[معماری آسیا] تاج محل

*ghazal*

عضو جدید

در ایران، ساختن مزار یکی از شیوه های معمول برای بزرگداشت بزرگان مذهبی یا رجال و افراد مهم اجتماعی یا کشوری بود که به ویژه از دوره ایلخانی به بعد بیشتر از گذشته مورد توجه قرار گرفت. در دوره گورکانیان هند که آنان را می توان در برخی زمینه ها وارث تیموریان دانست، به ساختن مزار برای بزرگان به صورت بارزی توجه شد. در واقع، فرهنگ ساختن مزار و مقبره برای درگذشتگان توسط مسلمین به هند راه یافته است. زیرا پیش از ورود مسلمانان به هند، بسیاری از هندی ها اجساد مردگان را می سوزاندند و شیوه ای برای تجلیل بزرگان خود نداشتند. در این دوران، شماری مزار نیز برای بانوان دربار ساخته شد که تاج محل یکی از آن ها به شمار می آید.
تاج محل آرامگاه ارجمند بانو ملقب به ممتاز محل، همسر محبوب پنجمین پادشاه گورکانی موسوم به شاه جهان است. ممتاز محل در 1040 ه.ق. درگذشت و آرامگاه او میان سالهای 1049 تا 1065 هجری قمری برپا شد. امپراتور جایگاهی را در کنار رود جمنا برگزید. وی قصد داشت برای خود نیز آرامگاهی در کران دیگر رود و برابر آن بسازد و این دو بنا را با پلی به یکدیگر متصل سازد به نشانه آنکه پیوند او و همسرش از جریان زمان هم در می گذرد. قرار بود که بر خلاف نمای تاج محل که از مرمر سفید بود، آرامگاه شاه از مرمر سیاه باشد. اما سرنوشت بر این شد که آرامگاه دوم هرگز برپا نشود و امپراتور در کنار همسرش آرام گیرد.


هنگامی که ممتاز محل درگذشت، امپراتور داغدیده طراحان ، مهندسان و استادکاران را از هند ، ایران و آسیای مرکزی گرد آورد تا آرامگاهی را بسازند که آخرین دستاورد معماری مغولان اعظم گردید. در آرامگاه تاج محل جملگی سنت های معماری آسیای مرکزی، ایران و هند به طور هماهنگ و موزون تلفیق یافته و بیشترین تأکید بر تناسبات هندسی عمارت شده است. این اثر دارای پیشینه های چندی از آرامگاه همایون بوده است. وی که دومین امپراتور گورکانی هند بود به ایران تبعید شد. او در بازگشت به هند، گروهی از هنرمندان ایرانی را با خود به همراه برد. بنا بر این شگفت انگیز نیست که تاج محل از الگوهای ایرانی و میراث معماری هندو بهره گرفته باشد.

بنای آرامگاه برروی دو صفه روی هم قرار گرفته است. صفه اول 374 *141 و صفه دوم 120 *120 ذراع است. ساختمان مزار با طرح هشت بهشت طراحی و ساخته شده است. هشت بهشت یا هشت جنة نام نوعی طرح معماری است که بر اساس آن به طور معمول در وسط نقشه بنا یک فضای مرکزی غالبا گنبدی شکل وجود دارد که از مرکز آن چهار محور تقارن عبور می کند.
در دو طرف شرقی و غربی عمارت مزار، دو ساختمان کاملا همانند به صورت متقارن ساخته شده است . بنایی که در سمت غرب عمارت قرار گرفته، مسجدی است که از سه گنبدخانه و سه ایوان ترکیب شده است. در جبهه شرقی مزار بنایی مشابه مسجد ساخته شده که مهمانخانه مجموعه است و در همه خصوصیات کالبدی مانند مسجد است به جز آنکه محراب ندارد و بر روی سنگفرش آن شکل جانماز ایجاد نشده است.
در بالای عمارت تاج محل، گنبد امرودی (گلابی) شکل قرار دارد که دو پوسته است. ارتفاع گنبد اصلی از روی صفه بیش از 50 متر است. در چهار طرف گنبد اصلی، چهار عدد طاقی با گنبد کوچک قرار دارد. وجود چهار گنبد کوچک در چهار سوی گنبد اصلی، سنت و شیوه ای است که آن را در مقبره امیر اسماعیل سامانی در بخارا می توان ملاحظه کرد. بنا بر این، خصوصیت مزبور را می توان از ویژگی های معماری ایرانی دانست.

