ملاحظات فنی و اقتصادی در احداث سالن های نوین مرغداری

Eng.probe

عضو جدید
کاربر ممتاز
ملاحظات فنی و اقتصادی در احداث سالن­های نوین مرغداری
در چند دهه اخیر پیشرفت­های قابل ملاحظه­ای در عملکرد طیور، به­ویژه جوجه­های گوشتی صورت گرفته است که این امر ناشی از بهبود عوامل مدیریتی، تغذیه­ای، ژنتیکی، بهداشتی و به­کارگیری فن­آوری در صنعت طیور می­باشد. جهت دستیابی به حداکثر توان ژنتیکی سویه­های امروزی باید با نگاهی تازه و متفاوت به صنعت طیور نگریست. زمانی می­توان به بیشترین عملکرد و بازده دست یافت که بتوان تمام نیازهای پرنده را به طور دقیق تامین نمود. یکی از موارد مهم تأثیرگذار بر تولید و بازده مجتمع های پرورش طیور، تأسیسات و تجهیزات می­باشد. افزایش روز افزون هزینه های نیروی انسانی و انرژی، اهمیت استفاده از تأسیسات و تجهیزات نوین را چندین برابر نموده است.
مهم­ترین تفاوت سرمایه­گذاری صنعت طیور با سایر بخش­های کشاورزی هزینه بالای تأسیسات و تجهیزات آن می­باشد. طی 50 سال گذشته دستیابی به اندازه مناسب سالن­های مرغداری از لحاظ اقتصادی، مهم­ترین بحث تولیدکنندگان و سازندگان سالن­های طیور بوده است. بررسی تاریخ صنعت مرغداری نشان می­دهد، همیشه مرغدارانی که سالن­های بزرگ داشته­اند جزء موفق­ترین افراد صنعت بوده­اند. واقعیت این است که با افزایش ابعاد سالن­ها، هزینه تولید به ازاء هر متر مربع کاهش می­یابد. امروزه اغلب سالن­های مرغداری مدرن به طول 150 متر و عرض بین 12 تا 18 متر ساخته می­شوند. اگر چه سالن­هایی با ابعاد 180 در 21 متر نیز ساخته شده اند.
هرچند سالن­های بزرگ موجب افزایش بازده و کاهش هزینه تولید می­شوند، با این حال استفاده از آن­ها بستگی به عواملی همچون به­کارگیری تجهیزات پیشرفته جهت فراهم نمودن نیازهای مرغ، ملاحظات کارشناسی و مهندسی هنگام ساخت سالن­ها، سیستم های گرمایشی و تهویه مورد استفاده و امکان مدیریت این سالن­ها دارد.
هزینه ساخت خود سالن تنها بخشی از کل هزینه است و سایر هزینه­های مربوطه نیز از اهمیت زیادی برخوردارند. جهت مشخص شدن این موضوع بهتر است مقایسه ای را بین دو مزرعه انجام دهیم. یکی از مزرعه­ها دارای 6 سالن با مساحت هر سالن 1200 متر مربع و مزرعه دیگر دارای 4 سالن است که مساحت هر سالن 1800 متر مربع می­باشد. برای مزرعه نخست به 6 سیستم کنترل و تجهیزات برق، آب و سوخت، 6 سیستم دانخوری و آبخوری و 6 سیلوی ذخیره دان، 6 تابلو کنترل به همراه حس گرها، 6 گروه هواکش جهت تهویه تونلی، 6 دستگاه باز و بسته نمودن ورودیهای هوا و 6 سیستم خنک کننده تبخیری نیاز است. در صورتی­که برای مزرعه دوم، 4 سری از موارد فوق مورد نیاز می­باشد. نکته مهم این است که تعداد و میزان دستگاهها و سیستم هایی که ذکر شد در سالن­های بزرگتر در مقایسه با سالن­های کوچک­تر تفاوت چندانی ندارد و این یکی از دلایل احداث سالن­های مدرن در ابعاد بزرگ می­باشد. اگر سالن­ها با فاصله و جدا از هم ساخته شوند هزینه جاده سازی برای آنها نیز قابل ملاحظه خواهد بود.
ملاحظات تهویه ای و گرمایشی:
یک مسئله مهم دیگر در زمینه احداث سالن­های بزرگ­تر توجه به سیستم تهویه و گرمایشی سالن­ها می­باشد. اکثر سالن­هایی که در ایران به صورت تونلی ساخته می­شوند دارای طول کمتر از 60 متر هستند تا در فصول سرد، دارای هوای یکنواختی باشند. با این وجود در این سالن­ها نیز هنوز دمای سالن یکنواخت نیست، ضمن اینکه در محل ورود هوا یعنی ابتدای سالن معمولا هوای تمیز و در قسمت خروجی، هوای آلوده با گاز بالا وجود دارد. در این سیستم اختلاف دما در دو قسمت سالن می­تواند بیش از 5 درجه سانتی­گراد باشد در حالی که در شرایط مطلوب این مقدار باید کمتر از2 درجه باشد. در صورتی­که طول سالن بیشتر از مقدار مذکور باشد شرایط وخیم­تر می­شود. البته همانطور­که ذکر شد این مشکل اغلب در فصول سرد بوجود می­آید. به عبارت دیگر سیستم­های تونلی موجود در کشور فقط برای حداکثر تهویه (البته نه به طور کامل) مناسب می­باشند و جهت تامین حداقل تهویه (Minimum ventilation) بایستی سیستم دیگری را بکار گرفت. بدین منظور در سالن­های بزرگ از دریچه های ورود هوا (inlets Air) بر روی دیوار طولی (شکل1) و هواکش­های حداقل روی سقف یا دیوار طولی استفاده می­شود.

