[معماری معاصرایران] موزه آبگینه و سفالینه تهران

mpb

مدیر تالار مهندسی معماری
مدیر تالار
در میانه خیابان سی تیر، چند قدم مانده به خیابان جمهوری خانه ای قاجاری هست که در میان ازدحام همیشگی خیابان های مرکزی تهران از گردشگران ایرانی و خارجی پر و خالی می شود.تکه ای از تاریخ در میانه یک باغ قاجاری، عمارتی با معماری منحصر به فرد،ارسی های چوبی و باغچه ای با صفا که ۳۰ سال محل سکونت و دفتر کار احمد قوام،نخست وزیر اصلاح طلب ایران بوده و امروز نمایشگاهی است که تاریخ سفال و شیشه در ایران را روایت می کند.




احمد قوام، ملقب به قوام السلطنه از پرنفوذ ترین سیاستمداران ایرانی در دوران سلطنت قاجار و پهلوی بود که سه بار در دوران قاجار و دو بار در دوران پهلوی به نخست وزیری رسید، ۱۴ بار به عنوان وزیر امور داخلی انتخاب شد، ۴ بار پست وزارت امور خارجه به او تفویض شد و علاوه بر این ۴ بار وزیر امور مالیه، ۲ بار وزیر جنگ و یک بار وزیر عدلیه بود.



قوام السلطنه، اواخر دوران قاجار و زمانی که نخست وزیر احمد شاه بود، دستور داد در یکی از بهترین نقاط تهران برای او خانه ای بسازند که امروز یکی از شاخص ترین خانه های تاریخی تهران و معماری آن زبانزد خاص و عام است و هیچ گردشگری نیست که قصد تهران گردی داشته باشد اما نام خانه قوام السلطنه را از قلم بیاندازد.


خانه قوام السلطنه در خیابان سی تیر پیش از آنکه موزه سفال و شیشه باشد، یعنی تو را برای دیدن تاریخ صنعت شیشه و سفال گری به خیابان جمهوری بکشاند، خانه ای تاریخی است که معماری منحصر به فردش هر بازدید کننده ای را مبهوت می کند و خود ساختمان به اندازه اشیای موزه ای که در آن به نمایش گذاشته شده، دیدنی و تماشایی است.خانه قوام، ساختمان دو طبقه ای است که در باغی ۷۰۰۰ متری و با هندسه ای هشت ضلعی بنا شده و در نمای آجری آن ۵۰ نوع آجرکاری به کار رفته است. در و پنجره های چوبی آن منحصر به فردند و گفته می شود در طراحی آنها از نمادهای رایج در معماری ایران در دوران سلجوقی استفاده شده است.

این خانه اگرچه با تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی ساخته و پله های آن به سبک روسی طراحی شده اند اما در جای جای آن، هنر استادکاران ایرانی به چشم می خورد؛ در منبت کاری های درهای و پله ها،در گچ بری های سقف ها و ستون ها و آیینه کاری هایی که به این خانه حال و هوای کاملا ایرانی داده اند. پس از انقلاب در سال ۱۳۶۸ به آینه کاری های طبقه دوم بخش هایی اضافه شده که در آن ها مضامین مذهبی و انقلابی به چشم می خورد.



پله ها و کف پوش های چوبی خانه قوام السلطنه که طرح های هندسی مربع، مثلث و دایره بر آنها نقش بسته حالا دیگر سال هاست که به جیر جیر افتاده اند،از هر پله ای که بالا می ری صدای جیر جیر آن بلند می شود، پله های این خانه تغییری نکرده است،کف ساختمان هم همینطور، همه چیز همانطور که از ابتدا ساخته شده بوده باقی مانده و به همین دلیل زمانی که راه می روید صدا می دهد این خانه تغییرات جزیی داشته و دخل و تصرف ها در آن بسیار محدود بوده است.

این خانه تاریخی از ۱۳۰۰ تا ۱۳۳۰ شمسی محل اقامت قوام السلطنه ملقب به حضرت اشرف بود و پس از آن به سفارت مصر واگذار شد. در زمان استقرار سفارت مصر در این ساختمان گچ بری هایی به سبک اروپایی به بخشی از تالارهای طبقه اول افزوده شد و اگر دقت کنید پایین بخشی از گچ بری های این طبقه پرچم سفارت مصر دیده می شود. پس از سفارت مصر مدتی، سفارت افغانستان این خانه را در اختیار گرفت و پس از آن به بانک بازرگانی واگذار شد تا اینکه در ۱۳۵۵ شمسی دفتر فرح پهلوی این عمارت قاجاری را برای راه اندازی موزه خریداری کرد. طراحی این موزه به مهندسان ایرانی و طراحی ویترین ها و معماری داخلی آن به هانس هولاین، معمار برجسته اتریشی سپرده شد. هولاین از قدیمی ترین معماران سبک پست مدرن، در طراحی موزه آبگینه از آثار برجسته تاریخی ایران مانند کاخ تچر،ستون های تخت جمشید، قوس های صفوی و کعبه زرتشت الهام گرفته و با اینکه ویترین ها و فضای کلی موزه به صورت مدرن طراحی شده اند اما این طراحی مدرن به فضای کلی ساختمان که بنایی سنتی است آسیب نزده و در هماهنگی کامل با آن قرار دارد.

