مراحل مختلف برای چاپ یک کتاب
صفحه آرایی:
منظور از صفحه آرایی، تنظیم ابعاد صفحات، تنظیم پاراگراف ها، فصل بندی کتاب، شماره گذاری صفحات با رعایت زوج و فرد و نحوه قرار گرفتن آنها در کتاب، تنظیم پابرگ ها و ...... می باشد. صفحه آرایی در برنامه های مختلفی قابل انجام است، ولی برای چاپ کتاب بهترین برنامه Indesign می باشد.
دریافت شابک:
اولین قدم دریافت شابک از خانه شابک است. به طور معمول ناشران شابک را به صورت گروهی از اداره شابک دریافت می کنند. به این ترتیب برای هر کتاب رسیده یکی از شماره های شابک دریافتی را اختصاص می دهند و پس از تکمیل فرم شابک (جدولی که برابر هر شماره شابک نام کتاب چاپ شده قرار گرفته است) را به انضمام کتاب های چاپ شده به شابک ارائه می نمایند. اما برخی از ناشران که مجوز نشر ندارند، به صورت موردی از اداره شابک، شماره شابک را دریافت و در کتاب درج می نمایند. این ناشران نیز بعد از چاپ کتاب، باید ۵ نمونه از کتاب را به اداره شابک تحویل دهند.
دریافت فهرست نویسی کتابخانه ملی (فیپا):
بعد از درج شماره شابک در شناسنامه کتاب، فایل صفحه آرایی شده به همراه اطلاعات مولف و فرم تکمیل شده درخواست فهرست نویسی به کتابخانه ملی ارسال می شود. به طور متوسط فیپا یک هفته تا ۱۰ روز بعد از ارائه به متقاضی تحویل داده می شود. متقاضی باید همه اطلاعات فیپای دریافتی را در صفحات اولیه کتاب (جایی که برای شناسنامه در نظر گرفته شده است) درج کند.
مراحل درخواست فیپا
1. دریافت شناسه کاربری و رمز عبور از بخش فیپا توسط ناشر
2. وارد شدن به صفحه سایت ارسال با استفاده از شناسه کاربری و رمز عبور
3. تكميل فرم پرسشنامه و الحاق فایل کتاب به پرسشنامه
4. ارسال پرسشنامه و فایل و دریافت کد رهگیری توسط سیستم
5. بررسي و كنترل فرم توسط بخش فیپا
6. در صورت ناقص بودن درخواست یا مشاهده ایراد، تماس با ناشر و برطرف کردن ابهام
7. ثبت درخواست ناشر در سیستم و ارسال رکورد به فهرست نویسی
8. انجام عمليات فهرست نويسي و ارسال فیپای نهایی به بخش فیپا
9. تحویل فیپای دریافت شده از بخش فهرست نویسی به ناشر به صورت ایمیل
10. جهت ارسال درخواست به صورت الکترونیکی، ناشر ابتدا باید عضو فیپای الکترونیکی شود. پس از دریافت شناسه کاربری و رمز عبور وارد سایت کتابخانه ملی شده و فرم پرسشنامه کتاب را به طور کامل تکمیل نموده و درخواست را ارسال می نماید.
درخواست های دریافت شده در فیپای کتابخانه ملی مورد بررسی قرار می گیرند و پس از دسته بندی جهت انجام امور فهرست نویسی به واحد مربوط ارجاع داده می شوند. درخواست هایی که فهرست نویسی آنها به اتمام رسیده است به صورت ایمیل برای ناشران ارسال می گردند.
دریافت مجوز از ارشاد:
سی دی کتاب، نسخه پرینت و صحافی شده کتاب (که اطلاعات فیپا در آن قید شده) به همراه پرینت جلد برای گرفتن مجوز به اداره کتاب وزارت ارشاد تحویل داده می شود. بسته به موضوع کتاب، پس از یک هفته تا ۲ ماه و حتی بیشتر، بعد از تحویل، مجوز کتاب در اختیار متقاضی قرار می گیرد. گاهی اوقات مواردی در کتاب جهت اصلاح به اطلاع متقاضی می رسد و پس از درج یا حذف تغییرات مجوز کتاب صادر می شود.
مراحل و مدارک جهت دریافت مجوز قبل از چاپ
1. پرینت نهایی (صحافی شده) همراه با CD حاوی یک فایل با فرمت PDF (کل مطالب کتاب در یک فایل با حجم کمتر از 15 مگابایت) به همراه طرح جلد و شناسنامة مؤلف یا مترجم؛
2. گرفتن شمارة شابک (شابم برای کتب موسیقی)؛
آدرس: انقلاب، بین صبا و فلسطین جنوبی، خانه کتاب. تلفن: 66414950
3. فهرست نویسی پیش از انتشار (فیپا)؛
آدرس: تهران، بزرگراه حقانی، روبروی ایستگاه مترو، کتابخانة ملی ج. ا. ایران
4. پرکردن فرم قبل از چاپ کتاب به صورت تایپ¬ شده؛
5. برای به کاربردن هرگونه القاب ( دکتر، مهندس و...) در نام مؤلف یا مترجم حتماً مدارک معتبر ارائه شود.
