بررسی معماری عراق (مسجد جامع سامرا )
بعد از روی کار آمدن عباسیان(۶۵۶_۱۳۲هـ.ق)،بغداد پایتخت عباسیان شد.شهر بغداد درقرن دوم هـ.ق به دستور «منصور» بر مبنای نقشه ی «مدور» ساخته شد وتا قرن هفتم هـ.ق پایتخت اسلام بود. اکثر بناها ی این شهر در اثر حمله های مغولان در قرن هفتم هـ.ق و تیموریان در قرن نهم هـ . ق تخریب شد .یکی از دلایل ویرانی این بناها استفاده از«خشت خام»در مصالح ساختمانی آن بوده است.از دوره ی عباسیان در این شهر دو بنا به نام های«قصر عباسی»ومدرسه المستنصریه»تقریبا سالم مانده که اکنون به موزه تبدیل شده وبارها تعمیر شده است.
با حاکمیت عباسیان بر جهان اسلام مرکزیت حکومت از سوریه به عراق (دمشق به بغداد) تغییر یافت. در این دوره وحدت سیاسی جهان اسلام با حکومت سلجوقیان بر ایران از بین رفت و راه نفوذ فرهنگ و عناصر هنری ایرانی در جهان اسلام مساعد گردید. این خصلت را می‌توان در معماری مکتب عراق (دوره‌ی عباسی) باز شناخت. در این دوره از عناصر معمار یایران (اشکانی و ساسانی) و سنت طاق‌زنی و گنبدسازی ایران و مصالح آجری و مناره‌های مارپیچ استفاده می‌شد.
ویژگی‌های معماری مکتب عراق:
مصالح آجر پلان مستطیل شکل فضای شبستانی رواق‌ها در سه سوی صحن تزئینات گچ‌بری و نقاشی‌های دیواری قوس‌های گرد و ضربی مناره‌های مارپیچ یا حلزونی در قیاس معماری عباسی و اموری باید مطرح نمود که معماری دوره‌ی عباسی مزین‌تر و دارای عناصر تزئینی بیشتر نسبت به دوره‌ی اموی بوده است.
بناهای معروف:
مسجد جامع سامرا یا مسجد المتوکل کاخ حوستی الخاقانی مدرسه‌ی المستنصریه مسجد کاظمیه آرامگاه شیخ عمر سهروردی
مسجد جامع سامرا
مسجد جامع سامرا؛ برخوردار از مناره ای ۵۳ متری و حلزونی شکل. مسجد جامع سامرای عراق، در دوران عباسی ها ساخته شد که مناره حلزونی شکلی که دارد از مهمترین شاخصه های آن به شمار می رود، این مناره با ارتفاع ۵۳ متر یکی از بلندترین مناره های جهان اسلام محسوب می شود.
از جمله اقداماتی که خلیفه عباسی در این شهر انجام داد، ساخت مسجد جامعی وسیع در وسط شهر بود که در نهایت زیبایی و ظرافت در سالهای ۲۳۷-۲۳۳ ساخته شد. این مسجد ۵۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد و به صورت ۵ حلقه دایره ای است که بر روی هم سوار شده اند و همه اینها بالای سطحی مربع شکل قرار دارند. این حلقه های دایره ای در پایان به اتاقکی منتهی می شوند . امروزه از این مسجد تنها دیوار بیرونی و مناره حلزونی شکل معروف آن با نام ملویه، بر جای مانده است.
این مسجد در زمینی به مساحت ۴۴۰ در ۳۷۶ متر بنا نهاده شد و تا سالهای اخیر بزرگترین مسجد جهان اسلام به شمار می آمد. در درون زمین مسجد، یک مستطیل دیگر با ابعاد ۲۴۰ در ۱۵۶ متر با دیوارهایی به ارتفاع ۱۰ متر و ضخامت بیش از دو متر و نیم وجود دارد. صحن میانی مسجد را رواقهایی در بر گرفته که بزرگترین آنها رواق قبله در سمت جنوب است. این رواق شامل ۲۴ ردیف ستونهای ۸ ضلعی است که در امتداد جهت قبله قرار گرفته اند. رواقهای شرقی و غربی هر یک ۴ ردیف و رواق شمالی ۳ ردیف ستون داشته اند.
