مخرط افکنه

hadis66

عضو جدید
مخروط افکنه: (Alluvial fan) مخروط افکنه، مکانی پست، و نسبتا صافی است برای رسوبگذاری آرام و تدریجی مواد حاصل از فرسایش سنگ ها که در نتیجه این رسوبگذاری مخروط افکنه شکل بادبزن باز یا بخشی از مخروط را به خود می گیرد. محل تشکیل مخرو ط افکنه افکنه حواشی کوهستان ها است.هر قدر از کوهستان به طرف دشت برویم ازضخامت آن کاسته و بر وسعت آن افزوده می شود . یک کانال در قسمت ابتدائی مخروط وجوددارد که رسوبات آواری را از مرتفع ترین نقطه کوهستان به طرف دشت می آورد. این رسوبات در مقطع طولی به فرم مقعر ودرمقطع عرضی به شکل محدب است که درسطح آن بریدگیها، رودخانه ای دیده می شود.
مخروط افکنه از نظر ژئومورفولوژی ، زمین شناسی وبه ویژه رسوب شناسی با حوضه ی آبخیز خود ارتباط مستقیم دارد. بنابر این بررسی منشا رسوبات مخروط افکنه ، فرسایش حوضه آبخیز و وضعیت رسوبزایی سازندها را نیز اشکار می کند . که می تواند در برنامه ریزی آتی حوضه آبخیز ومخروط افکنه به کار رود .
به طور متوسط شیب مخروط افکنه در حدود 5درجه است ولی ممکن است بین کمتر از 1 درجه تا 10 درجه تغییر کند که غالباکمتر اتفاق می افتد این شیب بیشتر از10 باشد. از نظراندازه رسوبات مخروط افکنه ممکن است شعاعی کمتر از چند صد متر تا بیش از150کیلومترداشته باشد که غالبا حد متوسط ان کمتر از10 کیلو متر است .
مخروط های افکنه به علت این که در یک محیط اکسید اسیونی تشکیل می شوند غالبا دارای رنگ قرمز می باشند . شکل هندسی این رسوبات به وضعیت تکتونیکی و آب وهوایی منطقه بستگی دارد . رسوبات قدیمه مخروط افکنه ای در بین رسوبات کنگلومرائی (دانه درشت) نسبت به رسوبات محیطهای دیگر خیلی کمتر است ولی شناسائی آنها به تشخیص تکتونیکی منطقه کمک فراوانی می نماید . اگر چه بیشتر رسوبات مخروط های افکنه در مناطقی تشکیل می گردد که دارای آب وهوای خشک ونیمه خشک با پوشش گیاهی کم وبارندگی خیلی کم وتخریب سریع است ولی این رسوبات مربوط به آب وهوای خاصی نمی باشد ودر مناطق مختلف تشکیل می گردد به طور کلی شرایط آب وهوایی مبنای خوبی برای تشخیص رسوبات مخروط افکنه است . در آب و هوای خشک مخروط افکنه کوچک و دارای شیب زیاد ولی در مناطق با آب وهوای مرطوب شیب سطح مخروط کم واندازه آن بزرگ است . علاوه بر آب و هوا عواملی مثل مقدار آب ، اختلاف ارتفاع ونوع سنگهای موجود در منشا در اندازه مخروط افکنه ، ,سیستم آبگیری ، رسوبات پلایائی ,دریاچه ای,رودخانه ای ، موثر می باشد .
رسوبات مخروطهای افکنه ای به طرف دشت به دلتائی ویا دریائی ختم می شود که گاهی اوقات پس از ورود به دریا تا اعماق زیاد نیز پیش می رود .
از نظر اقتصادی شناسائی رسوبات مخروط افکنه ای از اهمیت خاصی برخوردار است . برای مثال رسوبات مخروط افکنه ای مرکز تجمع آبهای زیر زمینی می باشد ونیزبیشتر مخازن آبهای زیر زمینی درون حوضه رسوبی از آبهای وارده به رسوبات مخروط افکنه ای تغذیه می شوند . همچنین بیشتر طلای موجود در دنیا از رسوبات مخروط های افکنه قدیمه در آفریقای جنوبی استخراج می گردد که به فرم پلا سر بر جای مانده اند ضمنا مقذار زیادی اورانیم پلاسر از رسوبات مخروط افکنه ای قدیمه در حوضه های رسوبی آفریقای جنوبی استخراج می گردد .
 