شکل1- نمونه دریچه ورود هوا

در هوای سرد، سیستم تهویه تونلی از کار افتاده و هواکش های حداقل، به­ همراه دریچه­های ورود هوا عمل تهویه را انجام می­دهند. دریچه­های ورود هوا بر اساس فشار استاتیک سالن کار می­کنند و نیاز به فن­آوری بالایی دارند (شکل 6).
در این سیستم با استفاده از ورودی­های هوا و با تنظیم فشار منفی سالن، سرعت و مسیر جریان هوا درسالن قابل تنظیم است. به علت اینکه هوای ورودی با هوای گرم نزدیک سقف ترکیب می­شود هوای گرم نزدیک سقف بر روی سر پرنده ها منتقل شده و در نتیجه در مصرف سوخت صرفه جویی می­گردد. همینطور با افزایش دمای هوای ورودی قابلیت نگهداری رطوبت آن افزایش یافته و رطوبت نسبی هوا کاهش می­یابد و بدین ترتیب موجب کاهش رطوبت بستر می­شود(شکل 2).
شکل2- طریقه مخلوط شدن هوای سرد با هوای گرم در تهویه حداقل

لازم به یاد آوری است که دمای هوای نزدیک سقف ممکن است بیش از 5 درجه گرمتر از هوای نزدیک کف سالن باشد (شکل3).
شکل 3- تفاوت دمای قسمتهای مختلف سالن مرغداری

بدین ترتیب مشکل تهویه در فصول سرد در سالن­های بزرگ حل شده و در عین حال در مصرف سوخت نیز صرفه جویی شده است.
تردیدی وجود ندارد که سویه­های گوشتی امروزی در مقایسه با قبل، به تنش گرمایی حساس­تر شده­اند و این امر به خاطر سرعت رشد بالای آن­هاست. به دلیل مصرف خوراک و توده عضلانی و در نتیجه سوخت و ساز بیش­تر، این جوجه ها حرارت بیش­تری تولید می­کنند. پایین بودن نسبت سطح به حجم بدن درجوجه­های گوشتی امروزی امکان دفع حرارت تولیدی به محیط اطرف را با مشکل مواجه کرده است.
کاهش عملکرد و افزایش تلفات ناشی از تنش گرمایی در فصول گرم، به­ویژه در شرایط آب و هوایی گرمسیر کشور ما امری اجتناب­ناپذیر است. کاهش وزن بدن به میزان 200 گرم و افزایش ضریب تبدیل به میزان 2 تا 3 درصد در فصول گرم نسبت به سایر فصول دور از انتظار نیست.
اگر چه راه­های مختلفی همچون تغییر روش­های خوراک­دهی، دستکاری جیره، استفاده از مواد افزودنی به خوراک و آب آشامیدنی و ... جهت کاهش اثر تنش گرمایی وجود دارد با این حال اکثر این روش­ها با کاهش عملکرد همراه هستند.
یکی از راه­های موثر جهت کاهش تنش گرمایی استفاده از سیستم تهویه و خنک کننده مناسب می­باشد. سیستم­های تهویه تونلی(شکل4) امروزی قادر به کاهش دمای سالن به میزان 8 تا 20 درجه سانتی­گراد می­باشند.
شکل 4- نمونه ای از تهویه تونلی