مناره حلزونی شکل این مسجد شاخص ترین بخش آن است که در خارج از مسجد و ۲۷ متری ضلع شمالی آن بر پایه ای مربع شکل با اضلاع ۳۳ متر ساخته شده است. حلقه های دایره ای حلزونی شکل پس از پنج دور گردش به اتاقکی منتهی می شوند. این مناره ۵۳ متر ارتفاع دارد و یکی از بلندترین مناره های جهان اسلام است شیوه به کار رفته در معماری مسجدسامرا، بعدها در ساخت مسجدابوذلاف در همان نزدیکی و مناره مسجد ابن طولون در قاهره به کار گرفته شد و پس ازآن دیگر دنبال نشد.از جمله آثاری که در این مسجد کشف شده می توان به ظروف شیشه ای قدیمی با نوشته ها و تزئینات خاص اسلامی اشاره کرد . در این مسجد بیش از ۱۰۰ هزار نفر می توانستند نمازبخوانند.
قصر عباسی
و آن یکى از کاخهاى دوره اخیر عباسیان در بغداد است که در سمتشرق بغداد و در نزدیکى رودخانه دجله قرار دارد.این کاخ داراى تالارها و ایوانهایى استبا گچبریهاى زیبا و دیدنى.
مدرسه مستنصریه
دانشگاهى است جهت تدریس علوم دینى مذاهب چهارگانه اهل سنت که به دستور مستنصر بالله عباسى در سال ۶۳۱ ه.ساخته شد و ساختمان آن تا کنون باقى است.این مدرسه نمایانگر نمونه مدارس آن دوره است و از ساختمان عظیم و بزرگ و شبستانها و اتاقهاى تدریس فراوان برخوردار است.امروزه این مدرسه در سمتشرق بغداد (رصافه) و در بازار خفافین،در نزدیکى پل الشهدا قرار دارد.
بعد از روی کار آمدن عباسیان(۶۵۶_۱۳۲هـ.ق)،بغداد پایتخت عباسیان شد.شهر بغداد درقرن دوم هـ.ق به دستور «منصور» بر مبنای نقشه ی «مدور» ساخته شد وتا قرن هفتم هـ.ق پایتخت اسلام بود. اکثر بناها ی این شهر در اثر حمله های مغولان در قرن هفتم هـ.ق و تیموریان در قرن نهم هـ . ق تخریب شد .یکی از دلایل ویرانی این بناها استفاده از«خشت خام»در مصالح ساختمانی آن بوده است.از دوره ی عباسیان در این شهر دو بنا به نام های«قصر عباسی»ومدرسه المستنصریه»تقریبا سالم مانده که اکنون به موزه تبدیل شده وبارها تعمیر شده است.
با حاکمیت عباسیان بر جهان اسلام مرکزیت حکومت از سوریه به عراق (دمشق به بغداد) تغییر یافت. در این دوره وحدت سیاسی جهان اسلام با حکومت سلجوقیان بر ایران از بین رفت و راه نفوذ فرهنگ و عناصر هنری ایرانی در جهان اسلام مساعد گردید. این خصلت را می‌توان در معماری مکتب عراق (دوره‌ی عباسی) باز شناخت. در این دوره از عناصر معمار یایران (اشکانی و ساسانی) و سنت طاق‌زنی و گنبدسازی ایران و مصالح آجری و مناره‌های مارپیچ استفاده می‌شد.
ویژگی‌های معماری مکتب عراق:
مصالح آجر پلان مستطیل شکل فضای شبستانی رواق‌ها در سه سوی صحن تزئینات گچ‌بری و نقاشی‌های دیواری قوس‌های گرد و ضربی مناره‌های مارپیچ یا حلزونی در قیاس معماری عباسی و اموری باید مطرح نمود که معماری دوره‌ی عباسی مزین‌تر و دارای عناصر تزئینی بیشتر نسبت به دوره‌ی اموی بوده است.
