دیباچه:
بشر در ابتدا برای تهیه لباس و پوشاک و محافظت از خود در مقابل سرما و گرما صنعت نساجی را به وجود آورد. سپس زیرانداز و روانداز خود را به یاری این صنعت تهیه کرد و امروزه نه تنها انواع پوشاک و فرش و موکت را به یاری صنعت نساجی تهیه میکند بلکه برای ساخت ترمز ماشین، شریانهای مصنوعی، جادهها، هواپیماها و سایتهای فضایی به منسوجات نیاز است.برای مثال بیش از 50% قلب مصنوعی از الیاف نساجی درست شده است. همچنین بیش از 75% استحکام تایرها از منسوجات است و در جادهسازی نیز قبل از این که آسفالت ریخته شود، منسوجات ویژهای را روی سطح جاده میخوابانند که عمر جادهها را افزایش میدهد. به همین دلیل امروزه نمیتوان همچون گذشته صنعت نساجی را به روش استاد و شاگردی از نسلی به نسل دیگر انتقال داد. چرا که نساجی در حال حاضر صنعتی بسیار گسترده و پیچیده است که اداره آن نیاز به تخصص و تحصیلات دانشگاهی دارد، تخصصی که در رشته مهندسی نساجی میتوان به آن دست یافت. این صنعت شامل بخشهای مختلفی میشود که از آن جمله میتوان به کارخانههای ریسندگی (تولید نخهای مختلف)، بافندگی (تولید انواع پارچه)، تولید فرش ماشینی و موکت و همچنین کارخانههای تکمیلکننده این کالاها مثل رنگرزی، چاپ و کارخانههای تولید الیاف مصنوعی مثل نایلون و پلیپروپیلن اشاره کرد. مهندسی نساجی رشتهای است که دانش و توانایی لازم را برای اداره بخشهای مختلف این صنعت به دانشجویان میدهد. این رشته دارای سه گرایش "تکنولوژی نساجی" و "شیمی نساجی و علوم الیاف" و "پوشاک" است.
گرایش تکنولوژی نساجی:
دانشجوی تکنولوژی نساجی نحوه تولید نخ، پارچه، قالی و موکت را مطالعه کرده و آموزش میبیند و تا حدودی با طراحی ماشینآلات نساجی و قطعات مختلف آنها آشنا میگردد. همچنین با شیوههای ریسندگی نخها، مقدمات بافندگی و بافندگی آشنا میشود و برای شناخت دستگاههای نساجی دروسی درارتباط با علم مکانیک میگذراند.
درسهای این رشته در طول تحصیل :
دروس مشترک در گرایشهای مختلف مهندسی نساجی:
ریاضی عمومی، فیزیک عمومی، شیمی عمومی، برنامهنویسی کامپیوتر، معادلات دیفرانسیل، آمار و احتمالات مهندسی، محاسبات عددی.
دروس تخصصی گرایش تکنولوژی نساجی:
کارگاه جوشکاری، اصول ساختمانی مواد پلیمری، استاتیک، نقشهکشی صنعتی، ترمودینامیک عمومی، کارگاه ماشینابزار، علوم الیاف، مقاومت مصالح، دینامیک عمومی، کارگاه ریختهگری، فیزیک الیاف، بافندگی حلقوی، ریسندگی، طراحیماشین ، مبانی مهندسی برق، کفپوشهای ماشینی، مقدمات بافندگی، ریسندگی نخهای یکسره، تکنیک بافت پارچه، ریسندگی الیاف بلند، کارگاه ریسندگی الیاف بلند، ریسندگی مدرن، کنترل کیفیت آماری، تجزیه فنی بافت پارچه، طرح و محاسبه کارخانه، رنگرزی، چاپ و تکمیل، (بسیاری از درسهای این رشته همراه با آزمایشگاه است)
گرایش شیمی نساجی و علوم الیاف:
دانشجوی گرایش شیمی نساجی و علوم الیاف در زمینه تولید الیاف، خواص الیاف، مواد رنگزا، خصوصیات مواد رنگزا و نحوه تکمیل مواد نساجی مطالعه میکند. به عبارت دیگر با طرز تهیه الیاف و نحوه کاربرد مواد شیمیایی در صنایع نساجی آشنا میگردد.
دروس تخصصی گرایش نساجی و علوم الیاف:
نقشهکشی صنعتی ، ترمودینامیک کاربردی، استاتیک و مقاومت مصالح، شیمی پلیمر، کارگاه جوشکاری، شیمی تجزیه، علوم الیاف، مبانی مهندسی برق ، کارگاه ماشینابزار، اصول مهندسی شیمی، مکانیک سیالات، آزمایشگاه شناسائی الیاف و مواد نساجی، کاربرد ریاضیات در مهندسی شیمی، تکمیل کالای نساجی، ساختمان فیزیکی الیاف، رنگرزی الیاف طبیعی، منسوجات بیبافت، اصول شیمی رنگ و مواد واسطه، رنگرزی الیاف مصنوعی، شیمی الیاف طبیعی، فیزیک الیاف، مبانی برق و الکترونیک، اصول تکنولوژی رنگ، تکنیکهای رنگرزی چاپ و تکمیل، تکسچرایزینگ، تکنولوژی تولید الیاف، آزمایشگاه کنترل کیفیت کالای تکمیلشده. (بسیاری از درسهای این رشته همراه با آزمایشگاه است)
گرایش پوشاک :
امروزه بخش پوشاک صنعت نساجی به سوی ایجاد واحدهای بزرگ صنعتی متمایل شده است، اما متأسفانه نیروی کار متخصص برای فعالیت در این واحدهای صنعتی وجود ندارد تا جایی که برخی از صنایع پوشاک، فارغالتحصیلان مهندسی نساجی ـ گرایشهای تکنولوژی نساجی و شیمی نساجی و علوم الیاف یا فارغالتحصیلان طراحی لباس را استخدام میکنند و پس از برگزاری دورههای کوتاه مدت آنها را برای کار در صنایع پوشاک آماده میکنند. اما در عمل دیده میشود که همین افراد نیز پاسخگوی نیاز صنایع پوشاک نیستند.برای مثال، یک طراح لباس بیشتر در زمینه مدل و طرح لباس و سایزبندی آن آموزش دیده است؛ در حالی که در اِشل صنعتی، طراحی لباس، مرحله اول کار است و در مرحله دوم یک متخصص باید بتواند طراحی یک خط پوشاک را ارائه دهد.برای مثال، در یک واحد خیاطی، الگوی قطعات یک پیراهن مردانه را که در حدود 10 تا 15 عدد است، با شابلون در میآورند و بر روی پارچه برش میزنند و در نهایت قطعات را به هم وصل میکنند. اما در اشل صنعتی که در یک روز 1000 تا 2000 دست لباس آماده میشود، نیاز به یک مهندس نساجی گرایش پوشاک است تا با طراحی خط تولید، نحوه دوخت و اتصال قطعات را تعیین نماید. در ضمن یک مهندس نساجی باید نحوه زمانبندی و طراحی خط تولید را به گونهای انجام دهد که اگر برش و چرخ یک قطعه 20 ثانیه طول میکشد و قطعهای دیگر 3 دقیقه زمان میبرد، دستگاهی که قطعهای را در زمان کمتر تولید میکند، بیکار نماند. این مسأله زمانی اهمیت بیشتر پیدا میکند که بدانیم با توجه به طرح و مدل یک لباس، طراحی خط تولید فرق میکند. برای مثال، یک شلوار جین معمولی حدود 15 قطعه دارد، اما یک شلوار جین تزئینی امکان دارد 50 قطعه داشته باشد؛ قطعاتی که زمان دوخت آنها متفاوت است. در این میان، مهندس نساجی گرایش پوشاک حتی تعداد دستگاههای موجود برای دوخت هر قطعه را تعیین میکند تا کارخانه از هر دستگاه حداکثر استفاده را بکند.از سوی دیگر، مسأله لایهچینی را میتوان مطرح کرد؛ چون در کارخانه برای صرفهجویی در وقت و هزینه، قطعات هر دست لباس را به صورت مجزا برش نمیدهند، بلکه برای هر قطعه 50 یا 70 لایه میچینند و سپس الگو را گذاشته و برش میدهند. حال مسأله اینجاست که لایهچینی باید با توجه به جنس پارچه انجام گیرد.برای مثال، در پارچه آستری یا ساتن نمیتوان تعداد لایهها را خیلی زیاد کرد؛ چون لایههای پارچه روی هم لیز میخورند و نمیتوان آنها را بخوبی برش داد.