امروزه بیش از 80 درصد سالن­های جدید که در کشورهای پیشرفته ساخته می­شوند دارای تهویه تونلی هستند. تأثیر سیستم تونلی بر عملکرد پرندگان به دلیل کنترل بهتر شرایط محیطی (از قبیل نور و...)، ایجاد هوای یکنواخت در سرتاسر سالن و افزایش سرعت جریان هوا قابل توجیه است (جدول1).
جدول1- مقایسه اثر نوع سالن (سالن­های با تهویه تونلی با سالن­های سنتی) بر عملکرد جوجه های گوشتی در تابستان 1997
نوع سالن
وزن بدن(کیلوگرم)
ضریب تبدیل
درصد تلفات
تونلی
27/3
18/2
6/7
سنتی
11/3
24/2
9/8
سیستم خنک کننده تبخیری (پد یا مه­پاش) بسته به رطوبت محیط و کار کرد صحیح می­تواند به میزان 3 تا 10 درجه سانتی­گراد دمای سالن را پایین بیاورد و پرنده را خنک کند. به علاوه در صورتی­که تهویه تونلی به طور صحیحی طراحی شود می­تواند جریان هوایی با سرعت 5/2 تا 3 متر در ثانیه ایجاد نماید و این جریان هوا می­تواند به میزان 5 تا 10 درجه سانتی­گراد پرنده را خنک نماید، بدون اینکه دمای دماسنج پایین بیاید (دمای موثر یا Effective temperature) (نمودار1) .
نمودار1- اثر خنک کنندگی جریان هوا بر عملکرد جوجه های گوشتی در دمای یکسان 5/29 درجه سانتیگراد

برای تنظیم سرعت جریان هوا سه راه وجود دارد 1- از طریق تعداد هواکش 2- از طریق میزان هوای ورودی 3- سطح مقطع سالن.
جالب این­که برای ایجاد جریان هوای بالا (m/s 5/2) تعداد هواکش مورد نیاز برای یک سالن با طول 60 متر در مقایسه با سالنی به طول 100 متر به یک اندازه است. (شکل5).
شکل 5- تاثیر طول سالن بر سرعت جریان هوا

لذا در صورت کاهش طول سالن و برای داشتن سرعت جریان هوای یکسان (در مثال ذکر شده) به دو برابر هواکش و دو برابر پد سلولزی نیاز است.... یعنی هزینه مضاعف!
ملاحظات مهندسی در ساخت سالن­ها:
به طور معمول سالن­های بزرگ­تر جهت احداث به طراحی، محاسبات و کارشناسی بیشتر نیاز دارند. برای این سالن­ها باید شرایط جغرافیایی، آب و هوایی، جهت باد و ... توجه بیشتری نمود. برای طراحی و ساخت اینگونه سالن­ها افراد طراح و ناظر باید تخصص و صلاحیت مهندسی ساخت سالن­ها را داشته باشند و به تمام جزئیات ساختمان سازی احاطه داشته و به جزئیات مرتبط با سالن­های مرغداری هم تسلط کافی داشته باشند. حال آن که اغلب در گذشته این­گونه موارد رعایت نشده است. حتی اگر طرح و نقشه مناسبی برای سالن ارائه شود ولی نظارت کافی صورت نگیرد مشکل همچنان پابرجاست. پی ریزی ساختمان، ستون­ها، محاسبه فشار وارده به سقف، ضخامت دیوار سقف و کف، جهت قرار گرفتن سالن­ها، ابعاد سالن، ارتفاع دیوارها، شیب سقف، طریق اتصال دیوار به سقف، چگونگی ایجاد سقف کاذب، مواد مورد استفاده برای ساخت و عایق بندی و جلوگیری از تعریق یا ایجاد شبنم، برخی از موارد مهمی است که در هنگام ساخت سالن­ها باید مد نظر قرار گیرد.
نتیجه­گیری:
1) احداث سالن­های مدرن و بزرگ مرغداری از لحاظ اقتصادی و فنی قابل توجیه است.
2) در حال حاضر کنترل تهویه سالن­ها یکی از معضلات در صنعت مرغداری کشور است که نیاز به ارائه سیستم صحیح تهویه می­باشد.
3) به دلیل بالا بودن هزینه نیروی انسانی استفاده از فن­آوری­ و اتوماسیون (Automation) در مرغداری مورد توجه بیشتری قرار گرفته است، استفاده از بخاری­های خودکار، سیستم تهویه خودکار، استفاده از دانخوری­ها و آبخوری­های خودکار بجای استفاده از کله قندی و سینی دانخوری از روز اول پرورش جوجه معمول شده است.
4) در مرغداری نوین استفاده از کارگر روز به روز کاهش یافته و در مقابل نقش تکنسین های آموزش دیده پررنگ ترخواهد شد (در یک سالن گوشتی امروزی به ازاء هر 1000 جوجه گوشتی به طور میانگین تنها به 4 تا 6 دقیقه کار روزانه نیاز است!).
5) هزینه سوخت، معضل صنعت مرغداری در سال­های آتی خواهد بود. بخش زیادی از سوخت مصرفی مرغداری­ها را می توان از طریق عایق بندی مناسب سالن­ها و استفاده از سیستم­های تهویه و گرمایشی نوین کاهش داد.
6) در آینده نقش مدیریت در تعیین سود یا زیان مرغداری به طور روز افزون پررنگ تر خواهد شد.
شکل 6- نمونه یک سالن 12×120 متر


منابع مورد استفاده:

1. Cunningham, D. L., 1998. Broiler production systems in Georgia: Costs and returns analysis. Department of Poultry Science, the University of Georgia Cooperative Extension Service Publication, Athens, Georgia.


