید آزمایش دزهای خاص از علف کشها که برای میزبان ایمن و بر علیه انگل موثر است برای سموم مختلف در تلفیق با سایر روشها و روشهای کاربرد سم کنترل شده (در محصولات ردیفی) بتواند درصد بالایی از مشکل علف انگل گل جالیز را حل کند.
- گونه های زیادی دارد
- پلی فاژ است
- میزبانهایش دو لپه ای هستندهمانند: حبوبات، بادنجانیان، چلیپائیان، مركبان، چتریان و كدوئیان(تک لپه ایها مبتلا نمیشوند)،
- میزبانهای مهم باغی: بادام و زردآلو
- میزبانهای مهم زراعی: سيبزميني، گوجهفرنگي، بادمجان، آفتابگردان، كنجد، هندوانه و خيار
- نحوه انتشار: از طریق انتقال بذر ، گل جالیز منتقل میشود(از طریق آب، باد و حیوانات و ...)
- سیکل زندگی انگل:
زمستانگذرانی و تحمل شرایط نامساعد توسط انگل درحالت بذری صورت می گیرد. بذرها یک خواب یک تا دو ساله سپری می کنند و بعد آماده جوانه زنی می شوند
- وقتی که بذر انگل در معرض ترشحات تحریک کننده (مواد محرك جوانه زنی موادی هستند که توسط گیاه میزبان ترشح می شوند و کلید شناسایی میزبان توسط انگل هستند) محیط ریشه گیاهان میزبانهای خود (حداکثر تا فاصله دو سانتی متری ریشه و حداکثر مدت زمان لازم برای تأثیرپذیری گل جالیز از مواد محرک ریشه میزبان پس از آماده شدن شرایط بین ۴۸ـ۲۴ ساعت است) و در دمای بالاتر از 20 درجه (مناسب‌ترين درجه حرارت براي جوانه‌زدن گل جاليز 25 تا 28 درجه سانتي گراد است) و رطوبت کافی (نه اشباع) قرار می گیرد جوانه می زند و لوله تندش یا قسمت ریشه چه مانندی به طول حداکثر 4 میلی متر ایجاد می کند که در واقع به دنبال پیدا کردن ریشه گیاهان میزبان خود است و در صورت تماس با ریشه های جوان میزبان طی یک سری مراحل با ریشه گیاهان میزبان پیوند ایجاد کرده و در واقع با آن یکی می شود و توانایی کسب آب و مواد غذایی از ریشه میزبان را بدست می آورد (اگر لوله تندش چند روز پس از جوانه زنی نتواند به داخل ریشه میزبان نفوذ كند از بین می رود). از این به بعد ساقه های گل جالیز نیز رشد می کنند و حدود 20 تا 25 روز بعد از اولین آلودگی ریشه ها، ساقه های انگل از خاک خارج می شوند. در همین زمان قسمتهای ریشه مانندی از محل اتصال انگل و میزبان رشد کرده و دنبال ریشه های دیگری از میزبان خواهند بود تا آلودگی های بیشتری را ایجاد نمایند. حدود دو ماه پس از ظهور ساقهها در سطح خاک، بذرهای انگل به اندازه حدود یک پنجم میلی متر و به تعداد چند ده هزاری تا چند صد هزاری در هر بوته تشكيل شده و روي زمين مزرعه پخش مي‌شوند. - کنترل:
جلوگيري از آلوده شدن مزارع به بذر انگل بسيار مهم است و بايد جدي گرفته شود.
مدیریت گل جالیز به دلایل زیر مشكل است:
1- توانایی تولید بذر فراوان توسط انگل
2- حفظ قوه نامیه بذر به مدت چند سال در داخل خاك حتی تا 12 - 13 سال
3- عدم جوانه زنی بذر در غیاب مواد محرك شیمیایی مترشحه از میزبان ها و منتظر گیاه میزبان ماندن
4- رشد رویشی سریع انگل پس از خروج از خاك
5- اتصال و ارتباط نزدیك انگل با گیاه میزبان.
به دلایل ذکر شده و به دلیل از دست رفتن توان انتخاب گیاهان زراعی با عملکرد اقتصادی بالاتر توسط کشاورزان، زمين از لحاظ كاربري و توليد و ارزش دچار نقصان زيادي مي شود و به علاوه كنترل گل جاليز غیر از مشكل بودن، زمان بر و هزينه بر نیز هست. ضمن اينكه با يك روش تنها و براي يك فصل نمي توان مزرعه را از گل جاليز و بذور آن پاك نمود و لازم است با تلفيقي از روشهاي مختلف تعداد بذر انگل را در زمين كاهش داد و سپس كامل آن را حذف نمود، البته اين به شرطي ممكن است كه اجازه و امكان ورود بذور جديد يا توليد بذور جديد توسط انگل داده نشود
روشهاي غير شيميايي:
1- استفاده ازكودهاي آلي يا حيواني عاري از بذر انگل .