hadis66

عضو جدید
رسوبات مخروط افکنه: رسو بات مخروط افکنه تحت تاثیر دو فرایند کلی جریانهای رودخانه ای وجریانهای خرده دار (debrisflow) رسوب می کند جریانهای خرده دار به جریان هایی اطلاق می گردد که در قطعاتآواری درون ماتریکس گلی در حرکت هستند درآب و هوای گرم و مرطوب بیشتر رسوبات مخروط افکنه ای توسط جریانهای رود خانه ای ته نشست می کنند مانند مخروط افکنه کوسی در مرز نپال وهندوستان . ولی درآب و هوای خشک ونیمه خشک بیشتر این رسوبات توسط جریانهای خرده دار،جایی که میزان رس در منشا زیاد است،رسوب می نماید . بنابراین رسوبات مخروط های افکنه به دو گروه تقسیم می شوند : گروه اول آنهایی هستند که رسوبات توسط رودخانه ها حمل ورسوب کرده اند و شامل رسوبات سیلابی صفحه ای ،رسوبات رودخانه ای ورسوبات غربال شده می باشند . گروه دوم آنهایی هستند که رسوبات توسط جریان های خرده دار حرکت کرده و بر جای گذاشته شده اند . رسوباتی که توسط آب گذاشته شده اند به رسوبات با ویسکوزیته کم موسومند که توسط رودخا نه هایی که ازکوهستان سرازیر می گردند حمل شده ورسوب می نما یند این رسوبات به سه دسته زیر تقسیم می گردند : 1- رسوبات سیلابی صفحه ای : این رسوبات به فرم صفحه ای ،در مناطقی که رودخانه هم سطح زمین می شود،تشکیل می گردند . نقطه ای که رودخانه هم سطح زمین می شود به نقطه تقاطع (intersection point) موسوم است . این رسوبات در منطقه وسیعی به علت جاری شدن جریان آب که با کاهش سرعت وعمق کانال همراه است، تشکیل می گردند . جورشدگی این رسوبات خوب است،زیرا ذرات دانه ریز از منطقه شسته شده ( نواحی پست ) ، وبه پلایاها برده شده اند . طبقه بندی این رسوبات به فرم توده ای ،مورب و لامینه است . طبقه بندی توده ای هنگامی تشکیل می گردد که انرژی محیط زیاد بوده و مقادیر زیادی مواد رسوبی به محیط حمل شود . بنابراین در اثر کاهش ناگهانی سرعت ،این ذرات بطور همزمان رسوب کرده وتشکیل لایه بندی توده ای را می دهند . لامیناسیون های موازی نیزدر این رسوبات دیده می شود . این لامیناسیون ها هنگامی تشکیل می گردندکه انرژی محیط کم وفقط قادر به حمل ورسوب ذرات دانه ریز باشد . در این رسوبات ممکن است لایه بندی مورب و نیز لامیناسیونهای مورب دیده شود . 