مخمل بافی
مخمل نوعی پارچه نخی یا ابریشمی است که یک روی آن صاف و روی دیگر آن دارای پرزهای لطیف و نزدیک به هم و پرزها به یک سو خوابیده است. بعبارت ساده تر مخمل نوعی جامه پرزدار است.آغاز پیدایش مخمل را می توان به قرون اولیه اسلامی نسبت داد. در دوران آل بویه و سلجوقی بعد از افت و رکود زری بافی، بافندگان کاشانی جهت تجلید کتاب آسمانی قرآن در صدد برآمدند تا پارچه ای با ارزش و در خور شان این کتاب اختراع نمایند تا بوسیله آن قرآن را جلد و محفوظ دارند و از آن زمان پارچه مخمل ایجاد گردید.
ري بافي و مخمل بافي از صنايع دستي و هنرهاي ظريفي است كه از دير باز در كشور ما رواج بسيار داشته است . با اينكه تاريخ پيدايش زري بافي يطور دقيق معلوم نيست ولي آنچه از نوشته هاي پيشينيان و نظرات مورخان نتيجه گرفته مي شود اينست كه حدود 2000 سال قبل محصولات ابريشمي و بافندگي ايران در آسيا و اروپا اعتبار خاصي داشته و بهترين پارچه هاي زري و مخمل و انواع ديگر آن بدست هنرمندان با ذوق ايراني بافته شده است . اگرچه بافندگي از صنايعي است كه هميشه در ايران مقامي ارجمند داشته ولي بعضي از محققين معتقدند كه از پاره اي جهات اين صنعت در زمان سلجوقيان به منتهاي درجه خود رسيد. در زمان صفویان مخمل نیز در کنار دیگر صنایع نساجی بیش از پیش شکوفا گردید و پیشرفتهای چشمگیری در نوع بافت و رنگ آمیزی و طرح و نقشه آن بوجود آمد. از آنجایی که پارچه مخمل دارای انواع مختلف بوده و به لحاظ طرح و نقشه بسیار متنوع می باشد، لذا با گسترش این هنر در جامعه از مخمل جهت لباس عروس، روتختی، سجاده، کت و عبا، پرده و رویه مبل و صندلی استفاده گردید. در زمان صفویه مخملهای منقوش بسیار با ارزش و گرانبهایی تولید گردید که بیشتر آنها بعنوان هدایای پادشاهان صفویه برای پادشاهان اروپا فرستاده می شد.
تاریخ واقعی مخمل بافی در پرده ابهام است، قدیمی ترین مخمل ایرانی شناخته شده در موزه هنرهای تزئینی پاریس است و كارشناسان زمان بافت آن را از سده دوازدهم یا پانزدهم میلادی معین كرده اند، این پارچه نفیس در قرن شانزدهم از جمله صادرات مهم ایران به شمار می رفته است. برخی محققان، آغاز پیدایش مخمل را به قرون اولیه اسلامی نسبت می دهند، در دوران آل بویه و سلجوقی نیز پس از افت و ركود زری بافی، بافندگان كاشانی برای جلد كتاب قرآن درصدد برآمدند تا پارچه ای با ارزش و در شان این كتاب ابداع كنند تا از طریق آن قرآن را حفظ كنند. در زمان صفویان مخمل نیز در كنار دیگر صنایع نساجی بیش از پیش شكوفا شده و پیشرفت های چشمگیری در نوع بافت، رنگ آمیزی، طرح و نقشه آن بوجود آمد. در این دوره مخمل های منقوش با پرز یكدست و گاه مخمل برجسته با تار و پودی از طلاو نقره بافته می شد.
مخمل كاشان از دیرباز شهرت فراوان داشته و در دوره قاجار نیز بیش از 42 نوع پارچه از جمله پارچه های زربافت، مخمل، اطلس و حریر در این شهر تولید می شده است، اما از این دوره به بعد با ورود پارچه های خارجی و ماشینی شدن كارخانه های مخمل بافی از رونق آن كاسته شده كه امروزه شاهد فقط یك كارگاه مخمل بافی كه با تلاش سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كشور و هنرمندان این رشته احیا شده است، هستیم.
این هنر در گذشته در رنگ ها و طرح های مختلف برای جانماز، جلدقرآن، كت و عبا، پرده و رویه مبل و صندلی، رومیزی، روتختی، كوسن، پرده و در تهیه لباس و جهیزیه نوعروسان استفاده می شده است.
مخمل پارچه ای است كه از نخ ابریشم یا پنبه تهیه می شود كه یك روی آن صاف و روی دیگر آن دارای پرزهای كوتاه، متراكم، لطیف، نزدیك به هم و به یك سو خوابیده است. به عبارت ساده تر مخمل نوعی جامه پرزدار است.
بافت مخمل به دو روش مخمل ساده و مخمل نقش برجسته از طریق دستگاه نساجی انجام می شود. هنرمندان برای تولید این پارچه از ابریشم طبیعی استفاده كرده و نقش های اصیل و سنتی به وجود می آورند. در بافت مخمل، تار یا چله به كار رفته كه تولید پرز یا نقش می كند و چنانچه پارچه مخمل دارای نقوش برجسته باشد، از ارزش بالاتری برخوردار است.
سیدخلیل یاالله، تنها بازمانده مخمل بافی سنتی ایران است كه پس از كار با دستگاه سنتی و30 سال فعالیت در كارخانه ماشینی مخمل بافی كاشان، بار دیگر در دوران بازنشستگی به كار گذشته و پیشینیانش بازگشته است؛ اما این بار در پژوهشكده هنرهای سنتی مخمل می بافد. وی كه در سال 1318 در شهر كاشان و در خانواده ای اهل هنر و ذوق متولد شد از 7 سالگی كار روی دستگاه مخمل بافی را آغاز كرده و در 15 سالگی درجه استادی این رشته را به دست آورد. این استاد كه در هنر مخمل بافی بسیار چیره دست است، هنرمندان علاقه مند را به این رشته آموزش داده كه امروزه استاد جمشید خداداد نیز از هنرمندان شاخص این رشته به شمار می رود كه موفق به دریافت مهر اصالت نشان مرغوبیت صنایع دستی از سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد یونسكو شده است.
منبع:
iran-newspaper.com
http://www.beytoote.com
http://www.irandeserts.com
مخمل نوعی پارچه نخی یا ابریشمی است که یک روی آن صاف و روی دیگر آن دارای پرزهای لطیف و نزدیک به هم و پرزها به یک سو خوابیده است. بعبارت ساده تر مخمل نوعی جامه پرزدار است.آغاز پیدایش مخمل را می توان به قرون اولیه اسلامی نسبت داد. در دوران آل بویه و سلجوقی بعد از افت و رکود زری بافی، بافندگان کاشانی جهت تجلید کتاب آسمانی قرآن در صدد برآمدند تا پارچه ای با ارزش و در خور شان این کتاب اختراع نمایند تا بوسیله آن قرآن را جلد و محفوظ دارند و از آن زمان پارچه مخمل ایجاد گردید.
ري بافي و مخمل بافي از صنايع دستي و هنرهاي ظريفي است كه از دير باز در كشور ما رواج بسيار داشته است . با اينكه تاريخ پيدايش زري بافي يطور دقيق معلوم نيست ولي آنچه از نوشته هاي پيشينيان و نظرات مورخان نتيجه گرفته مي شود اينست كه حدود 2000 سال قبل محصولات ابريشمي و بافندگي ايران در آسيا و اروپا اعتبار خاصي داشته و بهترين پارچه هاي زري و مخمل و انواع ديگر آن بدست هنرمندان با ذوق ايراني بافته شده است . اگرچه بافندگي از صنايعي است كه هميشه در ايران مقامي ارجمند داشته ولي بعضي از محققين معتقدند كه از پاره اي جهات اين صنعت در زمان سلجوقيان به منتهاي درجه خود رسيد. در زمان صفویان مخمل نیز در کنار دیگر صنایع نساجی بیش از پیش شکوفا گردید و پیشرفتهای چشمگیری در نوع بافت و رنگ آمیزی و طرح و نقشه آن بوجود آمد. از آنجایی که پارچه مخمل دارای انواع مختلف بوده و به لحاظ طرح و نقشه بسیار متنوع می باشد، لذا با گسترش این هنر در جامعه از مخمل جهت لباس عروس، روتختی، سجاده، کت و عبا، پرده و رویه مبل و صندلی استفاده گردید. در زمان صفویه مخملهای منقوش بسیار با ارزش و گرانبهایی تولید گردید که بیشتر آنها بعنوان هدایای پادشاهان صفویه برای پادشاهان اروپا فرستاده می شد.
تاریخ واقعی مخمل بافی در پرده ابهام است، قدیمی ترین مخمل ایرانی شناخته شده در موزه هنرهای تزئینی پاریس است و كارشناسان زمان بافت آن را از سده دوازدهم یا پانزدهم میلادی معین كرده اند، این پارچه نفیس در قرن شانزدهم از جمله صادرات مهم ایران به شمار می رفته است. برخی محققان، آغاز پیدایش مخمل را به قرون اولیه اسلامی نسبت می دهند، در دوران آل بویه و سلجوقی نیز پس از افت و ركود زری بافی، بافندگان كاشانی برای جلد كتاب قرآن درصدد برآمدند تا پارچه ای با ارزش و در شان این كتاب ابداع كنند تا از طریق آن قرآن را حفظ كنند. در زمان صفویان مخمل نیز در كنار دیگر صنایع نساجی بیش از پیش شكوفا شده و پیشرفت های چشمگیری در نوع بافت، رنگ آمیزی، طرح و نقشه آن بوجود آمد. در این دوره مخمل های منقوش با پرز یكدست و گاه مخمل برجسته با تار و پودی از طلاو نقره بافته می شد.
مخمل كاشان از دیرباز شهرت فراوان داشته و در دوره قاجار نیز بیش از 42 نوع پارچه از جمله پارچه های زربافت، مخمل، اطلس و حریر در این شهر تولید می شده است، اما از این دوره به بعد با ورود پارچه های خارجی و ماشینی شدن كارخانه های مخمل بافی از رونق آن كاسته شده كه امروزه شاهد فقط یك كارگاه مخمل بافی كه با تلاش سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری كشور و هنرمندان این رشته احیا شده است، هستیم.
این هنر در گذشته در رنگ ها و طرح های مختلف برای جانماز، جلدقرآن، كت و عبا، پرده و رویه مبل و صندلی، رومیزی، روتختی، كوسن، پرده و در تهیه لباس و جهیزیه نوعروسان استفاده می شده است.
مخمل پارچه ای است كه از نخ ابریشم یا پنبه تهیه می شود كه یك روی آن صاف و روی دیگر آن دارای پرزهای كوتاه، متراكم، لطیف، نزدیك به هم و به یك سو خوابیده است. به عبارت ساده تر مخمل نوعی جامه پرزدار است.
بافت مخمل به دو روش مخمل ساده و مخمل نقش برجسته از طریق دستگاه نساجی انجام می شود. هنرمندان برای تولید این پارچه از ابریشم طبیعی استفاده كرده و نقش های اصیل و سنتی به وجود می آورند. در بافت مخمل، تار یا چله به كار رفته كه تولید پرز یا نقش می كند و چنانچه پارچه مخمل دارای نقوش برجسته باشد، از ارزش بالاتری برخوردار است.
سیدخلیل یاالله، تنها بازمانده مخمل بافی سنتی ایران است كه پس از كار با دستگاه سنتی و30 سال فعالیت در كارخانه ماشینی مخمل بافی كاشان، بار دیگر در دوران بازنشستگی به كار گذشته و پیشینیانش بازگشته است؛ اما این بار در پژوهشكده هنرهای سنتی مخمل می بافد. وی كه در سال 1318 در شهر كاشان و در خانواده ای اهل هنر و ذوق متولد شد از 7 سالگی كار روی دستگاه مخمل بافی را آغاز كرده و در 15 سالگی درجه استادی این رشته را به دست آورد. این استاد كه در هنر مخمل بافی بسیار چیره دست است، هنرمندان علاقه مند را به این رشته آموزش داده كه امروزه استاد جمشید خداداد نیز از هنرمندان شاخص این رشته به شمار می رود كه موفق به دریافت مهر اصالت نشان مرغوبیت صنایع دستی از سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد یونسكو شده است.
منبع:
iran-newspaper.com
http://www.beytoote.com
http://www.irandeserts.com