دروس اصلی و تخصصی گرایش پوشاک:
شیمی آلی، نقشهکشی صنعتی، ریاضیات مهندسی، انواع پارچه، مبانی مهندسی برق، فیزیک الیاف، تکنولوژی نساجی، تکنیک و تجزیه فنی بافت، مکاترونیک، تکمیل کالای نساجی، فرآیندهای رنگرزی و چاپ، کنترل کیفیت آماری، کنترل کیفیت پوشاک، کاربرد کامپیوتر در پوشاک، اصول حسابداری و هزینهیابی، کنترل رنگ در پوشاک، صنعت پوشاک در جهان، مکانیک ساختمانی نخ و پارچه، اصول طراحی پوشاک، کارگاه اصول طراحی پوشاک، اصول برش و دوخت، مدیریت تولید پوشاک، طرح و محاسبه کارخانه پوشاک، تکنولوژی دوزندگی، ایجاد مشاغل کوچک، دینامیک پارچه / ماشین، منسوجات بیبافت، تاریخ لباس در ایران، قوانین کار و روابط صنعتی( بسیاری از درسهای این رشته همراه با آزمایشگاه یا کارگاه است.)
تواناییهای لازم :
دانشجوی نساجی برای رسیدن به کارایی لازم باید پایه ریاضی خوبی داشته باشد تا بتواند مشکلات موجود را تجزیه و تحلیل کرده و محاسبات لازم را انجام دهد. همچنین لازم است که به کارهای مدیریتی علاقهمند باشد چون بیشتر فارغالتحصیلان این رشته مسؤولیت بخشی از کارخانههای نساجی یا پوشاک مثل سالن تولید یا بخش کنترل کیفیت را بر عهده دارند. در گرایش تکنولوژی نساجی بحث شناخت قطعات ماشین و روش ساخت آنها مطرح است. به همین دلیل دانشجوی این رشته باید در دروس فیزیک و مکانیک قوی باشد. دانشجوی گرایش شیمی نساجی نیز باید در درس شیمی قوی باشد. گفتنی است که در کل فارغالتحصیل این رشته باید توانایی کار با نیروی زیاد را داشته و به کار با ماشینآلات صنعتی نیز علاقهمند باشد.محاسبات بالانس خط در خط تولید پوشاک مسأله مهم و پیچیدهای است؛ چون با توجه به نوع و مدل پوشاک باید تغییر و تحول زیادی در خط تولید پوشاک ایجاد نمود. از همین رو دانشجوی مهندسی نساجی گرایش پوشاک نسبت به سایر گرایشهای این رشته باید از دانش مهندسی صنایع و دانش مدیریت بهتر و بیشتری برخوردار باشد.
موقعیت شغلی در ایران :
صنعت نساجی بعد از نفت، بزرگترین صنعت کشور است. از سوی دیگر باید توجه داشت که صنعت نساجی به دلیل تنوع خود، بازار جذب وسیعی دارد. یک مهندس نساجی میتواند در کارخانجات نساجی به عنوان مدیر عامل، رئیس کارخانه، مدیر تولید (مسؤول سالنهای مختلف ریسندگی ، بافندگی، رنگرزی، چاپ و تکمیل زیر نظر این مدیر کار میکنند)، مدیر بازرگانی (مسؤول بازاریابی، مسؤول فروش و مسؤول تدارکات در این بخش فعالیت دارند)، مدیر مهندسی صنعتی (مسؤولان آزمایشگاههای مختلف و کارشناسان کنترل کیفیت بخشهای مختلف در این حیطهکاری فعالیت میکنند) و مشاور کارخانه (مشاور در امور مختلف مانند خرید خط تولید، طراحی خط تولید، تولید جنس جدید، رفع اشکالات پیشآمده در خط تولید، خرید ماشینآلات و بررسی افزایش انعطافپذیری آنها) فعالیت کند یا با بخش نساجی مؤسسه استاندارد، اداره نساجی و پوشاک وزارت صنایع، بخش نساجی وزارت کار (برای بررسی مسائل کارگری، کم کردن ضایعات و افزایش تولید و بهرهوری)، بخش نساجی وزارت دادگستری (برای تعیین قیمت کارخانجات ورشکسته و برآورد کردن قیمت کالاهای نساجی)، سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی و مراکز تحقیقاتی مانند مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی همکاری نماید.فارغالتحصیل گرایش پوشاک نیز میتواند در یک واحد صنعتی به یاری دانش و تواناییهایش، کالایی استاندارد و با کیفیت خوب تولید کند؛ کالایی که در بازار داخلی و حتی خارجی توان رقابت با مدلهای مشابه را داشته باشد. به همین خاطر بسیاری از واحدهای صنعتی معروف تولید پوشاک ایران از ایجاد این گرایش استقبال کردهاند.از سوی دیگر، میتواند با یک سرمایه نسبتاً کم، یک واحد تولیدی کوچک دایر کند و برای خودش فعالیت نماید؛ کاری که با توجه به اینکه در ابتدای کار سرمایه نسبتاً کمی میخواهد، ارزش افزوده بسیاری دارد.
توضیحات تکمیلی
هدف:
در ابتدا بشر برای تهیه لباس و پوشاک و محافظت از خود در مقابل سرما و گرما صنعت نساجی را به وجود آورد. سپس زیرانداز و روانداز خود را به یاری این صنعت تهیه کرد و امروزه نه تنها انواع پوشاک و فرش و موکت را به یاری صنعت نساجی تهیه می کند بلکه برای ساخت ترمز ماشین، شریانهای مصنوعی، جاده ها، هواپیماها و سایت های فضایی به منسوجات نیازمند است.
برای مثال بیش از 50 درصد قلب مصنوعی از الیاف نساجی درست شده است. همچنین بیش از 75 درصد استحکام تایرها از منسوجات است و در جاده سازی نیز قبل از این که اسفالت ریخته شود، منسوجات ویژه ای را روی سطح جاده می خوابانند که عمر جاده ها را افزایش می دهد. به همین دلیل امروزه نمی توان همچون گذشته صنعت نساجی را به روش استاد و شاگردی از نسلی به نسل دیگر انتقال داد. چرا که نساجی در حال حاضر صنعتی بسیار گسترده و پیچیده است که اداره آن نیاز به تخصص و تحصیلات دانشگاهی دارد. تخصصی که در رشته مهندسی نساجی می توان به آن دست یافت. در کشور ما نیز از سال 1337 رشته مهندسی نساجی در دانشگاه صنعتی امیر کبیر دایر گردید و به مرور زمان در دانشگاههای دیگر نیز ارائه شد.
ماهیت:
صنعت نساجی مسؤولیت تولید انواع منسوجات اعم از انواع پوشاک، کفپوشها مثل فرش و موکت و منسوجات مورد استفاده در صنایع دیگر را بر عهده دارد. این صنعت شامل بخشهای مختلفی میشود که از آن جمله میتوان به کارخانههای ریسندگی (تولید نخهای مختلف)، بافندگی (تولید انواع پارچه) ، تولید فرش ماشینی و موکت و همچنین کارخانههای تکمیل کننده این کالاها مثل رنگرزی و چاپ و کارخانههای تولید الیاف مصنوعی مثل نایلون و پلیپروپیلن اشاره کرد.