2- رسوبات رودخانه ای : این رسوبات که ماسه بیشتری نسبت به گروه اول دارند، ممکن است دارای مقادیری سیلت نیزباشند ، ولی مقدار رس درآنها بسیار ناچیز است رسوبات شامل رسوبات پرکننده کانال ،رسوبات حواشی کانال ونواحی بین کانالی می باشد . رسوبات پر کننده کانال دانه درشت بوده و دارای جورشدگی بدی می باشند بیشتر این رودخانه ها از نوع بریده بریده هستند که در نواحی با شیب زیاد تشکیل می گردند . از نظرشکل هندسی،این رسوبات به فرم کشیده و باریک هستند که برای تفسیر محیطهای رسوبی قدیمه بسیار حائز اهمیت است . کنتانت قسمت تحتانی این رسوبات به صورت مقعر به طرف بالا بوده و سطح آن تخریبی است . هر قدر از کوهستان دورتر شویم،به دلیل کاهش انرژی،اندازه ذرات بطور تدریجی کاهش می یابد . خاکریزهای طبیعی حاشیه کانال ها ورسوبات بین کانالی دارای گسترش کمی هستند که غالبا به علت حرکت رودخانه ها از بین می روند . اندازه این رسوبات نسبت به رسوبات پر کننده کانال ریزتر است و هر قدرازخود کانال دور شویم اندازه کاهش می یابد . طبقه بندی مورب در این رسوبات فراوان است وغالبا از نظر جهت یابی به صورت یک جهتی می باشند . ساختمانهای کنده شده وپرشده در رسوبات قسمتهای حاشیه ای کانال فراوان است . هر قدربه قسمت انتهایی مخروط نزدیکتر شویم،از قدرت جریان کاسته شده ورسوبات به فرم سیلاب صفحه ای،که در بالا گفته شد،رسوب می کنند .
3- رسوبات غربال شده : این رسوبات بیشتر در مناطقی تشکیل می گردند که سنگ منشا ترکیب یکنواختی داشته و از سنگهای سخت مانند کوارتزیت وغیره تشکیل شده باشد . رسوبات غربال شده کمتر از سایر رسوباتی که توسط آب بر جای گذاشته شده اند دیده می شوند . ذرات تشکیل دهنده این رسوبات بیشتر دراندازه گروه اول بوده و هنگامی تشکیل می شوند که ذرات ریزتر،مانند ماسه،سیلیت ورس ،در منشا کمتر باشند .. این رسوبات اغلب در قسمت وسط مخروطهای افکنه تشکیل می گردند . رسوبات غربال شده بر اثر جریان های آبی مجدد ممکن است از محل خود جابجا شوند . جورشدگی این رسوبات خیلی خوب ، اما ذرات زاویه دار هستند چون این رسوبات دارای نفوذپذیری بسیار زیادی هستند و آب از بین آنها عبور می کند لایه بندی در این رسوبات به فرم توده ای است که کنتاکت بین لایه های توده ای نیز به صورت مشخص نمی باشد .
 

hadis66

عضو جدید
رسوبا ت جریانی خرده دار : این رسوبات به علت دارا بودن رس فراوان دارای ویسکوزیته بیشتری از رسوبات رودخانه ای است . رسوبات جریانی خرده دار هنگامی تشکیل می گردند که در منشا مقدار زیادی رس تولیدشود . این رسوبات به شکل زبانه ای ومخروطی از کوهستان به طرف پائین حرکت می کنند ودارای جورشدگی بدی می باشند . عواملی که باعث حرکت این رسوبات می گردد شامل 1- باران زیاد درمدت کوتاه 2- شیب زیاد منطقه با پوشش و 3- سنگهایی که در منشا بتوانند رس زیادی را برای ماتریکس این رسوبات آماده کنند . رسوبات جریانی خرده دار بیشتر در مناطق نیمه خشک ،به ویژه مناطقی که دارای سنگهای ولکانیکی هستند، تشکیل می گردند . جریان گلی (mud fiow) نوعی جریان خرده دار است که بیشتر از رسوبات دانه ریز (سیلت ورس)وذرات در اندازه ماسه تشکیل شده است . در سطح رسوباتی که توسط جریانهای گلی گذاشته شده اند ،ترک های گلی به مقدار زیادی مشاهده می گردد . ویسکوزیته جریان خرده دار متغییر است . جریان هایی که ویسکوزیته انها زیاد است ، دانه های درشت به طور پراکنده رسوب می کنند . کنند ولی در جریان هایی که ویسکوزیته کمتری دارند ،ذرات دانه درشت ممکن است تشکیل لایه بندی تدریجی معکوس ویا تدریجی معکوس به تدریجی را درست کنند که ممکن است در دانه ها نیز جهت یابی دیده شود . لایه بندی مشخصی در رسوبات جریانی خرده دار دیده نمی شود و فقط می توان در حد و مرز دو رسوب جریانی خرده دار،که در دو زمان متفاوت رسوب کرده اند ، یک سطح جدایی را مشخص کرد . به طور کلی رسوبات جریانی خرده دار و رسوباتی که توسط جریان آب گذاشته شده اند از یک مخروط تا مخروط دیگر فرق داشته و به منشا رسوبات و میزان باریدگی نیز بستگی دارد . گا هی اوقات رسوبات یک مخروط افکنه ممکن است فقط از رسوبات جریانی خرده دار_به ویژه در نواحی خشک و نیمه خشک_ تشکیل شده باشد و یا این که فقط ازرسوباتی که توسط جریانهای رودخانه ای بر جای گذاشته شده اند بوجودآمده باشد.این دو نوع رسوب ممکن است بطورمتناوب در یک ستون چینه شناسی نیز دیده شده باشند .
 

hadis66

عضو جدید
شکل هندسی رسوبات مخروط افکنه : شکل هندسی رسوبات مخروط افکنه به موقعیت تکتونیکی حواشی حوضه ها بستگی دارد. در مقاطع طولی یاشعاعی ،سه نوع مخروط به شرح زیر تشخیص داده شده است: 1-رسوبات مخروط افکنه ممکن است به فرم تیغه ای شکل بوده وبیشترین ضخامت آن در حاشیه کوهستان باشد وهر قدر دورتر شویم از ضخامت آن کاسته می شود این نوع رسوبات نشان دهنده بالاآمدگی منطقه ،براثر فعالیتهای کوهزایی،قبل ازتشکیل مخروط است . 2- رسوبات مخروط افکنه ممکن است به شکل عدسی باشد که در این حالت رسوبات درحاشیه کوهستان و در قسمت انتهایی نازک بوده ودر وسط ضخیم تر است این شکل هندسی نشان دهنده این است که کوهستان در هنگام تشکیل مخروط بالاآامده است . 3- ممکن است رسوبات مخروط افکنه به شکل تیغه ای باشد، ولی بر عکس حالت اول،ضخامت کم آن در طرف کوهستان وضخامت زیادتر آن در قسمت انتهایی مخروط می باشد . این حالت موید این است که مدت زمان طولانی عمل تخریب در قسمت نزدیک به منشا مخروط وانتشار دوباره رسوبات به طرف پایئن وجود داشته است . در این حالت معمولادر حاشیه کوهستان رسوبات به فرم کوهپایه ای (pediment) است . مطا لعات انجام شده بر روی رسوبات دونین نروژ نشان داده است که در قسمت شمالی حوضه ،مخروط های افکنه کوچک بوده و دارای شیب زیادی هستند و رسوبات آنها توسط جریانهای خرده دار بر جای گذاشته شده اند . زیرا در این قسمت گسل های فعال ودر حال فرو نشینی در هنگام تشکیل این رسوبات وجود دارد . اما در قسمت جنوبی حوضه، مخروط ها دارای گسترش بیشتری بوده ورسوبات آنها توسط رودخانه های بریده بریده بر جای مانده اند . زیرا حاشیه جنوبی حوضه دارای شیب ملایم بوده وآبگیرهای وسیعی از آن سرچشمه می گیر ند ضمنا رخساره هایی که توسط جریانهای خرده دار تشکیل شده اند در قسمت انتهایی مخروط با شیب زیاد به رسوبات محیط های دیگر تبدیل می گردند ولی در مخروط هایی که رسوبات آنها توسط رودخانه ها برجای مانده است با شیب کم به رسوبات محیط های دیگر تبدیل می گردند . بنا براین از اطلاعات فوق چنین نتیجه می شود که شکل هندسی رسوبات تا حدود زیادی توسط وضعیت تکتونیکی حوضه به ویژه در حوضه های کوچک نظیردونین نروژ کنترل می شود .
 

