معرفی گلها و گیــاهانِ کویـــری

[خیال شیشه ای]

درود

در این تاپیک در مورد گیاهان کویری صحبت میشه.

در صورت گذاشتن مطلب حتما منبع رو ذکــــــر کنید.

ممنون از همکاریتون
​

 

[خیال شیشه ای]

لیست گل ها و گیاهان کویـــــــری

لیست گل ها و گیاهان کویـــــــری

​

1. درخت سیاه شور
2. گیاه كوشاد یا ژانسیان
3. درخت نتر
4. گیاه افدرا/ریش بز
5. گل شوره زار
6. استبرق
7. کلبیت
8. قیچ
9. نسی
10. علف شور الوان
11. شور بیابانی
12. نخودوک
13. قره داغ
14. گز
15. پسته وحشی
16. بادام کوهی

 

[خیال شیشه ای]

درخت سیاه شور

درخت سیاه شور


نام علمی : Suaeda fruticosa



سیاه شور درختچه ای است شورپسند، در پایه سخت و کاملا" چوبی شده، انشعبات جانبی فراوان و ایستا، برگهای کوچک ، کروی و آبدار شاخه های خشبی را فرا میگیرند. این درختچه در سواحل دقهای باتلاقی شور و مرطوب می رویند.

معمولا" در نقاطی که شوری مفرط خاک محدودیت زیستی زیادی را برای سایر گیاهان شورپسند مانند اشنان، علف شور و آنابازیس را فراهم آورده ، با این وجود سیاه شور براحتی می تواند در آن محیط مستقر شوند. این درختچه اغلب به همراه خارشتر در نقاطی که عمق سطح ایستابی آب بالاست ، رویش دارد و از این جهت خاک رویشگاه آن علاوه بر وجود مقادیر قابل توجهی نمک، لایه پف کرده تمام سطح خاک را می پوشاند.

در خاکهای نیمه عمیق تا عمیق که واجد شوری فوق العاده بالا می باشند و همچنین بر روی کفه های رسی نمکی با رخساره ژئومورفولوژی مرطوب نیز سیاه شور می تواند حضور داشته باشد. افزایش غلظت اسمزی درون بافتهای این درختچه نسبت به نمکها و املاح موجود در محیطهای شور باعث شده که تقلیل جذب آب به حداقل و همچنین مقابله شدید برای کاهش فوق العاده تعرق و تبخیر سطحی در اندامها ، صورت گیرد.

به همین دلیل شکل ظاهری گیاه ( ساقه های گوشتی ، برگهای کوچک شونده) نیز نسبت به سایر گیاهان خشکی پسند تغییر کند. گونه های همراه اجتماعات سیاه شور محدود بوده و چند گونه هالوفیت مقاوم مانند گنگ و برخی از گونه های علف شور دیده می شوند.

میوه های سیاه شور کیسه مانند بوده و محتوای دانه ای افقی می باشند. بذور این درختچه در اواخر فصل پاییز می رسند. سیاه شور علاوه بر بذر ، توسط قلمه نیز ازدیاد می شوند.

 

[خیال شیشه ای]

گیاه كوشاد یا ژانسیان

گیاه كوشاد یا ژانسیان

نام علمی : Gentiana Lutea



كوشاد گیاهی است علفی ، چند ساله و بسیار زیبا ، دارای ساقه ای استوانه ای و سبز كه بلندی آن به حدود 1/5 متر می رسد . این گیاه بحالت خودرو در دشت ها و كوهستانهای اروپا و آُسیا می روید . برگهای كوشاد سبز رنگ ، نوك تیز و مثلثی است كه دو برگ با هم بوسیله دمبرگ كوتاهی به ساقه چسبیده اند و برگهای بالای ساقه بدون دمبرگ می باشد . گلهای آن زرد رنگ بوده كه به تعداد زیاد در اواخر بهار در كنار برگهای ظاهر می شود . از نظر طبی ریشه این گیاه قسمت مورد استفاده آن است .

این ریشه ضخیم ، گوشتی و برنگ زرد تیره و یا قهو ه ای قرمز بوده كه دارای طعمی بسیار تلخ و بویی نامطبوع است برای مصارف طبی ریشه كوشاد باید اقلا سه ساله باشد تا اثر داشته باشد تركیبات شیمیایی: كوشاد دارای ماده ای شیمیایی بنام آماروجنتین می باشد كه بسیار تلخ است . بطوریكه اگر این ماده را با 5000 قسمت آب مخلوط كنیم هنوز هم طعم تلخ آن حس می شود تركیبات دیگر این گیاه بشرح زیر می باشد جنتوپیكرین ، جنتوپیكروزید ، جنتامارین ، جتی سین ، اسید جنتی سیك و جنتونوسید .