  1. Czarick M., B. Fairchild, 2006. Fresh bedding cools your chicks. Poultry housing tips.Vol:18.No.4. The University of Georgia, Cooperative extension service, College of agricultural and environmental science/Athens, Georgia 30602-4356.


  1. Czarick, M., B.Lott, M.Lacy.2000. Is an air speed of 600 ft/min in a tunnel house harmful? Poultry housing tips.Vol:12.No.6. The University of Georgia, Cooperative extension service, College of agricultural and environmental science/Athens, Georgia 30602-4356.


  1. Fairchild, B. D., 2005. Basic introduction to broiler housing environmental control. The University of Georgia, Cooperative extension service, College of agricultural and environmental science/Athens, Georgia 30602-4356.


  1. Lacy, M. P., and M. Czarick, 1991. Ventilating poultry houses on cold days. Poultry Digest 50:68-69.


  1. Lacy, M. P., and M. Czarick, 1992. Tunnel-ventilated broiler houses: Broiler performance and operating costs. Journal of Applied Poultry Research 1:104-109.


  1. Lacy, P.M., 2002. New technology in broiler management. Copyright© 2002 American Soybean Association.

8. Sipmpson J., Donald, J., 2004.Why go to wider poultry housing? Poultry engineering, economics and management newsletter. No: 27. Auburn University.