بناهای معروف:
مسجد جامع سامرا یا مسجد المتوکل کاخ حوستی الخاقانی مدرسه‌ی المستنصریه مسجد کاظمیه آرامگاه شیخ عمر سهروردی
مسجد جامع سامرا
مسجد جامع سامرا؛ برخوردار از مناره ای ۵۳ متری و حلزونی شکل. مسجد جامع سامرای عراق، در دوران عباسی ها ساخته شد که مناره حلزونی شکلی که دارد از مهمترین شاخصه های آن به شمار می رود، این مناره با ارتفاع ۵۳ متر یکی از بلندترین مناره های جهان اسلام محسوب می شود.
از جمله اقداماتی که خلیفه عباسی در این شهر انجام داد، ساخت مسجد جامعی وسیع در وسط شهر بود که در نهایت زیبایی و ظرافت در سالهای ۲۳۷-۲۳۳ ساخته شد. این مسجد ۵۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد و به صورت ۵ حلقه دایره ای است که بر روی هم سوار شده اند و همه اینها بالای سطحی مربع شکل قرار دارند. این حلقه های دایره ای در پایان به اتاقکی منتهی می شوند . امروزه از این مسجد تنها دیوار بیرونی و مناره حلزونی شکل معروف آن با نام ملویه، بر جای مانده است.
این مسجد در زمینی به مساحت ۴۴۰ در ۳۷۶ متر بنا نهاده شد و تا سالهای اخیر بزرگترین مسجد جهان اسلام به شمار می آمد. در درون زمین مسجد، یک مستطیل دیگر با ابعاد ۲۴۰ در ۱۵۶ متر با دیوارهایی به ارتفاع ۱۰ متر و ضخامت بیش از دو متر و نیم وجود دارد. صحن میانی مسجد را رواقهایی در بر گرفته که بزرگترین آنها رواق قبله در سمت جنوب است. این رواق شامل ۲۴ ردیف ستونهای ۸ ضلعی است که در امتداد جهت قبله قرار گرفته اند. رواقهای شرقی و غربی هر یک ۴ ردیف و رواق شمالی ۳ ردیف ستون داشته اند.
مناره حلزونی شکل این مسجد شاخص ترین بخش آن است که در خارج از مسجد و ۲۷ متری ضلع شمالی آن بر پایه ای مربع شکل با اضلاع ۳۳ متر ساخته شده است. حلقه های دایره ای حلزونی شکل پس از پنج دور گردش به اتاقکی منتهی می شوند. این مناره ۵۳ متر ارتفاع دارد و یکی از بلندترین مناره های جهان اسلام است شیوه به کار رفته در معماری مسجدسامرا، بعدها در ساخت مسجدابوذلاف در همان نزدیکی و مناره مسجد ابن طولون در قاهره به کار گرفته شد و پس ازآن دیگر دنبال نشد.از جمله آثاری که در این مسجد کشف شده می توان به ظروف شیشه ای قدیمی با نوشته ها و تزئینات خاص اسلامی اشاره کرد . در این مسجد بیش از ۱۰۰ هزار نفر می توانستند نمازبخوانند.
قصر عباسی
و آن یکى از کاخهاى دوره اخیر عباسیان در بغداد است که در سمتشرق بغداد و در نزدیکى رودخانه دجله قرار دارد.این کاخ داراى تالارها و ایوانهایى استبا گچبریهاى زیبا و دیدنى.
مدرسه مستنصریه
دانشگاهى است جهت تدریس علوم دینى مذاهب چهارگانه اهل سنت که به دستور مستنصر بالله عباسى در سال ۶۳۱ ه.ساخته شد و ساختمان آن تا کنون باقى است.این مدرسه نمایانگر نمونه مدارس آن دوره است و از ساختمان عظیم و بزرگ و شبستانها و اتاقهاى تدریس فراوان برخوردار است.امروزه این مدرسه در سمتشرق بغداد (رصافه) و در بازار خفافین،در نزدیکى پل الشهدا قرار دارد.