چهار منار در چهارگوشه صفه عمارت مزار وجود دارد. این خصوصیت را باید به معماری گورکانی نسبت داد. ساختن چهار منار در چهارگوشه یک عمارت در دوره تیموری رایج شد و در دوره گورکانی و به ویژه در تاج محل، آنها را به صورت مستقل از ساختمان، در چهار گوشه صفه ساختند. وجود چهار منار در گوشه های صفه موجب شکل گیری فضایی بصری - روانی شد که عمارت مزار در میان آن اهمیت ویژه ای یافته است، زیرا افزون بر خصوصیات حجمی یگانه و ممتاز آن، تمام سطح آن را با سنگ مرمر سفید پوشانده اند، در حالی که سطح صفه اول و نیز مهمانخانه و مسجد واقع در دو سوی آن را با سنگ سرخ پوشانیده اند. در جلوی عمارت آرامگاه، باغی مربع شکل ساخته شده است. مربع یکی از شکل های کامل و به ویژه یکی از شکل های مهم و مقدس در فرهنگ طراحی معماری و شهری در ایران است. عرصه باغ نیز با طرح چهارباغ که یکی از مهمترین الگوهای طراحی باغ ایرانی است، ساخته شده است. در این شیوه، عرصه باغ توسط دو معبر متقاطع به چهار قسمت تقسیم می شد. هر یک از این چهار عرصه نیز دوباره به چهار قسمت تقسیم می شد و این روند تا جای ممکن ادامه می یافت و فضای هر سطح با درختان و گلهای متنوع پوشانده می شد.

دروازه با شکوه ورودی باغ و مزار با نام جلوخان ، در وسط جبهه متصل به باغ قرار گرفته است و طرحی تقریبا مانند هشت بهشت اما به شکلی ساده دارد. جلوخان نوعی فضای شهری به حساب می آید که غالبا به عنوان فضایی رابط میان یک فضای معماری و یک فضای شهری مانند بازار، معبر یا میدان مورد استفاده قرار می گرفته است. در طراحی مجموعه تاج محل، اصل سلسله مراتب (توجه به نحوه ترتیب، تنظیم و استقرار عناصر بر اساس اهمیت معنوی و نمادین فضاها) مورد توجه بوده است.
در این مجموعه، حرکت شخص از دنیوی ترین نماد (بازار) آغاز می شود و به اخروی ترین نماد مجموعه (مزار) منتهی می شود. در این بین، میدان جلوخان فضایی رابط و برزخ گونه بین بازار و مزار (دنیا و آخرت) است. حضور مزار در باغ را نیز می توان استعاره ای از حضور انسان در بهشت دانست. توجه به اصول تقارن، مرکزیت و ریتم نیز از دیگر ویژگی های این مجموعه است که آن را این چنین ارزشمند ساخته است.
در متون تاریخی به نام معمار این مجموعه اشاره نشده است اما در برخی از متن های متأخر، از شخصی به نام استاد عیسی نام برده شده که بعضی او را اهل شیراز و عده ای وی را اهل استانبول دانسته اند. برخی از پژوهشگران نیز به یک نسخه خطی اشاره کرده اند که در آن به «استاد عیسی شیرازی نقشه نویس» و «امانت خان شیرازی طغرانویس» اشاره شده است. علاوه بر این، در برخی از متون به شخصی به نام استاد احمد لاهوری اشاره شده است. هرچند که وجود یک معمار لاهوری در طراحی تاج محل به معنی فقدان یک یا چند معمار ایرانی نیست. زیرا می توان اظهار داشت که طراحی و ساخت این مجموعه عظیم و با شکوه، تنها توسط یک معمار صورت نپذیرفته است و به احتمال زیاد چند نفر معمار و عده کثیری هنرمند در این کار مشارکت داشته اند.

منبع : www.islamic-art.net/blog
 
آخرین ویرایش توسط مدیر:

Aihab

عضو جدید
[معماری آسیای جنوبی] تاج محل

[معماری آسیای جنوبی] تاج محل

یکی از ارزشمند‌ترین و باشکوه‌ترین شاهکارهای معماری جهان، بنای معروف تاج‌محل (مقبره‌ی همسر محبوب شاه‌جهان) در نزدیکی شهر آگرای هند است. این بنا در دویست کیلومتری شهر دهلی نو، پایتخت هند، به دستور شاه‌جهان، پنجمین پادشاه گورکانی (مغول) در هند ساخته شد. درحقیقت معماری مغولی ـ اسلامی هند، نشانه‌ی جذب عمیق دستاوردهای معماری ایرانی است که در معماری تاج‌محل نیز به‌خوبی دیده می‌شود.معماری بنای تاج‌محل تلفیق دقیق و زیبایی است از شیوه‌های معماری هند (به‌عنوان مثال استفاده‌ی یک‌پارچه از سنگ در ساخت و تزیین بنا)، معماری ایرانی (استفاده از گنبد و مناره) و ویژگی‌های معماری اسلامی (استفاده از قوس‌های جناقی و کتیبه‌هایی از آیات قرآن).



ساخت این بنا در سال ۱۶۳۲ میلادی آغاز و در سال ۱۶۴۷ به پایان رسید. شاه‌جهان برای ساخت این بنا از هنرمندان زیادی در گوشه و کنار جهان دعوت به‌کار کرد و بیش از بیست‌هزار کارگر را به‌کار گرفت. از نام معماران بنا اطلاع دقیقی در دست نیست، اما برخی از یک معمار ایرانی به نام احمد لاهوری نام برده‌ند. خوشنویسی کتیبه‌های در و دیوار تاج‌محل را نیز به شخصی به نام امانت‌خان شیرازی نسبت داده‌اند.
ساختمان اصلی بنا نیز به‌شیوه‌ی ایرانی در انتهای یک باغ بنا شد. در دو سمت بنای اصلی دو بنای کوچک و قرینه ـ مسجدی در غرب و مهمان‌سرایی در شرق وجود دارد. باغ‌ها به سبک مغولی ساخته شده، اما به شیوه‌ی باغ‌های ایرانی، یک نهر آب طولانی در مرکز باغ و در محور شمال ـ جنوب قرار گرفته است. نهر آب، در پایان به بنای عظیم تاج‌محل می‌رسد که بر روی یک سکوی مربع مرمرین به ابعاد صد متر در صد متر ساخته شده است. از ویژگی‌های جالب این بنا پلان آن است که به شکل گل سرخ ساخته شده.



آرامگاه تاج‌محل پنجاه و هشت متر بلندی و پنجاه و شش متر پهنا دارد. گنبد این بنا نیز از مرمر سفید ساخته شده است. ارتفاع گنبد حدود سی و پنج متر است که روی گلوگاه بلندی به ارتفاع هفت متر بنا شده. ارتفاع زیاد گلوگاه به این دلیل است که مقبره‌ی تاج‌محل در این مکان واقع شده. بعدها شاه جهان نیز در مقبره‌ای کنار قبر همسرش به خاک سپرده شد. هر دو قبر نیز با سنگ مرمر سفید و یک‌پارچه تزیین شده و کنار قبرها کتیبه‌هایی به خط نستعلیق فارسی نوشته شده است.