9. Wathes, C. M., 1998. Aerial emissions from poultry production. World’s Poultry Science 54:241-251.
 

Eng.probe

عضو جدید
کاربر ممتاز
راهکارهای کاهش مصرف سوخت و انرژی در مرغداری

راهکارهای کاهش مصرف سوخت و انرژی در مرغداری

یکی از فاکتورهای مهمّ و هزینه بر در صنعت مرغداری سوخت فسیلی و انرژی مصرفی برق میباشد. این هزینه ها به طور مستقیم در قیمت تمام شده تولیدات تأثیر داشته و باعث بالا رفتن هزینه سرانه تولید در بخش گوشت و تخم مرغ که از عمده محصولات پرورش طیور می باشند را موجب میگردد.
در تمامی کشورهای تولید کننده محصولات طیور سالها است که به این مسئله توجه شده است و با ایجاد راهکارهای مناسب این هزینه ها به حداقل رسیده است. ولی در ایران تا به حال به دلیل پائین بودن قیمت سوخت و انرژي بخصوص در بخش کشاورزی و تولیدات دامی توجه بسیار کمتری نسبت به این فاکتور بسیار مهم شده است و نکات فنی و مدیریتی و ساختمانی و تأسیساتی در اکثر مرغداریها رعایت نشده است.
پس از هدفمندی یارانه ها در ایران و بالا رفتن قیمت سوخت و انرژی، هزینه های این بخش کاملاً مشهود و ملموس شده و به عبارتی افزایش قیمت تمام شده باعث وارد شدن شوک به مرغداران شده است.
در این مقاله ضمن بررسی این عامل بسیار مهم سعی شده است تجربیات و دستاوردهای کشورهای پیشرفته در صنعت طیور به عنوان موارد راهبردی برای اصلاح ساختار مصرف صحیح سوخت و انرژی توضیح داده شود و مورد استفاده قرار گیرد.
راهکارهای اجرائی و کاربردی کاهش مصرف سوخت و انرژی در مرغداری :
الف: عایق : مهمترین بخش در ساختار سالنهای مرغداری ایجاد عایق مناسب در سقف، دیوارها و کف میباشد. عایق مناسب باعث میشود گرما و سرمای ایجاد شده برای استفاده طیور به راحتی به هدر نرود. ایزوله نمودن سالنها از نظر عایق حرارتی یکی از اصلی ترین راههای کاهش مصرف سوخت و انرژی می باشد.
1ـ عایق سقف : در مرغداریها پوشش و عایق کامل سقف بسیار حائز اهمیت است چون گرمای ایجاد شده معمولاً در زیر سقف قرار میگیرد و از این طریق به هدر می رود. همچنین در فصول گرم سال عدم عایق سقف موجب گرم شدن سالن و تبادل شدید حرارت به داخل سالن می شود. در اکثر مرغداری ها این مسئله رعایت نشده است و بهتر است به شرح مقابل اصلاح گردد. بهترین عایق سقف های سوله، ایرانیت، پرمیت و کرکره سیکوئی بایستی به سه لایه پشم شیشه به ضخامت 5 سانتی-متر در مجموع 15 سانتی متر پشم شیشه کاملاً عایق کاری شود. از پشم سنگ جهت عایق کاری استفاده نگردد.
2ـ عایق دیوارها : در این رابطه می توان از دیوارهای پانل پیش ساخته عایق کاری شده استفاده نمود، دیوارهای دو جداره که فاصله بین جدارها با عایق مناسب حرارتی پر می شود بهترین حالت های عایق کاری در دیوارها هستند. عدم نصب پنجره در دیوارهای طولی سالن ها نیز بسیار در جلوگیری از اتلاف انرژی حرارتی مؤثر است.
3ـ عایق کف : قبل از ساخت سالن باید نسبت به قرار دادن عایق مناسب در کف سالن ها اقدام نمود. معمولاً از عایق فوم فشرده در عایق کاری کف استفاده می شود و بسیار در عدم تبادل حرارت تأثیر مثبت دارد.
ب: انتخاب وسائل و تأسیسات گرماساز مناسب : دستگاه های هیتر که به عنوان تولید کننده گرما برای سالنهای مرغداری استفاده می شود بایستی با دقت و مطالعه انتخاب شوند تا ضریب حرارتی بالائی داشته باشند. دستگاه هائی که ضریب تبدیل حرارتی پائین دارند سوخت بیشتری مصرف می نمایند و به دلیل اشکال در مکانیسم فنی حرارت پائین تری تولید نموده که موجبات افزایش مصرف سوخت را باعث می گردند. برای این منظور در موقع خرید دستگاه های هیتر بایستی به قابلیت گرمازائی و ضریب حرارتی آنها با دقت توجه شود به عنوان مثال امروز هیترهای فن جت ضریب حرارتی به مراتب بالاتر از هیترهای کوره هوای گرم دارند. بخاری های با دودکش مناسب نیز حرارت بیشتری ایجاد می نمایند.
ج : میزان تهویه : یکی از عوامل بسیار مهمّ در مصرف سوخت و انرژی میزان تهویه کافی و لازم برای پرورش طیور درسنین مختلف با توجه به نیاز آنها و با در نظر گرفتن میزان وزن زنده تعیین میگردد. این مقدار هوا برای طیور حدود 7-5 مترمکعب در ساعت به ازاء هر کیلو وزن زنده تعیین می شود. که با توجه به فصول گرم و سرد سال با مدیریت صحیح تهویه و استفاده حداقل مورد نیاز هوا در فصل سرد از فاکتورهای مهمّ کاهش مصرف سوخت می باشد.
در این ارتباط با اندازه گیری دقیق قدرت تخلیه هوا توسط هواکش های هر سالن و ایجاد سطح مناسب هوادهی با توجه به نوع تهویه تونلی، عرضی یا مختلط و با توجه به وزن زنده طیور پرورشی در سنین مختلف که متفاوت می باشد، بایستی مدیریت تهویه را طوری برنامه ریزی نمود که ضمن تأمین نیاز هوای پرنده ها از تهویه بیش از حدّ نیاز جلوگیری به عمل آید. در صورت عدم مدیریت تهویه سوخت مصرف شده و گرمای حاصل از مدخل هواکش ها به بیرون سالن انتقال می یابد و به هدر می رود.
د: استفاده از بستر مناسب در زمان پرورش : علاوه بر عایق کاری کف که در موقع احداث ساختمان های مرغداری تعبیه میگردد، در زمان پرورش استفاده از بستر مناسب که عموماً از پوشال چوب می باشد تأثیر بسیار زیادی در پرورش ، عدم آلودگی هوا به گازهای ایجاد شده از بستر و همچنین در روزهای اولیه جوجه ریزی ضمن ایجاد بستر مناسب جهت استراحت و پرورش جوجه ها از سرمای کف جلوگیری نموده و از اتلاف انرژی گرمائی از کف سالن پیشگیری می نماید.
بستر مناسب پوشال چوب کاملاً ضدعفونی شده در ابتدای جوجه ریزی بایستی حداقل پنج سانتی متر در نظر گرفته شود، این میزان بستر ضمن جلوگیری از تبادل حرارت کف از خیس شدن بستر و ایجاد گازهای آمونیاک و CO2 از بستر پیشگیری می نماید. چون در صورت ایجاد گاز بستر باید تهویه بیشتری انجام شود که مستلزم مصرف سوخت بیشتری خواهد بود.
در کل با احداث ساختمان های دارای عایق مناسب، با استفاده از وسائل گرماساز با میزان سوخت پائین و ضریب حرارتی بالا، با مدیریت صحیح تهویه و میزان هوای مورد نیاز و همچنین استفاده از بستر مناسب در مرغداریها و کارهای مدیریتی مشابه، عدم استفاده از پنجره که تبادل حرارتی و اتلاف گرما از سطح پنجره ها بسیار زیاد می باشد، می توان در مصرف سوخت صرفه جویی بسیار مناسب و قابل قبولی ارائه نمود.
صرفه جوئی در مصرف انرژی برق: مهمترین بخش این صرفه جوئی با توجه به پرورش جوجه در سالن¬های بدون پنجره (windowless) و نیاز به روشنائی برای پرورش ، استفاده از لامپ های کم مصرف که حدود لامپ های رشته ای تنگستن انرژی مصرف می کند در این ارتباط صرفه جوئی نمود. لامپ های کم مصرف زردرنگ یا اصلاحاً آفتابی مورد استفاده مناسبی جهت پرورش طیور دارند.
مصرف برق در موتورهای الکتریکی زیاد می باشد. انتخاب دستگاه های تأسیسات مرغداری که دارای الکتروموتورهای مناسب با نیاز واقعی دستگاه باشد باعث صرفه جوئی در مصرف برق می شود. همچنین در انتخاب هواکش ها باید دقت نمود
اکتروموتورهای هواکش ها از نوع مرغوب و سازندگان معتبر تهیه گردد که استاندارد مصرف انرژی در آنها رعایت شده باشد. کنترل میزان تخلیه هوا که بر روی هواکش ها معمولاً اعلام می شود با میزان تخلیه هوای واقعی با اندازه گیری، در صورتی که پره های هواکش ها مشکل داشته باشند مغایر خواهد بود که با رفع این نقص با تعویض پره های هواکش از حداکثر ظرفیت هواکش استفاده می-شود و از تعداد کمتری هواکش استفاده می شود که در مصرف برق تأثیر دارد و صرفه جوئی می گردد.
از دیگر عوامل مصرف انرژی برق تنظیم میزان روشنائی سالن ها به تناسب سن جوجه ها و مرغ ها میباشد. با برنامه ریزی جدید روشنائی در سالن های طیور گوشتی پس از هفته اول زندگی جوجه ها، میزان روشنائی کاهش می یابد و حدوداً 8 ساعت در شبانه روز خاموشی برای سالن ها برنامه ریزی می شود. انتخاب برنامه روشنائی صحیح ضمن صرفه جوئی در مصرف برق از آسیب های احتمالی به طیور مانند کانی بالیسم، آسیت و سکته جلوگیری می نماید.
امید است با توجه به موارد ذکر شده مرغداران محترم با تغییرات در ساختمانها، تأسیسات و نحوه پرورش و رعایت کامل مسائل مدیریتی قادر باشند در مصرف سوخت و انرژی تا حد ممکن صرفه جوئی نمایند و به سودآوری بیشتر که حاصل این تمهیدات و صرفه جوئی ها می باشد دست یابند.
مهندس مجتبی شکری هراتی
مدیر فنی ارشد پرورش طیور و کارخانجات جوجه کشی
 