در نتیجه مهندسی نساجی رشتهای است که دانش و توانایی لازم را برای اداره بخشهای مختلف این صنعت به دانشجویان میدهد.
توانایی های فارغ التحصیلان:
بعضی از تواناییهای فارغالتحصیلان این رشته به شرح زیر است:
تواناییهای مورد نیاز و قابل توصیه:
مهندس نساجی یعنی کسی که با برنامهریزی و فکر و منطق خود، مشکلات ایجاد شده در کارخانههای نساجی را حل کرده و پیشنهادات جدیدی برای بهبود تولید و افزایش سودمندی کار ارائه دهد. وظیفهای که تنها به یاری توان علمی بالا و عادت به تفکر و تجزیه و تحلیل دقیق مسائل امکانپذیر است.
دانشجوی نساجی برای رسیدن به کارایی فوق باید پایهریاضی خوبی داشته باشد تا بتواند مشکلات موجود را تجزیه و تحلیل کرده و محاسبات لازم را انجام دهد. همچنین لازم است که به به کارهای مدیریتی علاقمند باشد چون بیشتر فارغالتحصیلان این رشته مسوولیت بخشی از کارخانههای نساجی مثل سالن تولید و یا بخش کنترل کیفیت را بر عهده دارند.
در گرایش تکنولوژی نساجی بحث شناخت قطعات ماشین و روش ساخت آنها مطرح است. به همین دلیل دانشجوی این رشته باید در دروس فیزیک و مکانیک قوی باشد. دانشجوی گرایش شیمی نساجی نیز باید در درس شیمی قوی باشد چون زمینه فعالیت او به علم شیمی باز میگردد و در دانشگاه نیز دروسی مثل شیمی تجزیه، شیمی آلی و شیمی پلیمر را میگذراند.
با توجه به این که صنعت نساجی پراشتغالترین رشته صنعتی است و بیش از یک چهارم نیروی صنعتی کشور را در خود جای داده است فارغالتحصیل این رشته باید توانایی کار با نیروی انسانی زیاد را داشته باشد و در ضمن به کار با ماشینآلات صنعتی نیز علاقمند باشد.
یک نکته مهم که همه علاقمندان به رشته نساجی باید به آن توجه داشته باشند، این است که همه فارغالتحصیلان رشته نساجی، مهندس نساجی موفق نمیشوند. چون مهندس موفق کسی است که در دوره دانشجویی علاوه بر درس خواندن و امتحان دادن، با مسائل صنعت نیز آشنا شود. یعنی واحدهای کارآموزی را جدی گرفته و اگر به مناسبتهای مختلف از کارخانهای بازدید میکند، فقط ظاهر کارخانه را نبیند. بلکه به دنبال مشکلات موجود در کارخانه بوده و سعی کند تا به یاری مطالبی که تا کنون فرا گرفته است، راهی برای حل مشکلات موجود بیابد. چنین دانشجویی مطمئنا پس از پایان تحصیلات مهندس موفقی خواهد بود و فرصتهای شغلی خوبی نیز پیدا خواهد کرد.
معرفی گرایشهای مقطع کارشناسی:
این رشته در مقطع کارشناسی دارای دو گرایش : تکنولوژی نساجی و شیمی نساجی و علوم الیاف میباشد.
تکنولوژی نساجی :
هدف تربیت افرادی متخصص به منظور بهرهبرداری از صنایع نساجی در تبدیل الیاف به نخ ، نخ به منسوجات و روشهای تهیه سایر منسوجات نساجی است که مصارف فنی، صنعتی ، مخابراتی و غیره دارند.
در گرایش تکنولوژی نساجی، دانشجو با شیوههای تبدیل الیاف به نخ، نخ به منسوجات و روشهای تهیه سایر منسوجات نساجی که مصارف فنی، صنعتی و مخابراتی دارد، آشنا میشود. تکنولوژی نساجی بیشتر به عملیات فیزیکی و مکانیکی میپردازد . یعنی در این بخش ، الیاف به یاری ماشینآلات در کنار یکدیگر قرار گرفته و طی یکسری فرآیندها تبدیل به نخ میگردد و سپس نخها به انواع پارچه تبدیل میشود.
دانشجوی تکنولوژی نساجی نحوه تولید نخ، پارچه، قالی و موکت را مطالعه کرده و آموزش میبیند و تا حدودی با طراحی ماشینآلات نساجی و قطعات مختلف آنها آشنا میگردد. در گرایش تکنولوژی نساجی دانشجو با شیوههای ریسندگی نخها، مقدمات بافندگی و بافندگی آشنا میشود و همچنین برای شناخت دستگاههای نساجی دروسی در ارتباط با علم مکانیک را میگذراند.
دروس تخصصی این رشته عبارتنداز:
دروس رشته شامل دروس عمومی، پایه، اصلی و تخصصی است. دوره کارآموزی نیز به میزان 4 واحد وجود دارد.
فارغ التحصیلان این رشته میتوانند در کارخانجات نساجی و موسسات و ادارات مربوط به صنایع نساجی به کار بپردازند. این رشته علاوه بر صنایع نساجی و پوشاک میتواند در تولید فرآوردههایی برای مصارف صنعتی و نظامی نیز کاربرد داشته باشد.
شیمی نساجی و علوم الیاف:
هدف تربیت متخصص در تهیه الیاف، کاربرد مواد شیمیایی و تکنولوژی مربوط به آنها است.
در گرایش شیمی نساجی و علوم الیاف دانشجو با طرز تهیه الیاف و نحوه کاربرد مواد شیمیایی در صنایع نساجی آشنا میگردد و در زمینه تولید الیاف، خواص الیاف، مواد رنگزا، خصوصیات مواد رنگزا، مواد تکمیلی و نحوه تکمیل مواد نساجی مطالعه میکند.
به عبارت دیگر گرایش شیمی نساجی به عملیات شیمیایی صنعت نساجی میپردازد. فعالیتهایی مثل تولید الیاف، رنگرزی و یا عملیات تکمیلی که روی انواع منسوجات از جمله نخ، پارچه و … انجام میشود تا کالای نهایی آماده شده و مورد مصرف قرار گیرد.
در این گرایش اصول و کاربرد مادههای شیمیایی در صنایع نساجی بررسی میشود و درسهای اصلی آن با شیمی شروع شده و همگام با مطالعه این علم، دانشجویان دروس مربوط به فرآیندهای شکلگیری منسوجات را نیز مطالعه میکنند.
دروس تخصصی این رشته نیز عبارتند از:
رشته های مشابه:
گرایش شیمی نساجی و علوم الیاف ارتباطاتی با رشته مهندسی پلیمر و همچنین دیگر گرایش این رشته تکنولوژی نساجی دارد.
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر
امکان ادامه تحصیل در این رشته در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا میسر میباشد.
آینده شغلی و بازار کار:
صنعت نساجی بعد از نفت، بزرگترین صنعت کشور است. به همین دلیل همیشه نیازمند مهندس متخصص و کارآمدی است که بتواند مسؤولیت بخشهای فنی و مدیریتی آن را بر عهده بگیرد.
در ضمن باید توجه داشت که برخلاف اکثر رشتههای مهندسی ، رشته مهندسی نساجی تنها در تعداد محدودی دانشگاه ارائه میشود و به همین دلیل بازار کار این رشته بخصوص در شهرستانها نسبتا خوب است چرا که بیشتر کارخانههای نساجی در شهرستانها مستقر هستند.
