[نساجی سنتی] - هنر دارایی بافی (ایکات)

[ahoo_fr]

[h=2] دارایی بافی (ایکات )
[/h]

​

​

از بافته های زیبا و منحصر به فرد یزد دارایی است پارچه ای که ماده اولیه آن از ابریشم طبیعی بوده است اما در حال حاضر در بافت آن از نخ ویسکوز استفاده می شود . دارایی که واژه غیر فارسی آن ایکات نام دارد واژه مالایایی است به معنی بستن ، گره زدن یا پیچانیدن است و منظور از آن شیوه بستن تار و پود از روی الگویی که از پیش آماده شده است .در کشور ایران این شیوه بافت از گذشته های دور در مناطق مختلفی وجود داشته است ولی در حال حاضر ایکات ( دارایی ) را تنها می توان در کارگاههای محدود شهر یزد مشاهده کرد. در مورد وجه تسمیه آن گفته می شود نام دارایی از آن جهت برای آن مصطلح شده که در قدیم این پارچه جهیزیه هر عروس و جز وسایل سرمایه ای او بوده است به این دلیل به آن دارایی گفته اند . قدیم این‌ پارچه در جهیزیه عروس جزء وسایل سرمایه‌ای بوده و دارایی عروس‌ محسوب می‌شده است و چون اشخاصی که این نوع پارچه را می‌خریدند ثروتمند بوند به این سبب به آن دارایی می‌گفتند. ویژگی خاص پارچه های دارایی نوع نقش آن است . پارچه زیبا و رنگارنگ دارایی با رنگهای گرم و پرشوری مانند زرد ، سبز ، قرمز و بنفش ناخودآگاه آدمی را به یاد گرمای سوزان کویر می اندازد و این گمان را به ذهن می آورد که شاید انتخاب رنگهای گرم از طرف هنرمندان دارایی باف یزدی امری غریزی و تحت تاثیر آب و هوای گرم و خشک این استان بوده است .
نقشی که در پارچه دارایی دیده می‌شود نقشی است که در هنر سنتی ایران به چلیپا موسوم است که سابقه‌ی‌ این نقش در هنر سنتی ایران به چندین هزار سال می‌رسد. با روش ایکات، انواع پارچه که مورد استفاده رولحافی،بقچه،بقچه سوزنی،آستری لحاف و رومیزی است،تولید می‌گردد. دارایی بافی به عنوان هنر اصیل یزد بقایش در دستان پیرمردی به نام آقای رمضان رضایی است که با بیش از 80 سال سن اکنون تنها میراث دار هنر 800 ساله دارایی بافی است و پس از او دیگر صدای دار دارایی بافی از هیچ کارگاهی به گوش نمی رسد. دارایی بافی هنری با هشت قرن قدمت و از هنرهای متداول استان یزد بوده است، هنری که سینه به سینه از پدر به پسر به ارث رسید و سرپنجه های هنرمند مردمان سختکوش کویر، دارایی را در زمانی به اوج رساند. دارایی بافی پارچه ای دستباف است که با کارگاهی ساده و با در هم تنیدن تار و پودهای رنگی از جنس نخ و ابریشم، شکل می گیرد.


تنها استاد کار سنتی این رشته :

این استاد کهنه‌کار دارایی‌بافی یزد گرچه تمایلی به گفت‌وگو با کسی ندارد.​

رمضان رضایی گفت: از زمانی که به یاد دارم، در کارگاه‌های مختلف، دارایی‌بافی کردم و اکنون که تقریباً به 85 سالگی پا گذاشته‌ام، دیگر رمق چندان برای دارایی‌بافی ندارم.​

وی افزود: در گذشته روزی چند متر دارایی می‌بافتم اما اکنون شاید در روز سه تا پنج سانتی‌متر توان بافت داشته باشم.​

رضایی در مورد قدمت هنر دارایی‌بافی عنوان کرد: حداقل 150 سال آن را من مطلع هستم و کارشناسان میراث فرهنگی می‌گویند که این هنر، هشت قرن قدمت دارد.​

وی افزود: اغلب کسانی که زمانی دارایی‌بافی می‌کردند این هنر را از پدران خود یاد گرفته بودند و بسیاری از آن‌ها یا دیگر کار نمی‌کنند یا از دنیا رفته‌اند.​

رضایی عنوان کرد: من فرزندی نداشتم که بخواهم به او آموزش دهم اما شاگردانم نیز این کار را رها کرده و به سراغ کارهای پردرآمدتر رفته‌اند.​

وی افزود: اکنون در شهر یزد شاید یک یا 2 کارگاه دارایی‌بافی باشد که این کارگاه‌ها نیز از ابریشم و طرح‌های اصلی دارایی‌بافی استفاده نمی‌کنند و به نظر می‌رسد بافته‌های آن‌ها اصالت دارایی‌های قدیم را نداشته باشد.​

رضایی با اشاره به اینکه کارگاه چوبی دارایی‌بافی بسیار ساده اما سنگین است، اظهار داشت: توان چندانی برای جابه‌جا کردن دسته‌های کارگاه ندارم به همین دلیل نمی‌توانم به صورت جدی کاری انجام دهم.​

وی خاطرنشان کرد: در گذشته برخی از زنان نیز به کار دارایی‌بافی مشغول بودند اما با روی کار آمدن پارچه‌های جدید، بازار دارایی از رونق افتاد و کارگاه‌ها یکی یکی جمع شد و از آن پس دیگر این هنر به دست فراموشی سپرده شد.​

رضایی عنوان کرد: دوست داشتم شاگردی داشتم تا بعد از مرگم، این هنر فراموش نشود اما این روزها دیگر کسی میلی به دارایی بافی ندارد و احتمالاً بعد از من، کارگاه دارایی بافی‌ام بلا استفاده و سال‌ها بعد عتیقه شده و به بخشی از یک موزه تبدیل می‌شود.​

تنها استاد دارایی‌بافی یزد از اینکه هنر اصیل این دیار به‌زودی فراموش می‌شود، غصه‌دار است و امید داشت که با ثبت این اثر به عنوان اثر ناملموس فرهنگی، هنرش بعد از خودش زنده بماند اما انگار او بیش از همه این واقعیت را می‌دانست که این روزها دیگر دوره شعربافی و احرامی‌بافی نیست و بسیاری از مردم از این دست ‌بافته‌ها تنها شاید به عنوان یک سمبل در بخشی از خانه خود استفاده کنند.​

شاید اگر آنگونه به لنگ یزدی اهمیت داده شده دارایی‌بافی نیز مورد توجه قرار می‌گرفت و اکنون این دست بافته شاد و زیبا، رو به انقراض نمی‌رفت.​

در برخی از هتل‌های سنتی یزد، دور لنگ‌های یزدی و سایر دست بافته‌های این شهر را با نوارهای تزئینی آراسته‌اند و از آن به عنوان رومیزی استفاده می‌کنند اما دارایی که ظاهری بسیار زیبا دارد از دایره این توجه نیز عقب مانده است.

گرچه کارگاه و دار دارایی بافی، ساده به نظر می رسد اما دارایی بافی کاری بس دشوار و حاصل دسترنج آن نیز ناچیز است و شاید به همین دلیل است که امروز در استان یزد که زمانی جهیزیه دخترانش با دارایی های رنگارنگ جلوه می یافت، تنها یک استادکار دارایی بافی وجود دارد و هیچ جوانی برای یادگیری این هنر اصیل، اقدام نکرد.​

دارایی روزگاری برای روتختی، رومیزی، رختخواب پیچ و .... مورد استفاده قرار می گرفت و اقبال بسیار خوبی در میان مردم به ویژه مردم استان یزد داشت اما با ورود پارچه های الوان داخلی و خارجی به بازار، دارایی کم کم به کنج عزلت رانده شد.​

دارایی بافی اکنون چند قدم بیشتر تا فراموشی و افول ندارد زیرا تنها هنرمند این هنر اصیل پیرمردی 100 ساله است که هیچ شاگردی نزد او شاگردی نکرده و سلیقه های متفاوت امروزی، هیچگاه این فرصت را به او نداد تا شاگردی خوش ذوق و ساعی تربیت کند.
​

استاد رمضان رضایی، پیرمردی ضعیف و رنجور اما زنده دل، امروز تنها میراث‌دار هنر دارایی بافی است.​

او که با این سن هنوز حتی عینک به چشم نمی زند، روزگاری در دوران جوانی، روزی یک تا سه متر دارایی می بافت اما امروز در نهایت روزی سه تا پنج سانت می تواند از این پارچه زیبا را رج بندی کند.​

او اکنون در کارگاهی که قدمت آن به دوره قاجاریه بازمی گردد، در دل بافت سنتی یزد مشغول به کار است و از سال 1330 تاکنون، تنها کارش، دارایی بافی بوده است.​

گرچه خواستگاه دارایی، اندونزی و مالزی است اما طی هشت قرن گذشته هنرمندان کویر از جمله استاد رمضان رضایی، به قدری بر این هنر تسلط یافته و از ذوق و قریحه هنرمندانه خویش به این هنر دمیده اند، که دارایی بافی اکنون اصالتی انکارناپذیر در یزد دارد.​

کارگاه دارایی بافی​

پیرمرد قصه دارایی بافی، از آنجا که تنها زندگی می کند و هرگز هیچ فرزندی نداشته است، اکنون روزهای سختی را سپری می کند و روزهای سختی او انگار روزهای پایانی دارایی بافی است.​

خبرنگار مهر تلاش کرد تا با او به گفتگو بنشیند اما او صداها را به سختی می شنید و حوصله زیادی برای گفتگو نداشت.​

نگاهش به دار دارایی بافی، نگاهی عمیق بود انگار از اینکه بعد از او دیگر قرار نیست تار و پودهای این دار در هم تنیده شود، دل خوشی نداشت.​

گرچه سختی کار سبب شده جوانان امروزی اقبال چندانی به دارایی بافی نشان ندهد اما میراث فرهنگی استان یزد نیز تلاشی برای آموزش این هنر در قالب صنایع دستی نداشته و به افول این هنر کمک کرده است.​

پارچه های دارایی بافی اکنون گرچه بسیار محدودند اما مشابه ماشین باف آن در بازار به وفور یافت می شود.​

منابع :
http://www.mehrnews.com
http://www.sidaar.com
http://www.yjc.ir