2- قرنطینه کردن اراضی:
مشخص كردن اراضي و قطعات آلوده و غيرآلوده و رعايت شرايط و انجام اقدامات شبيه قرنطينه كردن در مورد اراضي آلوده (البته توسط خود كشاورزان) مانند جلوگيري از انتقال خاك و كود و بقاياي گياهي از اراضي آلوده به اراضي سالم، تميز كردن چرخ تراكتور و ادوات دنباله بند مانند گاوآهن و ... قبل از ورود به زمين، جلوگيري از تغذيه و تردد دامها بين اراضي آلوده و غيرآلوده.
3- سالم سازي زمين:
در اينجا هدف كاهش و يا حذف بذور انگل موجود در خاك است، با توجه به اينكه بذر گل جاليز در اثر ترشحات ريشه گياهان ميزبان و وجود دما (بالاتر از 20 درجه سانتي گراد) و رطوبت كافي جوانه زده و در صورت نبود يا عدم دسترسي به ريشه ميزبان از بين مي رود بايد قبل از كاشت محصول اصلي و يا هنگام آيش و يا خواب زمين (بين برداشت و كاشت دو محصول) اقدامات زير را بايد انجام داد: الف) آبياري و غرقاب زمين با هدف جوانه زني بذور و يا قرارگيري بذور در معرض شرايط محيطي مختلف و افزايش فعاليت عوامل زنده محيطي روي بذور انگل ب) آفتاب دهی خاک: بهتر است حداقل به مدت دو ماه از اواسط بهار تا اواسط پاييز و ترجيحاً كل فصل تابستان انجام شود و با اندكي تفاوت در روشهاي مختلف آفتابدهي شامل مراحل زير است: اضافه كردن مواد آلي خرد شده (پوسيده يا زنده) به خاك، شخم و مخلوط كردن و نرم كردن خاك، كرت بندي و يا مهيا كردن امكانات آبياري زمين(تعبيه شيلنگها يا لوله ها براي رساندن و پخش آب در كرتها و يا استفاده از آبياري قطره اي)، پوشاندن كامل زمين با نايلون يا پلاستیک، آبياري يا غرقاب زمين(هر چند وقت يكبار آبياري و جبران رطوبت خاك لازم است) اين روش در کاهش جمعیت این انگل تا حدودي موثر است اما براي ساير عوامل خسارتزاي خاكزي تاثير بالايي مي تواند داشته باشد. ج)كاشت گياهان محرک یا تله: گیاهان محرک باعث تحريك بذر انگل و جوانه زني آن مي شوند اما ميزبان مطلوبي براي انگل نيستند و به گل جالیز آلوده نمی شوند. گیاهان تله میزبانهایی هستند که باعث تحریک جوانه زنی تعداد زیادی از بذر انگل می شوند اما باید قبل از توليد گل و بذر توسط انگل، با علف کش یا شخم همراه گل جالیز از بین بروند و گياه تله كاشته شده وگل جاليز به صورت يك كود سبز به زمين برگردانده شوند، اين عمل مي تواند يك يا چند بار در سال انجام شود. گياهانی مانند خردل سفيد، کتان و تربچه وحشی، ذرت، سورگوم و آفتابگردان می توانند گیاهان تله خوبی برای مقابله با گل جالیز باشند. گیاهانی که به عنوان تله استفاده می شوند با تراکم بذر چند برابر حالت معمول در زمین کاشته می شوند تا تعداد بیشتری از بذور انگل مجبور به جوانه زنی شوند. گیاهان سورگوم و جو برای گونه گل جالیز O.crenata، گیاهان لوبیا ، سورگوم ، ذرت و خیار برای گونه گل جالیز O.ramosa و گیاهان سورگوم ، فلفل قرمز ، یونجه ، سویا و نخود برای گونه گل جالیز O. crenua گیاهان محرک مناسبی هستند.
