نامتغیرهای معماری مدرن
Architecture of the World
Invariables of Modern Architecture
برونو زوی (Bruno Zevi)، معمار و نظریه‌پرداز برجسته ایتالیایی (1918-2000)، در کتابی به نام «زبان مدرن معماری» (The Modern Language of Archtecture)، هفت ویژگی که آنها را نامتغیرها (Invariables) می‌‌نامد، برای معماری مدرن برشمرده و در اثبات نظرات خود، شواهد تاریخی آورده است:
1. فهرست عملکردها، به مثابه روش طراحی معماری
مراد زوی از «فهرست عملکردها»، چنان که ممکن است به نظر برسد، این نیست که جامه‌ای مقید، تافته و بافته از عملکردها برای معماری پدید آورد، بلکه درست برعکس، مرادش این است که هر یک از عوامل ساختمانی، نمودار عملکردی خاص باشد که آن عامل در ساختمان بر عهده دارد.
مثالی که زوی در مورد این نامتغیر به دست می‌دهد، عامل پنجره در ساختمان است. تصویری که او برای توضیح این مثال ارائه داده است، نمای سه ساختمان را نشان می‌دهد؛ نمای ساختمان بالایی نشانگر یک نمای کلاسیک است و نمای میانی نمایانگر یک نمای مدرن سطحی یا قلابی و نمای زیرین، نمایی است که زوی خود ارائه می‌دهد. در دو نمای نخستین، پنجره‌ها به هیچ روی معرف عملکردی که در پس آنها می‌گذرد ـ خواه اتاق پذیرایی، خواه اتاق خواب یا آشپزخانه ـ نیستند، در حالی که در نمای زیرین، اگرچه هر پنجره ساز خود را می‌زند، ولی نمایانگر عملکرد فضایی است که هر پنجره نمودار برونی آن است.
2. ناقرینگی و انقطاع
زوی تقارن را مساوی هدردادن سرمایه (اسراف اقتصادی) باضافه تنفر روشنفکرانه‌ای نسبت به آدمیان می‌خواند و آن را به درستی یکی از اصول معماری کلاسی‌سیسم می‌داند. او می‌نویسد: «هرگاه از مد مبتذل تقارن خود را خلاص کردید، گامی بسیار بزرگ به سوی معماری دمکراتیک برداشته‌اید.»
مثالی که زوی در مورد این نامتغیر به دست می‌دهد، نصب یک تابلو بر روی دیوار یک اتاق است. او می‌نویسد بر اساس این اصل، تابلو را در هر کجای دیوار نصب کنید، مگر در میان آن.
زوی برای آنکه مثالی از زشتی تقارن به دست دهد، از میدان ویکتور امانوئل یاد می‌کند. این میدان به وضع سابق کاملاً غیرمتقارن بود، اما آن را گشودند و بنای یادبود این پادشاه را در میان آن جا دادند تا همه چیز آن متقارن باشد.
3. ضد پرسپکتیو
پرسپکتیو که در عصر رنسانس توسط استادان ایتالیایی کشف و قواعدش تدوین شد، در زمان خود مفهومی تازه از فضا در معماری پدید آورد، اما با همه تازگی که در زمان خود داشت، برای رساندن مفهوم فضا ـ زمان عصر مدرن کافی نبود، زیرا دید پرسپکتیوی از نقطه‌ای ثابت به شیء یا ساختمان یا فضا می‌نگرد. مفهوم یا تصور کوبیستی که در عصر ما در آثار نقاشانی چون پیکاسو تجلی کرد، بهترین گویای مفهوم سه‌بعدی ضدپرسپکتیوی است که زوی مطرح می‌کند.
مثالی که زوی در مورد این نامتغیر به دست می‌دهد، میدان فارنزه (Palazzo Farnese) است. وی می‌نویسد اگر ساختمان‌های دور این میدان نسبت به یکدیگر کج (زاویه‌دار) ساخته می‌شدند، بر غنای سه‌بعدی آن افزوده می‌شد، حال آنکه در وضع کنونی، ساختمان روبرویی در میدان، فقط به صورت نمایی که صرفاً از روبرو مشاهده می‌شود، به دیده می‌آید.
_________________________________________
þ منبع: مزینی، منوچهر. 1378: به یاد برونو زوی. فصلنامه معمار، شماره 7.