تذکر: CD تحویلی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید حاوی تمامی صفحات کتاب+ شناسنامه (برگة فیپا) باشد.
چاپ:
ناشر پس از گرفتن مجوز، به چاپ کتاب اقدام می کند. بعد از دریافت مجوز، ناشر حق هیچ گونه دخل و تصرفی در محتویات کتاب ندارد. تیراژ و صفحات و سایر موارد آمده در شناسنامه باید با دقت مورد نظر قرار گیرد. گاهی اطلاعاتی از فیپا یا شناسنامه در چاپ حذف می شوند که بعد از مطابقت ارشاد، ناشر موظف است اطلاعات حذف شده را در کتاب درج نماید. مراحل چاپ گوناگون است که اولین مرحله ارسال به لیتوگرافی است.
لیتوگرافی:
در لیتوگرافی زینک ها تهیه می شوند برای چاپ، ابتدا نوشته های متن که روی صفحات کاغذی قرار دارند به روی صفحاتی فلزی بنام زینک منتقل می شود.
از نظر نوع تهیه زینک به چندین نوع تقسیم می شود.
1- کالک 2- فیلم 3- خروجی مستقیم (حرارتی یا پلیت)
الف- کالک: در این روش ابتدا مطالبی کتاب را روی کاغذ کالک بصورت آینه پرینت گرفته می شود، سپس مطالب از روی کالک به روی زینک پیاده می شود.
ب- فیلم: مطالب ابتدا روی فیلم پرینت اینه گرفته می شود و سپس به روی زینک منتقل می شود.
ج- خروجی مستقیم: در این روش هیچ واسطه ای وجود ندارد و مطالب مستقیما از روی کامپیوتر به روی زینک منتقل می شود. این روش به نام روش حرارتی و یا plate هم گفته می شود.
از نظر کیفیت تهیه زینک با استفاده از روش خروجی مستقیم بهتر از سایر روش ها می باشد.
چاپخانه:
دستگاه های چاپ بر اساس اندازه و تعداد رنگ باهم تفاوت دارند. بعضی دستگاههای چاپ همزمان فقط یک رنگ را چاپ می کنند و برخی دستگاه ها دو و یا چهار رنگ را بطور همزمان چاپ می کنند. برای چاپ کارهای حساس رنگی بهتر است دستگاه چاپ، چهار رنگ همزمان باشد. در این دستگاه ها به محض اینکه یکبار کاغذ از زیر دستگاه عبور می نماید هر چهار رنگ اصلی همزمان چاپ شده و کیفیت بالاتری حاصل خواهد شد.
صحافی:
در صحافی، کاغذهای چاپ شده ابتدا تا می شوند و سپس در جلد قرار گرفته و چسب می شوند. پس از چسب، اضاف های کار بریده می شود و کتاب آماده عرضه به بازار می باشد. در صحافی از چسب گرم و سرد استفاده می گردد که امروزه با توجه به استفاده از ماشین در صحافی امروزه بیشتر از چسب گرم استفاده می گردد.
نحوه کار: ابتدا کاغذ های چاپ شده در ابعاد 70*50 یا 45*60 سانتی متر در دستگاه تا کن قرار می گیرند و برحسب تعداد مورد نیاز تا می شوند مثلا در کتاب های رحلی دو خط تا روی کاغذ قرار می گیرد و در نتیجه کاغذ یک بار بصورت طولی و یک بار عرضی تا می شود و چهار برگ حاصل خواهد شد.
اعلام وصول:
پس از چاپ کتاب، ناشر ۱۰ نسخه از کتاب چاپ شده را به همراه فرم تکمیل شده مورد نظر جهت دریافت اعلام وصول به ارشاد تحویل می دهد. اداره ارشاد خود به قسمت های مختلفی همچون خانه کتاب و کتابخانه ملی ارسال می دارد. با دریافت اعلام وصول پروسه اداری چاپ یک کتاب پایان می پذیرد.
تجدید چاپ:
اگر ناشر بخواهد کتابی را تجدید چاپ کند، در صورتی که در کتاب تغییراتی اعمال نشده باشد، مجوز چاپ بدون سیر مراحل فوق و تنها با گرفتن مجوز ارشاد (که سریعا به متقاضی تحویل می شود) انجام می شود. اما اگر ناشر قصد اعمال تغییرات محتوایی در متن کتاب داشته باشد، باید همه مراحل بالا را پشت سر بگذارد.