Eng.probe

عضو جدید
کاربر ممتاز
سیستم های تهویه در سالن های پرورش طیور

سیستم های تهویه در سالن های پرورش طیور

گروه علمی موسسه اطلاعات مرغداری



هوای سالن های پرورش طیور برای تأمین اكسیژن، دفع رطوبت، آمونیاك و نگهداری درجه حرارت مناسب باید به طور مرتب جریان داشته باشد. حركت هوا در سالن باید در تمام نقاط آن یكنواخت باشد و جریان هوا نیز به یك سمت باشد. این كار با انجام تهویه در سالن های پرورش طیور انجام می گیرد. هر سیستم تهویه از دو قسمت هواده و هواكش تشكیل می شود.
برحسب مكانیسم، سیستم های تهویه به انواع زیر تقسیم می شوند :
1- تهویه طبیعی (آزاد ) : در این نوع تهویه از نیروهای طبیعی و آزاد نظیر صعود هوای گرم و جایگزین شدن آن با هوای سرد و همچنین جریان طبیعی هوا (باد) استفاده می شود و به این ترتیب هوای آلوده و كثیف سالن به خارج هدایت می شود. به منظور تهویه معمولاً از دریچه های سقفی یا پنچره در سالن استفاده می كنند. برای بهبود كیفیت تهویه معمولاً پنجره های جنوبی سالن را نزدیك كف (یك متری كف ) و پنجره های شمالی را نزدیك سقف (نیم متری) در نظر می گیرند و ضروری است در این حالت نسبت سطح ورودی هوا به خروجی آن كمتر از 2 به 1 باشد.
2- تهویه مصنوعی با فشار منفی (مكنده ) : در سیستم تهویه با فشار منفی یا سیستم مكنده، خروج هوای سالن از راه هواكش ها صورت می گیرد، و در اثر كاهش فشار هوای داخل سالن، هوای تازه به درون سالن مكیده می شود. در این سیستم با در نظر گرفتن میزان هوای مورد نیاز نباید منافذ دیگری در سالن وجود داشته باشد.عیب این روش این است كه چون هواكش ها به طور مستقیم با هوای سالن در تماس هستند، در این صورت امكان كثیف شدن و كاهش مدت زمان بهره دهی آن ها وجود دارد. همچنین نوع، اندازه و محل قرار گرفتن ورودی هوا بایستی متناسب با شرایط آب و هوایی منطقه و ظرفیت هواكش ها باشد. این سیستم در هوای سرد برای تأمین حداقل احتیاجات تهویه مورد نیاز پرنده استفاده می شود و در این شرایط تأمین هوای تازه و گرم از طریق كوره هوای گرم و مادر مصنوعی می باشد. حداكثر هوای مورد نیاز در سیستم تهویه فشار منفی 7-4 مترمكعب در ساعت برای هر كیلوگرم وزن زنده می باشد.
در این سیستم جهت تخلیه 1000 مترمكعب هوا در ساعت، سطحی برابر با 3/0 مترمربع هواده لازم است.
3- تهویه مصنوعی با فشار مثبت (دمنده) : در سیستم تهویه با فشار مثبت یا سیستم دمنده، هوای تمیز به وسیله هواكش ها به طور مستقیم به داخل سالن هدایت می شود كه در اثر این عمل یك فشار مثبت (بالا) ولی خفیف ایجاد می شود و با این روش از ایجاد كوران در اثر وجود منافذ احتمالی جلوگیری می شود و امكان توقف حركت هوا در سالن از بین می رود. مزیت روش بالا این است كه هوای آلوده به گازهای سمی، رطوبت دو گرد و خاك سالن بطور مستقیم با هواكش ها در تماس نیست و از طرف دیگر هوای ورودی می تواند قبل از ورود بر حسب نیاز گرم، سرد، خشك، مرطوب و یا ضدعفونی شود، اما مشكل آن این است كه د راثر فشار زیاد، هوای سالن می تواند به محوطه های مجاور، منافذ و مصالح ساختمانی نفوذ كند و باعث ایجاد رطوبت و تخریب شود.
4- تهویه مصنوعی با فشار مساوی: در این نوع تهویه هم ورود و هم خروج هوا بوسیله هواكش ها انجام می گیرد و مزیت ها و مشكلات دو روش قبل در خصوص این روش هم وجود دارد.