یک مهندس نساجی میتواند در کارخانجات نساجی به عنوان مدیرعامل، رئیس کارخانه، مدیرتولید (مسؤول سالنهای مختلف ریسندگی، بافندگی، رنگرزی، چاپ و تکمیل زیر نظر این مدیر کار میکنند)، مدیر بازرگانی (مسؤول بازاریابی، مسؤول فروش و مسؤول تدارکات در این بخش فعالیت دارند)، مدیر مهندسی صنعتی (مسؤولان آزمایشگاههای مختلف و کارشناسان کنترل کیفیت بخشهای مختلف در این حیطه کاری فعالیت میکنند) و مشاور کارخانه (مشاور در امور مختلف مانند خرید خط تولید، طراحی خط تولید، تولید جنس جدید، رفع اشکالات پیشآمده در خط تولید، خرید ماشینآلات و بررسی افزایش انعطافپذیری آنها) فعالیت بکند و یا با بخش نساجی موسسه استاندارد، اداره نساجی و پوشاک وزارت صنایع ، بخش نساجی وزارت کار (برای بررسی مسائل کارگری، کمکردن ضایعات و افزایش تولید و بهرهوری)، بخش نساجی وزارت دادگستری (برای تعیین قیمت کارخانجات ورشکسته و برآورد کردن قیمت کالاهای نساجی)، سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی و مراکز تحقیقاتی مانند مرکز تحقیقات جهاد سازندگی همکاری بکند.
وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر:
البته فارغالتحصیلان این رشته با مشکلاتی نیز روبرو هستند. زیرا صنعت نساجی نیز مثل بسیاری از صنایع کشور به دلیل بحرانهای مالی و همچنین ضعف مدیریت با رکود نسبی روبرو است.
از سوی دیگر باید توجه داشت که صنعت نساجی به دلیل تنوع خود، بازار جذب وسیعی دارد. یعنی این صنعت از یک سو شامل صنایع تولید و آمادهسازی الیاف طبیعی و مصنوعی میشود و از سوی دیگر شامل سیستمهای مختلف تولید نخ، پارچه و منسوجاتی مانند کفپوشها، فرشهای ماشینی و انواع موکت میگردد و بالاخره باید به کارخانههای تکمیلی منسوجات مثل رنگرزی و چاپ اشاره کرد که فارغالتحصیلان این رشته را جذب خود میکند.
پیشبینی وضعیت آینده رشته در ایران:
در حال حاضر کارخانههای تولید منسوجات دچار رکود شدهاند. در نتیجه تمایلی به جذب نیروی کار متخصص ندارند. اما همین رکود میتواند آینده روشنی را برای فارغالتحصیلان این رشته نوید بدهد چون اگر این رکود ادامه داشته باشد، صنایع داخلی توان رقابت خود را با منسوجات خارجی از دست میدهند و در نهایت متوجه میشوند که برای ادامه حیات نیاز به نیروی متخصص و کارآمدی دارندکه بتواند کیفیت کالا را بالا برده و قیمت تمام شده کالا راکاهش دهد و این به معنای زیاد شدن بازار کار برای مهندسین نساجی است . البته در حال حاضر نیز تعدادی از کارخانهها بویژه کارخانههای خصوصی از مهندسین نساجی بخوبی بهرهگرفته و از ماشینآلات پیشرفتهای نیز برخوردارند و در نتیجه وضعیت خوبی داشته و حتی کالاهایشان به خارج از کشور صادر میشود.
بشر در ابتدا برای تهیه لباس و پوشاک و محافظت از خود در مقابل سرما و گرما صنعت نساجی را به وجود آورد. سپس زیرانداز و روانداز خود را به یاری این صنعت تهیه کرد و امروزه نه تنها انواع پوشاک و فرش و موکت را به یاری صنعت نساجی تهیه میکند بلکه برای ساخت ترمز ماشین، شریانهای مصنوعی، جادهها، هواپیماها و سایتهای فضایی به منسوجات نیاز است.برای مثال بیش از 50% قلب مصنوعی از الیاف نساجی درست شده است. همچنین بیش از 75% استحکام تایرها از منسوجات است و در جادهسازی نیز قبل از این که آسفالت ریخته شود، منسوجات ویژهای را روی سطح جاده میخوابانند که عمر جادهها را افزایش میدهد. به همین دلیل امروزه نمیتوان همچون گذشته صنعت نساجی را به روش استاد و شاگردی از نسلی به نسل دیگر انتقال داد. چرا که نساجی در حال حاضر صنعتی بسیار گسترده و پیچیده است که اداره آن نیاز به تخصص و تحصیلات دانشگاهی دارد، تخصصی که در رشته مهندسی نساجی میتوان به آن دست یافت. این صنعت شامل بخشهای مختلفی میشود که از آن جمله میتوان به کارخانههای ریسندگی (تولید نخهای مختلف)، بافندگی (تولید انواع پارچه)، تولید فرش ماشینی و موکت و همچنین کارخانههای تکمیلکننده این کالاها مثل رنگرزی، چاپ و کارخانههای تولید الیاف مصنوعی مثل نایلون و پلیپروپیلن اشاره کرد. مهندسی نساجی رشتهای است که دانش و توانایی لازم را برای اداره بخشهای مختلف این صنعت به دانشجویان میدهد. این رشته دارای سه گرایش "تکنولوژی نساجی" و "شیمی نساجی و علوم الیاف" و "پوشاک" است.
گرایش تکنولوژی نساجی:
دانشجوی تکنولوژی نساجی نحوه تولید نخ، پارچه، قالی و موکت را مطالعه کرده و آموزش میبیند و تا حدودی با طراحی ماشینآلات نساجی و قطعات مختلف آنها آشنا میگردد. همچنین با شیوههای ریسندگی نخها، مقدمات بافندگی و بافندگی آشنا میشود و برای شناخت دستگاههای نساجی دروسی درارتباط با علم مکانیک میگذراند.
درسهای این رشته در طول تحصیل :
دروس مشترک در گرایشهای مختلف مهندسی نساجی:
ریاضی عمومی، فیزیک عمومی، شیمی عمومی، برنامهنویسی کامپیوتر، معادلات دیفرانسیل، آمار و احتمالات مهندسی، محاسبات عددی.
دروس تخصصی گرایش تکنولوژی نساجی:
کارگاه جوشکاری، اصول ساختمانی مواد پلیمری، استاتیک، نقشهکشی صنعتی، ترمودینامیک عمومی، کارگاه ماشینابزار، علوم الیاف، مقاومت مصالح، دینامیک عمومی، کارگاه ریختهگری، فیزیک الیاف، بافندگی حلقوی، ریسندگی، طراحیماشین ، مبانی مهندسی برق، کفپوشهای ماشینی، مقدمات بافندگی، ریسندگی نخهای یکسره، تکنیک بافت پارچه، ریسندگی الیاف بلند، کارگاه ریسندگی الیاف بلند، ریسندگی مدرن، کنترل کیفیت آماری، تجزیه فنی بافت پارچه، طرح و محاسبه کارخانه، رنگرزی، چاپ و تکمیل، (بسیاری از درسهای این رشته همراه با آزمایشگاه است)
گرایش شیمی نساجی و علوم الیاف:
دانشجوی گرایش شیمی نساجی و علوم الیاف در زمینه تولید الیاف، خواص الیاف، مواد رنگزا، خصوصیات مواد رنگزا و نحوه تکمیل مواد نساجی مطالعه میکند. به عبارت دیگر با طرز تهیه الیاف و نحوه کاربرد مواد شیمیایی در صنایع نساجی آشنا میگردد.
