مراحــل ساخــت تونل هــای بــزرگ

[P O U R I A]

مطالعات اولیه:
ابتدای مسیری را که می خواهند در آن تونل حفاری شود را مورد بررسی قرار می دهیم . به این صورت که هیاتی از مشاورین ، طراحان و نقشه بردران مسیر را بصورت هوایی یا زمینی بازدید کرده و سه مسیر پیشنهادی در نظر گرفته می شود بعد در دفتر فنی این سه مسیر از نظر های مختلف مورد بررسی قرار می گیرد و بهترین مسیر از بین آنها انتخاب می شود.

مسیر انتخاب شده توسط مهندسین زمین شناس مورد بررسی قرار میگیرد و در فواصل مختلف از کوه نمونه برداری می کنند و آنها را در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می دهند ، و گسلهای موجود در منطقه را شناسائی و نوع حرکت آنها را مشخص می کنند ، سپس نقشه ای از مقطع طولی کوه انتخاب کرده و روی آن جنس نوع سنگ ها ، محل گسل ها و مقاطع ریزشی را مشخص می کنند.

در مرحله بعد مسیر توسط نقشه برداران میخ کوبی می شود و از هردو طرف کوه مورد بررسی قرار می گیرد و بعد از مثلث بندی کردن مراحل ساخت تونل شروع می شود

 

[P O U R I A]

ابتدا قسمت های کم ارتفاع در دو سرکوه که از سنگ های شکننده و ترک دار می باشند را از هرد و طرف ابتدا و انتهای تونل کوه بری کرده تا مقاطع اصلی تونل که سطحی تقریباً یکپارچه است بدست آید.




در تونل های بزرگ حفاری از هر دو طرف کوه شروع می شود و این عمل آنقدر ادامه پیدا کرده تا هر دو حفره تونل به هم برسند.در موقع حفاری باید مرتباً مسیر از هر دو طرف توسط نقشه برداران بررسی شود چون اگر اشتباهی در این مرحله صورت گیرد وتونل از هر دو طرف به هم نرسد چه از نظر اختلاف ارتفاع و چه از نظر مقطع چپ و راست، عواقب جبران ناپذیری را به همراه دارد.

حفاری در دو مرحله انجام می شود . به این صورت که اول سطح بالائی تونل که تقریباً ۳/۲ ارتفاع تونل می باشد را حفاری کرده و بعد از اتمام کار شروع به کف برداری یعنی ۴/۱ پائین تونل می کنیم .ارتفاع حفاری اولیه تونل باید به اندازه ای باشد که ماشینهای سنگین بتوانند برای تخلیه سنگهای تونل براحتی در آن حرکت کنند.



چگونگی حفاری:
این عمل بوسیله مته های دستی و یا دستگاههای حفاری و چالزنی از جمله ارتراک و درل واگن صورت می گیرد.

باید ابتدا مقطعی را که می خواهیم چالزنی کنیم در سطح اولیه مقطع تونل خط کشی کنیم بعد محل چالها روی سطح مشخص شود و سپس چالها را به طول و مقطع مناسب حفر کنیم . سپس داخل آن را با دینامیت و مواد آمفو پر کرده و چاشنی گذاری کنیم و آنگاه خاک سرند شده مرطوب ریخته و بکوبیم .

این کار را برای هر یک از چالها انجام داده و سیمهای آنها را به هم وصل کرده ، و بوسیله سیمی بلند و دور از محل انفجار برق یا باطری را وصل می کنیم و انفجار صورت می گیرد.

 

[P O U R I A]

نحوه چاشنی گذاری؛
در موقع چاشنی گذاری و استفاده از مواد منفجره چه از نظر مقدار ، فاصله چالها و ترتیب بندی انفجار باید دقت زیادی کرد. از نظر مقدار مواد جداولی وجود دارد که می توان به آنها رجوع کرد و آنها را مورد استفاده قرار داد ولی با توجه به مختلف بودن جنس سنگها و مواد منفجر بهتر است از روش تجربی مقدار موارد را بدست آورد .


اگر در مقدار مواد دقت نشود ، چه کم و چه زیاد خسارت را به همراه دارد اگر مقدار مواد کم باشد مقاطع مورد نظر به میزان دلخواه حفاری نمی شود و لازم به انفجار مجدد می باشد و این امر از نظر وقت و مقدار مواد اقتصادی نیست ، و اگر مقدار مواد زیاد باشد . اولاً ممکن است موجب ریزش تونل شود و ثانیاً مقدار ریزش تونل باید بعداً‌ توسط بتن یا سنگچین تا سقف خود کوه پرشود و این عمل هم از نظر هزینه و وقت به ضرر می باشد


از نظر چاشنی گذاری:
چاشنی به چند گروه تقسیم بندی می شوند مهمترین آنها چاشنی فوری و تاخیری می باشد که چاشنی های تاخیری نیز بر اساس سرعت زمان انفجار آنها به یک ناحیه ، دو ثانیه و . . . تقسیم بندی می شوند ، پس باید تربیت چاشنی گذاری رعایت شود . مثلاً‌ در ترانشه ها چاشنی ها باید به ترتیبی کارگذاشته شوند که از بالا به پائین منفجر شوند تا بهترین کاربری را دارا باشند و استفاده بهینه از مواد و مصالح شود.





فاصلــه چـــال ها:
فاصله چال ها باید به نحوی باشد که شعاع انفجار هر چال ، شعاع انفجار چال بعدی را پوشش دهد تا مقطع دلخواه تخریب شود.

