sheikh.m737
عضو جدید
قوانين مرمت ايتاليا(1972)
قوانين اتن 1931
قوانين اتن 1931
[مرمت ابنیه] - روش ها و قوانين مرمت بنا
- شروع کننده موضوع sheikh.m737
- تاریخ شروع
mortezaasti
عضو جدید
روش های رایج مرمت بناهای تاریخی
روش های رایج مرمت بناهای تاریخی
ابتدا در رابطه با اقدامات اولیه مرمتی:
اقداماتی که صورت میگیرد اقداماتی است که در سالهای اولیه پس از ساخت بنا صورت میگیرد.تعمیراتی چون تعویض کاهگل روی بام،بازسازی آجرفرش ها،تعویض کاه گل موجود در جداره های داخلی و خارجی و بند کشی ها و ....
و در ادامه اقدامات مهم تر و پیچیده تر شامل اقداماتی که با گذشت زمان زیادی از ساخت بنا انجام میشود که ظریف تر و دشوار تروپیچیده تر از اقدامات اولیه است خصوصا که اگر گذشت این سالها همراه با تحولات اجتماعی سیاسی و اقتصادی هم بوده باشد.
نکاتی که مرمت گران به عنوان نکات اولیه باید مد نظر داشته باشند :
نکات بسیار مهمی است که در این امر بسیار حیاتی است تا پایان کار مطلوب و رضایتبخش باشد.اول اینکه تا زمانی که شخص مرمت گر مشغول مطالعه و تحقیق است حق ندارد هیچگونه دخل و تصرف در وضع موجود بنا انجام دهد.
اگر بنای مد نظر از لحاظ ایستایی و استحکام وضعیت بسیار نامناسبی داشت(مثل نشست پی و دیوار و...)لازم است با اقدامات مناسبی ایستایی از دست رفته دوباره به بنا بازگردانده شود تا مطالعه و بررسی ها تمام شد.
بهطور کلی مجموعه اقداماتی که جهت مذرمت و باززنده سازی بناهای تاریخی انجام میشود به سه گروه قابل تقسیم است:
1)بررسی و شناخت وضع موجود بنا.
2)تهیه وتدوین طرح های متنوع و آنالیز و سنجش آنها و در نهایت انتخاب یکی از آنها
3)جمع بندی و تهیه طرح و نقشه های اجرایی مرمت
عوامل گوناگونی که باید مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد:
1)بررسی های زیبایی شناسانه و هنری
2)مطالعه وضع اقتصادی موجود در پیرامون بنا و خود بنا
3)مطالعات باستان شناسی در پیرامون بنا و همچنین شناخت وضع کلی ساختمان و کالبد بنا
4)بررسی ارزش های فرهنگی و مذهبی و اعتقادی در دوره های مختلف تاریخی همچنین مردم شناسی و مطالعات اجتماعی.
مرمت حفاظتی:
تقویت و استحکام بخشی استخوان بندی بناست که به نقش و اهمیت بنا میپردازد.از مهم ترین انواع مرمت است که هدف آن حفاظت و نگهداری بناست.درواقع مرمت حفاظتی نوعی تعمیر است و در برخی بناها انقدر ضروری است که نمیتوان از آن صرفه نظر کرد.
دخالت مرمت گر در این نوع از مرمت تا اندازه ای است که بنای مرمت شده شبیه وضعیت موجود و اصلی خود باقی بماند.
پاکسازی سبکی:
این نوع مرمت در باره بناهایی مطرح است که معمولا چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته اند.اگر درین قبیل بناها مرمت گر تشخیص دهد که قسمت ها و عناصری که به بنا الحاق شده اضافه و بی مورد است حتی لازم است آنها را برداشته بنا را به حالت اولیه برگرداند.انگیزه اصلی از این نوع مرمت فراهم کردن شرایط مناسب جهت برداشت های مستند و همچنین جلب رضایت علاقه مندان اصالت بناست.
بازسازی سبکی یا آناستیلوز:
به طور خلاصه هدف از انجام این مرمت بازسازی و ترکیب مجدد قسمت های تخریب شده است.تا بدین ترتیب بنای مد نظر شکل و فرم اولیه خود را به دست آورد.اگر اطلاعات موجود در مورد قسمت ها و عناصر تخریب شده کافی نباشد،نمیتوان از روش آناستیلوز استفاده کرد.
درین زمینه گنبد سلطانیه را مثال زد.
این بنا دارای هشت مناره بوده که امروزه تقریبا به شدت تخریب شده اند و صدمات زیادی به آنها وارد شده است.اکیپ مرمتی این بنا بعد از انجام مطالعات و بررسی های مفصل نتوانست فرم و شکل دقیق این مناره ها را به دست بیاورد لذا درین حالت نمیتوان از روش آناستیلوز استفاده کرد.
همانطور که در مورد گنبد سلطانیه هم میبینم مناره ها همینطور به صورت تخریب شده و قدیمی حفاظت و نگاهداری میشوند.
هنگامی که ازین روش مرمتی استفاده میشود بررسی و مطالعه سبک های به کار رفته در بنا و همچنین بررسی نمونه های مشابه در ساختمان های هم دوره و هم سبک از اهمیت زیادی برخوردار است.
این روش بیشتر با خواست ها و اهداف تاریخی ،فرهنگی،سیاسی به نگهداری و حفظ قسمت هایی که از دست زمان ومردم نجات یافته اند میپردازد.به علت دقت و ظرافتی که درین روش وجود دارد لازم است به پارامتر ها و عوامل متعددی توجه داشته باشیم.
مرمت تاریخی :
این شیوه بیشتر مورد توجه مرمت گرانی است که کمتر به مسائل روز و پویایی ساختمان توجه دارند و بیشتر تمایل به حفظ موجودیت و تاریخ بنا دارند.این روش از روش های غیر مطلوب است.
درین روش تاریخ نگاری ،بررسی نقش تاریخی و زمینه های سیاسی و ملی و فرهنگی بسیار حائز اهخمیت است ولی به مسائلی چون روابط بنا با محیط اجتماعی و با فضای کالبدی و اقتصادی کمتر توجه میشود.به طور خلاصه حفاظت و بازسازی و تکمیل بنا با توجه به زمان و تاریخ صورت میگیرد.
مرمت تکمیلی:
این نوع از مرمت یکی از پیچیده ترین و ظریف ترین روش ها محسوب میشود چون شخص مرمت گر تصمیم میگیرد که قسمت های از دست رفته بنای تاریخی را بازسازی کند که این امر یکی از مشکل ترینم امور مرمتی میباشد و در صورت بی دقتی هویت و اصالت بنا خدشه دار میشود باید دقت داشت که مرمت تکمیلی در مواردی مورد توجه است که بخش هایی از بنای تاریخی تخریب شده باشد و بنا دارای کمبود هایی باشد.
مرمت استحکامی:
همیانطور که از اسم این نوع مرمت پیداست هدف ازآن تقویت و استحکام بخشی بنای تاریخی میباشد تا بدین ترتیب بتوان اقدامات دیگر بازسازی و درمان را انجام داد.استحکام بخشی به روش های مختلفی انجام میشوداما چیزی که حادز اهمیت است اینست که عمل استحکام بخشی و تقویت استخوان بندی بنا هم در برابر نیروها و بارهای داخلی و هم عوامل و نیروهای خارجی انجام میشود.منظور از عوامل خارجی عواملی مثل باران و برف و نیروی باد و زلزله است.شایان توجه است که گاها به دلیل سست و ضعیف شدن بنا جهت انجام مرمت استحکامی لازم است مداخله های موضعی در بنا انجام شود.
روش های رایج مرمت بناهای تاریخی
ابتدا در رابطه با اقدامات اولیه مرمتی:
اقداماتی که صورت میگیرد اقداماتی است که در سالهای اولیه پس از ساخت بنا صورت میگیرد.تعمیراتی چون تعویض کاهگل روی بام،بازسازی آجرفرش ها،تعویض کاه گل موجود در جداره های داخلی و خارجی و بند کشی ها و ....
و در ادامه اقدامات مهم تر و پیچیده تر شامل اقداماتی که با گذشت زمان زیادی از ساخت بنا انجام میشود که ظریف تر و دشوار تروپیچیده تر از اقدامات اولیه است خصوصا که اگر گذشت این سالها همراه با تحولات اجتماعی سیاسی و اقتصادی هم بوده باشد.
نکاتی که مرمت گران به عنوان نکات اولیه باید مد نظر داشته باشند :
نکات بسیار مهمی است که در این امر بسیار حیاتی است تا پایان کار مطلوب و رضایتبخش باشد.اول اینکه تا زمانی که شخص مرمت گر مشغول مطالعه و تحقیق است حق ندارد هیچگونه دخل و تصرف در وضع موجود بنا انجام دهد.
اگر بنای مد نظر از لحاظ ایستایی و استحکام وضعیت بسیار نامناسبی داشت(مثل نشست پی و دیوار و...)لازم است با اقدامات مناسبی ایستایی از دست رفته دوباره به بنا بازگردانده شود تا مطالعه و بررسی ها تمام شد.
بهطور کلی مجموعه اقداماتی که جهت مذرمت و باززنده سازی بناهای تاریخی انجام میشود به سه گروه قابل تقسیم است:
1)بررسی و شناخت وضع موجود بنا.
2)تهیه وتدوین طرح های متنوع و آنالیز و سنجش آنها و در نهایت انتخاب یکی از آنها
3)جمع بندی و تهیه طرح و نقشه های اجرایی مرمت
عوامل گوناگونی که باید مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد:
1)بررسی های زیبایی شناسانه و هنری
2)مطالعه وضع اقتصادی موجود در پیرامون بنا و خود بنا
3)مطالعات باستان شناسی در پیرامون بنا و همچنین شناخت وضع کلی ساختمان و کالبد بنا
4)بررسی ارزش های فرهنگی و مذهبی و اعتقادی در دوره های مختلف تاریخی همچنین مردم شناسی و مطالعات اجتماعی.
مرمت حفاظتی:
تقویت و استحکام بخشی استخوان بندی بناست که به نقش و اهمیت بنا میپردازد.از مهم ترین انواع مرمت است که هدف آن حفاظت و نگهداری بناست.درواقع مرمت حفاظتی نوعی تعمیر است و در برخی بناها انقدر ضروری است که نمیتوان از آن صرفه نظر کرد.
دخالت مرمت گر در این نوع از مرمت تا اندازه ای است که بنای مرمت شده شبیه وضعیت موجود و اصلی خود باقی بماند.
پاکسازی سبکی:
این نوع مرمت در باره بناهایی مطرح است که معمولا چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته اند.اگر درین قبیل بناها مرمت گر تشخیص دهد که قسمت ها و عناصری که به بنا الحاق شده اضافه و بی مورد است حتی لازم است آنها را برداشته بنا را به حالت اولیه برگرداند.انگیزه اصلی از این نوع مرمت فراهم کردن شرایط مناسب جهت برداشت های مستند و همچنین جلب رضایت علاقه مندان اصالت بناست.
بازسازی سبکی یا آناستیلوز:
به طور خلاصه هدف از انجام این مرمت بازسازی و ترکیب مجدد قسمت های تخریب شده است.تا بدین ترتیب بنای مد نظر شکل و فرم اولیه خود را به دست آورد.اگر اطلاعات موجود در مورد قسمت ها و عناصر تخریب شده کافی نباشد،نمیتوان از روش آناستیلوز استفاده کرد.
درین زمینه گنبد سلطانیه را مثال زد.
این بنا دارای هشت مناره بوده که امروزه تقریبا به شدت تخریب شده اند و صدمات زیادی به آنها وارد شده است.اکیپ مرمتی این بنا بعد از انجام مطالعات و بررسی های مفصل نتوانست فرم و شکل دقیق این مناره ها را به دست بیاورد لذا درین حالت نمیتوان از روش آناستیلوز استفاده کرد.
همانطور که در مورد گنبد سلطانیه هم میبینم مناره ها همینطور به صورت تخریب شده و قدیمی حفاظت و نگاهداری میشوند.
هنگامی که ازین روش مرمتی استفاده میشود بررسی و مطالعه سبک های به کار رفته در بنا و همچنین بررسی نمونه های مشابه در ساختمان های هم دوره و هم سبک از اهمیت زیادی برخوردار است.
این روش بیشتر با خواست ها و اهداف تاریخی ،فرهنگی،سیاسی به نگهداری و حفظ قسمت هایی که از دست زمان ومردم نجات یافته اند میپردازد.به علت دقت و ظرافتی که درین روش وجود دارد لازم است به پارامتر ها و عوامل متعددی توجه داشته باشیم.
مرمت تاریخی :
این شیوه بیشتر مورد توجه مرمت گرانی است که کمتر به مسائل روز و پویایی ساختمان توجه دارند و بیشتر تمایل به حفظ موجودیت و تاریخ بنا دارند.این روش از روش های غیر مطلوب است.
درین روش تاریخ نگاری ،بررسی نقش تاریخی و زمینه های سیاسی و ملی و فرهنگی بسیار حائز اهخمیت است ولی به مسائلی چون روابط بنا با محیط اجتماعی و با فضای کالبدی و اقتصادی کمتر توجه میشود.به طور خلاصه حفاظت و بازسازی و تکمیل بنا با توجه به زمان و تاریخ صورت میگیرد.
مرمت تکمیلی:
این نوع از مرمت یکی از پیچیده ترین و ظریف ترین روش ها محسوب میشود چون شخص مرمت گر تصمیم میگیرد که قسمت های از دست رفته بنای تاریخی را بازسازی کند که این امر یکی از مشکل ترینم امور مرمتی میباشد و در صورت بی دقتی هویت و اصالت بنا خدشه دار میشود باید دقت داشت که مرمت تکمیلی در مواردی مورد توجه است که بخش هایی از بنای تاریخی تخریب شده باشد و بنا دارای کمبود هایی باشد.
مرمت استحکامی:
همیانطور که از اسم این نوع مرمت پیداست هدف ازآن تقویت و استحکام بخشی بنای تاریخی میباشد تا بدین ترتیب بتوان اقدامات دیگر بازسازی و درمان را انجام داد.استحکام بخشی به روش های مختلفی انجام میشوداما چیزی که حادز اهمیت است اینست که عمل استحکام بخشی و تقویت استخوان بندی بنا هم در برابر نیروها و بارهای داخلی و هم عوامل و نیروهای خارجی انجام میشود.منظور از عوامل خارجی عواملی مثل باران و برف و نیروی باد و زلزله است.شایان توجه است که گاها به دلیل سست و ضعیف شدن بنا جهت انجام مرمت استحکامی لازم است مداخله های موضعی در بنا انجام شود.
DDDIQ
مدیر ارشد
راه کارهایی در مرمت بنا
راه کارهایی در مرمت بنا
شروین ابریشمی
چکیده:
در این مقاله به 4 راهکار ممکن در برخورد با ابنیه تاریخی پرداخته می شود که نیاز به توجه و مراقبت بیشتری دارند . در ابتدا این 4 راهکار به صورت کلی تعریف شده و سپس به تشریح یکایک آن ها خواهیم پرداخت .
در این قسمت نیز پس از باز تعریف هر راهکار استاندارد و معیارهای مرتبط ، رویکردها و ملاحظات هر کدام از راهکارها به تفضیل مطرح گردیده اند . ذکر این نکته لازم می نماید که ممکن است خواننده در ابتدا تصورکند که مطالب ارائه شده گاه بدیهی و گاه تکراری است . ولی باید بدانیم به واسطه عدم توجه کافی به این مطالب به ظاهر ساده ، یک اثر تاریخی ممکن است در معرض آسیب یا خسرانی واقع شود که جبران آن امکان پذیر نباشد.
حفاظت بنا
فرآیندی است که در آن اقداماتی برای حفظ و نگهداری مصالح موجود در بنا و تامین یکپارچگی و شکل ساختمان صورت می پذیرد . این اقدامات همزمان مشمول سازه بنا و تزئینات آن می باشد .
قابل سکنا نمودن بنا به فرآیند اعطای قابلیت هایی به ساختمان برای ایجاد مکان استفاده مجدد از آن اطلاق می شود . این فرآیند شاما مراحلی چون تعمیر ، تغییر و یا اصلاح بنا ، خواهد بود .
مرمت بنا
فرآیندی است که در آن بازساری دقیق سیما ، جزئیات اجرایی ، تزئینات و محوطه ای که ساختمان در آن بنا شده ، مدنظر قرار می گیرد . این فرآیند با این هدف صورت می پذیرد که بنا متعلق به دوره تاریخی خاصی درک شود ، تحقق چنین خواسته ای گاه مستلزم تخریب بنای قبلی یا بازسازی بنایی است که قبلاً تخریب شده است .
نوسازی بنا
به فرآیند ایجاد و احداث یک ساختمان تخریب شده اطلاق می شود به گونه ای که هم اکنون وجود خارجی نداشته باشد ، یکی از شروط تحقق این فرآیند پیروی دقیق از شکل و سیمای الگوی اولیه و ایجاد جزئیات اجرای و تزئیناتی است که در ساختمان اولیه وجود داشته است .
راه کارهایی در مرمت بنا
شروین ابریشمی
چکیده:
در این مقاله به 4 راهکار ممکن در برخورد با ابنیه تاریخی پرداخته می شود که نیاز به توجه و مراقبت بیشتری دارند . در ابتدا این 4 راهکار به صورت کلی تعریف شده و سپس به تشریح یکایک آن ها خواهیم پرداخت .
در این قسمت نیز پس از باز تعریف هر راهکار استاندارد و معیارهای مرتبط ، رویکردها و ملاحظات هر کدام از راهکارها به تفضیل مطرح گردیده اند . ذکر این نکته لازم می نماید که ممکن است خواننده در ابتدا تصورکند که مطالب ارائه شده گاه بدیهی و گاه تکراری است . ولی باید بدانیم به واسطه عدم توجه کافی به این مطالب به ظاهر ساده ، یک اثر تاریخی ممکن است در معرض آسیب یا خسرانی واقع شود که جبران آن امکان پذیر نباشد.
حفاظت بنا
فرآیندی است که در آن اقداماتی برای حفظ و نگهداری مصالح موجود در بنا و تامین یکپارچگی و شکل ساختمان صورت می پذیرد . این اقدامات همزمان مشمول سازه بنا و تزئینات آن می باشد .
قابل سکنا نمودن بنا به فرآیند اعطای قابلیت هایی به ساختمان برای ایجاد مکان استفاده مجدد از آن اطلاق می شود . این فرآیند شاما مراحلی چون تعمیر ، تغییر و یا اصلاح بنا ، خواهد بود .
مرمت بنا
فرآیندی است که در آن بازساری دقیق سیما ، جزئیات اجرایی ، تزئینات و محوطه ای که ساختمان در آن بنا شده ، مدنظر قرار می گیرد . این فرآیند با این هدف صورت می پذیرد که بنا متعلق به دوره تاریخی خاصی درک شود ، تحقق چنین خواسته ای گاه مستلزم تخریب بنای قبلی یا بازسازی بنایی است که قبلاً تخریب شده است .
نوسازی بنا
به فرآیند ایجاد و احداث یک ساختمان تخریب شده اطلاق می شود به گونه ای که هم اکنون وجود خارجی نداشته باشد ، یکی از شروط تحقق این فرآیند پیروی دقیق از شکل و سیمای الگوی اولیه و ایجاد جزئیات اجرای و تزئیناتی است که در ساختمان اولیه وجود داشته است .
PARASTESH MAREMA
عضو جدید
روش‌های متداول در باززندهسازی معماري
روش‌های متداول در باززندهسازی معماري
1ـ مرمت يا باز زنده‌سازی حفاظتی.درآن هدف اصلی نگهداری و حفاظت بنا است و از همه چيز مهم‌تر حفظ شکل و شرايط موجود مورد توجه میباشد. عوامل تاثيرگذار در آن، ايستايی بنا و پوششهای حفاظتی است، تا چگونگی جايگزينی تاسيسات و تجهيزات. ميزان مداخله در شکل و شرايط موجود تا اندازه‌ای است که شباهت بنا پس از عمليات مرمت با وضع موجود آن در شرايط آغازين چندان تغييری نکند. میتوان آن را بگونه‌ای به تعمير تشبيه کرد که در آن ادعايی از نظر فنی، هنری و فلسفی موجود نيست. در برخورد با يک بنا به تقويت استخوانبندی و ثابت بودن نقش آن در محيط میپردازد. در اين روش محافظه‌کاری خاصی لحاظ شده است، تا چيزی تغيير نکند.اين روش در بعضی از موارد غيرمطلوب بوده ولی معمولا" لازم و ضروری است.حين حفاظت موقتی يا مرمت عمومی، بايد با تکيه بر شرايط اقتصادی، فرهنگی، علمی و تکنولوژيکی بهترين گزينه پيش رو را انتخاب کرده و با مسئوليت تمام بکار برد. حفاظت به معنی تثبيت وضع موجود يک مسجد، کليسا، صومعه که در کاربری آن تغييری داده نمی‌شود و در ظاهر نيز تاثير آن خنثی است
.2ـ باززندهسازی سبکی يا آناستيلوز[1]در اين روش تامين خواستهای فرهنگی، تاريخی و سياسی با هدفهای خاص خود مدنظر بوده و کمتر به کاربری مستقيم و عينی تکيه میکند.به حفظ بقايای آنچه که از دست زمان و مردم نجات يافته میپردازد. با اين روش بازسازی و ترکيب بقايای بنای قديمی در فضای خارج يا داخل شهری، متروک، نيمه متروکيا مسکونی ممکن است که در همه اين موارد شرايط خاص و محدودی را نيز به مرمت کننده طبق موارد زير عرضه میکند:1. نتيجه بررسی سبک بکار رفته و هنر در ساخت با قرارگيری مجدد عناصر بدست آمده به گونه‌ای است که حاصل کار هيچ يک از دوره‌های ساختمانی يا حتی اوليه آن را نيز نمی‌نماياند. در اين روش، راهکارهای بر پايه حرکت به سمت ساختار حقيقی متکی نيست. راهکارهای آناستيلوزی دستور کار مستقلی برای اجراست.2. ممکن است از مصالح يا حتی فضای معماری قسمت تخريب شده در بنای ديگری نيز استفاده شده باشد، که برگشت پذير نيست. در شرايطی که نقص يک بخش واضح باشد لازم است که مرمت گر به گونه‌ای عمل کند که بخش جديد از فاصله مطلوب هم قابل تشخيص بوده و در اجرا نيز قابليت تعويض يا جايگزينی را داشته باشد
.3ـ پاکسازی سبکیبخش‌ها و عناصری که در دوره‌های بعد به بنای اصلی اضافه گرديده به واسطه تشخيص مرمتگر بيهوده و زيادی شناسايی شده نسبت به حذف آنها اقدام میگردد.در حين اين عمليات آزادسازی شرايط مناسبی برای بررسی دقيق‌تر دوره‌های الحاقی بنا فراهم میگردد که خود گويا و معرف دخالت‌ها در شکل اصلی است. معمولا" بعد از اين عمليات نسبت به بازسازی و ترکيب مجدد بنا به شکل اوليه اقدام میشود
.4 ـ مرمت تکميلیاگر بنای مورد نظر در قسمت‌هايیناقص باشد ( ساخته نشده و يا تخريب شده باشد) بازسازی آن قسمت به منظور تکميل موجوديت کالبد ووارد کردنش در زندگی عمومی به تناسب وسعت و اهميتی که کمبود عناصر و بخشهای بنا تعيين میکند، مرمت تکميلی ناميده میشود که خود از مشکل‌ترين اسلوب مسئله باز زنده‌سازی بشمار می‌آيد
.5 ـ باززندهسازی تاريخیدر اين روش حفظ موجوديت و هويت تاريخی بنا مطرح است و به مسائل روز، پويايی، تداوم و غيره توجهی ندارد.به بيان ديگر به گونه‌ای بازسازی تکميلی میپردازد که به نقش تاريخی متکی است. در اين روش بررسی‌های تاريخ‌نگاری، زمينه فرهنگی و سياسی محل، تعيين کننده چگونگی مرمت است و به رابطه محيط اجتماعی و فضای کمتر توجه میکند.میتوان گفت از ترکيبآناستيلوز، آزادسازی و مرمت تکميلی نتيجه میشود.اين روش با مبانی فکری پيشرو امروزی هم‌خوانی ندارد
.6 ـ باززندهسازی يا مرمت استحکامیاين روش باززندهسازی در ظاهر هيچ‌گونهرابطه‌ای با ساير انواع باززنده سازی که تا کنون ديديم، ندارد.هدف خاص آن محدود به تضمين استخوانبندی بنا در برابر نيروهای زنده و مرده وارد بر بناست اين نيروها ارتباط مستقيم با عملکرد داخلی و پديده‌های خارجی مثل باد، زلزله، برف، ... و حتی پديده‌های استاتيک فرساينده دارد.مداخله در کالبد، برای استحکام بخشيدن و تضمين پايداری مجموعه در مقاطع زير صورت می‌گيرد.ـ مصالح : تقويت يا تعويض موضعی.ـ عناصر: تقويت يا تعويض عنصر يابخش تضعيف شده.ـ استخوانبندی عمومی : افزايش مقاومت در مقابل نيروهای داخلی و خارجی بصورت عمومی، در صورتی که دال بر مداخله موضعی نباشد، در اين روش به صورت اقدام عمومی نيز عنوان میشود که بهترين فرصت برای دخالت در ساير خصوصيات و کاربرد بنا است، در عين حال می‌تواند شرايط تغيير کاربری متناسب با نيازهای روز را نيز فراهم آورد.بنظر می‌رسد که محدود کردن کار مرمت در روش استحکامی صرفا" به تقويت کالبدی بنا و تعويض عناصر يا بخشهای آسيب ديده بی‌معنیاست و پرهيز از دخالت در خصوصيات ديگر بنا ادعايی بيش نمی‌باشد
.7 ـ باززنده سازی يا مرمت جامعاين روش بستگی مستقيم به شناخت معماری دارد و در اصل مرمتگر بايد بر تاريخ مرمت که از تاريخ معماری جدا نيست، اشراف داشته باشد. در باززندهسازی جامع توجه به مجموع شرايط و کليه ويژگی‌های ارزشی اثر، همچنين تحليل علمی کليه عوامل موثر و متغيير لازم است . استفاده و بهره‌گيری از مناسب‌ترين مصالح وسايل فنی يک اصل است. اما موضوع مهم شناخت انديشه‌های فلسفی و هنری خاص، به تبع آن احترام به ارزش‌ها و مفاهيم گذشته بنا، قبول مسئوليتی را طلب میکند که ضامن عمل است. در مقوله بهره‌گيری با تکيه بر بهترين استفاده در زمان حال، امکان کاربری مناسب آن در آينده نيز مدنظر باشد. اين گونه از باززندهسازی در برگيرنده انواع مرمت‌ها بوده و به آن باززندهسازی قابل انتقاد نيز می‌گويند.
[1]ـ anastilosie
روش‌های متداول در باززندهسازی معماري
1ـ مرمت يا باز زنده‌سازی حفاظتی.درآن هدف اصلی نگهداری و حفاظت بنا است و از همه چيز مهم‌تر حفظ شکل و شرايط موجود مورد توجه میباشد. عوامل تاثيرگذار در آن، ايستايی بنا و پوششهای حفاظتی است، تا چگونگی جايگزينی تاسيسات و تجهيزات. ميزان مداخله در شکل و شرايط موجود تا اندازه‌ای است که شباهت بنا پس از عمليات مرمت با وضع موجود آن در شرايط آغازين چندان تغييری نکند. میتوان آن را بگونه‌ای به تعمير تشبيه کرد که در آن ادعايی از نظر فنی، هنری و فلسفی موجود نيست. در برخورد با يک بنا به تقويت استخوانبندی و ثابت بودن نقش آن در محيط میپردازد. در اين روش محافظه‌کاری خاصی لحاظ شده است، تا چيزی تغيير نکند.اين روش در بعضی از موارد غيرمطلوب بوده ولی معمولا" لازم و ضروری است.حين حفاظت موقتی يا مرمت عمومی، بايد با تکيه بر شرايط اقتصادی، فرهنگی، علمی و تکنولوژيکی بهترين گزينه پيش رو را انتخاب کرده و با مسئوليت تمام بکار برد. حفاظت به معنی تثبيت وضع موجود يک مسجد، کليسا، صومعه که در کاربری آن تغييری داده نمی‌شود و در ظاهر نيز تاثير آن خنثی است
.2ـ باززندهسازی سبکی يا آناستيلوز[1]در اين روش تامين خواستهای فرهنگی، تاريخی و سياسی با هدفهای خاص خود مدنظر بوده و کمتر به کاربری مستقيم و عينی تکيه میکند.به حفظ بقايای آنچه که از دست زمان و مردم نجات يافته میپردازد. با اين روش بازسازی و ترکيب بقايای بنای قديمی در فضای خارج يا داخل شهری، متروک، نيمه متروکيا مسکونی ممکن است که در همه اين موارد شرايط خاص و محدودی را نيز به مرمت کننده طبق موارد زير عرضه میکند:1. نتيجه بررسی سبک بکار رفته و هنر در ساخت با قرارگيری مجدد عناصر بدست آمده به گونه‌ای است که حاصل کار هيچ يک از دوره‌های ساختمانی يا حتی اوليه آن را نيز نمی‌نماياند. در اين روش، راهکارهای بر پايه حرکت به سمت ساختار حقيقی متکی نيست. راهکارهای آناستيلوزی دستور کار مستقلی برای اجراست.2. ممکن است از مصالح يا حتی فضای معماری قسمت تخريب شده در بنای ديگری نيز استفاده شده باشد، که برگشت پذير نيست. در شرايطی که نقص يک بخش واضح باشد لازم است که مرمت گر به گونه‌ای عمل کند که بخش جديد از فاصله مطلوب هم قابل تشخيص بوده و در اجرا نيز قابليت تعويض يا جايگزينی را داشته باشد
.3ـ پاکسازی سبکیبخش‌ها و عناصری که در دوره‌های بعد به بنای اصلی اضافه گرديده به واسطه تشخيص مرمتگر بيهوده و زيادی شناسايی شده نسبت به حذف آنها اقدام میگردد.در حين اين عمليات آزادسازی شرايط مناسبی برای بررسی دقيق‌تر دوره‌های الحاقی بنا فراهم میگردد که خود گويا و معرف دخالت‌ها در شکل اصلی است. معمولا" بعد از اين عمليات نسبت به بازسازی و ترکيب مجدد بنا به شکل اوليه اقدام میشود
.4 ـ مرمت تکميلیاگر بنای مورد نظر در قسمت‌هايیناقص باشد ( ساخته نشده و يا تخريب شده باشد) بازسازی آن قسمت به منظور تکميل موجوديت کالبد ووارد کردنش در زندگی عمومی به تناسب وسعت و اهميتی که کمبود عناصر و بخشهای بنا تعيين میکند، مرمت تکميلی ناميده میشود که خود از مشکل‌ترين اسلوب مسئله باز زنده‌سازی بشمار می‌آيد
.5 ـ باززندهسازی تاريخیدر اين روش حفظ موجوديت و هويت تاريخی بنا مطرح است و به مسائل روز، پويايی، تداوم و غيره توجهی ندارد.به بيان ديگر به گونه‌ای بازسازی تکميلی میپردازد که به نقش تاريخی متکی است. در اين روش بررسی‌های تاريخ‌نگاری، زمينه فرهنگی و سياسی محل، تعيين کننده چگونگی مرمت است و به رابطه محيط اجتماعی و فضای کمتر توجه میکند.میتوان گفت از ترکيبآناستيلوز، آزادسازی و مرمت تکميلی نتيجه میشود.اين روش با مبانی فکری پيشرو امروزی هم‌خوانی ندارد
.6 ـ باززندهسازی يا مرمت استحکامیاين روش باززندهسازی در ظاهر هيچ‌گونهرابطه‌ای با ساير انواع باززنده سازی که تا کنون ديديم، ندارد.هدف خاص آن محدود به تضمين استخوانبندی بنا در برابر نيروهای زنده و مرده وارد بر بناست اين نيروها ارتباط مستقيم با عملکرد داخلی و پديده‌های خارجی مثل باد، زلزله، برف، ... و حتی پديده‌های استاتيک فرساينده دارد.مداخله در کالبد، برای استحکام بخشيدن و تضمين پايداری مجموعه در مقاطع زير صورت می‌گيرد.ـ مصالح : تقويت يا تعويض موضعی.ـ عناصر: تقويت يا تعويض عنصر يابخش تضعيف شده.ـ استخوانبندی عمومی : افزايش مقاومت در مقابل نيروهای داخلی و خارجی بصورت عمومی، در صورتی که دال بر مداخله موضعی نباشد، در اين روش به صورت اقدام عمومی نيز عنوان میشود که بهترين فرصت برای دخالت در ساير خصوصيات و کاربرد بنا است، در عين حال می‌تواند شرايط تغيير کاربری متناسب با نيازهای روز را نيز فراهم آورد.بنظر می‌رسد که محدود کردن کار مرمت در روش استحکامی صرفا" به تقويت کالبدی بنا و تعويض عناصر يا بخشهای آسيب ديده بی‌معنیاست و پرهيز از دخالت در خصوصيات ديگر بنا ادعايی بيش نمی‌باشد
.7 ـ باززنده سازی يا مرمت جامعاين روش بستگی مستقيم به شناخت معماری دارد و در اصل مرمتگر بايد بر تاريخ مرمت که از تاريخ معماری جدا نيست، اشراف داشته باشد. در باززندهسازی جامع توجه به مجموع شرايط و کليه ويژگی‌های ارزشی اثر، همچنين تحليل علمی کليه عوامل موثر و متغيير لازم است . استفاده و بهره‌گيری از مناسب‌ترين مصالح وسايل فنی يک اصل است. اما موضوع مهم شناخت انديشه‌های فلسفی و هنری خاص، به تبع آن احترام به ارزش‌ها و مفاهيم گذشته بنا، قبول مسئوليتی را طلب میکند که ضامن عمل است. در مقوله بهره‌گيری با تکيه بر بهترين استفاده در زمان حال، امکان کاربری مناسب آن در آينده نيز مدنظر باشد. اين گونه از باززندهسازی در برگيرنده انواع مرمت‌ها بوده و به آن باززندهسازی قابل انتقاد نيز می‌گويند.
[1]ـ anastilosie
آناستیلوز
آناستیلوز
چکیده :
آناستیلوز روش مرمتی است که در مورد برپایی مجدد آثار سنگی که به روش سنگ چین بدون ملات ساخته شده اند و بیشتر در مورد حفظ ، نگهداری ، تداوم و القای بصری از دوران حیات اصلی یک اثر به کار گرفته می شود و حتی الامکان نباید با " دوباره سازی" همراه باشد و همچنین با بازسازی سبکی مترادف نیست .باید قبول کرد که هر اقدام برای آناستیلوز پتانسیل اشتباه بودن را دارد به همین دلیل کار باید قابل برگشت باشد که اگر بعدها شواهد بهتر یا بیشتری (جدیدتری) روشن شود آناستیلوزیس انجام شده قابل تغییر و اصلاح باشد. حالت*های آناستیلوز در عمل به دو صورت می*باشد. مرمت آناستیلوزیس با وصالی قائم که در این نوع نیاز به چسب*ها و محورهای نگهدارنده لزوم پیدا می*کند. گاهی قطعه یا قطعات پایینی که قرار است وزن قطعات بالایی را تحمل کنند نیاز به استحکام بخشی دارند.
مرمت آناستیلوزیس با وصالی افقی در این نوع قطعات به صورت جانبی به یکدیگر متصل می*شوند. وصالی این قطعات معمولا به چسب*ها و نگهدارنده قوی نیاز دارد. صفه مسجد سلیمان ، کنگاور ، پاسارگاد ، تکاب ، معبد آناهیتا از نمونه آثار ساخته شده به روش سنگچین بدون ملات می باشند که روش مرمتی آناستیلوز در این موارد به کار گرفته شده است
.مرحله اول:
پاره یابی و حمل قطعات می*باشد. برای شروع ابتدا باید به مطالعات تصویری در مورد قطعات پایه (قطعه*ای که قرار است قطعات دیگر به آن اضافه شوند ) پرداخت.
مرحلة دوم :
آسیب شناسی مشخص شود که آسیب های این نوع سنگ در ارتباط با محیط اطراف چند نوعند، فیزیکی، شیمیایی یا مکانیکی . مرحله سوم: طبله زدایی و شستشو می*باشد.
پاکسازی شامل زدودن قطعات از آلوده کننده*هایی است که می*توانند روند تخریب را در سنگ تسریع بخشند. مرحله چهارم استحکام بخشی اولیه قطعات : در این مرحله قطعاتی که نیاز به استحکام بخشی دارند ، استحکام می یابند تا زمانی که به قطعات دیگر وصالی می شوند، ضایعات بعدی را به دنبال نداشته باشند. مرحلة آخر وصالی و استحکام بخشی قطعات به یکدیگر:وصالی یعنی اتصال مجدد قطعات متلاشی شده با رعایت اصول به یکدیگر ، این عمل با استفاده از انواع چسب ها نظیر طبیعی و مصنوعی و محورهای نگهدارنده ( مفتول*ها ) امکان پذیر می گرد
مقدمه:
با توجه به استفاده و کاربرد مرمت آناستیلوز در بناهای تاریخی سنگی اهمیت بررسی این نوع از مرمت و پرداختن به شواهدی از کاربرد آن ضروری می باشد. اکثر بناهای تاریخی مربوط به دوران پیش از اسلام همچنین محوطه ها و بناهای شاخص مانند تخت جمشید، پاسارگاد، معبد آناهیتا و... سنگچین بدون ملاط( با بستهای فلزی ) می باشد. در منشور آتن (1931)، فصل ششم اشاره می شود به این مسئله که:" در خرابه ها حفاظت دقیق و همراه با وسواس ضروری است و باید درصورت امکان اقداماتی جهت اعاده وضعیت قبلی قطعات اصلی که قابل اصلاح است، (آناستیلوز) انجام پذیرد." و در دنباله این موضوع در منشور ونیز (مه 1964)، ماده 15 آمده،" در ویرانه ها هرگونه اقدام به بازسازی ممنوع است فقط عملیات آناستیلوز به معنای سوارکردن مجدد قسمت های جدا شده و موجود در محل مجاز است." که در شروع بررسی مورد توجه است.
دستیابی به راهکارهایی جهت مرمت آناستیلوز در بناهای سنگی ایران با توجه به موارد موجود در قطعنامه ها از اهمیت بسیاری برخوردار است.
"آناستیلوز چیست ؟
یکی از ساده ترین شیوه های مرمت در ظاهر و در عین حال مشکل ترین شیوه مرمت (که به نوع آثار و شیوه ساخت اثر اتخاذ میگردد ) می باشد.
ریشه یابی تحت الفظی آناستیلوزیس :
از سه جزء تشکیل شده است. جزء اصلی stylo یا style ، پیشوند ana ، پسوند sis که همگی ریشه یونانی لاتینی دارند.
. stylo: ستون ، زائده ، عضو ستونی ، سبک ، شیوه ، روش ، قلم ، میله...
"Ana"[2][2] : بالا ، به طرف بالا ، ( دوباره ، از نو ).
sis : اسم حالت و یا حالت به خصوصی.
بر گرداندن فرم و سبک یک اثر سنگی با کمک قطعات فرو ریخته.
در صورتی که styloبه معنای ستون یا زائده ستونی باشد ، نامگذاری این شیوه از بر پایی قطعات یک ستون فروریخته که دوباره بالا گذاشته شده یا از نو در محل اصلی شان گذاشته شده اند حالت گرفته است."[3][3]
"آناستیلوزیس به عنوان یک روش برای ارائه آثار غیر عملکرد دوباره .
خطر آناستیلوزیس این است که امکان دارد نحوه پیشرفت یک فاز فدای فاز دیگر شود، ( ادوار بر اثر ارزش و غنای سبکی و ارزش هنری در الویت قرار گیرند ). همانطور که احیای یک کلیسا می تواند باعث اکتشافات دوره های قبل و پیش آمدن مسائل بحث انگیزی باشد.
هنگامیکه ویرانه ها مربوط به یک دوره خاص باشد ، ساده تر است ولی هرگز بسیار ساده نیست اغلب با اتکا به شواهد چند راه حل می توان ارائه نمود.
مسلما آناستیلوز توام با خطاست چرا که بر پا کردن قطعات پراکنده سنگ ها را نمی توان هرگز دقیقا درست انگاشت.
مثال های زیادی در این مورد میتوان گفت یکی از اولینشان کار "سرآرتورایوانز"[4][4] است که سعی کرد قسمت ها یی از کاخ " کنوسوس"[5][5] را دوباره بر پا کند.
باستانشناسان امروز میگویند که او اشتباه کرده است ولی توریست های بیشماری که به جزیره "کرت"[6][6] میروند از او متشکرند به خاطر اینکه حس فضا را میتوانند درک کنند.
شاید شاخص ترین نمونه آناستیلوز برپایی قسمت هایی از رواق " پارتنون"[7][7] است در سردر" نایک آپتروس"[8][8] دوام مرمر "پنتلیک"[9][9] عامل نجات دهنده بود در حالیکه بیشتر مصالح در اثر انفجار فرسوده و خراب شده اند .مشکل مقامات یونانی این است که چگونه اشتباهات مرمتگران پیشین را جبران کنند. آنها تکنیک ها و مصالح غیر قابل برگشتی را استفاده کرده اند که قدرت تحرک را از مرمتگران امروز می گیرد. باید قبول کرد که هر اقدام برای آناستیلوز پتانسیل اشتباه بودن را دارد به همین دلیل کار باید قابل برگشت باشد که اگر بعدها شواهد بهتر یا بیشتری (جدیدتری) روشن شود آناستیلوزیس انجام شده قابل تغییر و اصلاح باشد.
مساله آناستیلوزیس که در مجمع آتن مطرح شده بود به عنوان یک روش امکان پذیر در بازسازی نوعی از خرابه ها مورد قبول واقع شده بود. در این نوع از خرابه ها که دقت زیادی را در حفظ آنها ایجاب می کند و تمایل به استفاده از قطعات اصلی که ممکن است پاره یابی شده باشند وجود دارد هر زمان که این امر میسر گردد میتوان از مواد جدید نیز سود جست ، در صورتی که در کلیه مراحل ساخت ملحقات جدید قابل تشخیص باشد.
معادل کلمه آناستیلوز در زبان انگلیسی (recomposition) می باشد.
اصطلاح تحت الفظی آناستیلوزیس :
ستونی را از حالت خوابیده به صورت ایستاده درآوردن.
همان گونه که گفته شد ، این اصطلاح درباره بناهای سنگی یونانی و رومی و قرون وسطایی به کار رفته است ولی امروزه بیانی عام دارد و درباره تمام آثار منقول و غیر منقول مرکب از مصالح مختلف به کار می رود. به جای کلمه آناستیلوز می توان از ترکیب دوباره استفاده کرد.آناستیلوز روش مرمتی است که در مورد برپایی مجدد آثار سنگی که به روش سنگ چین بدون ملات ساخته شده اند و بیشتر در مورد حفظ ، نگهداری ، تداوم و القای بصری از دوران حیات اصلی یک اثر به کار گرفته می شود و حتی الامکان نباید با " دوباره سازی"همراه باشد و همچنین با بازسازی سبکی مترادف نیست مگر در مواردی خاص که تمامی قطعات و اجزای یک اثر موجود باشد."
1) اتصال سنگ های بدون ملات
به وسیله بست های دم چلچله ای
در تخت جمشید
"حالت های آناستیلوز در عمل :
آناستیلوزیس با توجه به سابقه و سرچشمه نامگذاری این شیوه مرمتی ( که مفهوم بر پا کردن دوباره عناصر معماری را در امتداد قائم در خود دارد ) معمولا در دو حالت قائم و افقی ( به تلفیقی از هر دو ) صورت می گیرد. در یک نگاه دقیق و کمی تامل در اصطلاح آناستیلوزیس معلوم می شود که نوع قائم بیشتر با تعاریف و شکل کلاسیک آن مطابقت
دارد ، تا نوع افقی ، تجزیه این اصطلاح ( ana-stylo-sis ) بر ما روشن می سازد که این شیوه در هنگام نام گیری درباره یک ستون فرو ریخته اعمال شده و این نام را به خود گرفته است. البته اگر منظور از ستیلو (stylo ) در این اصطلاح، سبک و شیوه باشد باز هم ستون ها می توانند به عنوان شاخص های سبک و شیوه ها مدنظر باشند."
"مرمت آناستیلوزیس با وصالی قائم :
نیاز به چسب ها و محورهای نگهدارنده لزوم پیدا می کند. گاهی قطعه یا قطعات پایینی که قرار است وزن قطعات بالایی را تحمل کنند نیاز به استحکام بخشی دارند ، در مورد قطعات کاملا فرسوده شده بنا به ارزشی که قطعات بعدی دارند ( و میزان فرسایش قطعات پایینی) می توان در اتصال قطعات به یکدیگر از جایگزین کردن قطعات جدید کمک گرفت قطعات الحاقی جدید از اهمیت خاصی در آناستیلوز قائم عناصر معماری برخوردارند. نمونه های این حالت آناستیلوز می توان چهار صفه مقابل آرامگاه اردشیر سوم ، گاوهای نگهبان دروازه نیمه تمام ، سردرها و تاج سردرهای جناح حرمسرا ،جرز شرقی از ایوان جنوبی کاخ تچر ، در تخت جمشید را نام برد.
مرمت آناستیلوز با وصالی افقی :
در این نوع قطعات به صورت جانبی به یکدیگر متصل می شوند. وصالی این قطعات معمولا به چسب ها و محورهای نگهدارنده قوی ( که بنا به وزن و شکل قطعات انتخاب می شوند ) نیاز دارد. سطح تراز و جرثقیل های با حرکت عمودی و افقی از اهم ابزار کارگاه وصالی می*باشند. از نمونه های مرمت آناستیلوز با وصال افقی می توان درگاه شرقی دروازه ملل ، درگاه ضلع جنوب شرقی و غربی از تالار صد ستون ، قلمه ستون*های ایوان شرقی از کاخ آپادانا را نام برد."
6) قرار دادن قطعات سنگی در جای اصلی شان
"برای استحکام و جذب شدن قطعات در چنین عملیاتی باید از ابزار کلاف بندی ( مانند کابل های فولادی و...) کمک گرفت. بهتر است که محورهای نگه دارنده و مواد پرکننده مشخص بوده و دارای استحکام لازم باشند.
قطعات جدید معمولا به سه دلیل در خلال عملیات آناستیلوز اضافه می شوند:
1.جایگزین شدن به جای قطعات مجهول برای اتصال یک قطعه به قطعه دیگر.
2.ادامه خطوط و زیبایی در ظاهر عناصر.
3.کمک به ایجاد هاله ای از حجم اولیه.
قطعات الحاقی در هر حالتی باید از قطعات باستانی قابل تمیز باشند (اختلاف رنگ) ، این اختلاف نباید آنچنان باشد که بیش از سنگ های باستانی جلب توجه نماید. هاشور ، تاریخ و رقم زمان الحاق شاخص هایی هستند که می توانند در تشخیص قطعات الحاقی جدید راهنمای خوبی باشند بهتر است این سنگ ها از نزدیکی معادن باستانی استخراج شوند."[14][14]
صفه مسجد سلیمان ، کنگاور ، پاسارگاد ، تکاب ، معبد آناهیتا از نمونه آثار ساخته شده به روش سنگچین بدون ملات می باشند که روش مرمتی آناستیلوز در این موارد به کار گرفته شده است.
7)جایگیری قطعات در کنار هم
8)استفاده از محورهای نگهدارنده در وصالی
از پاره یابی تا نگهداری:
به علت تنوع قطعات و یکسان بودن مراحل از پاره یابی تا وصالی ابتدا به توضیح این مراحل پرداخته ، زیرا به طور کلی می توان مراحل عملی وصالی و حفاظت از یک اثر تاریخی سنگی را به مراحل زیر تقسیم کرد :
الف ) پاره یابی و حمل قطعات
ب ) آسیب شناسی
ج ) طراحی داربست و ابزار بالا برنده
د ) طبله زدایی و شستشو
ه ) استحکام بخشی اولیه (در صورت لزوم)
و ) وصالی موقت
ز ) وصالی و استحکام بخشی قطعات به یکدیگر
ح ) استحکام بخشی ( تثبیت )
ط ) حفاظت و نگهداری
الف) پاره یابی و حمل قطعات :
برای شروع ابتدا باید به مطالعات تصویری در مورد قطعات پایه (قطعه ای که قرار است قطعات دیگر به آن اضافه شوند ) پرداخت. پیگیری مطالعات بصری می تواند کمک بزرگی به پاره یابی و دوباره چینی قطعات متلاشی و گردآوری در کارگاه وصالی باشد. در مواردی که قطعات بر اساس نوع تزئین در محل استقرار جمع آوری و آرشیو شده اند تجسسس و مراجعه به آنها و نهایتا عمل پاره یابی آسان تر است. رنگ ، بافت ، برآمدگی ها و فرورفتگی ها ، ادامه خطوط در نقوش ، رگه های ناخالصی و جای بست ها می توانند در پاره یابی راهنماهای اصلی باشند.
پاره یابی قطعات سنگی براساس وزن قطعات به دو دسته تقسیم می شوند :
1.قطعات سبک
2.قطعات سنگین
قطعات سبک:
به آن دسته از قطعات سنگی اطلاق می شود که حمل آنها به راحتی توسط فرد یا افراد انجام گیرد. در پاره یابی این دسته از قطعات سنگی می توان قطعاتی را که احتمالا به هم مربوط می شوند را برای وصالی آزمایشی به محل کارگاه حمل کرد.
قطعات سنگین:
به آن دسته از قطعات سنگی گفته می شود که در جابجایی و بلند کردن قطعات نیاز به ابزار مکانیکی ( مانند جک ، جرثقیل و اهرم ) باشد. در مورد قطعات سنگین می توان از بخشی که ممکن است به قطعه دیگر وصل شود و دو قطعه از یکدیگر فاصله دارند ، با گل رس قالب گرفت و برای آزمایش وصالی ، پای قطعه ای دیگر برد و پس از اطمینان از جذب شدن فرو رفتگی یا برآمدگی قالب گیری شده قطعات را به کارگاه وصالی حمل کرد.
حمل قطعات پاره یابی شده :
پس از مطالعه و بررسی وضعیت موجود قطعات شکسته شده عنصر معماری مورد نظر و حدفاصل آن تا کارگاه وصالی یا اثر در دست تعمیر به تناسب وزن و شدت فرسایش قطعات فروافتاده ، توسط تخته ، کابل فولادی و کلیپس و مهارکش قطعات بسته بندی و درصورتی که قطعه مورد نظر وزین باشد حدفاصل محل پیدا شدن قطعه تا کارگاه فرسایش به حدی باشد که احتمال رسیدن آسیب توسط جک
9) طبله زدایی و شستشوی سنگ
10) وصالی واستحکام بخشی قطعات به
یکدیگر
به نقطه مهار شده وجود داشته باشد ، بایستی توسط ریل و یا تخته و صابون قطعات را حمل کرد.
نیروی لازم برای کشیدن قطعه توسط جرثقیل یا جک وارد می شود.
آسیب شناسی :
مشخص شود که آسیب های این نوع سنگ در ارتباط با محیط اطراف از چند نوعند ، فیزیکی ، شیمیایی یا مکانیکی سپس سیاست مرمتی لازم را جهت حفاظت و نگهداری اتخاذ کرد.
11) مرحله وصالی موقت
12)انجام مرحله وصالی موقت
13) پانوراما از کاخ در پاسارگاد،در سمت راست سنگ های ستون ها جهت وصالی شماره گذاری شده اند.
"مکانیزم پوسیدگی سنگ ها در تخت جمشید :
عموما پوسیدگی سنگ ها در تخت جمشید بخاطر حل شدن جز به جز کلسیت در اثر نفوذ آب است ، بدین صورت که آب در سطح و میان سنگ جریان یافته ، کلسیت بلورین آن رسوب کرده و آب آن از سطح روباز تبخیر می شود. تمام سنگ هایی که هخامنشیان به کار برده اند سنگ آهک سخت و فشرده است که حداقل 99% کلسیت در آنها موجود است. عکس های میکروسکوپی که از سطوح تازه شکسته شده تهیه شده است می تواند طبیعت کلسیتی سنگ های تخت جمشید را به خوبی نشان دهد.
اثر مستقیم فرسایش آب :
سنگ های کلسیتی هنگامیکه در معرض هوا قرار گیرند پس از مدت معینی ترک ها و شیارهایی در امتداد طول آنها بوجود می آید ، این نوع از پوسیدگی
14) پانوراما از زندان سلیمان در پاسارگاد.
به وفور در تخت جمشید مشاهده می شود. این سوراخ ها ، ترک ها و مجراها در جهتی قرار می گیرند که آب باران در طول آن جهت پیدا کرده و این کار تحت تاثیر نیروی ثقل زمین انجام می گیرد. وضع و حالت دانه های کانی در سنگ هوازده نسبت به قبلش تغییر کرده به این دلیل که آب در سراسر سنگ به طرف پایین جریان یافته ، بر روی دانه های کلسیت اثر گذاشته و مجراهایی را در میان آنها ایجاد میکند.
15) پانوراما از کاخ اختصاصی در پاسارگاد.
16)تثبیت نهایی وصالی
17)شماره گذاری قطعات سنگی
طبله زدایی و شستشو :
پاکسازی شامل زدودن قطعات از
آلوده کننده هایی است که می توانند روند تخریب را در سنگ تسریع بخشند ، که باید به نکات زیر توجه داشت :
1.ساختار شیمیایی و معدنی آلودگی
2.وضعیت سنگ از لحاظ فرسودگ
3.ساختار و جنس سنگ
روش های تمیز کردن را می توان بر اساس اصول یا تکنیک مورد استفاده تقسیم بندی نمود :
1.روش های آبی :
آب پاشی ، پوش آب پاشی با فشار یا بدون فشار ، پاشیدن ذرات بسیار ریز آب و بخار.
2.روش های مکانیکی :
گرد پاشی تر ، گرد پاشی خشک ، ریز گرد پاشی.
روش های شیمیایی :
محلول های اسیدی و قلیایی.
4.پمادهای جاذب گل رس وخمیر های ژلاتینی
5.روش های حرارتی :
لیزر ضرباتی
استحکام بخشی اولیه قطعات :
در این مرحله قطعاتی که نیاز به استحکام بخشی دارند ، استحکام می یابند تا زمانی که به قطعات دیگر وصالی می شوند ، ضایعات بعدی را به دنبال نداشته باشند.
وصالی و استحکام بخشی قطعات به یکدیگر :
وصالی یعنی اتصال مجدد قطعات متلاشی شده با رعایت اصول به یکدیگر ، این عمل با استفاده از انواع چسب ها نظیر طبیعی و مصنوعی و محورهای نگهدارنده ( مفتول ها ) امکان پذیر می گردد.
در قطعاتی که به صورت افقی توسط محورهای نگهدارنده وصالی می شوند ، حتما نیاز به سوراخ سرتاسری ومفتول دو سر مهره و واشر دار فولادی است ، در بعضی موارد مثلا سردرها که قطعات سنگین ترند از تیرهای آهنی استفاده می شود همچنین از یک ماده پر کننده در اطراف استفاده می شود.
استحکام بخشی (تثبیت ) :
پس از پاک شدن سنگ ها معمولا لازم است که سطح آن ها تقویت شود. تزریق با موم ، تزریق رزین یا صمغ ، تزریق حجمی ( مکشی ) ، تزریق استر سیلکون از انواع روش های مورد استفاده می باشند."
نتیجه*گیری:
برنامه مرمت محدودیت زمانی نمی پذیرد گاهی در عمل مرمت به قطعاتی برمی*خوریم که ماه ها و یا حتی سالها وقت برای مرمت و حفاظت و نگهداری نیاز دارند. و هر گونه برنامه زمانی و محدودیت زمانی می تواند باعث اشتباهات جبران ناپذیر گردد. تمام اعمال ما در مرمت باید عاقبت اندیشانه باشد و فراموش نکنیم که صاحبان و وارثان آثار نیستیم، ما واسطه*ای بین گذشته و آینده هستیم تا آثار را از گذشتگانی که صاحب این آثار نماندند به آیندگانی که صاحب این آثار نخواهند ماند وا گذاریم.
مرمت عملی است که باید با همکاری و همفکری "گروهی" صورت گیرد. در خصوص مرمت آناستیلوز در بسیاری از محوطه*های تاریخی مانند شوش، پاسارگارد، ... بسیاری از سنگ*ها به صورت رها شده باقی مانده*اند که در اثر گذشت زمان و فرسایش تدریجی غیر قابل برگشت خواهند شد. در نتیجه به کمک مرمت آناستیلوز می*توان این قطعات سنگی را به حالت اولیه و یا تجسم حالت اولیه درآورد.
منابع :
1- صمدی، یونس: مجموعه قوانین، مقررات، آیین نامه ها، بخشنامه ها و معاهدات میراث فرهنگی کشور، چاپ اول، بهار 1383.
2- حبیبی، سید محسن و مقصودی، ملیحه: مرمت شهری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1384.
3- رضازاده، مجتبی( ترجمه و تالیف)، تاریخ مرمت معرفی و صاحبنظران و قوانین مرمتی آثار هنری و مراکز تاریخی شهرها،جزوه درسی، مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری، تهران 1385.
4- سامی، علی: گزارش مرمت در پاسارگاد. سال 1379 .
5- scirus.com.... state of conservation of specific word heritage properties
6- منبع تصاویر ، دفتر فنی پاسارگاد.
7- بریت تیلیا، ان، بررسی و مرمت در تخت جمشید و .. ، کرامت الله افسر، ایزمئو، رم، 1972 میلادی
8- مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
9- Fielden , Bernard M-Conservation of Historic Buildings "Anastylosis as a method of presenting ruins" - Bu Her Worths London 1989.
نگارش : مونا امین زاده*
زیر نظر : دکتر بهنام پدرام[1][1]
کلید واژگان :
آناستیلوز ، بناهای سنگچین بدون ملات ، آناستیلوزیس با وصالی قائم ، آناستیلوزیس با وصالی افقی ، نگهداری تا پاره یابی ، طبله زدایی و شستشو، استحکام بخشی اولیه ، وصالی موقت ، تثبیت ، حفاظت و نگهداری ، مکانیزم پوسیدگی سنگ ها .
منبع: نقش ونگار
آناستیلوز
چکیده :
آناستیلوز روش مرمتی است که در مورد برپایی مجدد آثار سنگی که به روش سنگ چین بدون ملات ساخته شده اند و بیشتر در مورد حفظ ، نگهداری ، تداوم و القای بصری از دوران حیات اصلی یک اثر به کار گرفته می شود و حتی الامکان نباید با " دوباره سازی" همراه باشد و همچنین با بازسازی سبکی مترادف نیست .باید قبول کرد که هر اقدام برای آناستیلوز پتانسیل اشتباه بودن را دارد به همین دلیل کار باید قابل برگشت باشد که اگر بعدها شواهد بهتر یا بیشتری (جدیدتری) روشن شود آناستیلوزیس انجام شده قابل تغییر و اصلاح باشد. حالت*های آناستیلوز در عمل به دو صورت می*باشد. مرمت آناستیلوزیس با وصالی قائم که در این نوع نیاز به چسب*ها و محورهای نگهدارنده لزوم پیدا می*کند. گاهی قطعه یا قطعات پایینی که قرار است وزن قطعات بالایی را تحمل کنند نیاز به استحکام بخشی دارند.
مرمت آناستیلوزیس با وصالی افقی در این نوع قطعات به صورت جانبی به یکدیگر متصل می*شوند. وصالی این قطعات معمولا به چسب*ها و نگهدارنده قوی نیاز دارد. صفه مسجد سلیمان ، کنگاور ، پاسارگاد ، تکاب ، معبد آناهیتا از نمونه آثار ساخته شده به روش سنگچین بدون ملات می باشند که روش مرمتی آناستیلوز در این موارد به کار گرفته شده است
.مرحله اول:
پاره یابی و حمل قطعات می*باشد. برای شروع ابتدا باید به مطالعات تصویری در مورد قطعات پایه (قطعه*ای که قرار است قطعات دیگر به آن اضافه شوند ) پرداخت.
مرحلة دوم :
آسیب شناسی مشخص شود که آسیب های این نوع سنگ در ارتباط با محیط اطراف چند نوعند، فیزیکی، شیمیایی یا مکانیکی . مرحله سوم: طبله زدایی و شستشو می*باشد.
پاکسازی شامل زدودن قطعات از آلوده کننده*هایی است که می*توانند روند تخریب را در سنگ تسریع بخشند. مرحله چهارم استحکام بخشی اولیه قطعات : در این مرحله قطعاتی که نیاز به استحکام بخشی دارند ، استحکام می یابند تا زمانی که به قطعات دیگر وصالی می شوند، ضایعات بعدی را به دنبال نداشته باشند. مرحلة آخر وصالی و استحکام بخشی قطعات به یکدیگر:وصالی یعنی اتصال مجدد قطعات متلاشی شده با رعایت اصول به یکدیگر ، این عمل با استفاده از انواع چسب ها نظیر طبیعی و مصنوعی و محورهای نگهدارنده ( مفتول*ها ) امکان پذیر می گرد
مقدمه:
با توجه به استفاده و کاربرد مرمت آناستیلوز در بناهای تاریخی سنگی اهمیت بررسی این نوع از مرمت و پرداختن به شواهدی از کاربرد آن ضروری می باشد. اکثر بناهای تاریخی مربوط به دوران پیش از اسلام همچنین محوطه ها و بناهای شاخص مانند تخت جمشید، پاسارگاد، معبد آناهیتا و... سنگچین بدون ملاط( با بستهای فلزی ) می باشد. در منشور آتن (1931)، فصل ششم اشاره می شود به این مسئله که:" در خرابه ها حفاظت دقیق و همراه با وسواس ضروری است و باید درصورت امکان اقداماتی جهت اعاده وضعیت قبلی قطعات اصلی که قابل اصلاح است، (آناستیلوز) انجام پذیرد." و در دنباله این موضوع در منشور ونیز (مه 1964)، ماده 15 آمده،" در ویرانه ها هرگونه اقدام به بازسازی ممنوع است فقط عملیات آناستیلوز به معنای سوارکردن مجدد قسمت های جدا شده و موجود در محل مجاز است." که در شروع بررسی مورد توجه است.
دستیابی به راهکارهایی جهت مرمت آناستیلوز در بناهای سنگی ایران با توجه به موارد موجود در قطعنامه ها از اهمیت بسیاری برخوردار است.
"آناستیلوز چیست ؟
یکی از ساده ترین شیوه های مرمت در ظاهر و در عین حال مشکل ترین شیوه مرمت (که به نوع آثار و شیوه ساخت اثر اتخاذ میگردد ) می باشد.
ریشه یابی تحت الفظی آناستیلوزیس :
از سه جزء تشکیل شده است. جزء اصلی stylo یا style ، پیشوند ana ، پسوند sis که همگی ریشه یونانی لاتینی دارند.
. stylo: ستون ، زائده ، عضو ستونی ، سبک ، شیوه ، روش ، قلم ، میله...
"Ana"[2][2] : بالا ، به طرف بالا ، ( دوباره ، از نو ).
sis : اسم حالت و یا حالت به خصوصی.
بر گرداندن فرم و سبک یک اثر سنگی با کمک قطعات فرو ریخته.
در صورتی که styloبه معنای ستون یا زائده ستونی باشد ، نامگذاری این شیوه از بر پایی قطعات یک ستون فروریخته که دوباره بالا گذاشته شده یا از نو در محل اصلی شان گذاشته شده اند حالت گرفته است."[3][3]
"آناستیلوزیس به عنوان یک روش برای ارائه آثار غیر عملکرد دوباره .
خطر آناستیلوزیس این است که امکان دارد نحوه پیشرفت یک فاز فدای فاز دیگر شود، ( ادوار بر اثر ارزش و غنای سبکی و ارزش هنری در الویت قرار گیرند ). همانطور که احیای یک کلیسا می تواند باعث اکتشافات دوره های قبل و پیش آمدن مسائل بحث انگیزی باشد.
هنگامیکه ویرانه ها مربوط به یک دوره خاص باشد ، ساده تر است ولی هرگز بسیار ساده نیست اغلب با اتکا به شواهد چند راه حل می توان ارائه نمود.
مسلما آناستیلوز توام با خطاست چرا که بر پا کردن قطعات پراکنده سنگ ها را نمی توان هرگز دقیقا درست انگاشت.
مثال های زیادی در این مورد میتوان گفت یکی از اولینشان کار "سرآرتورایوانز"[4][4] است که سعی کرد قسمت ها یی از کاخ " کنوسوس"[5][5] را دوباره بر پا کند.
باستانشناسان امروز میگویند که او اشتباه کرده است ولی توریست های بیشماری که به جزیره "کرت"[6][6] میروند از او متشکرند به خاطر اینکه حس فضا را میتوانند درک کنند.
شاید شاخص ترین نمونه آناستیلوز برپایی قسمت هایی از رواق " پارتنون"[7][7] است در سردر" نایک آپتروس"[8][8] دوام مرمر "پنتلیک"[9][9] عامل نجات دهنده بود در حالیکه بیشتر مصالح در اثر انفجار فرسوده و خراب شده اند .مشکل مقامات یونانی این است که چگونه اشتباهات مرمتگران پیشین را جبران کنند. آنها تکنیک ها و مصالح غیر قابل برگشتی را استفاده کرده اند که قدرت تحرک را از مرمتگران امروز می گیرد. باید قبول کرد که هر اقدام برای آناستیلوز پتانسیل اشتباه بودن را دارد به همین دلیل کار باید قابل برگشت باشد که اگر بعدها شواهد بهتر یا بیشتری (جدیدتری) روشن شود آناستیلوزیس انجام شده قابل تغییر و اصلاح باشد.
مساله آناستیلوزیس که در مجمع آتن مطرح شده بود به عنوان یک روش امکان پذیر در بازسازی نوعی از خرابه ها مورد قبول واقع شده بود. در این نوع از خرابه ها که دقت زیادی را در حفظ آنها ایجاب می کند و تمایل به استفاده از قطعات اصلی که ممکن است پاره یابی شده باشند وجود دارد هر زمان که این امر میسر گردد میتوان از مواد جدید نیز سود جست ، در صورتی که در کلیه مراحل ساخت ملحقات جدید قابل تشخیص باشد.
معادل کلمه آناستیلوز در زبان انگلیسی (recomposition) می باشد.
اصطلاح تحت الفظی آناستیلوزیس :
ستونی را از حالت خوابیده به صورت ایستاده درآوردن.
همان گونه که گفته شد ، این اصطلاح درباره بناهای سنگی یونانی و رومی و قرون وسطایی به کار رفته است ولی امروزه بیانی عام دارد و درباره تمام آثار منقول و غیر منقول مرکب از مصالح مختلف به کار می رود. به جای کلمه آناستیلوز می توان از ترکیب دوباره استفاده کرد.آناستیلوز روش مرمتی است که در مورد برپایی مجدد آثار سنگی که به روش سنگ چین بدون ملات ساخته شده اند و بیشتر در مورد حفظ ، نگهداری ، تداوم و القای بصری از دوران حیات اصلی یک اثر به کار گرفته می شود و حتی الامکان نباید با " دوباره سازی"همراه باشد و همچنین با بازسازی سبکی مترادف نیست مگر در مواردی خاص که تمامی قطعات و اجزای یک اثر موجود باشد."
1) اتصال سنگ های بدون ملات
به وسیله بست های دم چلچله ای
در تخت جمشید
"حالت های آناستیلوز در عمل :
آناستیلوزیس با توجه به سابقه و سرچشمه نامگذاری این شیوه مرمتی ( که مفهوم بر پا کردن دوباره عناصر معماری را در امتداد قائم در خود دارد ) معمولا در دو حالت قائم و افقی ( به تلفیقی از هر دو ) صورت می گیرد. در یک نگاه دقیق و کمی تامل در اصطلاح آناستیلوزیس معلوم می شود که نوع قائم بیشتر با تعاریف و شکل کلاسیک آن مطابقت
دارد ، تا نوع افقی ، تجزیه این اصطلاح ( ana-stylo-sis ) بر ما روشن می سازد که این شیوه در هنگام نام گیری درباره یک ستون فرو ریخته اعمال شده و این نام را به خود گرفته است. البته اگر منظور از ستیلو (stylo ) در این اصطلاح، سبک و شیوه باشد باز هم ستون ها می توانند به عنوان شاخص های سبک و شیوه ها مدنظر باشند."
"مرمت آناستیلوزیس با وصالی قائم :
نیاز به چسب ها و محورهای نگهدارنده لزوم پیدا می کند. گاهی قطعه یا قطعات پایینی که قرار است وزن قطعات بالایی را تحمل کنند نیاز به استحکام بخشی دارند ، در مورد قطعات کاملا فرسوده شده بنا به ارزشی که قطعات بعدی دارند ( و میزان فرسایش قطعات پایینی) می توان در اتصال قطعات به یکدیگر از جایگزین کردن قطعات جدید کمک گرفت قطعات الحاقی جدید از اهمیت خاصی در آناستیلوز قائم عناصر معماری برخوردارند. نمونه های این حالت آناستیلوز می توان چهار صفه مقابل آرامگاه اردشیر سوم ، گاوهای نگهبان دروازه نیمه تمام ، سردرها و تاج سردرهای جناح حرمسرا ،جرز شرقی از ایوان جنوبی کاخ تچر ، در تخت جمشید را نام برد.
مرمت آناستیلوز با وصالی افقی :
در این نوع قطعات به صورت جانبی به یکدیگر متصل می شوند. وصالی این قطعات معمولا به چسب ها و محورهای نگهدارنده قوی ( که بنا به وزن و شکل قطعات انتخاب می شوند ) نیاز دارد. سطح تراز و جرثقیل های با حرکت عمودی و افقی از اهم ابزار کارگاه وصالی می*باشند. از نمونه های مرمت آناستیلوز با وصال افقی می توان درگاه شرقی دروازه ملل ، درگاه ضلع جنوب شرقی و غربی از تالار صد ستون ، قلمه ستون*های ایوان شرقی از کاخ آپادانا را نام برد."
6) قرار دادن قطعات سنگی در جای اصلی شان
"برای استحکام و جذب شدن قطعات در چنین عملیاتی باید از ابزار کلاف بندی ( مانند کابل های فولادی و...) کمک گرفت. بهتر است که محورهای نگه دارنده و مواد پرکننده مشخص بوده و دارای استحکام لازم باشند.
قطعات جدید معمولا به سه دلیل در خلال عملیات آناستیلوز اضافه می شوند:
1.جایگزین شدن به جای قطعات مجهول برای اتصال یک قطعه به قطعه دیگر.
2.ادامه خطوط و زیبایی در ظاهر عناصر.
3.کمک به ایجاد هاله ای از حجم اولیه.
قطعات الحاقی در هر حالتی باید از قطعات باستانی قابل تمیز باشند (اختلاف رنگ) ، این اختلاف نباید آنچنان باشد که بیش از سنگ های باستانی جلب توجه نماید. هاشور ، تاریخ و رقم زمان الحاق شاخص هایی هستند که می توانند در تشخیص قطعات الحاقی جدید راهنمای خوبی باشند بهتر است این سنگ ها از نزدیکی معادن باستانی استخراج شوند."[14][14]
صفه مسجد سلیمان ، کنگاور ، پاسارگاد ، تکاب ، معبد آناهیتا از نمونه آثار ساخته شده به روش سنگچین بدون ملات می باشند که روش مرمتی آناستیلوز در این موارد به کار گرفته شده است.
7)جایگیری قطعات در کنار هم
8)استفاده از محورهای نگهدارنده در وصالی
از پاره یابی تا نگهداری:
به علت تنوع قطعات و یکسان بودن مراحل از پاره یابی تا وصالی ابتدا به توضیح این مراحل پرداخته ، زیرا به طور کلی می توان مراحل عملی وصالی و حفاظت از یک اثر تاریخی سنگی را به مراحل زیر تقسیم کرد :
الف ) پاره یابی و حمل قطعات
ب ) آسیب شناسی
ج ) طراحی داربست و ابزار بالا برنده
د ) طبله زدایی و شستشو
ه ) استحکام بخشی اولیه (در صورت لزوم)
و ) وصالی موقت
ز ) وصالی و استحکام بخشی قطعات به یکدیگر
ح ) استحکام بخشی ( تثبیت )
ط ) حفاظت و نگهداری
الف) پاره یابی و حمل قطعات :
برای شروع ابتدا باید به مطالعات تصویری در مورد قطعات پایه (قطعه ای که قرار است قطعات دیگر به آن اضافه شوند ) پرداخت. پیگیری مطالعات بصری می تواند کمک بزرگی به پاره یابی و دوباره چینی قطعات متلاشی و گردآوری در کارگاه وصالی باشد. در مواردی که قطعات بر اساس نوع تزئین در محل استقرار جمع آوری و آرشیو شده اند تجسسس و مراجعه به آنها و نهایتا عمل پاره یابی آسان تر است. رنگ ، بافت ، برآمدگی ها و فرورفتگی ها ، ادامه خطوط در نقوش ، رگه های ناخالصی و جای بست ها می توانند در پاره یابی راهنماهای اصلی باشند.
پاره یابی قطعات سنگی براساس وزن قطعات به دو دسته تقسیم می شوند :
1.قطعات سبک
2.قطعات سنگین
قطعات سبک:
به آن دسته از قطعات سنگی اطلاق می شود که حمل آنها به راحتی توسط فرد یا افراد انجام گیرد. در پاره یابی این دسته از قطعات سنگی می توان قطعاتی را که احتمالا به هم مربوط می شوند را برای وصالی آزمایشی به محل کارگاه حمل کرد.
قطعات سنگین:
به آن دسته از قطعات سنگی گفته می شود که در جابجایی و بلند کردن قطعات نیاز به ابزار مکانیکی ( مانند جک ، جرثقیل و اهرم ) باشد. در مورد قطعات سنگین می توان از بخشی که ممکن است به قطعه دیگر وصل شود و دو قطعه از یکدیگر فاصله دارند ، با گل رس قالب گرفت و برای آزمایش وصالی ، پای قطعه ای دیگر برد و پس از اطمینان از جذب شدن فرو رفتگی یا برآمدگی قالب گیری شده قطعات را به کارگاه وصالی حمل کرد.
حمل قطعات پاره یابی شده :
پس از مطالعه و بررسی وضعیت موجود قطعات شکسته شده عنصر معماری مورد نظر و حدفاصل آن تا کارگاه وصالی یا اثر در دست تعمیر به تناسب وزن و شدت فرسایش قطعات فروافتاده ، توسط تخته ، کابل فولادی و کلیپس و مهارکش قطعات بسته بندی و درصورتی که قطعه مورد نظر وزین باشد حدفاصل محل پیدا شدن قطعه تا کارگاه فرسایش به حدی باشد که احتمال رسیدن آسیب توسط جک
9) طبله زدایی و شستشوی سنگ
10) وصالی واستحکام بخشی قطعات به
یکدیگر
به نقطه مهار شده وجود داشته باشد ، بایستی توسط ریل و یا تخته و صابون قطعات را حمل کرد.
نیروی لازم برای کشیدن قطعه توسط جرثقیل یا جک وارد می شود.
آسیب شناسی :
مشخص شود که آسیب های این نوع سنگ در ارتباط با محیط اطراف از چند نوعند ، فیزیکی ، شیمیایی یا مکانیکی سپس سیاست مرمتی لازم را جهت حفاظت و نگهداری اتخاذ کرد.
11) مرحله وصالی موقت
12)انجام مرحله وصالی موقت
13) پانوراما از کاخ در پاسارگاد،در سمت راست سنگ های ستون ها جهت وصالی شماره گذاری شده اند.
"مکانیزم پوسیدگی سنگ ها در تخت جمشید :
عموما پوسیدگی سنگ ها در تخت جمشید بخاطر حل شدن جز به جز کلسیت در اثر نفوذ آب است ، بدین صورت که آب در سطح و میان سنگ جریان یافته ، کلسیت بلورین آن رسوب کرده و آب آن از سطح روباز تبخیر می شود. تمام سنگ هایی که هخامنشیان به کار برده اند سنگ آهک سخت و فشرده است که حداقل 99% کلسیت در آنها موجود است. عکس های میکروسکوپی که از سطوح تازه شکسته شده تهیه شده است می تواند طبیعت کلسیتی سنگ های تخت جمشید را به خوبی نشان دهد.
اثر مستقیم فرسایش آب :
سنگ های کلسیتی هنگامیکه در معرض هوا قرار گیرند پس از مدت معینی ترک ها و شیارهایی در امتداد طول آنها بوجود می آید ، این نوع از پوسیدگی
14) پانوراما از زندان سلیمان در پاسارگاد.
به وفور در تخت جمشید مشاهده می شود. این سوراخ ها ، ترک ها و مجراها در جهتی قرار می گیرند که آب باران در طول آن جهت پیدا کرده و این کار تحت تاثیر نیروی ثقل زمین انجام می گیرد. وضع و حالت دانه های کانی در سنگ هوازده نسبت به قبلش تغییر کرده به این دلیل که آب در سراسر سنگ به طرف پایین جریان یافته ، بر روی دانه های کلسیت اثر گذاشته و مجراهایی را در میان آنها ایجاد میکند.
15) پانوراما از کاخ اختصاصی در پاسارگاد.
16)تثبیت نهایی وصالی
17)شماره گذاری قطعات سنگی
طبله زدایی و شستشو :
پاکسازی شامل زدودن قطعات از
آلوده کننده هایی است که می توانند روند تخریب را در سنگ تسریع بخشند ، که باید به نکات زیر توجه داشت :
1.ساختار شیمیایی و معدنی آلودگی
2.وضعیت سنگ از لحاظ فرسودگ
3.ساختار و جنس سنگ
روش های تمیز کردن را می توان بر اساس اصول یا تکنیک مورد استفاده تقسیم بندی نمود :
1.روش های آبی :
آب پاشی ، پوش آب پاشی با فشار یا بدون فشار ، پاشیدن ذرات بسیار ریز آب و بخار.
2.روش های مکانیکی :
گرد پاشی تر ، گرد پاشی خشک ، ریز گرد پاشی.
روش های شیمیایی :
محلول های اسیدی و قلیایی.
4.پمادهای جاذب گل رس وخمیر های ژلاتینی
5.روش های حرارتی :
لیزر ضرباتی
استحکام بخشی اولیه قطعات :
در این مرحله قطعاتی که نیاز به استحکام بخشی دارند ، استحکام می یابند تا زمانی که به قطعات دیگر وصالی می شوند ، ضایعات بعدی را به دنبال نداشته باشند.
وصالی و استحکام بخشی قطعات به یکدیگر :
وصالی یعنی اتصال مجدد قطعات متلاشی شده با رعایت اصول به یکدیگر ، این عمل با استفاده از انواع چسب ها نظیر طبیعی و مصنوعی و محورهای نگهدارنده ( مفتول ها ) امکان پذیر می گردد.
در قطعاتی که به صورت افقی توسط محورهای نگهدارنده وصالی می شوند ، حتما نیاز به سوراخ سرتاسری ومفتول دو سر مهره و واشر دار فولادی است ، در بعضی موارد مثلا سردرها که قطعات سنگین ترند از تیرهای آهنی استفاده می شود همچنین از یک ماده پر کننده در اطراف استفاده می شود.
استحکام بخشی (تثبیت ) :
پس از پاک شدن سنگ ها معمولا لازم است که سطح آن ها تقویت شود. تزریق با موم ، تزریق رزین یا صمغ ، تزریق حجمی ( مکشی ) ، تزریق استر سیلکون از انواع روش های مورد استفاده می باشند."
نتیجه*گیری:
برنامه مرمت محدودیت زمانی نمی پذیرد گاهی در عمل مرمت به قطعاتی برمی*خوریم که ماه ها و یا حتی سالها وقت برای مرمت و حفاظت و نگهداری نیاز دارند. و هر گونه برنامه زمانی و محدودیت زمانی می تواند باعث اشتباهات جبران ناپذیر گردد. تمام اعمال ما در مرمت باید عاقبت اندیشانه باشد و فراموش نکنیم که صاحبان و وارثان آثار نیستیم، ما واسطه*ای بین گذشته و آینده هستیم تا آثار را از گذشتگانی که صاحب این آثار نماندند به آیندگانی که صاحب این آثار نخواهند ماند وا گذاریم.
مرمت عملی است که باید با همکاری و همفکری "گروهی" صورت گیرد. در خصوص مرمت آناستیلوز در بسیاری از محوطه*های تاریخی مانند شوش، پاسارگارد، ... بسیاری از سنگ*ها به صورت رها شده باقی مانده*اند که در اثر گذشت زمان و فرسایش تدریجی غیر قابل برگشت خواهند شد. در نتیجه به کمک مرمت آناستیلوز می*توان این قطعات سنگی را به حالت اولیه و یا تجسم حالت اولیه درآورد.
منابع :
1- صمدی، یونس: مجموعه قوانین، مقررات، آیین نامه ها، بخشنامه ها و معاهدات میراث فرهنگی کشور، چاپ اول، بهار 1383.
2- حبیبی، سید محسن و مقصودی، ملیحه: مرمت شهری، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم، 1384.
3- رضازاده، مجتبی( ترجمه و تالیف)، تاریخ مرمت معرفی و صاحبنظران و قوانین مرمتی آثار هنری و مراکز تاریخی شهرها،جزوه درسی، مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری، تهران 1385.
4- سامی، علی: گزارش مرمت در پاسارگاد. سال 1379 .
5- scirus.com.... state of conservation of specific word heritage properties
6- منبع تصاویر ، دفتر فنی پاسارگاد.
7- بریت تیلیا، ان، بررسی و مرمت در تخت جمشید و .. ، کرامت الله افسر، ایزمئو، رم، 1972 میلادی
8- مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
9- Fielden , Bernard M-Conservation of Historic Buildings "Anastylosis as a method of presenting ruins" - Bu Her Worths London 1989.
نگارش : مونا امین زاده*
زیر نظر : دکتر بهنام پدرام[1][1]
کلید واژگان :
آناستیلوز ، بناهای سنگچین بدون ملات ، آناستیلوزیس با وصالی قائم ، آناستیلوزیس با وصالی افقی ، نگهداری تا پاره یابی ، طبله زدایی و شستشو، استحکام بخشی اولیه ، وصالی موقت ، تثبیت ، حفاظت و نگهداری ، مکانیزم پوسیدگی سنگ ها .
منبع: نقش ونگار
آخرین ویرایش:
Similar threads
Similar threads
-
[مقالات مرمت ابنیه] - مروری بر نمک زدایی ابنیه و یادبودهای سنگی به روش ضمادگذاری- شروع شده توسط M I N A
- پاسخ ها: 0
-
[مقالات مرمت ابنیه] - حفاظت و توسعه در ایران، تجزیه و تحلیل تجارب مرمت در بافت های با ارزش شهرهای تاریخی ایران- شروع شده توسط Maryam.PZ
- پاسخ ها: 0
-
[مقالات مرمت ابنیه] - بررسی و تبیین سیر تحول سیاست ها و برنامه های حفاظت از میراث فرهنگی، بازه زمانی سال 1357 تا 1391
- شروع شده توسط Maryam.PZ
- پاسخ ها: 0
-
[مقالات مرمت ابنیه] - شناخت ساختار کالبدی قلعه روستای خورانق با رویکرد تأثیرپذیری از الگوهای رفتاری
- شروع شده توسط Maryam.PZ
- پاسخ ها: 0
-
[مقالات مرمت ابنیه] - تدوین چهارچوب مفهومی حفاظت و بازآفرینی یکپارچه در بافت های فرهنگی - تاریخی
- شروع شده توسط Maryam.PZ
- پاسخ ها: 0