[معماری سنتی ایران]:فرهنگ واژه معماری سنتی ایران

[sarai]

سلام .
قصد دارم لغت نامه معماری رو براتون بگم چون خودم خیلی دردسر گشیدم
البته از خودم نیست مطالبیه از یک کتاب به نظرم بد نمیاد برای همراهی هر کدومتون هم خوشحال میشم
خودم کلماتی رو پیدا کردم که معنی هاشون رو نمی دونستم .​

 

[sarai]

به ترتیب حروف الفبا شروع می کنم

آباره:مجرای انتقال آب
آب انباری :نوعی آجر مقاوم در برابر رطوبت برای آب انبار
آب بر:موج شکن پل
آب پخشان:محل تقسیم آب قنات و چشمهاب خواب:زمین هایی که در محدوده آبیاری قنات قرار دارند.
آبخوار:آجری که گرد وغبار آن برای پیوند بهتر با ملات با قرار گرفتن در آب گرفته شده است
آبدان:سنگ مقدس ورودی کلیسا
آبده:تره کار قنات
آبدیده:آهک شکفته
آبراه:جوی
آبرو:کانال فاضلاب

 

[M I N A]

واژگان معماري سنتي ايران

واژگان معماري سنتي ايران

اتاق گوشوار: اتاقي كه در طبقه بالا، كنار تالار قرار مي‌گيرد و به آن ارتباط دارد.

ارسي: پنجره بزرگ چوبي كه يك جبهه اتاق را به‌طوركامل مي‌پوشاند و داراي بازشوهاي كشويي بالارونده و شيشه‌هاي رنگين است.

اندروني: بخشي از خانه كه مخصوص زن، فرزندان، خدمتگزاران و ساير اهل خانه بوده است.

ايوان: فضاي نيم‌باز مسقفي كه از سه طرف محدود و از يك طرف باز است.

ايوانچه: ايوان كوچك و كم عمق.

ايوان ستون‌دار: فضاي نيم‌باز ستون‌داري كه معمولا مقابل فضاهاي بسته قرار مي‌گيرد.

بادگير: عنصر مرتفعي كه روي بام قرار مي‌گيرد و جريان هوا را به درون ساختمان هدايت مي‌كند.

بيروني: بخشي از خانه كه مخصوص ميهمانان است.

پنج‌دري: اتاق بزرگي كه پنج پنجره بزرگ در كنار يكديگر و به سمت حياط دارد.

تالار: اتاق بزرگ و تشريفاتي خانه كه معمولا محل پذيرايي از ميهمانان است.

تالار سرداب: فضاي تالارمانندي كه در زيرزمين خانه قرار مي‌گيرد.

جلوخان: فضاي باز پيش از سردر ورودي.

چهارصفه: فضاي صليبي‌شكلي كه از يك فضاي گنبددار در مركز و چهاربخش با پوشش طاق و تويزه در چهارطرف آن تشكيل شده است.

حوضخانه: فضاي سرپوشيده مرتفعي كه حوضي در ميانه دارد و معمولا با فضاهاي ديگر مرتبط است.

حياط‌خلوت: فضاي باز كوچك و فرعي كه معمولا در پشت فضا‌هاي اصلي خانه قرار مي‌گيرد و گاهي مربوط به قسمت‌هاي خدماتي خانه است.

حياط بالاخانه: حياط كوچكي در طبقه دوم خانه كه به همراه فضا‌هاي پيرامون خود بخش نسبتا مستقلي را در خانه پديد مي‌آورد.

خورشيدي: بخش نيم‌دايره‌اي بالاي درها با تقسيمات داخلي.

درشكه خانه: فضاي نگهداري درشكه‌ها.

دودري: اتاقي كه دو پنجره بزرگ در كنار يكديگر به سمت حياط دارد.

رواق: فضاي نيم‌باز ستون‌داري است كه از تكرار چهار طاقي‌هاي مشابه در يك راستا پديد مي‌آيد و در طول ضلع يك يا چند جبهه حياط قرار مي‌گيرد.

سرداب: زيرزمين.

سفره‌خانه: اتاق وسيع يا تالاري كه محل صرف غذاست، اتاق غذاخوري و پذيرايي از ميهمانان.

سه دري: اتاقي كه سه پنجره بزرگ در كنار يكديگر و به سمت حياط دارد.

سيم گل: گلي است مركب كه نماي ساختمان را با آن مي‌پوشانند.

شاه‌نشين: فضايي در صدر تالار و رو به سوي پنجره كه مخصوص نشستن بزرگان است.

شربت خانه: فضاي انبار و مخزن نوشيدني‌ها.

صفه: سكوي بدون سقفي كه سطح آن بالاتر از سطح حياط است و معمولا در جلوي فضاهاي بسته قرار مي‌گيرد.

طاق و تويزه: نوعي روش سقف‌سازي.

طره: سقفي كه براي محافظت نماي ساختمان از باران بر لبه بام مي‌سازند و از يك سو به ساختمان اتصال دارد.

قطاربندي: مقرنسي كه در يك خط مستقيم كار شده باشد مانند مقرنس بين طاق و ديوار‌هاي يك اتاق.

كاربندي: به‌طوركلي به مجموعه سقف‌سازي‌هاي داخلي تزييني مي‌گويند (اعم از رسمي، يزدي، كاسه‌سازي و مقرنس).

