اين دوخت محسنات خاصي را در ميان ساير دوخت‌ها به خود اختصاص داده است اين دوخت اولاً داراي جلوه خاصي است ثانياً داراي برجستگي است و ثالثاً زمينه مشخص نيست و رابعاً در دوخت ده يک دوزي شيوه تفنن خاصي را بکار مي‌گيرد که فوق العاده چشم نواز و تحسين برانگيز است.
در مورد تاريخچه ده يک دوزي يا برجسته دوزي با عنايت به اينکه مواد اصلي اين دوخت را نخ گلابتون تشکيل مي‌دهد تاريخ مشترکي با گلابتون دارد چنانکه از تاريخ تمدن ايران باستان و هنر ايران در دوران ماد و هخامنشي و اشکاني و ساساني بر مي‌آيد و نيز گفته‌هاي کريتوس رونوس و مهرهاي استوانه‌اي مکشوف در خزانه تخت جمشيد م?يد اين امر است.
گلابتون دوزي، ده يک دوزي و مليله دوزي از زمان هخامنشي در ايران رايج بوده است، در دوره اسلامي با توجه به تعهد هنرمندان ايراني مبني بر تهيه 12 تخته پرده خانه خدا در شوش و شوشتر اين هنر درخدمت تزئين پرده‌ها در آمد علاوه بر اين از اين دوخت براي تزئينات پوشش ضريح ائمه اطهار و امامزاده‌ها استفاده مي‌کردند.
دوره صفوي دوره شکوفايي اين هنر است، نمونه‌هاي باز مانده از دوران افشار، زند و قاجار در موزه‌ها نيز حکايت از رواج و تنوع اين دوخت در دوران مزبور دارد.
مواد اوليه ده يک دوزي را شامل انواع پارچه‌هاي اطلس، تافته، مخمل، ماهوت، چلوار، کرباس و ترمه و انواع نخ‌هاي رنگي، طلايي و نقره‌اي دانستند.
اين در حالي است که در توليد اين محصولات از سوزن، قيچي و نقشه به عنوان ابزار اصلي استفاده مي‌کنند.
همان طور که در بالا اشاره شد ده يک دوزي يا برجسته دوزي روي پارچه‌هاي مذکور انجام مي‌گيرد ده يک دوزي ممکن است به صورت ساده يا برجسته انجام شود.
براي برجسته کردن ابتدا طراحي و نقش پردازي کرده و سپس نخ‌هاي پنبه‌اي يا ابريشم خام يا حتي پنبه را به اندازه دلخواه روي طرح قرار داده و به وسيله بست‌هايي آن را روي زمينه محکم کنند.
در مورد تاريخچه ده يک دوزي يا برجسته دوزي با عنايت به اينکه مواد اصلي اين دوخت را نخ گلابتون تشکيل مي‌دهد تاريخ مشترکي با گلابتون دارد چنانکه از تاريخ تمدن ايران باستان و هنر ايران در دوران ماد و هخامنشي و اشکاني و ساساني بر مي‌آيد و نيز گفته‌هاي کريتوس رونوس و مهرهاي استوانه‌اي مکشوف در خزانه تخت جمشيد م?يد اين امر است.
سپس ده يک دوزي را به دو روش خاص انجام مي‌دهند يا روي برجستگي‌ها را با استفاده از نخ گلابتون با گذراندن ده بار نخ و سوزن از يک نقطه ده يک دوزي مي‌کنند که لازمه اين کار حتماً استفاده از پارچه بافت محکم مي‌باشد و يا نخ گلابتون را ده لا ده لا کرده و روي برجستگي قرار داده و با بست‌هاي نزديک به هم با نخ گلابتون يا نخ هم رنگ گلابتون به زمينه مي‌دوزند.
دوزنده در اين روش مي‌تواند با طراز قرار دادن نخ‌هاي ده لا و بست‌هاي خيلي نزديک به هم حالت خاص به ده يک دوزي بدهد که از دور حالت چشم نوازي را بوجود مي‌آورد.
براي ده يک دوزي ساده پس از طراحي و نقش پردازي روي زمينه ابتدا دور تا دور طرح را بخيه‌هايي در امتداد يکديگر مي‌زنند و بعد با نخ گلابتون از محل هر بخيه ده بار نخ را رفت و برگشت مي‌دهند و يا با قرار دادن نخ ده لا شده گلابتون آن را حالت داده و با بست‌هاي نزديک به هم روي زمينه مي‌دوزند و به همين شيوه کار را ادامه مي‌دهند.
مراکز توليد ده يک دوزي را شوش، شوشتر، بندرلنگه، ميناب، بندرعباس، اصفهان، کاشان، يزد، تهران، قزوين، اروميه و کرمان نام برده‌اند.
از اين دوخت براي تزئين حواشي انواع لباس‌ها، سفره قندها، پرده خانه خدا، بقچه، سوزني، تزئينات روي جعبه جواهرات، تابلوهاي تزئيني، جلد قران، لبه پرده، ديوارکوب، کيسه پول، قاب آئينه و جاي مهر استفاده مي‌شود.
اما از نقوش به کار رفته در اين توليدات بيشتر از همه به بازوبندي، بندرومي، قاب قابي، افشان، گلداني، محرابي، انواع اسليمي، بته جقه، گل و مرغ، ترنج نيم ترنج، جناغي، اشکال هندسي، انساني، حيواني و کتيبه‌هاي خطي اشاره مي‌شود.
بخش هنري تبيان
در مورد تاريخچه ده يک دوزي يا برجسته دوزي با عنايت به اينکه مواد اصلي اين دوخت را نخ گلابتون تشکيل مي‌دهد تاريخ مشترکي با گلابتون دارد چنانکه از تاريخ تمدن ايران باستان و هنر ايران در دوران ماد و هخامنشي و اشکاني و ساساني بر مي‌آيد و نيز گفته‌هاي کريتوس رونوس و مهرهاي استوانه‌اي مکشوف در خزانه تخت جمشيد م?يد اين امر است.
گلابتون دوزي، ده يک دوزي و مليله دوزي از زمان هخامنشي در ايران رايج بوده است، در دوره اسلامي با توجه به تعهد هنرمندان ايراني مبني بر تهيه 12 تخته پرده خانه خدا در شوش و شوشتر اين هنر درخدمت تزئين پرده‌ها در آمد علاوه بر اين از اين دوخت براي تزئينات پوشش ضريح ائمه اطهار و امامزاده‌ها استفاده مي‌کردند.
دوره صفوي دوره شکوفايي اين هنر است، نمونه‌هاي باز مانده از دوران افشار، زند و قاجار در موزه‌ها نيز حکايت از رواج و تنوع اين دوخت در دوران مزبور دارد.
مواد اوليه ده يک دوزي را شامل انواع پارچه‌هاي اطلس، تافته، مخمل، ماهوت، چلوار، کرباس و ترمه و انواع نخ‌هاي رنگي، طلايي و نقره‌اي دانستند.
اين در حالي است که در توليد اين محصولات از سوزن، قيچي و نقشه به عنوان ابزار اصلي استفاده مي‌کنند.
همان طور که در بالا اشاره شد ده يک دوزي يا برجسته دوزي روي پارچه‌هاي مذکور انجام مي‌گيرد ده يک دوزي ممکن است به صورت ساده يا برجسته انجام شود.
براي برجسته کردن ابتدا طراحي و نقش پردازي کرده و سپس نخ‌هاي پنبه‌اي يا ابريشم خام يا حتي پنبه را به اندازه دلخواه روي طرح قرار داده و به وسيله بست‌هايي آن را روي زمينه محکم کنند.
در مورد تاريخچه ده يک دوزي يا برجسته دوزي با عنايت به اينکه مواد اصلي اين دوخت را نخ گلابتون تشکيل مي‌دهد تاريخ مشترکي با گلابتون دارد چنانکه از تاريخ تمدن ايران باستان و هنر ايران در دوران ماد و هخامنشي و اشکاني و ساساني بر مي‌آيد و نيز گفته‌هاي کريتوس رونوس و مهرهاي استوانه‌اي مکشوف در خزانه تخت جمشيد م?يد اين امر است.
سپس ده يک دوزي را به دو روش خاص انجام مي‌دهند يا روي برجستگي‌ها را با استفاده از نخ گلابتون با گذراندن ده بار نخ و سوزن از يک نقطه ده يک دوزي مي‌کنند که لازمه اين کار حتماً استفاده از پارچه بافت محکم مي‌باشد و يا نخ گلابتون را ده لا ده لا کرده و روي برجستگي قرار داده و با بست‌هاي نزديک به هم با نخ گلابتون يا نخ هم رنگ گلابتون به زمينه مي‌دوزند.
دوزنده در اين روش مي‌تواند با طراز قرار دادن نخ‌هاي ده لا و بست‌هاي خيلي نزديک به هم حالت خاص به ده يک دوزي بدهد که از دور حالت چشم نوازي را بوجود مي‌آورد.
براي ده يک دوزي ساده پس از طراحي و نقش پردازي روي زمينه ابتدا دور تا دور طرح را بخيه‌هايي در امتداد يکديگر مي‌زنند و بعد با نخ گلابتون از محل هر بخيه ده بار نخ را رفت و برگشت مي‌دهند و يا با قرار دادن نخ ده لا شده گلابتون آن را حالت داده و با بست‌هاي نزديک به هم روي زمينه مي‌دوزند و به همين شيوه کار را ادامه مي‌دهند.
مراکز توليد ده يک دوزي را شوش، شوشتر، بندرلنگه، ميناب، بندرعباس، اصفهان، کاشان، يزد، تهران، قزوين، اروميه و کرمان نام برده‌اند.
از اين دوخت براي تزئين حواشي انواع لباس‌ها، سفره قندها، پرده خانه خدا، بقچه، سوزني، تزئينات روي جعبه جواهرات، تابلوهاي تزئيني، جلد قران، لبه پرده، ديوارکوب، کيسه پول، قاب آئينه و جاي مهر استفاده مي‌شود.
اما از نقوش به کار رفته در اين توليدات بيشتر از همه به بازوبندي، بندرومي، قاب قابي، افشان، گلداني، محرابي، انواع اسليمي، بته جقه، گل و مرغ، ترنج نيم ترنج، جناغي، اشکال هندسي، انساني، حيواني و کتيبه‌هاي خطي اشاره مي‌شود.
بخش هنري تبيان