كوشاد همچنین دارای مقدری تانن ، اسانس ، پكتین و چربی می باشد. خواص داروئی: كوشاد از نظر طب قدیم ایران گرم و خشك است
1)اشتها را تحریك می كند
2)كوشاد گلبولهای قرمز و سفید خون را زیاد می كند بنابراین برای معالجه كم خونی و بیماریهای عفونی بكار می رود .
3)اثر ضد تورم درد و برای رفع آرتروز و رماتیسم مصرف می شود
4)تب بر است
5)بیماری مالاریا را برطرف می كند
6)درد نقرس را برطرف می كند
7)حرارت و رطوبت را زا بدن خارج می سازد
8)فشار خون را پائین می آورد 9)ناراحتی های كبدی را برطرف می كند
10)تقویت كننده معده و بدن است
11)اختلالات عادت ماهیانه را درمان می كند
12)گرفتگی روده ها را باز می كند
13)ادرار آور است
14)ضماد كوشا با سركه برای از بین ژبردن لكه های پوست مفید است
15)عصاره این گیاه مسكن تمام دردها است
16)ورم طحال را برطرف می كند
17)خون را تصفیه و تمیز می كند 18)درمان كننده زردی و یرقان است

طرز استفاده: جوشانده : مقدر 20 گرم ریشه خرد شده كوشا را در یك لیتر آبجوش ریخته بگذارید برای مدت 20 دقیقه بآرامی بجوشد ، سپس آنرا صاف كنید . مقدر مصرف این جوشانده یك فنجان قبل از هر غذا است .

دم كرده : مقدرا 5 گرم ریشه كوشاد را در یك لیتر آبجوش ریخته و بگذارید چند ساعت بمانذ . سپس آنرا صاف كرده و استفاده كنید تنطور : این تنطور را می توانید از فروشگاههای گیاهان دارویی و یا برخی از داروخانه ها خریدری كنید . مقدر مصرف آن 10-15 قطره همراه با آب سه بار در روز است مضرات : مصرف بیش از حد كوشا ممكن است باعث تحریك معده و بوجود آوردن حالت استفراغ و دل بهم خوردگی شود . زنان باردار و مادران شیر ده نباید از این گیاه استفاده كنند .

 

[خیال شیشه ای]

درخت نتر

درخت نتر


نام علمی : Astragalus Squarrosus





نتر درختچه ای است شن دوست ، بسیار مقاوم به خشکی و سازگار به عرصه های شنی – گچی.

این درختچه متعلق به خانواده پروانه آسا(Papilionaceae) ، ارتفاع آن بین 70 تا 5/1 متر و قطر تاج پوشش آن بین 60 تا 100 سانتیمتر بالغ می گردد.

برگهای شانه ای گیاه پوشیده از کرکهای ریز سفید رنگ بوده به همین دلیل ریخت ظاهری گیاه سبز نقره ای جلوه می کند. این گیاه کم برگ بوده و به همین دلیل بخشی از مکانیسم فتوسنتز گیاه ، توسط ساقه های سبز و جوان آن انجام می گیرد.

نتر بومی نواحی ایران ، پاکستان ، افغانستان و ترکمنستان می باشد. در عرصه های شنزارهای چوپانان ، خوارتوران ، سیستان و بلوچستان و بیابانهای مسیله( تپه های شنی مظفرآباد، چاه قرقره و نوار ریگ بلند ) گسترش دارند.

خاک رویشگاه نتر اغلب شنی ، سبک و گچی می باشد.دامنه ارتفاعی رویشگاه نتر بین 800 تا 1200 متر از سطح دریا است. این نواحی در خطوط همباران 80 تا 100 میلیمتر قرار دارند.

این درختچه اغلب همراه سایر گیاهان شن دوست مانند کلبیت ، اسکنبیل، نسی و خار سوف ایجاد اجتماعات پراکنده ای را در شنزارها می نماید. گلهای گیاه معمولا" در اواسط قروردین ماه ظاهر می شوند و میوه های حاوی 2تا 3 عدد بذر در خردادماه قابل مشاهده هستند.

این درختچه شن دوست ، گیاهی مرتعی و بسیار خوشخوراک در مراتع قشقلاقی محسوب می شود. در اوایل بهار سر شاخه های جوان و گلدار گیاه مورد علاقه گوسفندان می باشد. نتر بوسیله بذر تکثیر می شود.

 

[خیال شیشه ای]

4-گیاه افدرا/ریش بز

4-گیاه افدرا/ریش بز

[h=2]گیاه ریش بز[/h]
نام علمی : Ephedra strobilacea



ریش بز که با نامهای « کلیشر» و «علی جونی» توسط بیابان نشینان گویش می شود از درختچه های همیشه سبز(ساقه سبزها) محسوب می شود که در مناطق بیابانی و استپی خشک

، ایجاد اجتماعات طبیعی وسیعی را می نمایند.

ارتفاع این درختچه تا ٥/١متر می رسد. برگهای آن خیلی کوچک و فلسی بوده و در واقع بخش اعظم فرآیند فتوسنتز گیاه به ساقه های آن سپرده شده است.

گل های ریش بز، زرد رنگ ، معطر و معمولا" در اردیبهشت ماه ظاهر می شوند، میوه ها به صورت پوشش قرمز گوشتی و آبدار میوه محصور شده در اواخر مردادماه قابل جمع آوری است.

این درختچه در اقلیم خشک و نیمه خشک ایران ، در بیابانهای استان سیستان و بلوچستان ، دشت کویر، حوضه بیابانهای مسیله، قم ،سمنان ، خراسان و دامنه های جنوبی البرز انتشار دارند.

ریش بز در خطوط همباران ١٠٠میلیمتر به بالا بصورت طبیعی رویشگاههایی را بوجود می آورد. دامنه ارتفاعی رویشگاه آن معمولا" از ٨٠٠تا ١٨٠٠متر از سطح دریا متغیر است.

ریش بز اغلب در بیابانها روی سازند نئوژن که دارای تشکیلات مارنی گچی می باشد ، می روید.