روش های تهویه سالن های پرورش طیور
با توجه به نوع سالن و شرایط اقلیمی روش های مختلفی برای تهویه به شرح زیر وجود دارد:

  1. تهویه عرضی : د راین روش تهویه، هواكش ها و هواده ها در دیوار طول یسالن نصب می شوند و به این ترتیب تهویه بصورت عرضی انجام می گیرد. این روش مناسب تهویه سالن های با عرض 8 تا 12 متر است، زیرا اگر عرض سالن از 8 متر كمتر باشد، در سالن كوران ایجاد می شود و اگر از 12 بیشتر باشد، امكان تهویه مناسب سالن مقدور نخواهد بود. در این روش ضروری است هواكش ها و هواده ها (پنجره ها) روبه روی هم نباشند تا نقطه كور و كوران هوا بوجود نیاید.
  2. تهویه طولی: د راین روش دریچه های ورود هوا د رانتهای یك طرف سالن در منتهی الیه دیوارهای طولی و هواكش ها در انتهای دیگر سالن در منتهی الیه دیوارهای طولی (یا دیوارهای عرضی) قرار دارند. این نوع تهویه در سالن هایی با طول كمتر از 60 متر قابل اجراست. چناچه طول سالن بیشتر باشد، می توان دریچه های ورود هوا را در دو انتهای سالن و هوتكش ها را در وسط سالن و یا برعكس نصب كرد. در هر حال فاصله هواكش ها و هواده ها با فاصله ذكر شده در چند قسمت نصب شوند.
  3. تهویه سقفی: در این روش می توان دریچه های ورود یا خروج هوا را در سقف و دیوارها در نظر گرفت. این نوع تهویه برای منطقه های بسیار سرد یا بسیارگرم و یا سالن های با عرض بیش از 12 متر مناسب است.
  4. تهویه فن جت : می توان كانال هایی به نام فن جت(Fanjet)‌ در ارتفاع 30 سانتی متری از سقف در مركز سالن نصب كرد و این كانال ها معمولاً پلاستیك یا ورقه آهن گالوانیزه به شكل استوانه و به قطر 50 تا 100 سانتی متر ساخته می شوند و دارای سوراخ هایی به قطر 5 تا 20 سانتی متر در اطراف بدنه هستند. انتهای این كانال بسته و در ابتدای آن یك فن (هواده) قوی، هوا را بشدت به داخل كانال هدایت می كند تا هوای دمیده شده از سوراخ ها ی كانال به طرف كف سالن خارج شود و باعث جریان یافتن هوای گرم زیر سقف، به طرف پایین شود. مزیت روش بالا این است كه هوای ورودی در صورت لزوم گرم، سرد، ضدعفونی، خشك یا مرطوب می شود و تهویه در كل سالن به صورت یكنواخت صورت می گیرد.
5- تهویه تونلی: این نوع تهویه در شرایط آب و هوای گرم استفاده می شود. در این سیستم هواده ها در انتهای آشیانه و هواكش ها در انتهای دیگر قرار دارند. هوا در طول آشیانه حركت كرده و سپس خارج می گردد. این سیستم به منظور تأمین دمای كمتر از ºc30 در داخل آشیانه در هوای گرم می باشد. در این سیستم جریان هوا بایستس با سرعت 120 متر بر دقیقه (400 ft/min) از روی سر پرندگان عبور كند. این جریان هوا باعث خنك كردن پرندگان به میزان ºc 7-5 می گردد. در شرایط هوای گرم و خشك می توان از سیستم های تبخیركننده آب شامل استفاده از مه پاش و یا پوشال (Pad cooling)‌ برای خنك كردن پرندگان استفاده نمود. تعداد هواكش های مورد نیاز در سیستم تهویه تونلی :