دروس تخصصی گرایش نساجی و علوم الیاف:
نقشهکشی صنعتی ، ترمودینامیک کاربردی، استاتیک و مقاومت مصالح، شیمی پلیمر، کارگاه جوشکاری، شیمی تجزیه، علوم الیاف، مبانی مهندسی برق ، کارگاه ماشینابزار، اصول مهندسی شیمی، مکانیک سیالات، آزمایشگاه شناسائی الیاف و مواد نساجی، کاربرد ریاضیات در مهندسی شیمی، تکمیل کالای نساجی، ساختمان فیزیکی الیاف، رنگرزی الیاف طبیعی، منسوجات بیبافت، اصول شیمی رنگ و مواد واسطه، رنگرزی الیاف مصنوعی، شیمی الیاف طبیعی، فیزیک الیاف، مبانی برق و الکترونیک، اصول تکنولوژی رنگ، تکنیکهای رنگرزی چاپ و تکمیل، تکسچرایزینگ، تکنولوژی تولید الیاف، آزمایشگاه کنترل کیفیت کالای تکمیلشده. (بسیاری از درسهای این رشته همراه با آزمایشگاه است)
گرایش پوشاک :
امروزه بخش پوشاک صنعت نساجی به سوی ایجاد واحدهای بزرگ صنعتی متمایل شده است، اما متأسفانه نیروی کار متخصص برای فعالیت در این واحدهای صنعتی وجود ندارد تا جایی که برخی از صنایع پوشاک، فارغالتحصیلان مهندسی نساجی ـ گرایشهای تکنولوژی نساجی و شیمی نساجی و علوم الیاف یا فارغالتحصیلان طراحی لباس را استخدام میکنند و پس از برگزاری دورههای کوتاه مدت آنها را برای کار در صنایع پوشاک آماده میکنند. اما در عمل دیده میشود که همین افراد نیز پاسخگوی نیاز صنایع پوشاک نیستند.برای مثال، یک طراح لباس بیشتر در زمینه مدل و طرح لباس و سایزبندی آن آموزش دیده است؛ در حالی که در اِشل صنعتی، طراحی لباس، مرحله اول کار است و در مرحله دوم یک متخصص باید بتواند طراحی یک خط پوشاک را ارائه دهد.برای مثال، در یک واحد خیاطی، الگوی قطعات یک پیراهن مردانه را که در حدود 10 تا 15 عدد است، با شابلون در میآورند و بر روی پارچه برش میزنند و در نهایت قطعات را به هم وصل میکنند. اما در اشل صنعتی که در یک روز 1000 تا 2000 دست لباس آماده میشود، نیاز به یک مهندس نساجی گرایش پوشاک است تا با طراحی خط تولید، نحوه دوخت و اتصال قطعات را تعیین نماید. در ضمن یک مهندس نساجی باید نحوه زمانبندی و طراحی خط تولید را به گونهای انجام دهد که اگر برش و چرخ یک قطعه 20 ثانیه طول میکشد و قطعهای دیگر 3 دقیقه زمان میبرد، دستگاهی که قطعهای را در زمان کمتر تولید میکند، بیکار نماند. این مسأله زمانی اهمیت بیشتر پیدا میکند که بدانیم با توجه به طرح و مدل یک لباس، طراحی خط تولید فرق میکند. برای مثال، یک شلوار جین معمولی حدود 15 قطعه دارد، اما یک شلوار جین تزئینی امکان دارد 50 قطعه داشته باشد؛ قطعاتی که زمان دوخت آنها متفاوت است. در این میان، مهندس نساجی گرایش پوشاک حتی تعداد دستگاههای موجود برای دوخت هر قطعه را تعیین میکند تا کارخانه از هر دستگاه حداکثر استفاده را بکند.از سوی دیگر، مسأله لایهچینی را میتوان مطرح کرد؛ چون در کارخانه برای صرفهجویی در وقت و هزینه، قطعات هر دست لباس را به صورت مجزا برش نمیدهند، بلکه برای هر قطعه 50 یا 70 لایه میچینند و سپس الگو را گذاشته و برش میدهند. حال مسأله اینجاست که لایهچینی باید با توجه به جنس پارچه انجام گیرد.برای مثال، در پارچه آستری یا ساتن نمیتوان تعداد لایهها را خیلی زیاد کرد؛ چون لایههای پارچه روی هم لیز میخورند و نمیتوان آنها را بخوبی برش داد.
دروس اصلی و تخصصی گرایش پوشاک:
شیمی آلی، نقشهکشی صنعتی، ریاضیات مهندسی، انواع پارچه، مبانی مهندسی برق، فیزیک الیاف، تکنولوژی نساجی، تکنیک و تجزیه فنی بافت، مکاترونیک، تکمیل کالای نساجی، فرآیندهای رنگرزی و چاپ، کنترل کیفیت آماری، کنترل کیفیت پوشاک، کاربرد کامپیوتر در پوشاک، اصول حسابداری و هزینهیابی، کنترل رنگ در پوشاک، صنعت پوشاک در جهان، مکانیک ساختمانی نخ و پارچه، اصول طراحی پوشاک، کارگاه اصول طراحی پوشاک، اصول برش و دوخت، مدیریت تولید پوشاک، طرح و محاسبه کارخانه پوشاک، تکنولوژی دوزندگی، ایجاد مشاغل کوچک، دینامیک پارچه / ماشین، منسوجات بیبافت، تاریخ لباس در ایران، قوانین کار و روابط صنعتی( بسیاری از درسهای این رشته همراه با آزمایشگاه یا کارگاه است.)
تواناییهای لازم :
دانشجوی نساجی برای رسیدن به کارایی لازم باید پایه ریاضی خوبی داشته باشد تا بتواند مشکلات موجود را تجزیه و تحلیل کرده و محاسبات لازم را انجام دهد. همچنین لازم است که به کارهای مدیریتی علاقهمند باشد چون بیشتر فارغالتحصیلان این رشته مسؤولیت بخشی از کارخانههای نساجی یا پوشاک مثل سالن تولید یا بخش کنترل کیفیت را بر عهده دارند. در گرایش تکنولوژی نساجی بحث شناخت قطعات ماشین و روش ساخت آنها مطرح است. به همین دلیل دانشجوی این رشته باید در دروس فیزیک و مکانیک قوی باشد. دانشجوی گرایش شیمی نساجی نیز باید در درس شیمی قوی باشد. گفتنی است که در کل فارغالتحصیل این رشته باید توانایی کار با نیروی زیاد را داشته و به کار با ماشینآلات صنعتی نیز علاقهمند باشد.محاسبات بالانس خط در خط تولید پوشاک مسأله مهم و پیچیدهای است؛ چون با توجه به نوع و مدل پوشاک باید تغییر و تحول زیادی در خط تولید پوشاک ایجاد نمود. از همین رو دانشجوی مهندسی نساجی گرایش پوشاک نسبت به سایر گرایشهای این رشته باید از دانش مهندسی صنایع و دانش مدیریت بهتر و بیشتری برخوردار باشد.
موقعیت شغلی در ایران :
صنعت نساجی بعد از نفت، بزرگترین صنعت کشور است. از سوی دیگر باید توجه داشت که صنعت نساجی به دلیل تنوع خود، بازار جذب وسیعی دارد. یک مهندس نساجی میتواند در کارخانجات نساجی به عنوان مدیر عامل، رئیس کارخانه، مدیر تولید (مسؤول سالنهای مختلف ریسندگی ، بافندگی، رنگرزی، چاپ و تکمیل زیر نظر این مدیر کار میکنند)، مدیر بازرگانی (مسؤول بازاریابی، مسؤول فروش و مسؤول تدارکات در این بخش فعالیت دارند)، مدیر مهندسی صنعتی (مسؤولان آزمایشگاههای مختلف و کارشناسان کنترل کیفیت بخشهای مختلف در این حیطهکاری فعالیت میکنند) و مشاور کارخانه (مشاور در امور مختلف مانند خرید خط تولید، طراحی خط تولید، تولید جنس جدید، رفع اشکالات پیشآمده در خط تولید، خرید ماشینآلات و بررسی افزایش انعطافپذیری آنها) فعالیت کند یا با بخش نساجی مؤسسه استاندارد، اداره نساجی و پوشاک وزارت صنایع، بخش نساجی وزارت کار (برای بررسی مسائل کارگری، کم کردن ضایعات و افزایش تولید و بهرهوری)، بخش نساجی وزارت دادگستری (برای تعیین قیمت کارخانجات ورشکسته و برآورد کردن قیمت کالاهای نساجی)، سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی و مراکز تحقیقاتی مانند مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی همکاری نماید.فارغالتحصیل گرایش پوشاک نیز میتواند در یک واحد صنعتی به یاری دانش و تواناییهایش، کالایی استاندارد و با کیفیت خوب تولید کند؛ کالایی که در بازار داخلی و حتی خارجی توان رقابت با مدلهای مشابه را داشته باشد. به همین خاطر بسیاری از واحدهای صنعتی معروف تولید پوشاک ایران از ایجاد این گرایش استقبال کردهاند.از سوی دیگر، میتواند با یک سرمایه نسبتاً کم، یک واحد تولیدی کوچک دایر کند و برای خودش فعالیت نماید؛ کاری که با توجه به اینکه در ابتدای کار سرمایه نسبتاً کمی میخواهد، ارزش افزوده بسیاری دارد.