سیستم رسیشه ای آن بسیار فعال بوده و انشعابات وسیعی را به پیرامون می فرستد و در انتهای ریشه های سطحی (استولون) که در خاکهای شنی گسترده شده اند، اشنعابات هوایی بصورت جستهای فراوان ظاهر می گردند.

​

منبــــع​

 

[خیال شیشه ای]

5- گل شوره زار

5- گل شوره زار

نام علمی : Halanthium raiflorum



گیاهی بوته ای یکساله ، بند بند، نمدی و گوشتدار می باشد. معمولا" ا جتماعات گل شوره زار بصورت محدود در حواشی دامنه های گنبدهای نمکی

، بر روی خاکهای لومی غیر قلیا و نسبتا" شور استقرار یافته اند.

دامنه ارتفاعی رویشگاه این گیاه بین ٩٠٠تا ١٢٠٠متر از سطح دریا می باشد. گونه های گیاهی علف شور ،

جغجغک ، خارشتر و درمنه دشتی بعنوان گونه های همراه در رویشگاههای گل شوره زار مشاهده می شود.

این گونه گیاهی در اغلب اراضی شور پیرامون تپه های مارنی – گچی که واجد پوشش گیاهی کم تراکم بوده، انتشار دارند.

در دشت شور قزوین، تاکستان ، مرداب کرج، سواحل دریاچه ارومیه، شوره زارهای همدان ، اراک ، ملایر و بهبهان و حوضه بیابانهای مسیله بطور طبیعی حضور دارند.

ساقه و انشعابات جانبی گیاه که بصورت کپه ای روی زمین قرار گرفته اند ، آبدار و نقره ای فام است.

این سیستم هوایی باعث شده که تحمل گیاه نسبت به شوری و عدم اتلاف آب از طریق تعرق افزایش یابد

همچنین به گیاه امکان می دهد تا تراکم و غلظت اسمزی درونی خود را تغییر داده و آن را بیشتر از خاک محیط سازد تا در جذب آب موجود در خاک مشکلی نداشته باشد.

در بخش درونی پارانشیم آبی گیاه وجود یافته های درشت ( سرشار از شیره و اکوئولی غنی از املاح و اسید اگزالیک) بصورت تیغه های مجاور بافت پارانشیم کلروفیلی ،

هدر رفت آب را از این بخش کنترل کند.




منبـــــع

 

[GOLIRANI]

استبرق

استبرق

استبرق گیاهی دو لپه با نام علمی calotropis procera متعلق به خانواده Asclepiadaceae از گیاهان کائوچویی است.
که ارتفاع آن به 3 تا 4 متر می رسد، به حالت وحشی به صورت گیاهی چند ساله می روید. استبرق دارای ریشه ای عمودی است که از آن اسانس هایی نیز ترشح می گردد.
ساقه آن قائم و منشعب با تنه و شاخه هایی پیچ خورده وگره دار و ضخیم با پوست سرخ رنگ و شاخه های جوان آن پوشیده از کرک های سفید است که این شاخه ها پر از شیرابه تلخ و سفید رنگی است. برگ های آن ساده، پهن متقابل و بدون استیپول به قطر دو میلی متر، تخم مرغی، سبز مایل به آبی، ضخیم و سفید آردی، بدون دمبرگ با قاعده قلبی شکل که پشت و روی آن را کرک های سفید و ظریفی پوشیده است. این گیاه از گیاهان CAMاست که مقدار تبخیر بسیار اندکی دارد.
از نظر منشاء، بومی کشور آمریکاست. این گیاه در مناطق حاره آسیا و آفریقا می روید
و در هندوستان تقریبا در تمام شبه قاره دیده می شود. در ایران نیز در سیستان می روید و به نام های کرک و اسپالمی معروف است.
به سبب خاصیت این گیاه در مداروای سفلیس، آن را جیوه گیاهی نیز می گویند.
در هند و چین از شیره پوست ریشه گیاه برای معالجه جذام استفاده می کنند و آن را مسهل می دانند

مگس استبرق Dacus sp
این مگس در استان های فارس و کرمان و جنوب کشور روی درخت استبرق قرار دارد که اهمیت اقتصادی آن را کم می کند.
نام این گونه مگس مشخص نشده است.

مشاهده پیوست 176692
مشاهده پیوست 176693

 

[خیال شیشه ای]

گیاهان نواحی خشک

گیاهان نواحی خشک

گیاهان نواحی خشک
مکانیسمهای اجتناب از شوری وخشکی

مقدمه

درایران نیز بخش عمده از ناحیه مرکزی و جنوبی کشور تحت پوشش کویر و بیابان است که کویرهای لوت و نمک ازآن جمله اند . طبق آمارها و گزارشات موجود ، خطوط همباران اصلی که ناحیه کویری ایران را در بر می گیرند . عمدتاً 100 میلیمتر و 150 میلیمتر هستند که البته در بعضی مناطق نظیر قسمت شمالی حوزه مرکزی این مقادیر به 25 و 50 میلیمتر نیز کاهش می یابد که نشانگر خشکی شدید منطقه است . تبخیر از سطح این حوزه ها نیز بسیار زیاد و به بیش از 2500 میلیمتر در سال بالغ می گردد ( میانگین تبخیر سالانه در شهرستان طبس در استان خراسان حدود 4075 میلیمتر گزارش شده است ) و از این هر گونه تولید و توسعه کشاورزی و صنعتی در این نواحی در گرو تهیه آب خواهد بود .

گیاهان مناطق خشک به 5 گروه تقسیم شده اند:
1-گیاهان شن دوست یا مقاوم به شن که گونه هایی مانند اسکمبیل Calligonum ) ‌(، دم گاوی ( Smirnoria) ، Syperus و Aristidaدر این رده قرار می گیرند .
2-گیاهان شوری پسند : مانند Halostachys،اشنان (Seidlitzia) و گز ( Tamarix)
3 – گیاهان گچ دوست : مانند گونه هایی از Salsola و Anabasis .
4-گیاهان صخره دوست : مانند گونه هایی از جنس قیچ Zygophyllum ) (.
5-گیاهان خشکی پسند : مانند گونه هایی از جنس Amygdalus .
گز، علف شور، خارشتر، تاغ، ریواس، amygdalus

ویژگیهای زیستی گیاهان در مناطق خشک

فقدان یا کمبود شدید بارندگی و منابع آبی در مناطق خشک و نیمه خشک و اقلیم زیستی خاص این نواحی ، سازگاری های ویژه ای در گیاهان بومی مناطق خشک به وجود آورده است
تا امکان ادامه حیات در شرایط تنش رطوبتی یا کیفیت نامناسب آب و خاک داشته باشند . گیاهان این مناطق دارای خصوصیات فیزیولوژیکی و مرفولوژیکی خاصی هستند که باعث می شود
از حداقل ذخیره رطوبتی در خاک و هوا استفاده کنند و اندوخته رطوبتی گیاه نیز کمتر از حد معمول تلف شود .

عمیق ترین سیستم ریشه ای برای جذب آب از اعماق پایین تر خاک ، خاردارشدن ساقه ها و کوچک شدن
سطح برگها برای کاهش میزان تبخیر ، وجود پوششی مومی و چرب در سطح برگها ،‌ افزایش اندامهای ذخیره کننده رطوبت ، گوشتی و آبدارشدن ساقه و….. نمونه ای از این تغییرات مرفولوژیکی است .
از نظر ساختار درونی و فیزیولوژیکی نیز در گیاهان هورمونهای تنظیم کننده خاص با توجه به خشکی اقلیم منطقه و کمبود رطوبت ترشح می شود و فرآیند تعرق گیاه از ساز و کار ویژه ای تبعیت می کند .
اسکمبیل، قیچ

گروهی دیگر از گیاهان بر اساس خواهشهای اکولوژیکی
خود مختص کاشت و رویش در مناطق خشک و کم آب و به ویژه اراضی شور هستند . که عمدتاً اراضی و آبهای جاری د رمناطق خشک و بیابانی به دلیل تبخیر زیاد شور و لب شور است .
به این گیاهان اصطلاحاً شور پسند (Halophyte ) گویند

ارقام و گونه های مختلفی از گیاهان شورپسند ( انواع بوته ای تا درخچه ها و درختان ) در نقاط خشک ایران رشد و نمو دارند که دارای کاربردهای بالقوه فراوانی نیز در مصارف مختلف هستند . در بسیاری از کویرهای جهان مخازن بزرگی از آبهای شور وجود دارد که حاوی مقادیر زیادی نمک است .

چنانچه بتوان به شکلی از این آبهای شور برای آبیاری استفاده کرد ، اراضی کویری بیشتری به زیر کشت می آورد و آبهای غیر شوری که در حال حاضر صرف آبیاری می شد
را می توان به مصرف شرب انسان ها رساند . یافته های جدید علوم خاک و فیزیولوژی گیاهی و تکنیکهای جدید آبیاری نشان می دهد
که با مدیریت دقیق می توان از آب شور برای کاشت گونه های متفاوتی از گیاهان عادی و شور پسند که خود نقش مهمی در تثبیت شنهای روان و جلوگیری از بیان زائی دارند استفاده کرد .

مکانیسم های فیزیولوژیکی تحمل نمک

1- وجود غدد ترشح کننده نمک که از انباشته شدن نمک در گیاه می کاهد.
2- توسعه تشکیل برگهای کوچک، کرکهای ذخیره کننده آب و پارانشیم هوایی.
3- گوشتی شدن که ممکن است به رقیق شدن نمک درون سلولی منجر گردد.
4- گونه های که برای حفظ حالت تورژسانسی، اساسا به جذب یون بیشتر و غلظت بالا از یونهای داخلی متکی هستند.
5- برخی اوقات وجود سنتز مواد آلی محلول و انمباشته شدن آن به حفظ حالت تورژسانسی کمک می کند.

منابع مورد استفاده:

1- اینترنت- گیاهان نواحی خشک
2-حکمت شعار- حسن-1372- فیزیولوژی گیاهان در شرایط دشوار
3- C.V.Malcolm – عباسعلی سندگل –استقرار گیاهان بوته ای در اراضی شور -انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع – 1373
4- کی. سی. میسرا – محسن مدیر شانه چی –اکولوژی گیاهی – انتشارات دانشگاه امام رضا (ع) – 1372

http://www.sfma.ir

​

 

[خیال شیشه ای]