4- رعايت تناوب زراعي آگاهانه و هدفمند:
در صورتي هدف عدم آلودگي محصول در حال كاشت باشد بايد از گياهان غير ميزبان استفاده كرد اما اگر هدف كاهش خزانه بذر انگل و تحريك آن به جوانه زني بدون آلوده شدن گياه در تناوب باشد انتخاب گياه در تناوب مهم و متفاوت خواهد بود. اين گياهان شبيه گياهان محرک عمل خواهند كرد يعني باعث تحريك و جوانه بذر انگل مي شوند ولي خود آلوده نمي شوند مانند سورگوم، ذرت، يونجه و ....
5- شخم عمیق:
عمق شخم باید به اندازه ای باشد که بذور انگل را به عمق بیش از 20 سانتی متری منتقل کند. این کار باعث کاهش آلودگی محصول حداقل برای فصل زراعی می شود اما در شخم های بعدی بذور انگل بالا آمده و خطرساز می شوند.
6- كشت ارقام متحمل یا مقاوم:
عکس العمل و حساسیت ارقام مختلف یک گونه میزبان به گل جالیز متفاوت است و لذا انجام تحقیقات برای هر منطقه و ارقام مختلف در تقابل با هر گونه از انگل لازم است.
7- تنظيم تاریخ کاشت:
كاشت زود هنگام و پیش رس كردن محصول باعث فرار ميزبان از خسارت انگل مي شود.
8- آبياري متعادل و كافي:
گياه نبايد دچار تنش رطوبتي شود. بعضي از كشاورزان در ساعات گرم روز اقدام به آبياري مزرعه مي نمايند و اعتقاد دارند باعث گنديدگي گل جاليز مي شود، كه لازم است محاسن و معايب و تاثير اين اقدام بررسي و تحقيق شود.
9- تغذیه مناسب:
گیاهان دچار کمبود مواد غذایی، به گل جالیز حساس ترند و خسارت بیشتری می بینند. افزايش حاصلخیزی خاك با بهبود خصوصيات فيزيكي و شيميايي خاك مثلا اضافه كردن مواد آلي، افزايش جذب مواد غذايي توسط گياه با تغذيه متعادل (كاربرد كودهاي كامل ميكرو و ماكرو و جبران كمبودها به روشهاي خاك كاربرد يا محلولپاشي روي گياه)، ايجاد تغيير و يا تعادل در PH خاک با هدف افزايش جذب (با توجه به خاصيت تامپوني خاك كمي مشكل است). کاربرد کودهای ازته آمونیومی تاثیر بهتری بر میزبان و کنترل و کاهش خسارت انگل دارد.
10- روش غير شيميايي(روشهاي فيزيكي و مكانيكي):
(نكته مهمي كه در كنترل گل جاليز در اراضي و محصولات آلوده وجود دارد اين است كه قبل از ظهور خود انگل در سطح خاك آلودگي ريشه گياهان اتفاق مي افتد و مي توان گفت هنگام ظهور انگل ، گياه ما تا حدودي خسارت ديده است و كاربرد روشهاي كنترلي از اين زمان به بعد با هدف جلوگيري از خسارت بيشتر و جلوگيري از توليد گل و بذر توسط انگل و پيشگيري از آلودگي بيشتر زمين صورت مي گيرد )
الف- وجين دستي و حذف فيزيكي و مكانيكي انگل: از بین بردن و حذف گل جالیز به محض سر برآوردن از خاک و قبل از گلدهي و بذردهي با دست يا وسایل برش مانند كاردهاي بلند، نيم داس و ... (بهتر است با حوصله تمام ساقه هاي انگل كه از خاك خارج شده يا هنوز نشده اند از محل پيوند گل جاليز با ريشه گياه ميزبان توسط حركت عمودي و طي مسير نيم دايره يا دايره وار دور انگل جداسازي شوند). وجین گل جالیز اگر در زمان نامناسب و هنگام تشکیل بذرهای انگل باشد نه تنها مفید نیست بلکه سبب پراکنش و انتشار بیشتر بذور گل جالیز در مزرعه می شود.
ب- کف بر کردن گل جالیز:این اقدام با هدف جلوگیری از تولید بذر صورت می گیرد. کف بر کردن انگل از سطح خاک یا از زیر گل های گل جالیز می تواند با بیل، داس، فوکا، کارد، مفتول فلزی، علف برهای موتوری دوشی یا پشتی و ... انجام شود. ظاهراً کندن ساقه های انگل بدون قطع ارتباط انگل و ریشه میزبان باعث تحریک انگل به ساقه دهی بیشتر می شود که در حذف و وجین باید مد نظر قرار گیرد.
-11 مبارزه بيولوژيك:
الف) استفاده از غاز در مزرعه به هر تعداد ممكن، حداقل دو و ترجيحاً حدود 20 قطعه غاز در هر هكتار.
ب) در ايران مگس گونه Phytomiza orobanchia روي گل جاليز شناسايي شده است، اين مگس درون تخمدانهاي گل جاليز تخمگذاري مي كند و كرمها يا لاروهای خارج شده از تخم، از تخمدان انگل تغذيه كرده و از تشكيل و بلوغ بذر جلوگيري مي كنند. مگس مي تواند حدود50 تا 90 درصد بذرهاي تخمدانهاي آلوده را از بين ببرد.
ج) قارچهایی از جنس فوزرایوم مانند (Fusarium oxysporum f.sp. orthoceras) و (Fusarium solani ) روی گل جالیز ایجاد بیماری می نمایند
12- روش مبارزه شيميايي:
از بين بردن بذور در خاك آلوده و قبل از آلوده کردن گیاه میزبان خیلی خوب است اما به دلایلی که گفته شد روش چندان عملی، آسان و مقدوری نیست البته یک روش برای انجام این کار همانطورکه در بخش سالم سازی زمین گفته شد گازدهی خاک یا تدخین خاک یا فومیگاسیون خاک است.
الف) فوميگاسيون خاك: در اين روش بعد از آماده سازي زمين و آبیاری به مدت چند هفته و بعد از گاورو شدن زمین، سموم گازي به صورت دستي يا مكانيزه زير پلاستيك پهن شده روي زمين رها مي شود و يا داخل خاك تزريق مي گردد. فوميگاسيون خاك در حال حاضر توصيه نمي شود چون بسيار گران تمام مي شود، در سطوح وسيع كاربرد ندارد، سم مناسب آن كه متيل برومايد باشد اجازه مصرف در بخش غير قرنطينه اي ندارد، سموم جايگزين متيل برومايد كارايي بالايي مانند خود متيل برومايد ندارند. سموم دیگری مانند اتیلن دی بروماید، واپام و دازومت نیز می توانند استفاده شوند ولی مشکل این است که تاثیر 100 درصدی ندارند و هزینه ضدعفونی خاک بالاست.
ب) البته موادي وجود دارند که در غياب گياه ميزبان سبب تحريك جوانه زنی بذر می شوند مانند استریگول Strigol كه از ريشه گياه پنبه جدا شده است. موادی مشابه استریگول شناسایی و تولید شده اند مانند GR7، GR21،GR28، GR41 و GR60 كه در غلظتهای 0.1 تا 1 پی پی ام در تحریک جوانه زنی انگل موثرند اما تحقیقات بیشتر روی آنها لازم است.
ج)کاربرد کنترل شده سموم روی گل جالیز ظاهر شده در سطح خاک نیز یک روش کاربرد سموم بر علیه گل جالیز است. علف‌كش‌هايي مانند توفوردی، رانداپ، پاراکوات، بنتازون و ... می توانند در کنترل گل جالیز موثر باشند اما فراموش نشود که گياه انگل قبل از خارج شدن از خاك حداكثر خسارت خود را به گیاه میزبان وارد کرده است و بهترین روش کنترل گل جالیز روشی است که بتواند قبل از اتصال انگل به ريشه ميزبان عمل کند. ارتباط نزدیك بین میزبان و انگل گل جالیز سبب محدودیت كنترل گل جالیز به روش شیمیایی می شود.
د) کاربرد برخی سموم به صورت دوره ای: علفكش هایی مانند كلروسولفورون، ایمازاكوئین، ایمازاپیر، گلیفوزیت نتایج امید بخشی نشان داده اند. نكته مهم میزان مصرف ایمن از این علف كش ها است چرا که مصرف بیش از مقدار توصیه شده علف کش باعث صدمه شدید به میزبان می شود و از طرفی مصرف کمتر از میزان لازم نمی تواند انگل را کنترل نماید. تیمار بذر میزبان به صورت خیسانیدن بذر در محلول علف كش و محلول پاشی مكرر و متوالی علف كش در غلظتهای خاصی می تواند کاربرد سموم را بر علیه این انگل ممکن سازد. شاید آزمایش دزهای خاص از علف کشها که برای میزبان ایمن و بر علیه انگل موثر است برای سموم مختلف در تلفیق با سایر روشها و روشهای کاربرد سم کنترل شده (در محصولات ردیفی) بتواند درصد بالایی از مشکل علف انگل گل جالیز را حل کند.
آخرین ویرایش: