از زمان لكوموتيو بخار تا امروز هرچه بر سرعت قطارها افزوده شده، نهتنها هيچ قطاري نتوانست به گرد پاي پيشرفت فناوري اطلاعات برسد، بلكه فناوري اطلاعات نيروي چند برابر به لكوموتيوهاي پرسروصداي قديم داد تا در ايستگاههاي ديروز كمتر توقف كنند و به فكر ايستگاههاي فردا باشند.
سيستمهاي مبتني بر فناوري اطلاعات كه در حملونقل ريلي مورد استفاده است مانند ساير بخشهاي حملونقل از بخشهاي مديريتي، اجرايي و كنترلي تشكيل ميشود كه در هر بخش هم نرمافزارها و هم سيستمهاي مديريت دانش بهكار ميروند.
در بُعد اطلاعرساني سيستمهاي كنترل وضعيت ديواري در سالنهاي ايستگاههاي راهآهن و براي نظاممندكردن استفاده از منابع سيستمهاي مديريت فناوري اطلاعات در سازمان بهصورت گسترده بهكار گرفته ميشوند كه يكي از سيستمهاي استفاده از منابع انساني، «سيستم تعيين وضعيت پرسنل» (PDS) است كه شيفتهاي كاري را بر اساس تخصص و برنامهريزيهاي قبلي تعيين كرده و اطلاعات حضور و غياب و گزارشهاي عملكرد پرسنل را براي استفاده در زير برنامه حسابرسي حقوق و دستمزد نگهداري ميكند.
سيستمهاي داخلي و رهگيري
راهآهن يكي از اصليترين استفادهكنندگان سيستمهاي موقعيتياب در جهان است و سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) در حملونقل ريلي نقشي حياتي ايفا ميكند و براي اين كار از سيستمهاي موقعيتياب اختصاصي هر خط راهآهن يا سيستمهاي ماهوارهاي ميتواند استفاده شود كه نوع آن بنا بر سياستهاي ريلي هر كشور تعيين ميشود. براي رهگيري قطارها در مسيرهاي مختلف سيستمهايي موسوم به «سيستم رهگير ريلي1» ايجاد شده است كه با استفاده از مكانيزمهاي خاص موقعيتيابي بهصورت سراسري و يا محلي پيادهسازي ميگردند.
در داخل قطارها كه در بسياري موارد ساعتهاي طولاني در مسيرهاي دوردست در حركت هستند نيز به سيستمهاي نظارتي خاصي نياز است كه مديريت راهآهن بتواند در هر لحظه از وضعيت مسافرين و محمولههاي داخل قطار كسب اطلاع كند، براي اين كار شبكه تلويزيوني مداربسته2 در داخل واگنها قرار داده ميشود تا هم بتوان در مواقع بحراني از آنها استفاده كرد و هم بتوان در كار ارائه سرويسهاي رفاهي به مسافرين موفقتر بود، سيستمهاي اطلاعات سفرهاي ريلي نوعي سيستم اطلاعرساني است كه توسط سامانههاي تلفني و يا اينترنتي قابل دسترسي است. اين سيستمها كه يكي از اجزاي سيستمهاي جامع اطلاعاتي راهآهن بهشمار ميروند، ميتوانند با توجه به برنامه حركت قطارها اطلاعات لازم را به مسافرين ارائه كنند و اين امكان بدون كمك فناوري هيچگاه ممكن نبود.
هر سفر يك بليت
براي هر سفري با قطار به يك بليت نياز است كه اين بليتها داراي قيمتها گوناگون و مشخصكننده خدمات متفاوتي هستند. سيستم صدور و توزيع بليت يكي از اصليترين بخشهايي است كه نظام حملونقل ريلي براي رفاه مسافرين و ساماندهي امور مسافري ايجاد ميشود.
اين سامانهها كه امروزه بيشتر بهصورت الكترونيكي اداره ميشوند، مبتني بر يك بانك اطلاعاتي واحد3 هستند و تمام سامانههاي ارتباط با مشتري، مانند آژانسهاي مسافرتي، درگاه اينترنتي فروش بليت و كيوسكهاي فروش بليت به آنها متصل هستند و با انجام هر تراكنش، تغييرات در آنها ثبت ميشود. پديدههايي مانند بليت تقلبي يا تكراري و امثال آن نيز با اين مكانيزم از جامعه برداشته ميشود و به اين علت كه اين سيستمها با سيستمهاي تسويهحساب آني در ارتباط هستند، ميتوانند مبلغ بليت را بهصورت لحظهاي محاسبه كرده و مبالغ آن را از حساب مسافر بهحساب شركت راهآهن انتقال دهند. ISS روشي را براي صنايع ريلي فراهم ميكند تا بهكمك آن بتوانند از طريق تبادل الكترونيكي داده4 حسابها و درآمدهاي داخلي را تسويه كنند.
ابزار هوشمند
انجمن متخصصان تامينكننده سيستمهاي فناوري اطلاعات براي راهآهنها (ICL) نظارتي تخصصي بر سيستمهاي طراحي شده براي راهآهنها دارد و امروزه كار استانداردگذاري بر اين محصولات نيز به اين انجمن سپرده شده است تا ابزارها و تجهيزات مرتبط با فناوري اطلاعات در راهآهن داراي ساختاري باشند كه مسافران در تمام سفرها با سيستمي يكپارچه و امن روبرو باشند. دستگاههايي مانند MMI كه در اروپا مورد استفاده است براي تجميع اطلاعات حياتي قطار و نظارت بر عملكردهاي خارجي و داخلي آن و نيز كيوسكهاي خودكار از جمله پيشنهادهاي اين انجمن بوده است.
در بسياري از نقاط جهان اقدامات مختلفي براي بهسازي امور حملونقل ريلي بهكمك فناوري اطلاعات انجام شده است كه از جمله آن كشورهاي هند و چين را ميتوان نام برد كه بهعلت داشتن جمعيت ميلياردي حجم بسيار بالايي از حملونقل خود را به امور ريلي سپردهاند
اموري مانند بهسازي خطوط و ارايه روشهاي استاندارد ريلي و ترافيكي با نرمافزارهاي كاربرد ريلي ممكن ميشود كه از نمونههاي كلي آن ميتوان نرمافزار Sound Plan را نام برد كه اين بسته نرمافزاري براي ارزيابي و مدلسازي آلودگي صوتي و هوا در بخش حملونقل ريلي، جادهها و صنايع بهكار ميرود و همچنين نرمافزار Crews كه براي كمك به مديران و نيروهاي تصميمگير در امر حملونقل است اين امكان را ميدهد تا با استفاده از سيستمهاي تصميميار5 راهكارهاي سازندهتري را براي امور ريلي ارائه دهند.
نمونهها
در بسياري از نقاط جهان اقدامات مختلفي براي بهسازي امور حملونقل ريلي بهكمك فناوري اطلاعات انجام شده است كه از جمله آن كشورهاي هند و چين را ميتوان نام برد كه بهعلت داشتن جمعيت ميلياردي حجم بسيار بالايي از حملونقل خود را به امور ريلي سپردهاند.
كشور هند با داشتن حدود 21 ميليون سفر ريلي در روز با كمك شركت مايكروسافت اقدام به راهاندازي سيستم جامعي كرده است تا مسافران با استفاده از سامانههايي مانند پيامكوتاه، اينترنت موبايل و تابلوهاي اطلاعرساني بتوانند بهصورت هدايت شده در مسيرهاي مختلف حركت كنند. كه اين امر ضمن بالا رفتن كيفيت نظارت و ارايه خدمات به مسافران باعث كاهش هزينههاي راهآهن هند تا 17درصد شده است. در چين نيز اتفاق مشابهي روي داده است با اين تفاوت كه نرمافزار توسط متخصصان چيني طراحي شده است و بهصورت دولتي اداره ميشود.
در ايران شبكه ديتا راهآهن جمهوري اسلامي ايران، گستردهترين شبكه گسترده (WAN) اختصاصي كشور است كه بهعنوان بزرگترين شبكه ارائهدهنده سرويس Voip6 در كشور امكان ارائه سرويس را فراهم ميآورد و هم اكنون در حال بهرهبرداري است. اين شبكه شرايط اتصال به شبكه جهاني اينترنت، شبكه ملي ديتا را امكانپذير كرده و سازگار با شبكههاي نسل جديد NGN است. در كشور ما اكنون سيستمهاي تحويل بار و كنترل خطوط و اداره اطلاعات مسافري و صدور بليت بهصورت 100درصد الكترونيكي انجام ميشود و از اين باب كشورمان يكي از كشورهاي پيشرفته منطقه محسوب ميشود.
منبع:جام جم
سيستمهاي مبتني بر فناوري اطلاعات كه در حملونقل ريلي مورد استفاده است مانند ساير بخشهاي حملونقل از بخشهاي مديريتي، اجرايي و كنترلي تشكيل ميشود كه در هر بخش هم نرمافزارها و هم سيستمهاي مديريت دانش بهكار ميروند.
در بُعد اطلاعرساني سيستمهاي كنترل وضعيت ديواري در سالنهاي ايستگاههاي راهآهن و براي نظاممندكردن استفاده از منابع سيستمهاي مديريت فناوري اطلاعات در سازمان بهصورت گسترده بهكار گرفته ميشوند كه يكي از سيستمهاي استفاده از منابع انساني، «سيستم تعيين وضعيت پرسنل» (PDS) است كه شيفتهاي كاري را بر اساس تخصص و برنامهريزيهاي قبلي تعيين كرده و اطلاعات حضور و غياب و گزارشهاي عملكرد پرسنل را براي استفاده در زير برنامه حسابرسي حقوق و دستمزد نگهداري ميكند.
سيستمهاي داخلي و رهگيري
راهآهن يكي از اصليترين استفادهكنندگان سيستمهاي موقعيتياب در جهان است و سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) در حملونقل ريلي نقشي حياتي ايفا ميكند و براي اين كار از سيستمهاي موقعيتياب اختصاصي هر خط راهآهن يا سيستمهاي ماهوارهاي ميتواند استفاده شود كه نوع آن بنا بر سياستهاي ريلي هر كشور تعيين ميشود. براي رهگيري قطارها در مسيرهاي مختلف سيستمهايي موسوم به «سيستم رهگير ريلي1» ايجاد شده است كه با استفاده از مكانيزمهاي خاص موقعيتيابي بهصورت سراسري و يا محلي پيادهسازي ميگردند.
در داخل قطارها كه در بسياري موارد ساعتهاي طولاني در مسيرهاي دوردست در حركت هستند نيز به سيستمهاي نظارتي خاصي نياز است كه مديريت راهآهن بتواند در هر لحظه از وضعيت مسافرين و محمولههاي داخل قطار كسب اطلاع كند، براي اين كار شبكه تلويزيوني مداربسته2 در داخل واگنها قرار داده ميشود تا هم بتوان در مواقع بحراني از آنها استفاده كرد و هم بتوان در كار ارائه سرويسهاي رفاهي به مسافرين موفقتر بود، سيستمهاي اطلاعات سفرهاي ريلي نوعي سيستم اطلاعرساني است كه توسط سامانههاي تلفني و يا اينترنتي قابل دسترسي است. اين سيستمها كه يكي از اجزاي سيستمهاي جامع اطلاعاتي راهآهن بهشمار ميروند، ميتوانند با توجه به برنامه حركت قطارها اطلاعات لازم را به مسافرين ارائه كنند و اين امكان بدون كمك فناوري هيچگاه ممكن نبود.
هر سفر يك بليت
براي هر سفري با قطار به يك بليت نياز است كه اين بليتها داراي قيمتها گوناگون و مشخصكننده خدمات متفاوتي هستند. سيستم صدور و توزيع بليت يكي از اصليترين بخشهايي است كه نظام حملونقل ريلي براي رفاه مسافرين و ساماندهي امور مسافري ايجاد ميشود.
اين سامانهها كه امروزه بيشتر بهصورت الكترونيكي اداره ميشوند، مبتني بر يك بانك اطلاعاتي واحد3 هستند و تمام سامانههاي ارتباط با مشتري، مانند آژانسهاي مسافرتي، درگاه اينترنتي فروش بليت و كيوسكهاي فروش بليت به آنها متصل هستند و با انجام هر تراكنش، تغييرات در آنها ثبت ميشود. پديدههايي مانند بليت تقلبي يا تكراري و امثال آن نيز با اين مكانيزم از جامعه برداشته ميشود و به اين علت كه اين سيستمها با سيستمهاي تسويهحساب آني در ارتباط هستند، ميتوانند مبلغ بليت را بهصورت لحظهاي محاسبه كرده و مبالغ آن را از حساب مسافر بهحساب شركت راهآهن انتقال دهند. ISS روشي را براي صنايع ريلي فراهم ميكند تا بهكمك آن بتوانند از طريق تبادل الكترونيكي داده4 حسابها و درآمدهاي داخلي را تسويه كنند.
ابزار هوشمند
انجمن متخصصان تامينكننده سيستمهاي فناوري اطلاعات براي راهآهنها (ICL) نظارتي تخصصي بر سيستمهاي طراحي شده براي راهآهنها دارد و امروزه كار استانداردگذاري بر اين محصولات نيز به اين انجمن سپرده شده است تا ابزارها و تجهيزات مرتبط با فناوري اطلاعات در راهآهن داراي ساختاري باشند كه مسافران در تمام سفرها با سيستمي يكپارچه و امن روبرو باشند. دستگاههايي مانند MMI كه در اروپا مورد استفاده است براي تجميع اطلاعات حياتي قطار و نظارت بر عملكردهاي خارجي و داخلي آن و نيز كيوسكهاي خودكار از جمله پيشنهادهاي اين انجمن بوده است.
در بسياري از نقاط جهان اقدامات مختلفي براي بهسازي امور حملونقل ريلي بهكمك فناوري اطلاعات انجام شده است كه از جمله آن كشورهاي هند و چين را ميتوان نام برد كه بهعلت داشتن جمعيت ميلياردي حجم بسيار بالايي از حملونقل خود را به امور ريلي سپردهاند
اموري مانند بهسازي خطوط و ارايه روشهاي استاندارد ريلي و ترافيكي با نرمافزارهاي كاربرد ريلي ممكن ميشود كه از نمونههاي كلي آن ميتوان نرمافزار Sound Plan را نام برد كه اين بسته نرمافزاري براي ارزيابي و مدلسازي آلودگي صوتي و هوا در بخش حملونقل ريلي، جادهها و صنايع بهكار ميرود و همچنين نرمافزار Crews كه براي كمك به مديران و نيروهاي تصميمگير در امر حملونقل است اين امكان را ميدهد تا با استفاده از سيستمهاي تصميميار5 راهكارهاي سازندهتري را براي امور ريلي ارائه دهند.
نمونهها
در بسياري از نقاط جهان اقدامات مختلفي براي بهسازي امور حملونقل ريلي بهكمك فناوري اطلاعات انجام شده است كه از جمله آن كشورهاي هند و چين را ميتوان نام برد كه بهعلت داشتن جمعيت ميلياردي حجم بسيار بالايي از حملونقل خود را به امور ريلي سپردهاند.
كشور هند با داشتن حدود 21 ميليون سفر ريلي در روز با كمك شركت مايكروسافت اقدام به راهاندازي سيستم جامعي كرده است تا مسافران با استفاده از سامانههايي مانند پيامكوتاه، اينترنت موبايل و تابلوهاي اطلاعرساني بتوانند بهصورت هدايت شده در مسيرهاي مختلف حركت كنند. كه اين امر ضمن بالا رفتن كيفيت نظارت و ارايه خدمات به مسافران باعث كاهش هزينههاي راهآهن هند تا 17درصد شده است. در چين نيز اتفاق مشابهي روي داده است با اين تفاوت كه نرمافزار توسط متخصصان چيني طراحي شده است و بهصورت دولتي اداره ميشود.
در ايران شبكه ديتا راهآهن جمهوري اسلامي ايران، گستردهترين شبكه گسترده (WAN) اختصاصي كشور است كه بهعنوان بزرگترين شبكه ارائهدهنده سرويس Voip6 در كشور امكان ارائه سرويس را فراهم ميآورد و هم اكنون در حال بهرهبرداري است. اين شبكه شرايط اتصال به شبكه جهاني اينترنت، شبكه ملي ديتا را امكانپذير كرده و سازگار با شبكههاي نسل جديد NGN است. در كشور ما اكنون سيستمهاي تحويل بار و كنترل خطوط و اداره اطلاعات مسافري و صدور بليت بهصورت 100درصد الكترونيكي انجام ميشود و از اين باب كشورمان يكي از كشورهاي پيشرفته منطقه محسوب ميشود.
منبع:جام جم
آخرین ویرایش: