[نساجی سنتی] - هنر زري بافي

دانشجوي كامپيوتر

دستیار مدیر تالار هنر
کاربر ممتاز
زري يك صفت نسبي منسوب به زر است ، يعني ساخته شده از زرين و طلائي. بنابر اين زري بافي عبارت است ازپارچه هاي زربفت ، پارچه هايي كه پودهاي آن طلاست.
در اين هنر پارچه هايي با نقش و نگارهاي سنتي و تار و پودهائي از ابريشم و گلابتون با دستگاههاي كاملا سنتي دستي بافته مي شود .
اين بافته سنتي نيز مانند بسياري از پارچه هاي سنتي از دو گروه نخ تارو پود تشکيل شده است. در زري بافي سنتي هم نخ تار وهم نخ پود از جنس ابريشم بوده و وقتي پارچه بافته مي‌شود از شفافيت و لطافت خاصي برخوردار مي شود.
جنس نخهاي پارچه زري
مواد اوليه اين صنعت ابريشم طبيعي است . براي بافت اين پارچه از رنگ بندي پيچيده اي استفاده نمي کنند. براي نخ تار در نهايت از دو رنگ و براي نخ پود از شش رنگ استفاده مي شود.
از جمله نکات مهم در بافت پارچه زربفت استفاده از نخ هاي نازک طلا ونقره است. عامل ديگر پيچيدگي طرح و نقش پارچه است که به کمک همان چند رنگ توليد مي شود.
مراحل بافت
مراحل بافت زري بافي شامل نقشه بندي ، چله كشي ،گذراندن ابريشم از وردها و شانه ها مي باشد.
ذستگاه بافت
دستگاه زري بافي نيز معمولا ابزارو آلات چوبي است كه به سبك قديمي و ساده ساخته مي شود . با هر دستگاه به طور معمول دو نفر کار مي کنند يک نفربافنده زري و ديگري شاگرد او که به گوشواره کش ملقب است. کار گوشواره کش بالا و پائين بردن تخته هائي است که از قبل نقشه ها روي آن نقشبندي شده است ودر قسمت بالاي دستگاه نصب است و به اين وسيله نقش ها به طرف بافنده هدايت مي شود. در اغلب موارد زمينه يا بوم پارچه زري ازنخ ابريشم است و نخ گلابتون جز نخ‌هاي پود مي باشد.
زري بافي از هنرهاي ملي ايرانيان است که از زمان هخامنشيان و سپس در زمان ساسانيان بافتن پرده ها و پارچه هاي زري رواج داشته است و براي تزئين کاخهاي سلاطين به کار مي رفته در حاليکه بنا به اسناد و مدارک به دست آمده حدود 2000 سال قبل محصولات ابريشمي ايراني در آسيا و اروپا شهرت خاصي داشته است و بهترين پارچه هاي زري و مخمل به دست هنرمندان و صنعتگران با ذوق ايراني بافته مي شده است.
تاريخچه زري بافي
قبل از اسلام
هنر زري بافي سابقه تاريخي و طولاني دارد .
زري بافي از هنرهاي ملي ايرانيان است که از زمان هخامنشيان و سپس در زمان ساسانيان بافتن پرده ها و پارچه هاي زري رواج داشته است و براي تزئين کاخهاي سلاطين به کار مي رفته در حاليکه بنا به اسناد و مدارک به دست آمده حدود 2000 سال قبل محصولات ابريشمي ايراني در آسيا و اروپا شهرت خاصي داشته است و بهترين پارچه هاي زري و مخمل به دست هنرمندان و صنعتگران با ذوق ايراني بافته مي شده است.
مور خين و پژوهشگران مي نويسند هخامنشيان در استفاده از پارچه هاي لطيف و لباسهاي فاخر پيشقدم بوده و پرده هاي الوان ايراني كه با نخهاي گلابتون بافته شده بودند در دنيا مشهور و معروف بوده اند بطوري كه ميان روميان همه ساله مبالغي براي زري هاي ايراني خرج مي كرده اند.
از دوران ساسانيان پارچه هاي زربفت بسيار زيبا در موزه ها و كليساهاي اروپا موجود است .

پس از اسلام
پس از اسلام و بخصوص در عصر سلاجقه نقوش اسلامي با ساساني تلفيق واستفاده خط كوفي در حاشيه پارچه ها باب گشت . در دوران مغول اين هنر دچار زوال گرديد، اما با روي كار آمدن تيموريان مجددا مورد توجه قرار گرفت.
در دوران صفويان و بخصوص بعد از پايتختي اصفهان زري بافي نيزمانند ساير هنرها مورد حمايت جدي قرار گرفت و بهترين استادان به اصفهان دعوت شدند. اين استادكاران در كارگاههاي مجهزي كه كارگاه شاهي ناميده مي شدند به تربيت شاگردان و توليد پارچه هاي زري بسيار زيبا مشغول شدند.
بزودي اين كارگاهها گسترش يافتند و در شهر هاي يزد و كاشان و بقيه نقاط نيز كارگاههاي شاهي افتتاح شدند . در اين دوره زري بافي با طرحهاي گوناگون و رنگهاي متنوع به بالاترين سطح رسيد و نقوش بسيار زيبايي از تصاوير حيوانات ، پرندگان ، گل و گياه ، درختان مخصوصا درخت سرو، گل و مرغ اسليمي و ختائي بر پارچه هاي زربفت بافته شدندو بافته ها نيز با خطوط نسخ و نستعليق تزئين شدندو با آنها مقابر و اماكن مقدسه پوشانده شدند.
در دوران صفويه پارچه هاي زربفت و زري هاي ايران بصورت صادرات ، هديه به سلاطين و رهبران و سفرا و بصورتهاي ديگر به كشورهاي اروپائي راه يافتند و اين هنر ايراني طرفداران و خريداران بسياري بدست آورد.
پس از صفويه به دليل تقليد از غرب هنر زري بافي مورد بي مهري واقع شد اما در سال 13.9 كارگاهي توسط دولت وقت و به اهتمام استاد حسين طاهر زاده بهزاد و به رياست استاد حبيب الله طريقي تاسيس شد.
زمان حاضر
در حال حاضر كارگاه زري بافي ميراث فرهنگي و كارگاه زري بافي و گلابتون سازي هنرستان هنرهاي زيباي اصفهان به حيات خود ادامه مي دهند. امروز از استادكاران اين هنر نيز مانند هنر قلمكار براي تدريس در دانشگاه استفاده ميشود واستادان اين صنعت تجربيات گرانبار خود را به دانشجويان منتقل مي كنند. از استادان اين هنر مي توان از مرحوم پور عطار و مرحوم پور نقشبند نام برد.
فراوري: سميه رمضان ماهي
بخش هنري تبيان
 

Similar threads

بالا