طراحی موزه آبگینه یکی از بهترین کارهای هولاین محسوب می شود برخی از منتقدان کارهای هولاین معتقدند که این معمار اتریشی در طراحی داخلی موزه آبگینه به اهمیت فضاهای خالی توجه کرده و همین موضوع عامل مهمی است که موجب می شود بازدید کنندگان هنگام بازدید از موزه احساس خستگی نکنند حال آنکه این نکته در کارهای بعدی هولاین کمتر به چشم می خورد و او در طراحی های بعدی خود سالن های را شلوغ تر طراحی کرده است.


از بارزترین ویژگی های طراحی داخلی موزه آبگینه باید به طراحی منحصر به فرد ویترین ها و ایده های ابتکاری که هولاین در این زمینه به کار گرفته، اشاره کرد.ویترین هایی که گاه با الهام از ستون های تخت جمشید، گاه با الهام از کاخ تچر داریوش هخامنشی و گاه با الهام از کعبه زرتشت در نقش رستم طراحی شده اند و در نوع خود بی نظیر و منحصر به فرد هستند. خانه قوام السلطنه و در واقع باید گفت موزه آبگینه در ۲ طبقه با ۵ تالار ساخته شده است که در دو تالار واقع در طبقه اول شیشه و سفال مربوط به دوران قبل از اسلام و در سه تالار واقع در طبقه دوم آثار دوران اسلامی به نمایش گذاشته شده است.


تالارهای موزه :


تالار مینا :در این تالار ، اشیای شیشه ای و سفالین متعلق به هزاره های اول و دوم پیش از میلاد عرضه شده اند . این ظروف بیشتر عطردانهای کوچکی هستند که از شیشه آبی یا لاجوردی همراه با خطوط تزیینی رنگارنگ ساخته شده اند که در حفاری های زیگورات چغازنبیل به دست آمده اند . علاوه بر این نمونه هایی از سفالینه های هزاره اول و دوم پیش از میلاد تا دوران اشکانیان عرضه شده است .

تالار بلور :در این تالار آثار شیشه ای مربوط به هزاره اول پیش از میلاد ، با تزئینات قالبی ، نقوش تراش و فشرده که مربوط به نواحی غربی آسیا شامل سوریه ، بین النهرین و ایران می باشد عرضه شده است .


تالار صدف : تالار صدف به علت شباهت شكل آن به صدف نيمه باز به اين نام خوانده مي‌شود . این تالار نمونه هایی از آثار شیشه ای و سفالین متعلق به سده های سوم تا هفتم هجری را در خود جای داده است که بیشتر مربوط به شهرهای نیشابور ، ری ، ساوه و گرگان می باشد . در همین سده ها بود که نقاشی روی شیشه رواج یافت .


تالار زرین : این تالار به خاطر ظروف زرين‌فام كه از دوران سلجوقي به جا مانده چنين نامي بر خود گرفته است . ‌سفالینه های عرضه شده در این تالار ظروف کتیبه دار متعلق به سده های چهارم تا هفتم هجری می باشد که در انواع زرین فام ، مینایی ، فیروزه ای و لعابدار با پوشش گل سفید عرضه شده است . بر روی این سفالینه ها عموماً ضرب المثل ها ، دعاهای خیر ، اشعار نظامی و فردوسی و اشعار عربی به چشم می خورد

تالار لاجورد : این
تالار که به خاطر لعاب‌هاي يك رنگ فيروزه به اين نام خوانده مي‌شود در دو قسمت است که اشیای آن شامل ظروف شیشه ای متعلق به سده های یازدهم تا سیزدهم هجری و ظروف سفالین متعلق به سده های دهم تا دوازدهم هجری است .

موزه همچنین شامل بخش‌های اداری درزیر زمین‌، دبیرخانه و دفتر رئیس درطبقه بالا است‌. کتاب‌خانه نیز، واقع در ضلع شمال غربی‌، شامل ۴ هزار جلد کتاب فارسی و انگلیسی در زمینه‌های باستان شناسی‌، تاریخ و هنر است‌.


این موزه، راهنمای موزه آبگینه یکی از پر بازدید کننده ترین موزه های شهر تهران است و بیشتر بازدیدکنندگان آن گردشگران خارجی هستند. موزه آبگینه سالانه به طور متوسط بیش از ۲ میلیون نفر بازدید کننده دارد. سارقان آثار تاریخی یک بار در سال ۱۳۷۹ اشیاء تاریخی را از این موزه سرقت کردند. آثاری که هیچ گاه سرنوشت آنها پس از سرقت مشخص نشد و پرونده مربوط به سرقت این مجموعه از اشیای تاریخی همچنان در دستگاه قضایی مفتوح است.



منابع:
karim-zare.blogfa.com
dalahoo.com
 
آخرین ویرایش:
بالا