توضیحات تکمیلی
هدف:
در ابتدا بشر برای تهیه لباس و پوشاک و محافظت از خود در مقابل سرما و گرما صنعت نساجی را به وجود آورد. سپس زیرانداز و روانداز خود را به یاری این صنعت تهیه کرد و امروزه نه تنها انواع پوشاک و فرش و موکت را به یاری صنعت نساجی تهیه می کند بلکه برای ساخت ترمز ماشین، شریانهای مصنوعی، جاده ها، هواپیماها و سایت های فضایی به منسوجات نیازمند است.
برای مثال بیش از 50 درصد قلب مصنوعی از الیاف نساجی درست شده است. همچنین بیش از 75 درصد استحکام تایرها از منسوجات است و در جاده سازی نیز قبل از این که اسفالت ریخته شود، منسوجات ویژه ای را روی سطح جاده می خوابانند که عمر جاده ها را افزایش می دهد. به همین دلیل امروزه نمی توان همچون گذشته صنعت نساجی را به روش استاد و شاگردی از نسلی به نسل دیگر انتقال داد. چرا که نساجی در حال حاضر صنعتی بسیار گسترده و پیچیده است که اداره آن نیاز به تخصص و تحصیلات دانشگاهی دارد. تخصصی که در رشته مهندسی نساجی می توان به آن دست یافت. در کشور ما نیز از سال 1337 رشته مهندسی نساجی در دانشگاه صنعتی امیر کبیر دایر گردید و به مرور زمان در دانشگاههای دیگر نیز ارائه شد.
ماهیت:
صنعت نساجی مسؤولیت تولید انواع منسوجات اعم از انواع پوشاک، کفپوشها مثل فرش و موکت و منسوجات مورد استفاده در صنایع دیگر را بر عهده دارد. این صنعت شامل بخشهای مختلفی میشود که از آن جمله میتوان به کارخانههای ریسندگی (تولید نخهای مختلف)، بافندگی (تولید انواع پارچه) ، تولید فرش ماشینی و موکت و همچنین کارخانههای تکمیل کننده این کالاها مثل رنگرزی و چاپ و کارخانههای تولید الیاف مصنوعی مثل نایلون و پلیپروپیلن اشاره کرد.
در نتیجه مهندسی نساجی رشتهای است که دانش و توانایی لازم را برای اداره بخشهای مختلف این صنعت به دانشجویان میدهد.
توانایی های فارغ التحصیلان:
بعضی از تواناییهای فارغالتحصیلان این رشته به شرح زیر است:
1) بهرهبرداری از واحدهای تولیدی صنایع ریسندگی ، بافندگی ، تریکو بافی، موکت ، قالیبافی و کارخانجات تبدیل الیاف و سنتیک.
2) حفاظت از امکانات موجود و بهرهبرداری در شرایط مطلوب فنی و اقتصادی و رفع اشکالات و معایب.
3) تطبیق شرایط کیفی و کمی مواد اولیه با محصولات مورد تقاضا و برنامهریزی تولید در صنایع مربوط از نظر کیفی و کمی.
4) برنامهریزی در ایجاد واحدهای تولیدی در رشتههای فوقالذکر.
5) توانایی ساخت قطعات و ماشینآلات نساجی و مدرنیزه کردن ماشینهای قدیمی نساجی.
فارغالتحصیلان صنایع نساجی به عنوان سرپرست خط تولید، مدیریت و نظارت در تولید و اداره کارخانه دارای نقشی حساس هستند. دروس این دوره شامل دروس نظری، عملی ، آزمایشگاهی و کارگاهی است و نیز 4 واحد کارآموزی دارد. نظر به اینکه صنایع نساجی و تولید الیاف مصنوعی یکی از فعالترین صنایع کشور است و نیز از لحاظ تعداد شاغلان و میزان سرمایهگذاری حائز اهمیت است، ضرورت این رشته مشخص میشود. کارخانههای نساجی و تولید الیاف و مواد شیمیایی محل جذب فارغالتحصیلان این رشته است.2) حفاظت از امکانات موجود و بهرهبرداری در شرایط مطلوب فنی و اقتصادی و رفع اشکالات و معایب.
3) تطبیق شرایط کیفی و کمی مواد اولیه با محصولات مورد تقاضا و برنامهریزی تولید در صنایع مربوط از نظر کیفی و کمی.
4) برنامهریزی در ایجاد واحدهای تولیدی در رشتههای فوقالذکر.
5) توانایی ساخت قطعات و ماشینآلات نساجی و مدرنیزه کردن ماشینهای قدیمی نساجی.
تواناییهای مورد نیاز و قابل توصیه:
مهندس نساجی یعنی کسی که با برنامهریزی و فکر و منطق خود، مشکلات ایجاد شده در کارخانههای نساجی را حل کرده و پیشنهادات جدیدی برای بهبود تولید و افزایش سودمندی کار ارائه دهد. وظیفهای که تنها به یاری توان علمی بالا و عادت به تفکر و تجزیه و تحلیل دقیق مسائل امکانپذیر است.
دانشجوی نساجی برای رسیدن به کارایی فوق باید پایهریاضی خوبی داشته باشد تا بتواند مشکلات موجود را تجزیه و تحلیل کرده و محاسبات لازم را انجام دهد. همچنین لازم است که به به کارهای مدیریتی علاقمند باشد چون بیشتر فارغالتحصیلان این رشته مسوولیت بخشی از کارخانههای نساجی مثل سالن تولید و یا بخش کنترل کیفیت را بر عهده دارند.
در گرایش تکنولوژی نساجی بحث شناخت قطعات ماشین و روش ساخت آنها مطرح است. به همین دلیل دانشجوی این رشته باید در دروس فیزیک و مکانیک قوی باشد. دانشجوی گرایش شیمی نساجی نیز باید در درس شیمی قوی باشد چون زمینه فعالیت او به علم شیمی باز میگردد و در دانشگاه نیز دروسی مثل شیمی تجزیه، شیمی آلی و شیمی پلیمر را میگذراند.
با توجه به این که صنعت نساجی پراشتغالترین رشته صنعتی است و بیش از یک چهارم نیروی صنعتی کشور را در خود جای داده است فارغالتحصیل این رشته باید توانایی کار با نیروی انسانی زیاد را داشته باشد و در ضمن به کار با ماشینآلات صنعتی نیز علاقمند باشد.
یک نکته مهم که همه علاقمندان به رشته نساجی باید به آن توجه داشته باشند، این است که همه فارغالتحصیلان رشته نساجی، مهندس نساجی موفق نمیشوند. چون مهندس موفق کسی است که در دوره دانشجویی علاوه بر درس خواندن و امتحان دادن، با مسائل صنعت نیز آشنا شود. یعنی واحدهای کارآموزی را جدی گرفته و اگر به مناسبتهای مختلف از کارخانهای بازدید میکند، فقط ظاهر کارخانه را نبیند. بلکه به دنبال مشکلات موجود در کارخانه بوده و سعی کند تا به یاری مطالبی که تا کنون فرا گرفته است، راهی برای حل مشکلات موجود بیابد. چنین دانشجویی مطمئنا پس از پایان تحصیلات مهندس موفقی خواهد بود و فرصتهای شغلی خوبی نیز پیدا خواهد کرد.
معرفی گرایشهای مقطع کارشناسی:
این رشته در مقطع کارشناسی دارای دو گرایش : تکنولوژی نساجی و شیمی نساجی و علوم الیاف میباشد.
تکنولوژی نساجی :
هدف تربیت افرادی متخصص به منظور بهرهبرداری از صنایع نساجی در تبدیل الیاف به نخ ، نخ به منسوجات و روشهای تهیه سایر منسوجات نساجی است که مصارف فنی، صنعتی ، مخابراتی و غیره دارند.
در گرایش تکنولوژی نساجی، دانشجو با شیوههای تبدیل الیاف به نخ، نخ به منسوجات و روشهای تهیه سایر منسوجات نساجی که مصارف فنی، صنعتی و مخابراتی دارد، آشنا میشود. تکنولوژی نساجی بیشتر به عملیات فیزیکی و مکانیکی میپردازد . یعنی در این بخش ، الیاف به یاری ماشینآلات در کنار یکدیگر قرار گرفته و طی یکسری فرآیندها تبدیل به نخ میگردد و سپس نخها به انواع پارچه تبدیل میشود.
دانشجوی تکنولوژی نساجی نحوه تولید نخ، پارچه، قالی و موکت را مطالعه کرده و آموزش میبیند و تا حدودی با طراحی ماشینآلات نساجی و قطعات مختلف آنها آشنا میگردد. در گرایش تکنولوژی نساجی دانشجو با شیوههای ریسندگی نخها، مقدمات بافندگی و بافندگی آشنا میشود و همچنین برای شناخت دستگاههای نساجی دروسی در ارتباط با علم مکانیک را میگذراند.
دروس تخصصی این رشته عبارتنداز:
استاتیک و دینامیک: بررسی نیروهای وارد به اجسام ساکن و متحرک.
مقاومت مصالح : عکسالعمل جامدات در مقابل نیروها و گشتاورهای وارد بر آنها.
ترمودینامیک: شناخت گرما و آثار آن و خواص گازها.
اصول ساختمان مواد پلیمری: آشنایی با مواد پلیمری.
علوم الیاف و فیزیک الیاف: آشنایی با ساختمان الیاف و فرآیند تولید آنها و خواص فیزیکی و مکانیکی الیاف.
ریسندگی 1 و 2 : آشنایی با نحوه تبدیل الیاف پنبهای به نخ و ماشینآلات آنها.
ریسندگی الیاف بلند: آشنایی با نحوه تبدیل الیاف بلند مثل پشم به نخ و ماشینآلات آنها.
ریسندگی نخهای یکسره : معرفی نحوه ریسندگی نخهای نایلونی و فیلامنتی.
ریسندگی مدرن : آشنایی با روشهای جدید ریسندگی نخها.
مقدمات بافندگی و بافندگی 1 و 2 : نحوه آماده کردن نخهای ریسیده شده برای بافندگی و نحوه تبدیل آن به پارچه.
تکنیک بافت پارچه : طراحی پارچه روی کاغذ و نحوه دادن فرمان به ماشین بافندگی .
تجزیه فنی پارچه : روش به دست آوردن مشخصات پارچه از روی نمونه آن .
بافندگی حلقوی 1 و 2 : آشنایی با روشهای بافندگی تاری و بافندگی پودی.
رنگرزی، چاپ و تکمیل: آموزش رنگرزی و چاپ پارچهها و همچنین نحوه تکمیل پارچههای تولید شده توسط ماشینهای بافندگی .
کنترل کیفیت آماری: کنترل کیفیت تولیدات هر قسمت برای هماهنگی با قسمت بعدی یا جلب رضایت مشتری.
طرح و محاسبه کارخانه : چگونگی ایجاد یک کارخانه و ارائه طرح توجیهی برای یک کارخانه.
از آنجا که صنعت نساجی یکی از قدیمیترین صنایع و دومین صنعت کشور بوده از لحاظ تعداد شاغلان، در سطح زیربنای کارخانهها و تعداد واحدهای تولیدی، بزرگترین صنعت کشور است. داوطلب باید در دروس فیزیک، ریاضی و مکانیک دبیرستان قوی بوده همچنین به علت شرایط کار و محیط کارخانه از نظر جسمی و روحی خوب باشد. مقاومت مصالح : عکسالعمل جامدات در مقابل نیروها و گشتاورهای وارد بر آنها.
ترمودینامیک: شناخت گرما و آثار آن و خواص گازها.
اصول ساختمان مواد پلیمری: آشنایی با مواد پلیمری.
علوم الیاف و فیزیک الیاف: آشنایی با ساختمان الیاف و فرآیند تولید آنها و خواص فیزیکی و مکانیکی الیاف.
ریسندگی 1 و 2 : آشنایی با نحوه تبدیل الیاف پنبهای به نخ و ماشینآلات آنها.
ریسندگی الیاف بلند: آشنایی با نحوه تبدیل الیاف بلند مثل پشم به نخ و ماشینآلات آنها.
ریسندگی نخهای یکسره : معرفی نحوه ریسندگی نخهای نایلونی و فیلامنتی.
ریسندگی مدرن : آشنایی با روشهای جدید ریسندگی نخها.
مقدمات بافندگی و بافندگی 1 و 2 : نحوه آماده کردن نخهای ریسیده شده برای بافندگی و نحوه تبدیل آن به پارچه.
تکنیک بافت پارچه : طراحی پارچه روی کاغذ و نحوه دادن فرمان به ماشین بافندگی .
تجزیه فنی پارچه : روش به دست آوردن مشخصات پارچه از روی نمونه آن .
بافندگی حلقوی 1 و 2 : آشنایی با روشهای بافندگی تاری و بافندگی پودی.
رنگرزی، چاپ و تکمیل: آموزش رنگرزی و چاپ پارچهها و همچنین نحوه تکمیل پارچههای تولید شده توسط ماشینهای بافندگی .
کنترل کیفیت آماری: کنترل کیفیت تولیدات هر قسمت برای هماهنگی با قسمت بعدی یا جلب رضایت مشتری.
طرح و محاسبه کارخانه : چگونگی ایجاد یک کارخانه و ارائه طرح توجیهی برای یک کارخانه.
دروس رشته شامل دروس عمومی، پایه، اصلی و تخصصی است. دوره کارآموزی نیز به میزان 4 واحد وجود دارد.
فارغ التحصیلان این رشته میتوانند در کارخانجات نساجی و موسسات و ادارات مربوط به صنایع نساجی به کار بپردازند. این رشته علاوه بر صنایع نساجی و پوشاک میتواند در تولید فرآوردههایی برای مصارف صنعتی و نظامی نیز کاربرد داشته باشد.
شیمی نساجی و علوم الیاف:
هدف تربیت متخصص در تهیه الیاف، کاربرد مواد شیمیایی و تکنولوژی مربوط به آنها است.
در گرایش شیمی نساجی و علوم الیاف دانشجو با طرز تهیه الیاف و نحوه کاربرد مواد شیمیایی در صنایع نساجی آشنا میگردد و در زمینه تولید الیاف، خواص الیاف، مواد رنگزا، خصوصیات مواد رنگزا، مواد تکمیلی و نحوه تکمیل مواد نساجی مطالعه میکند.