بعد از هر انفجار سنگهای خرد شده بوسیله لودر و کامیون به بیرون از تونل حمل می شود . اگر سنگهای خرد شده دارای مقاوت کافی باشند می توان از این سنگها برای مصالح بتن و غیره استفاده کرد . برای این کار می توانیم مقدار مواد منفجره را افزایش داده و یا چالها را به هم نزدیک کنیم تا مصالح ریز بدست آید . این کار چند مزیت دارد ، اول اینکه ازنظر تعداد دفعات حمل ونقل به نفع بوده و استفاده بهینه از مصالح تونل می شود و دیگر اینکه دانه های سنگی که دربتن استفاده می شود صد درصد در همه جهت شکسته و عاری از خاک می باشند.

 

[P O U R I A]

کـف بــرداری تــونل :
بعد از حفاری قسمت فوقانی تونل و رسیدن دو طرف تونل به هم نوبت به کف برداری تونل می شود این کف برداری همانند مقطع فوقانی تونل توسط چالزدن وانفجار صورت می گیرد با این تفاوت که این بار چالها به جای افقی بصورت عمودی و یا مایل زده و انفجار می شوند همانطور که در کف برداری تونل جلو می رویم می توان مراحل بعدی تونل را پشت سر هم انجام داد از جمله پی ریزی ، دیوار سازی ، قالب بندی ، بند ریزی ، سنگ چینی و . . .

بعد از پایان پی کنی نوبت به بتن ریزی پی می رسد، این بتن ریزی حجمی و وزنی می باشد و فقط برای اتصال به مرحله اول دیوار ستون آماتورهائی به شکل انتظار در درون بتن خز می کنیم ، معمولاً‌ بتن ۳۰۰ مورد مصرف قرار می گیرد.




بعد از بتن ریزی پی نوبت به قالب بندی وبتن ریزی مرحله اول دیوار بتنی تونل می رسد که بتن این مقطع نیز معمولاً بتن ۳۰۰ می باشد. همان طور که دیواره ستون ساخته وبتن ریزی می شود ،پشت سر آن تا ارتفاع بالای دیوار خاک دستی ریخته می شود.این امر برای ساختن در قالب بندی وکم کردن ارتفاع برای سنگ کاری می باشد.

در نزدیکی تونل معدنی را پیدا می کنیم که سنگهای ان از نظر مقاومت و از نظر رنگ مورد قبول استاندارد ماباشد بعد این سنگها را توسط سنگتراشان جدا کرده وبه شکل مورد نظر تراشیده می شود.سنگ هایی که در نما استفاده می شود باید ، سنگ مالویی باشدکه حتماً یک طرف آن صاف باشد وشکل آن بصورت مربع یا مستطیل باشد و سنگ هایی که درپشت آن برای پر کردن استفاده می شود لازم نیست صاف وصیقلی شوند.

سنگ چینی به این صورت انجام می شود که اول سنگ های مالون نما گذاشته می شوند وبعد از آن پشت آن را با سنگ وملات ماسه سیمان به صورت لایه لایه کار می کنند.باید توجه داشت که این سنگ چینی باید تا زیر سقف انفجار شده و حفاری شده ادامه پیدا کند تا به ان بچسبد و بین آن هیچ فاصله ای نباشد.

بایددر هرچند متر چند متر ، در طول تونل درز انبساط در نظر گرفت و این درز انبساطها فاصله اشان با یونولیت پر می شود این امر برای انقباض و انبساط تونل و دیگر اینکه اگر قسمتی از دیوار صدمه دید و ریزش پیدا کرد . فقط ان قسمت تعمیر شود. بعد از اتمام سنگ چینی چند روز بعد قالب ها برداشته می شود و بعد از خاک خاک دستی تونل به بیرون تخلیه می شود و این کار تا حدود ۶۰ سانت زیر پی صورت می گیرد.

قبل از کف سازی ، کانالی در یک طرف تونل تصفیه می شود . و این کار بخار تخلیه آبهای تونل از بارش باران و برف است صورت می گیرد.
تــذکر : جهت تخلیه آب باید به فاصله هر ۳ متر یک سوراخ در نظر بگیریم تا بوسیله این سوراخها آبها به داخل تونل هدایت شوند.اگر تونل کوتاه بود
این آب : بیرون هدایت می شود و اگر طول تونل زیاد باشد تا آب از باران از داخل تونل جمع ووارد چاه ها شود



باید توجه داشت که در هنگام بتن ریزی بند انبساط هر چند متر اجرا شود. بعد از اتمام بتن ریزی در طرف مقابل و قرینه کانال تخلیه آب پیاده رو ساخته می شود که عرض ان در حدود یک متری می باشد.

 

[P O U R I A]

در زیر سازی و بتن ریزی کف تونل باید شیب به سمت کانال باشدو این شیب عرضی حدود ۵% می باشد و شیب باید هماهنگ با قوس و دور باشد. بعد از اتمام کارهای تونل نوبت به دیوار سازی سروته تونل می رسد. البته باید دیوار چینی تونل تا چند متری بیرون تونل و کوه ادامه پیدا کند و هر دو طرف آن قالب بندی می شود و داخل آن با بتن حجمی پر می شود. بعد از خشک شدن بتن روی آن قیرگونی شده و خاکریز ی می شود تا آب داخل نفوذ نکند.