سرعت مناسب هوا در آشیانه (120m/min) ×متوسط ارتفاع آشیانه(m) ×عرض آشیانه(m) = تعداد هواكش
ظرفیت هواكش(مترمكعب در دقیقه)

محاسبه ظرفیت هواكش ها
مقدار هوایی كه باید در سالن جا به جا شود به سیستم تهویه، دما و رطوبت محیط و نوع وزن زنده و تعداد طیور در سالن بستگی دارد. برای محاسبه جریان هوای گرم مورد نیاز در سالن های پرورشی طیور با فشار منفی (پایین) می توان از دستورالعمل زیر استفاده كرد. برای تهویه با فشار منفی بر اساس استاندارد در سالن معمولی برای هر كیلوگرم وزن زنده طیور به ازای هر دریچه فارنهایت دمای محیط 00075/0 مترمكعب در دقیقه Cubic Meter per Minute(CMM) هوا لازم است. این مقدار در سالن های بسته و كنترل شده و یا سالن های مجهز به سیستم خنك كننده پوشال، باید تقریباً 60 درصد بیشتر از میزان بالا باشد. به عبارت دیگر برای تهویه در سالن های معمولی برای هر پوند وزن زنده طیور به ازای هر درجه فارنهایت دمای محیط 012/0 فوت مكعب در دقیقه cubic feet per minute(CFM)‌ جریان هوا لازم است. در درجه حرارت های معمولی (در حدود 27 درجه سانتی گراد ) این میران در سالن های معمولی حدود 06/0 مترمكعب در دقیقه یا 6/3 مترمكعب در ساعت به ازای هر كیلوگرم وزن طیور است.

محاسبه قدرت و تعداد هواكش ها:
قدرت و تعداد هواكش ها در یك سالن بستگی به گرمای محیط و تراكم طیور موجود در سالن دارد. برای محاسبه تعداد و قدرت هواكش ها در سالن های پرورش طیور :
به ازای هر پوند از وزن طیور زنده (454/0 كیلوگرم) و هر یك درجه فارنهایت از دمای منطقه در سالن های باز(پنجره دار) 2/1 درصد فوت مكعب در دقیقه و در سالن های بسته(Window less) 2 درصد فوت مكعب در دقیقه هوا محاسبه می شود.
پس از محاسبه قدرت هواكش ها، قدزت بدست آمده برای كل سالن را بخش بر قدرت یكی از هواكش ها كرده، تعداد هواكش لازم در سالن بدست می آید.

درجه كارایی هواكش ها:
درجه كارایی هواكش ها(VER) عبارتست از نسبت حجم جریان هوا بر حسب فوت مكعب در دقیقه توسط هواكش به میزان مصرف برق بر حسب وات.
در هنگام انتخاب هواكش توجه به كارایی آن بسیار اهمیت داشته زیرا، زمانی كه هواكش ها با یكدیگر مقایسه می شوند با محاسبه VER‌اختلاف هزینه حتی به 50 درصد نیز می رسد.

نكات کلیدی در ارتباط با سیستم تهویه

  1. تعداد هواكش ها را باید زیاد در نظر گرفت تا فاصله بین آنها كم شود و نقطه كور در سالن كاهش یابد.
  2. قدرت هواكش ها بین 5000 تا 10000 فوت مكعب در دقیقه توصیه می شود.
  3. محاسبه هواكش ها باید بر اساس حداكثر گرمای تابستان و حداكثر وزن زنده طیور باشد.
  4. در مواقعی كه به تهویه كمتر نیاز است با محاسبه هوای مورد نیاز فقط تعداد هواكش مورد نیاز را روشن كنید.
  5. اكر هیترها در یك سر سالن قرار دارند، هواكش های مورد نیاز را در سر دیگر سالن روشن كنید.
  6. ورود هوا از ناحیه سقف سالن هایی كه ایزوله نشده باشند، توصیه نمی شود.
  7. استفاده از انواع كركره سبب كاهش قدرت تهویه شده و به هیچ عنوان توصیه نمی شود.

منبع:
1-ساختمان ها و تأسیسات پرورش طیور، تألیف: دكتر مهرداد ایرانی-1381 .
www.poultryhouse.com -2
www.uky.edu/IFAFS -3
 
بالا