كفش‌كن: فضاي واسطه‌اي كه ورود به فضاهاي بسته از آن ميسر مي‌شود.

مطبخ: آشپزخانه.

معقلي: نوعي تزيين كه از تركيب آجر و كاشي به وجود مي‌آيد.

مقرنس: نوعي سقف‌سازي كه مركب از طاسه‌هاي (عناصر سه بعدي فضاي) هم‌اندازه و هماهنگ است.

مهتابي: فضاي بدون سقفي است كه بالاتر از سطح حياط قرار مي‌گيرد. ديوار‌هاي اين فضا نماسازي مي‌شود و به اين ترتيب به ايواني شباهت پيدا مي‌كند كه سقف آن را برداشته‌اند، اين فضا معمولا از سه طرف بسته و از جهت چهارم به فضاي باز مشرف است.

هشتي : فضاي اصلي ورودي كه معمولا بعد از سردر قرار مي‌گيرد.

هفت دري: اتاق بزرگي كه هفت پنجره بزرگ در كنار يكديگر دارد.

يزدي بندي: نوعي سقف‌سازي داخلي تزييني
برگرفته ازسایت پارسه کد

آبزن: وانی جهت شستشو

آسمانه: سقف

ارچین: نوعی گنبد رک

ارش: واحد اندازه گیری در نظام قدیم ایرانی (حدود ۴۰ سانتی متر)

ارگ: محل حکومتی

ارگ بد: متصدی شهر حکومتی

اسپرلوس: خلوت، آپارتمان خصوصی

ایوانچه: ایوانی کوچک، فضای نیمه باز

باجه: نوعی پنجره

بازارچه: بازارهای کوچک محلیبازارگاه: محل اجتماع مردم برای داد و ستد

بالاخانه: فضای بالای سردر، مهمانخانه

بالا طاقچه: طاقچه بالای اتاق

برزن: محله اصلی شهر

برزه: کلیه اعمالی که در تهیه نقشه و ماکت انجام می*گرفت

بستو: کوزه مورد استفاده در انبارخانه

بشن: فضای زیر گنبد، دیوار زیر گنبد

بنه گاه: محل تجمع اهالی روستاها در جوار آب

بیرون: حومه

بیرونی خانه: مهمانخانه

بینه: رختکن حمام

پاشیر: محل شیر آب آب انبار

پاخوره: سکوهای کنار در

پردیس: فضای سبز، باغ، گلکاری

پرذله: پیرامون دل شهر

پرویس: دیوار بعد از در ورودی برای جلوگیری از دید مستقیم

پشکم: ایوان سه طرف بسته

پنج دری: نشیمن خانه

پنجره: شبکه یا چیز سوراخ سوراخ

پیشان: ایوان اصلی جلوی گنبد خانه

پیشخانه: بیروم زدگی ستون دار، ایوانچه جلوی حجره*های مدارس

پیش کرده: کنسول

پیشواره: قسمت محراب مسجد

تاقچه: طاقچه

تابخانه: محل گرم خانه

تاژ: چادر، طاق چهاربخش

تبره: ضخامت گنبد

تچر : اتاق کشیده

تختگاه: راهروی پهن

تن گذار: استخوان بندی قابل روئیت بنا

تنسته*ایی: تار عنکبوتی، شهری با نقشه مدور

تنوره: مخزن آب انبار

تلوار: کاخ

تون: آتشدان

تریشه: باریکه راه*های بین باغچه*

تهرانی: تالار رو به آفتاب که ارسی و در داشته است

تیم: تیمچه، سراهای سر پوشیده

جامخانه: نورگیرهای شیشه*ای حمام*ها

چارک: واحد اندازه*گیری (حدود ۲۶ سانتی متر(

چانه: بیرون زدگی پاکار طاق

چپاله: هرنوع پوششی که پاره*ای از دایره باشد

چینه: گل رگه رگه

چهارسوق: محل تقاطع دو راسته بازار

چاله استخر: استخر سرپوشیده حمام

چپیره: زیرسازی زیر گنبد

حجره: محل اقامت طلبه*ها در مدرسه

خانبار: محوطه*ای بزرگ در پشت کاروانسراها

خفنگ: کتیبه بالای در و پنجره

خن: آتشخانه حمام

خواجه نشین: شاه نشین

خور: روزنه

خیابان: جاده دراز

دالان: راهروی پیچ در پیچ

دالان دار: سرایدار کاروانسرا

در: در تمام تخته

درسر: در اصلی خانه

درگاه: سردر

دماغه: چوب وسط در

دولاب: گنجه در دار

دولابچه: کمد کوچک

راستا: محور

راسته: دالان بزرگ و اصلی بازار

رف: بالا طاقچه یا طاقچه بلند

روزن: پنجره بالای در

رون: جهت قرار گرفتن بنا

زمینه: طرح، پلان

زیرگاه: کرسی

ساباط: دالان، کوچه سرپوشیده

سرا: خانه

سرداب: شبستان زیرزمینی

سردابه: ساختمان سرد

سرسایه: محل پوشش دار

سرگشاده: فضای بدون پوشش

سه دری: اتاق خواب خانه*های ایرانی

منبع: پیرنیا، محمدکریم. ۱۳۷۴. آشنایی با معماری اسلامی ایران. انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران. تهران.