کلبیت

کلبیت

Cyperus conglomerates کلبیت

گونه ای از «جگن» که در گویش محلی بیابان نشینان بنام «کلبیت» شهرت دارد، گیاهی است بوته ای پایا که در تمام عرصه های شنی نوار ریگ بلند آران و بیدگل (تپه های ماسه ای ، بستر کوچه ریگها ، چاله ریگها و حتی روی شنزارهای روان) استقرار دارند.کلبیت از جمله گیاهان شن دوست بسیار سازگار به خاکهای شنی و فقیر از مواد غذایی می باشد. این گیاه بصورت پوشش غالب ، ایجاد تیپ گیاهی یکنواختی و همگنی را در شنزارها بوجود می آورد. از طرفی ، در جوامع گیاهی اسکنبیل ، دم گاوی ، خارسوف ، نترونسی، بصورت گونه غالب یا همراه ، مشاهده می شود. به علت انعطاف اکولوژیکی بسیار وسیع این گونه گیاهی ، انتشار جغرافیایی آن در ایران بسیار وسیع می باشد. بطوری که از شنزارهای جنوب کشور ، مرکزی و تا شمال کشور نیز گسترش نموده است.این گیاه دارای برگهائی باریک ، کشیده و معمولا" از میان برگها ، یک ساقه گل دهنده ، به طول ٣٠تا ٦٠سانتیمتر خارج می شود. بذرهای گیاه پس از رسیدن براحتی از پوشش محافط گل آذین جدا و توسط باد پراکنده می شود.اغلب در سالهایی که متوسط بارندگی سالیانه ( زمستان و بهار) مناسب باشد ، رویشگاههای کلبیت ، با ایجاد ساقه های گل دهنده و رشد رویشی بسیار مناسب ، بستر را به شنزارها می بخشد. کلبیت دارای سیستم ریشه ای بسیار فعال ، بصورت ریزومهای جانبی (افقی و عمودی )فراوان ، معمولا" ایجاد توده های وسیع بصورت کلنی، در عرصه های شنی می نماید. بر روی ریزومهای افقی ، جستهای عمودی ، بصورت جوانه های فعال رویشی که تولید اندامهای هوایی می کند ، ظاهر می شود.

منبع

 

[خیال شیشه ای]

قیچ

قیچ

[h=2]Zygophyllum eurypterum قیچ[/h]قیچ درختچه ای است همراه با انشعباات چوبی فراوان که در عرصه های بیابانی بصورت پراکنده در جوامع گیاهی درمنه دشتی مشاهده می شود. ارتفاع متوسط این درختچه تا ٥/٢ متر می رسد. قیچ در نقاط مختلف ایران ، قفقاز ، افغانستان و پاکستان انتشار دارد.رویشگاههای اصلی قیچ در ایران ، جنوب شرقی شاهرود ، خراسان ، زنجان ، دامنه های مشرف به کوهستان سفید آب و دشت کویر، ارتفاعات انارک و چوپانان می باشد. قیچ معمولا" در خطوط همباران ١٠٠تا ١٥٠میلیمتر بصورت طبیعی ایجاد رویشگاههای مشجر می نماید.دامنه ارتفاعی رویشگاه قیچ در دامنه های کوهستانی سفید آب بین ١٠٠٠تا ٢٠٠٠متر از سطح دریا است. قیچ گیاهی است بومی مناطق خشک و نیمه خشک در خاکهای شور ، قلیا و شور و قلیایی که عمدتا" دارای آهک فراوان است ، بخوبی رویش دارد. گلهای زرد این درختچه پیش رس بوده و معمولا" در اواسط اسفندماه ظاهر می شوند.بدنبال آن میوه های بالدار حاوی سه عدد بذر، در اوایل اردیبهشت ماه بوجود می آیند. وجود باله های نسبتا" بزرگ میوه ، جابجایی بذر را توسط باد آسان کرده است. این گیاه بوسیله بذر و قلمه قابل تکثیر است.

 

[خیال شیشه ای]

نسی

نسی

[h=2]Stipagrostis plumosaنسی[/h]نسی گیاهی بوته ای پایا و بیابانها و شنزارها به فراوانی یافت می شود. انتشار جغرافیایی آن از جنوب ایران تا صحرای قره قوم ادامه دارد.نسی از خانواده گندمیان (Gramineae) ، بوته ای مرتعی و خوشخوراک که بعنوان گیاهی سازگار، در نقاط استیپی بیابانها و شنزارها ، اجتماعات گیاهی یکدست و وسیعی را بوجود می آورد.در بسیاری از عرصه های بیابانی که چرای شدید انجام می گیرد. فرصت ظهور و ازدیاد این بوته مرتعی سلب می شود. در صورتی که مدتی این مراتع قرق شوند، بخوبی گستره های رویشگاهی این گونه با ارزش آشکار خواهند شد. دامنه انشتار نسی در ایران شامل تمام بیابانهای لوت تا شمال دشت کویر ، بیابانهای مسیله و در شنزارهای نوار ریگ بلند ، بعنوان گونه شاخص حضور دارند.نسی در خطوط همباران ١٠٠میلیمتر به بالا در اقلیم خشک و نیمه خشک رشد طبیعی دراد. اغلب در تمام خاکها اعم از خاکهای سبک شنی ، لومی ، گچ دار و حتی خاکهای آهکی با نفوذ پذیری زیاد ، گسترش دارد. این گیاه اغلب به همراه درمنه دشتی، نتر ، قیچ و ریش بز جوامع گیاهی گسترده ای را تشکیل می دهند. علت مقاومت آن نسبت به شرایط اقلیم خشک ، بواسطه وجود غلافی از شن دانه اطراف ریشه های افشان گیاه می باشد که بوته را در درجه حرارتهای بالا ( مخصولا" در فصل تابستان) و در باربر کم آبی محافظت می کند. اگرچه نسی یکی از نادر گونه های مرتعی سازگار به عرصه های بیابانی محسوب می شود ولیکن تاکنون توسط دستگاههای اجرایی کشور ، فعالیتی در جهت تکثیر و احیا آن در مراتع قشلاقی صورت نپذیرفته است.

 

[خیال شیشه ای]

علف شور الوان

علف شور الوان

[h=2]Salsa crassa علف شور الوان[/h]علف شور گیاهی است بوته ای یک ساله ، ساقه و برگهای آبدار و گوشتی ، دارای انشعابات و شاخه های گسترده بر روی اراضی شور و بحالت کپه ای دیده می شود. آنچه که باعث رنگین شدن منظر بوته به رنگهای ارغوانی ، قرمز ، نارنجی ، زرد و صورتی می شود ، مربوط به تغییر رنگ باله های میوه می باشد.این تغییر رنگ اغلب در ماههای پاییز (آذر تا آبان ماه) مشهود است . بذور علف شور توسط باله های غشایی محصور شده و به این دلیل بذر را سبک و براحتی توسط باد قابل جابجایی است. زمان جمع آوری بذر علف شور طی ماه آبان می باشد. رویشگاههای طبیعی علف شور در اکثر نقاط شوره زار ایران مانند تپه های نمکی مردآباد کرج ، اراضی شور قزوین ، اراک ، قم ، سمنان ، یزد ، گیلانغرب ، قصر شیرین و بیابانهای حوضه مسیله می باشد. این گیاه تنها توسط بذر تکثیر می یابد و بهترین روش ازدیاد علف شور ، در طبیعت ، بذر پاشی و بذرکاری پس از ریزشهای جوی بویژه برف و باران ، در در عرصه های شور و قلیا بعنوان گیاه زیراشکوب گیاهان درختی و درختچه ای بیابانها.علف شور معمولا" ایجاد تیپهای یکدست و یکنواختی را در تاغزارها می کند . ولیکن توام با سایر گونه های شور پسند مانند خولی ، اشنان و آنابازیس نیز بعنوان گونه های همراه نیز دیده شده است.علف شور دارای گونه های متعددی است که در محیطهای شور و قلیایی بعنوان گیاهی سازگار و مقاوم زندگی می کند. این گیاه متعلق به خانواده اسفناجیان (Chenopodiaceae) بوده ، گیاهی است یکساله، علفی و ارتفاع آن بین ٤٠تا٨٠ سانتیمتر و قطر تاج پوشش آن بین ٤٠تا ١٠٠سانتیمتر متغییر است. برگهای علف شور کوتاه ، آبدار و گوشتی ، گلهایی سبز متمایل به زرد و میوه هایی رنگین که در فصل پاییز قابل مشاهده است. این گیاه معمولا" در بین تاغزارها به همراه سایر گونه های شن دوست مانند کریفون ، خولی و نسی ایجاد تیپهای گسترده ای را می نماید. خاکهای رویشگاه علف شور از آهکی – گجی تا شور و قلیایی ، متنوع است. این گیاه معمولا" در خطوط همباران ٨٠میلیمتر به بالا می شود. دامنه ارتفاع رویشگاهی آن بین ٤٠٠تا ١٢٠٠متر از سطح دریا متغیر است.علف شور در نواحی مختلف بیابانهای حوضه مسیله ، دشت کویر ، حاشیه دقهای بیابانی مانند بیابان سیاه رگه و چهار طاغی گسترش دارد. زیبایی گیاه بیشتر بواسطه تغییراتی است که در باله های میوه رخ داده ، اغلب نوسانات رنگ در فصل پاییز ایجاد رنگهای قرمز، نارنجی و سیاه می کند . به کوتاه سخن ، مجموعه های گیاهی علف شور ، طیفی از رنگهای متنوع را در سطح بیابانها و نمکزارها ، به تماشا می گذارند.

 

[خیال شیشه ای]

شور بیابانی

شور بیابانی

[h=2]Salsola tomentosa شور بیابانی[/h]گیاهی بوته ای پایا ، قد کوتاه و ارتفاع متوسط گیاه بین ٢٠تا ٤٠سانتیمتر متغیر است.انشعابات ساقه ای چوبی و ترد ، برگهای کوچک و کروی شکل ، آبدار و میوه های گیاه معمولا" در اوایل فصل پاییز تشکیل می شوند. کاسه گل دارای ۵ دانه بوده که هنگام رسیدن میوه به بال عرضی اطراف آن تبدیل می شود. رنگهای باله های میوه معمولا" بسیار متنوع و رنگین می باشد. این گیاه بوته ای اغلب در هر نوع زیستگاهی به استثناء خاکهای خیلی شور ، رویش دارد. اغلب در نقاط خشک و مرطوب استپهای مختلف کشور مانند نواحی شور آذربایجان ، سواحل دریای خزر ، بیابانهای یزد ، کرمان ، کرج ، سیستان و بلوچستان ، خراسان و مسیله انتشار یافته اند. بر روی خاکهای نیمه عمیق با بافت لومی شنی و سنگریزه دار براحتی استقرار می یابند. دامنه ارتفاعی رویشگاه شور بیابانی بین ٧٠٠تا ١٥٠٠متر از سطح دریا متغیر است.اجتماعات مختلفی را بر روی رسوبات کواترنر با رخساره سفره ماسه ای بوجود می آورد. گونه های همراه این بوته شور پسند عبارتند از : درمنه دشتی، ریش بز، قلم ، نتر ، نسی، کریفون و زلگ می باشند. معمولا" در نقاط دامنه ای به همراه درمنه دشتی تیپ غالب را تشکیل می دهند ، بطوری که با افزایش مقدار درصد رس و شوری خاک ، از پوشش درمنه کاسته و شور بیابان بیشتر خود را نمایان می کند . روش تکثیر گیاه توسط بذر می باشد.

 

[خیال شیشه ای]

نخودوک

نخودوک

[h=2]Tribulus terrestris نخودوک[/h]بیابان نشینان به این گونه از خارخسک ، نخودوک می گویند. این گیاه بوته ای یکساله دارای انشعابات فراوان و حداکثر ارتفاع گیاه بین ٤٠تا ٨٠سانتیمتر متغیر است.نخودوک ریشه ای ضخیم و سفیدرنگ داشته و در اغلب عرصه های شنزارهای بیابان دیده می شود ساقه های آن غیر منشعب ، برگهای شانه ای کوچک بطول ٢تا ٤سانتیمتر ، تمام پیکر گیاه ( اعم از ، برگ ، ساقه و میوه) را انبوهی از کرکهای بسیار متراکم ، کوتاه و نرم پوشانده است.گلهای آن زرد و میوه ها نیز پرزدار هستند. نخودوک متعلق به خانواده قیچ( Zygophyllaceae)می باشد.این گیاه اغلب در تیپهای درمنه دشتی ، نسی و اغلب تاغزارها بطور طبیعی دیده می شوند.گونه ای مرتعی بسیار خوش خوراک و در خاکهای با بافت سبک شنی – لومی می روید. در سالهایی که میانگین بارندگی سالیانه بیابانها مطلوب ( بیش از ١٠٠میلیمتر) باشد، این بوته در اغلب نواحی شنی مشاهده می شود. گلهای آن در اواسط بهار و بذرها نیز در اوایل تابستان تشکیل می شوند. روش ازدیاد این گیاه صرفا" توسط بذر انجام می گرد.

 

[خیال شیشه ای]

قره داغ

قره داغ

Nitraria schoberi قره داغ

قره داغ درختچه ای مقاوم به خشکی ، دارای انشعابات فراوان از بن گیاه ، ساقه ها اغلب به صورت ساقه های خوابیده و خمیده که شکل کپه ای نسبتا" حجیمی را به گیاه می بخشد.برگها تا حتی گوشتی و آبدار ، ساقه ها در انتهاء نوک تیز و خشبی می شوند. گلهای قره داغ سفید رنگ و معمولا" در اواخر فروردین ماه ظاهر می شوند. میوه های آن قهوه ای متمایل به مشکی ، محتوی یک عدد بذر ، در اواخر خرداد ماه قابل مشاهده است. این درختچه های اغلب در ایران ، ا فغانستان ، سوریه و آسیابی صغیر انتشار دارد.پراکنش جغرافیایی آن در ایران ، از بلوچستان تا خراسان ، در شوره زارهای بیابانی مانند کویر میقان اراک ، سواحل دریاچه نمک کویر و کویر غول آ باد گسترش یافته است. این گیاه در خطوط همباران ١٠٠میلیمتر به بالا قرار دارند. همچنین دامنه ارتفاعی رویشگاه آن بین ٨٠٠تا ١٧٠٠متر از سطح دریا ( کویر میقان ) متغیر است. این درختچه در حاشیه دریاچه های نمک با خاکهای عمیق ، رسوبی و شور که دارای بافت متغیر است ، رویش دارد . علاوه بر این در خاکهای گچی و آهکی که دارای محدودیت زهکشی بوده نیز ، زندگی می کنند. انشعابات ساقه ها در اثر تماس با خاک مرطوب پیرامون گیاه ، ایجاد ریشه های نابجا کرده و این امر در توده ای شدن گیاه به فرم کپه ای کمک می کند . بنابراین از جمله روشهای تکثیر گیاه علاوه بر روش تهیه قلمه ، توسط بذرنیز ازدیاد می شود.

 

[خیال شیشه ای]

گز

گز

[h=2]Tamarix hispida گز[/h]گز از درختجچه های مناطق بیابانی و شور می باشد. این گیاه اغلب در بستر آبراهه ها و رودخانه های شور و قلیایی نواحی خشک رویش دارد.گیاهی است مقاوم به خشکی و سازگار با شرایط سخت بیابان ، دارای گلهایی قرمز رنگ که در فصل بهار و پاییز در انتهای انشعابات و ساقه ها مشاهده می شود. اراضی شوری که خاک مرطوب داشته و یا تحت تاثیر جریانات فصلی رودخانه ها و آبراهه ها قرار دارند ، از جمله رویشگاههای درختچه گز محسوب می شود.این گیاه در انواع خاکها با بافت شنی – رسی ، سنگریزه دار و دشتهای سیلابی با خاکهای رسوبی عمیق یا نیمه عمیق دیده می شود. دامنه ارتفاع رویشگاه بین ٨٠٠ تا ١٢٠٠ متر از سطح دریا است. این درختچه در رویشگاههای طبیعی همراه با سایر گونه های شور پسند مانند اشنان ، آنابازیس و علف شور اجتماعات طبیعی را بوجود می آورد. گز بواسطه ایجاد تپه های نبکای در اطراف خود ، نقش بسیار مهمی در حفاظت خاک نواحی شور بیابانی بعهده دارد. انشعابات فرعی و متراکم ساقه ها ، شکل کروی کپه ای به این درختچه می بخشد. گز علاوه بر قلمه از طریق جدا کردن پاجوش نیز قابل تکثیر است.