ز مشخصات دیگر بنا، ساختمان متقارن و وجود ایوان، گنبد و مناره است که این عناصر از شاخص‌های اصلی معماری ایرانی به‌شمار می‌رود. فضاهای داخلی بنا نیز سرشار از جزئیات و تزیینات پیچیده است. معماران، هنرمندان و صنعت‌گران برای تزیین بنا از رنگ، تزیینات گچی روی بنا، گنده‌کاری، کتیبه‌های خوشنویسی، فرم‌های انتزاعی و نقوش گیاهی استفاده کرده‌اند.
در سال ۱۹۸۳ میلادی، تاج‌محل از طرف یونسکو به‌عنوان یکی از میراث جهانی برگزیده‌شد. در سال ۲۰۰۷ میلادی یک نظرسنجی عمومی برگزار شد که طی آن هفت اثر به‌عنوان عجایب هفت‌گانه در عصر حاضر معرفی شدند و تاج‌محل یکی از آثار معماری موجود در این فهرست بود.
تاج‌محل بنایی باشکوه است که حدود سه و نیم قرن از عمر آن می‌گذرد. این مکان، به نماد عشق ابدی معروف است. این بنا به دستور شاه‌جهان برای نشان دادن عمق علاقه و عشق خود به همسر محبوبش ممتازمحل ساخته شد. داستان بنای این مجموعه عمارات مجلل که در وسط آن گنبد تاج‌محل چون نگینی می‌درخشد، بر ارزش تاریخی این شاهکار هنری افزوده‌است. تاج محل، در واقع، باشکوه‌ترین هدیه یک شاه به همسر از دست رفته‌اش است و پایه‌های آن بر عشق وافر شاه‌جهان گورکانی به ممتاز محل ایرانی تبار استوار است.
گویا ممتازمحل، همسر ایرانی شاه‌جهان که به هنر معماری علاقه‌ی خاصی داشت، هنگام مرگ از همسر خود خواسته که مقبره‌ای برایش بسازد که نام او را برای همیشه جاودان نگهدارد. معروف است که شاه جهان بعد از مرگ همسرش مدتی گوشه‌نشین شد و حتی در غم از دست دادن همسرش مو سفید کرد. بعد از مدتی برای عمل به وصیت همسرش معمارانی به نام از گوشه و کنار جهان دعوت کرد و ساختمان آرامگاه آغاز شد. قرار بود شاه جهان در انتهای دیگر باغ بنایی از مرمر سیاه به عنوان مقبره‌ی خود بسازد که اجل مهلت نداد و سرانجام در کنار عشق ابدی‌اش مدفون شد.




 

دانشجوي كامپيوتر

دستیار مدیر تالار هنر
کاربر ممتاز
تاج محل و نشانه های معماری ایرانی

تاج محل و نشانه های معماری ایرانی

چیدانه: تاج‌محل از پرآوازه‌ترین بناهای جهان و آرامگاه زیبا و باشکوهی است که در نزدیکی شهر آگره و در ۲۰۰ کیلومتری جنوب دهلی نو پایتخت هند واقع شده ‌است و یکی از عجایب هفتگانه جدید دنیا به‌شمار می‌رود. این بنا به دستور شاه‌جهان، پنجمین امپراتور گورکانی هند به منظور یادبود همسر ایرانی‌تبارش، به نام ارجمند بانو بیگم مشهور به ممتاز محل که در سال ۱۶۳۱م در سفری جنگی به ‌هنگام وضع حمل فوت کرد بنا شده ‌است. خود شاه‌جهان نیز بعدتر در همان‌جا به خاک سپرده شد. همان‌طور که مشخص است، نام این بنا، ایرانی است. این ساختمان بر پایه مخلوطی از معماری ایرانی، هندی و اسلامی بنا شده ‌است. با ما همراه شوید و در تاج محل گشتی بزنید.



تاریخ‌نگاران آن دوران، از این بنای یادبود با نام «روضه ممتاز محل» یاد کرده‌اند و برخی بر این نظرند که «تاج محل» مخفف «ممتاز محل» است. «پیتر ماندی»، جهانگرد اروپایی سده ۱۷ میلادی نیز در نوشته‌هایش از «تاجِ محل، ملکه دربار گورکانی» نام می‌برد. آغاز ساخت تاج‌محل سال ۱۶۳۲م (۱۰۴۲ ش) بوده و در سال ۱۶۴۷م (۱۰۵۷ ش) تکمیل شده ‌است.



احمد لاهوری و برادرش استاد حمید لاهوری (سده یازدهم هجری) سرمعماران ایرانی سازنده تاج‌محل در هندوستان بوده‌اند. در برخی متون نیز از عیسی‌خان شیرازی و امانت‌خان شیرازی طغرانویس، که هر دو ایرانی بوده‌اند نام برده شده ‌است، که گویا خوشنویسی کتیبه‌های در و دیوارهای تاج‌محل به امانت‌خان واگذار شده ‌بوده ‌است.



گیوین هامبلی، نویسنده کتاب «شهرهای هندوستان گورکانی»، می‌نویسد که ریشه‌های ایرانی تاج‌محل، نخستین و پایدارترین برداشتی خواهد بود که یک دانش‌پژوه رشته معماری اسلامی با دیدن این بنای یادبود حاصل می‌کند. به نظر او، تاج‌محل نمونه‌ای از معماری صفوی است و در واقع، نمایانگر حد اعلای نبوغ ایرانی در هنر معماری در خاک هند است. هامبلی با استناد به سخنان هرمان گوتز، کارشناس تاریخ هنر، می‌افزاید: «تاج‌محل از بهترین نمونه‌های معماری است که با ذوق و سلیقه صفوی انجام شده ‌است.



در تاج‌محل موارد معدود انحراف از ارتدوکسی هنری صفوی را می‌توان مشاهده کرد که شامل «چتری‌های راجپوتِ» پیرامون گنبد و تفاوت‌هایی در تناسب میان گنبد و پایه آن می‌شود. گلدسته‌ها هم که احتمالا با الهام از آرامگاه «محمود خلجی» در «ماندو» ساخته شده‌اند، اندکی متفاوت‌اند. از غرایب روزگار است که که یکی از «عجایب جهان» که کمترین ارتباط را با هنر گورکانی (مغولی) دارد، به نمونه کلاسیک و نماد تمدن گورکانی تبدیل شده‌است.» گفتنی است تاج محل از سال ۱۹۸۳ جزو میراث جهانی یونسکو درآمده و در نظرسنجی بزرگ جهانی در سال ۲۰۰۷ میلادی که در ۸ ژوئیه همان سال نتیجه آن اعلام شد این بنا در شمار یکی از عجایب هفتگانه جهان در دوران حاضر شناخته شد.



حال كه به طور كلی با این بنا آشنا شدید می‌خواهیم ۱۰ نكته جالب توجه را در مورد تاج‌محل با شما درمیان بگذاریم:

۱. گفته می‌شود برای ساخت این بنا بیست هزار کارگر، استادکار، معمار، سنگ‌تراش، نقاش، فلزکار و جواهرتراش به ‌مدت بیست و دو سال از نقاط مختلف آسیا به‌خصوص ایران، شبه قاره هند، آسیای میانه و آناتولی شرکت داشته‌اند.

۲. شاه‌جهان قصد داشت برای خود نیز آرامگاهی در کران دیگر «رود جمنا» و برابر آن بسازد و این دو بنا را با پلی به یکدیگر متصل سازد به ‌نشانه آنکه پیوند او و همسرش از جریان زمان هم در می‌گذرد. قرار بود که بر خلاف نمای تاج‌محل که از مرمر سفید است، آرامگاه شاه از مرمر سیاه باشد. اما سرنوشت بر این شد که آرامگاه دوم هرگز برپا نشود و شاه در کنار همسرش آرام گیرد.



۳. بنای تاج‌محل در ساعات مختلف روز رنگ‌های متفاوتی به خود می‌گیرد به طوری كه در هنگام صبح به رنگ صورتی، در عصر به رنگ سفید شیری، و در شب وقتی نور ماه روی آن می‌افتد به رنگ طلایی است. گفته می‌شود استفاده از چنین ایده‌ای در این بنا نشان‌دهنده ذات تغییرپذیر انسان است كه این مسئله در اخلاق و رفتار همسر شاه‌جهان كاملا نمود داشته است.

۴. طراحی و اجرای این بنا ۱۷ سال به طول انجامیده است.

۵. به نوشته تاریخ‌نگاران، شاه‌جهان در پی درگذشت محبوب‌ترین همراه زندگی‌اش خلعت شاهانه‌اش را به عبای سفید عوض کرد و یک سال سوگوار بود. شاهی که قبلا برای توسعه دامنه سلطنتش خون فراوانی ریخته بود، گوشه‌نشین شد و برای مدتی دخترش «جهان‌آرا» به امور دولتداری پرداخت. روایت حاکی است که موهای سیاه شاه جهان طی یکی دو ماه سوگواری سفید شد.



۶. در دو طرف بنای اصلی دو بنای کوچک‌تر و قرینه به‌ چشم می‌خورد که در سمت غرب یک مسجد سه‌گنبدی وجود دارد که از ماسه‌سنگ (قهوه‌ای مایل به قرمز) ساخته شده و در شرق بنایی است که زمانی از آن به عنوان مهمان‌سرا به کار می‌رفته‌ است.

۷. هر چهار وجه تاج‌محل به صورت قرینه ساخته شده‌اند و در طراحی آن از اصول تقارن در معماری به زیبایی استفاده شده است.



۸. تاج‌محل آرامگاهی است با ۵۸ متر بلندی، ۵۶ متر پهنا که روی یک تخته عظیم ۱۰۰ متر در ۱۰۰ متر مرمرین ساخته شده ‌است. این بنای بزرگ، در یک باغ پهناور ۱۸ هکتاری قرار دارد، که در مرکز این باغ یک نهر آب طولانی وجود دارد که به شیوه باغ‌های ایرانی ساخته شده ‌است.



۹. از بیش از هزار فیل برای جابه‌جایی و حمل و نقل مواد و مصالح مورد نیاز ساخت تاج‌محل استفاده شده است.

۱۰. در طول شورش‌های سال ۱۸۵۷ در هند بسیاری از سنگ‌های قیمتی این بنا توسط انگلیسی‌ها از دیوارهای تاج‌محل جدا شد.

برترین ها
 

mpb

مدیر تالار مهندسی معماری
مدیر تالار
اسرار تاج محل

اسرار تاج محل





تاج محل، مزار ارجمند بانو بیگم (ممتاز محل) همسر سوم شاه جهان پادشاه هندوستان، در آگره ۲۰۰ کیلومتری جنوب دهلی نو واقع است. در معماری بی نظیر این بنای باشکوه جز داستان عشقی جاودان، ذوق و نبوغ معماران دیار ترک و عجم و معنویات دینی اسلامی حس می شود. تاج محل نخستین نمونه معماری اسلامی دوره مغول در هند است.
ساخت تاج محل به دستور شاه جهان در سال ۱۶۳۲ برمزار همسرش ممتاز محل آغاز شد. ساخت این بنا و محوطه اطرافش حدود ۲۱ سال به طول انجامید. ممتاز محل در سن ۳۹ سالگی در حین وضع حمل درگذشت. آخرین وصیت او به همسرش، پس از فوت وی به اجرا درآمد. شاه جهان طبق وصیت همسرش، بر مزار وی بنایی چنان باشکوه بنا نهاد که جهانیان را به تحسین و شگفتی واداشت و نام خود و همسرش را جاودانه ساخت.





هزینه ساخت
تاج محل، حاصل تلاش شبانه روزی بیش از بیست هزار نفر بود که از سرزمین های مختلف راهی هندوستان شدند. ساخت این بنای خارق العاده مبلغی بالغ بر۴ کرور (۴۰میلیون روپیه نقره) هزینه برداشت.



معماری تاج محل
در معماری تاج محل، ترکیب سه سبک معماری هند، ایران، ترکیه و معماری اسلامی به چشم می خورد. برخی پژوهشگران بر این باورند که در ساخت بنای تاج محل سبک های رومی و اروپایی نیز حضور دارند. امروزه بخشی از بنای تاج محل در اثر فرسایش و عوامل طبیعی و انسانی از بین رفته است. آنچه امروز از تاج محل برجای مانده بنایی مرتفع، مکعب شکل، و سفیدپوش ست که از چهار سو توسط باغی سرسبز و زیبا احاطه شده است. چهره خارجی این بنا یک دست از سنگ مرمر مرغوب پوشیده شده است.





کلیات بنا
با عبور از بازار و گذر از میدان جلوخانه وارد باغی وسیع می شوید. وسعت محوطه و بنای تاج محل قرین ۴۰۵ هکتار می باشد. با گذر از ورودی در امتداد خطی افقی بنایی سفید و زیبا می بینید که بر روی سکویی بالاتر از سطح زمین قرار دارد. آنچه در نگاه نخست نظر بیننده را به خود جلب می نماید، عمارتی ست یک پارچه سفیدرنگ. بر فراز عمارت، گنبدی پیازی خودنمایی می کند، چهارگنبد اطراف گنبد اصلی جای گرفته اند و چهار ایوان با ارتفاع بلند در چهار سوی عمارت وجود دارد. گلدسته ها برفراز مناره هایی به ارتفاع ۴۲ متر از چهار گوشه سکو سر برافراشته اند. نقشه درونی ساختمان مرکّب از پنج فضای هشت ضلعی منتظم ، یکی هشت ضلعی در مرکز و بقیه در چهار گوشه قرار دارد. هر یک از چهار فضای گوشه ای که در دو طبقه ساخته شده است، با غلام گردش هایی به دو اتاق مربع نشیمن دو سوی خود و نیز به فضای هشت ضلعی مرکزی راه دارد. فضای مرکزی با هشت نشیمن طاقدار در دو طبقه، مجموعاً شانزده نشیمن، احاطه شده است. سرداب واقع در زیر فضای مرکزی و هم سطح با زمین باغ، مدفن ممتاز محل و شاه جهان است. در وسط فضای مرکزی دو سنگ بزرگ مرمرین و خاتم کاری شده به صورت سنگ قبر نهاده اند که گرداگرد آنها را دیواره ای هشت ضلعی به ارتفاع دو متر با مرمر مشبک بسیار زیبا احاطه کرده است. این محوطه دو ورودی با طاق های قوسی دارد. در سالهای اولیه ساخت بنا، بر جای دیواره مرمرین دیواره ای از طلای میناکاری ساخته بودند که به دستور شاه جهان به شکل فعلی تغییر یافت.

محوطه

ساخت محوطه عمارت تاج محل تا چند سال پس از اتمام ساخت بنا ادامه داشته است. محوطه تشابه زیادی با طراحی باغ های ایرانی دارد. سراسر باغ با انواع گل های معطر پوشیده شده است، تا نمادی از بهشت برین باشد.





تناسبات هندسی
ساخت بنای تاج محل با رعایت اصول توازن و تناسبات هندسی صورت گرفته است. اصول تقارن، مرکزیت و ریتم در جای جای بنا به ویژه در پلان و حجم کلی بنا حضور دارد. عمارت مزار دو محور تقارن دارد. گلدسته ها و ایوان ها کاملا متقارن هستند. بخش اصلی بنا یعنی مزار ممتاز و گنبد مرتفع بالای مزار، در مرکز ساختمان جای دارد و بر اصل مرکزیت تأکید می کند. عمارت تاج محل میان دو سکوی بلند و با رنگی متمایز از سکوی زیرین ساخته شده است. گنبد مرکزی مرتفع ترین بخش بنا می باشد. نمای چهارسوی بنا کاملا مشابه طراحی و اجرا شده است.
دو بنای فرعی با رنگ متمایز قرمز در محوطه باغ قرار دارند که بر اصل سلسله مراتب تأکید می کنند.

تزیینات

مصالح عمده به کار رفته در تزیینات و نمای بنا عمارت تاج محل:
سنگ مرمر- سنگ های نیمه قیمتی و جواهرات تزیینی قیمتی از قبیل یاقوت، یشم، عقیق، زمرد
آیات قرآن بر روی دیوارها و سقف و جداره های داخلی بنا به عنوان عنصری تزیینی خوشنویسی شده است.



معماران بنا
هرگز نام شخصی خاص به عنوان معمار مجموعه عمارت تاج محل برده نشد. شاید دلیل این امر تعدد معماران و استادان عالی رتبه ای بود که از بلاد دور و نزدیک گرد هم آمدند و در کنار یکدیگر بنایی بنیان نهادند که یکی از عجایب هفتگانه دنیا نام گرفت.برخی طراحی تاج محل را منسوب به شخص شاه می دانند. عده ای استاد حمید و احمد لاهوری را استاد معمار بنای تاج محل معرفی می کنند. برخی شخصی به نام عیسی شاگرد سنان پاشا معمار مشهور ترک را معمار عمارت بی نظیر تاج محل می دانند. حتی اسامی معماران ایرانی چون عیسی شیرازی و امانت خان شیرازی در میان معماران تاج محل به چشم می خورد.

مفهوم معنوی

تاج محل، بنایی ست جاودانه که داستان عشقی زمینی را حکایت می کند. در معماری عمارت به معنویت پرداخته اند و با بهره گیری از عناصر مادی، نمادی از دنیای معنوی آفریده اند. عبور از چهارسوق بازار به معنای گذر از دنیای فانی ست. میدان جلوخانه فضای رابط دو جهان فانی و باقی ست. باغ نمادی از بهشت و جاودانگی ست. در انتها به عمارت مزار می رسیم که مظهر آخرت و جهان ابدی ست.



پلان بنا به شکل هشت ضلعی طراحی شده که به عقیده برخی تحلیل گران، این هشت ضلعی می تواند نمادی از هشت در ورودی بهشت باشد. مجموعه تاج محل، در سال ۱۹۸۳ در سازمان میراث فرهنگی یونسکو به ثبت رسید.



شاه جهان در کنار همسرش در عمارت تاج محل به خاک سپرده شد.




منبع:pars-disa.ir
 
آخرین ویرایش:
بالا