به عبارت دیگر گرایش شیمی نساجی به عملیات شیمیایی صنعت نساجی میپردازد. فعالیتهایی مثل تولید الیاف، رنگرزی و یا عملیات تکمیلی که روی انواع منسوجات از جمله نخ، پارچه و … انجام میشود تا کالای نهایی آماده شده و مورد مصرف قرار گیرد.
در این گرایش اصول و کاربرد مادههای شیمیایی در صنایع نساجی بررسی میشود و درسهای اصلی آن با شیمی شروع شده و همگام با مطالعه این علم، دانشجویان دروس مربوط به فرآیندهای شکلگیری منسوجات را نیز مطالعه میکنند.
دروس تخصصی این رشته نیز عبارتند از:
استاتیک و مقاومت مصالح : بررسی نیروها و گشتاورهای وارد بر اجسام ساکن و عکسالعمل آنها در مقابل این نیروها.
شیمی آلی 1 و 2 : آشنایی با سنتز مواد آلی و ایزومری.
شیمی تجزیه : بررسی محلولها، حلالها ، روشهای تعیین PH و … .
ترمودینامیک کاربردی : بررسی خواص گرما روی گازها و اصول ترمودینامیکی.
شیمی فیزیک : بررسی سرعت واکنشها، تعادلها و قوانین ترمودینامیکی.
مکانیک سیالات : بررسی سیالات در شرایط مختلف .
اصول شیمی پلیمر: شناخت پلیمرها و خواص و فرمولهای آنها.
اصول فیزیک رنگ : بررسی رنگها و خصوصیات آن.
تکسچرایزینگ: روشهای تثبیت الیاف مصنوعی ، روشهای ایجاد موج روی الیاف مصنوعی و … .
اصول شیمی رنگ و مواد واسطه : مطالعه سنتز و تولید رنگ.
تکنولوژی نساجی 1 : آشنایی با ریسندگی الیاف بلند مثل پشم.
تکنولوژی نساجی 2 : آشنایی با مقدمات بافندگی و بافندگی .
تکمیل 1 و 2 : بررسی روشهای تکمیل روی کالاهای نساجی از قبیل سفیدگری و ضد بید و ضد آب کردن منسوجات .
شیمی آلی 1 و 2 : آشنایی با سنتز مواد آلی و ایزومری.
شیمی تجزیه : بررسی محلولها، حلالها ، روشهای تعیین PH و … .
ترمودینامیک کاربردی : بررسی خواص گرما روی گازها و اصول ترمودینامیکی.
شیمی فیزیک : بررسی سرعت واکنشها، تعادلها و قوانین ترمودینامیکی.
مکانیک سیالات : بررسی سیالات در شرایط مختلف .
اصول شیمی پلیمر: شناخت پلیمرها و خواص و فرمولهای آنها.
اصول فیزیک رنگ : بررسی رنگها و خصوصیات آن.
تکسچرایزینگ: روشهای تثبیت الیاف مصنوعی ، روشهای ایجاد موج روی الیاف مصنوعی و … .
اصول شیمی رنگ و مواد واسطه : مطالعه سنتز و تولید رنگ.
تکنولوژی نساجی 1 : آشنایی با ریسندگی الیاف بلند مثل پشم.
تکنولوژی نساجی 2 : آشنایی با مقدمات بافندگی و بافندگی .
تکمیل 1 و 2 : بررسی روشهای تکمیل روی کالاهای نساجی از قبیل سفیدگری و ضد بید و ضد آب کردن منسوجات .
رشته های مشابه:
گرایش شیمی نساجی و علوم الیاف ارتباطاتی با رشته مهندسی پلیمر و همچنین دیگر گرایش این رشته تکنولوژی نساجی دارد.
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر
امکان ادامه تحصیل در این رشته در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا میسر میباشد.
آینده شغلی و بازار کار:
صنعت نساجی بعد از نفت، بزرگترین صنعت کشور است. به همین دلیل همیشه نیازمند مهندس متخصص و کارآمدی است که بتواند مسؤولیت بخشهای فنی و مدیریتی آن را بر عهده بگیرد.
در ضمن باید توجه داشت که برخلاف اکثر رشتههای مهندسی ، رشته مهندسی نساجی تنها در تعداد محدودی دانشگاه ارائه میشود و به همین دلیل بازار کار این رشته بخصوص در شهرستانها نسبتا خوب است چرا که بیشتر کارخانههای نساجی در شهرستانها مستقر هستند.
یک مهندس نساجی میتواند در کارخانجات نساجی به عنوان مدیرعامل، رئیس کارخانه، مدیرتولید (مسؤول سالنهای مختلف ریسندگی، بافندگی، رنگرزی، چاپ و تکمیل زیر نظر این مدیر کار میکنند)، مدیر بازرگانی (مسؤول بازاریابی، مسؤول فروش و مسؤول تدارکات در این بخش فعالیت دارند)، مدیر مهندسی صنعتی (مسؤولان آزمایشگاههای مختلف و کارشناسان کنترل کیفیت بخشهای مختلف در این حیطه کاری فعالیت میکنند) و مشاور کارخانه (مشاور در امور مختلف مانند خرید خط تولید، طراحی خط تولید، تولید جنس جدید، رفع اشکالات پیشآمده در خط تولید، خرید ماشینآلات و بررسی افزایش انعطافپذیری آنها) فعالیت بکند و یا با بخش نساجی موسسه استاندارد، اداره نساجی و پوشاک وزارت صنایع ، بخش نساجی وزارت کار (برای بررسی مسائل کارگری، کمکردن ضایعات و افزایش تولید و بهرهوری)، بخش نساجی وزارت دادگستری (برای تعیین قیمت کارخانجات ورشکسته و برآورد کردن قیمت کالاهای نساجی)، سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی و مراکز تحقیقاتی مانند مرکز تحقیقات جهاد سازندگی همکاری بکند.
وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر:
البته فارغالتحصیلان این رشته با مشکلاتی نیز روبرو هستند. زیرا صنعت نساجی نیز مثل بسیاری از صنایع کشور به دلیل بحرانهای مالی و همچنین ضعف مدیریت با رکود نسبی روبرو است.
از سوی دیگر باید توجه داشت که صنعت نساجی به دلیل تنوع خود، بازار جذب وسیعی دارد. یعنی این صنعت از یک سو شامل صنایع تولید و آمادهسازی الیاف طبیعی و مصنوعی میشود و از سوی دیگر شامل سیستمهای مختلف تولید نخ، پارچه و منسوجاتی مانند کفپوشها، فرشهای ماشینی و انواع موکت میگردد و بالاخره باید به کارخانههای تکمیلی منسوجات مثل رنگرزی و چاپ اشاره کرد که فارغالتحصیلان این رشته را جذب خود میکند.
پیشبینی وضعیت آینده رشته در ایران:
در حال حاضر کارخانههای تولید منسوجات دچار رکود شدهاند. در نتیجه تمایلی به جذب نیروی کار متخصص ندارند. اما همین رکود میتواند آینده روشنی را برای فارغالتحصیلان این رشته نوید بدهد چون اگر این رکود ادامه داشته باشد، صنایع داخلی توان رقابت خود را با منسوجات خارجی از دست میدهند و در نهایت متوجه میشوند که برای ادامه حیات نیاز به نیروی متخصص و کارآمدی دارندکه بتواند کیفیت کالا را بالا برده و قیمت تمام شده کالا راکاهش دهد و این به معنای زیاد شدن بازار کار برای مهندسین نساجی است . البته در حال حاضر نیز تعدادی از کارخانهها بویژه کارخانههای خصوصی از مهندسین نساجی بخوبی بهرهگرفته و از ماشینآلات پیشرفتهای نیز برخوردارند و در نتیجه وضعیت خوبی داشته و حتی کالاهایشان به خارج از کشور صادر میشود.
دروس پایه رشته مهندسی نساجی در هر دو گرایش |