 

[خیال شیشه ای]

پسته وحشی

پسته وحشی

Pistacia Khinjuk پسته وحشی

پسته وحشی از گیاهان درختی بلند قامت نواحی ارتفاعات کوههای نیمه خشک محسوب می شوند. ارتفاع متوسط این درخت معمولا" بین یک تا سه متر بوده ولیکن در برخی نقاط حتی به ٧مترنیز می رسد.درختی است دو پایه ، دارای برگهای تک شانه ای ( واجد یک تا ٧برگچه) برگچه ها بیضوی تخم مرغی شکل ، گل آذین نر خوشه مرکب به طول ٥تا ١٢سانتیمتر و گل آذین ماده خوشه مرکب به طول ٧تا ١٥سانتیمتر. میوه پسته وحشی شفت کوچک ( بطول ٥تا ٨میلیمتر و عرض ٤تا ٦میلیمتر) ابتدا صورتی & سپس قرمز و در زمان رسیدن کامل ، پوشش میوه سبز رنگ می باشد.در اغلب نقاط کوهستانی نیمه خشک کشور مانند بلوچستان تا خراسان ، لرستان ، کردستان ، اصفهان ، فارس، خوزستان ، کرمان ، یزد و تهران به صورت گونه ای بومی و شاخص حضور دارند. این درختچه به همراه بادام کوهی عنصر اصلی و شاخص بخش کوهستانهای خشک و نیمه خشک ناحیه رویشی ایرانی – تورانی را تشکیل می دهد.پوشش گیاهی استپ – جنگ پسته وحشی – بادام کوهی در سر تا سر نواحی کوهستانی نیمه خشک ، به همراه سایر گونه های کامفیت (مانند انواع گون ها و چوبکها) گسترده شده اند.سیستم ریشه ای این درخت سازگاری بسیار مطلوبی را به نقاط سنگلاخی و دامنه های کوههای آهکی و بازالتی ، داشته است. فعالیت بسیار زیاد انشعابات ریشه ای ، بویپه در شکاف تختهت سنگها ، بردباری این گیاه را در مقابل شرایط اکولوژیک حاکم بر منطقه نشان می دهد. پسته وحشی توسط بذر تکثیر می شود. عامل انتشار بذر گیاه در طبیعت شاید توسط پرندگان انجام می گیرد.

 

[خیال شیشه ای]

بــادام کوهــــی

بــادام کوهــــی

[h=2]Amyg dalus scopariaبادام کوهی[/h]

درختچه ای خوش منظر ، ساقه های آن ایستا ، افراشته و سبز رنگ ، برگهای باریک و کوچک و بعنوان اولین درختچه گل دهنده در فصل بهار با گلهایی درشت و سفید رنگ در اقلیم نیمه خشک کشور ، مناظر بدیعی را به تماشا می گذارد.این درختچه در برابر شرایط نامساعد محیط ( کم آبی و نوسانات شدید حرارتی) مقاوم می باشد. بادام کوهی متعلق به خانواده گل سرخیان(Rosaceae) ، ارتفاع متوسط گیاه بین ٥/٢ تا ٣ متر و قطر تاج پوشش آن نیز به ٢ تا ٥/٢ متر بالغ می گردد. گل های سفید رنگ بادام معمولا" قبل از ظهور برگها در اوایل فروردین ماه ظاهر می شوند. میوه های آن نیز در خردادماه رسیده و قابل جمع آوری است.بخش وسیعی از کوههای آهکی ، سنگلاخی ناحیه رویشی ایرانی – تورانی کشور توسط بادام کوهی بعنوان گونه ای مقاوم و سازگار به خشکی پوشیده شده است. د امنه ارتفاعی رویشگاه بادام کوهی بین ٨٠٠تا ٢٧٠٠متر از سطح دریا بوده که این محدوده در خطوط همباران ١٥٠تا ٢٥٠میلیمتر قرار گرفته اند. بادام کوهی در خاکهای عمیق تا نیمه عمیق ، سنگریزه دار و بر روی تشکیلات آهکی – سیلیسی در شیبهای ملایم کوهستانها می روید. طی دهه هفتاد دستگاههای اجرایی کشور ( مانند منابع طبیعی و آبخیزداری) اهمیت و جایگاه این درختچه را شناخته ، جهت اصلاح و احیا مراتع کوهستانی اقدام به عملیات بذر کاری و نهالکاری بادام کوهی را نموده اند.در چند دهه گذشته بعلت کمبود سوختهای فسیلی ، اکثر بیابان نشینان از چوبهای ناشی از قطع درختان بادام کوهی ، جهت تهیه سوخت و ذغال استفاده می کرده اند، که این امر بتدریج باعث از بین رفتن اکثر رویشگاههای بادام کوهی گردید. آثار و شواهد این امر را در چاله های ذغال سوزی که در اکثر نواحی کوهستانی خشک وجود دارد ، می توان مشاهده نمود.

منبـــع