hadis66

عضو جدید
اختلاف بین کنگلومرای مخروط افکنه وسایر رسوبات:
رسوبات دانه درشت مخروط افکنه با رسوبات دانه درشت سایر محیط ها اختلاف دارد که این اختلاف برای شناسایی آن ها در بین رسوبات قدیمه مورد استفاده قرار می گیرد . برای مثال می توان رسوبات دانه درشت دریایی را نام برد که با کنگلومراهای مخروط افکنه اختلاف دارد واین اختلافات عبارتند از : 1- کنگلو مرای مخروط افکنه به دلیل تشکیل در محیط اکسیداسیونی ،اغلب دارای رنگ قرمز است ولی در محیط های دریایی به خاطر احیایی بودن محیط،این رسوبات دارای رنگ خاکستری،سبزویاآبی می باشند.[FONT=F_Koodak][/FONT]
2- در کنگلومراهای مخروط افکنه فسیل دیده نمی شود . 3- در کنگلومراهای دریایی بین ذرات دانه درشت را ذرات ماسه با (در حد گراول) گردشدگی خوب پر می کند ولی درکنگلومراهای مخروط افکنه توسط ماتریکس رسی پر می شود . 4- کنگلومراهای دریایی ذرات دارای جورشدگی و گردشدگی بهتری نسبت به کنگلومرای مخروط افکنه هستند . 5- لایه یا زون هایی (Paleosoil) از خاک های قدیمه درکنگلومراهای مخروط افکنه وجود دارد که در رسوبات دریایی دیده نمی شود . 6- وجود رسوبات جریانی خرده دار،که به طور متناوب درون کنگلومراهای مخروط افکنه دیده می شود در کنگلومراهای دریایی دیده نمی شود . کنگلومراهایی که در محیطهای رودخانه ای تشکیل می گردند اختلاف فراونی با کنگلومراهای مخروط افکنه دارد . اگر چه هر دو در محیط های قاره ای تشکیل می گردند اما در محیط های رودخانه ای کنگلومرا درداخل کانال رسوب می کند . در صورتی که در مخروط های افکنه به صورت پهن وصفحه ای دیده می شوند . در رسوبات رودخانه ای پر شدگی در کانال های رسوبی به مقدار زیادی دیده می شود که در رسوبات مخروط افکنه خیلی کم است . همچنین وجود رسوبات دانه ریز دشت سیلابی در مجاورت رسوبات کانال های رودخا نه ها را می توان یکی دیگر ازعوامل تشخیص این دو رسوب در نظر گرفت . در رسوبات مخروط افکنه ای، رسوبات جریانی خرده دار به مقدار زیادی وجود دارد اما در رسوبات رودخانه ای کمتر دیده می شود .
اختصاصاتی برای تشخیص رسوبات مخروط افکنه : اختصاصا تی که برای تشخیص این رسوبات در نظر گرفته شده بیشتر فیزیکی اند 1- رسوبات غالبا رنگ قرمز دارند که علت ان تشکیل انها درمحیط های اکسیداسیونی است ودارای مقدار خیلی کم مواد آلی هستند . 2-رسوبات مخروط افکنه فاقد فسیل اند ،اما گاهی اوقات فسیل بعضی از مهرداران وخرده های گیاهی در آنها یافت می شود . 3- منشا و توسط جریان های پر انرژی تشکیل می شوند . 4-این رسوبات جور شدگی خوبی ندارند و در اندازه های مختلف دیده شوند . 5- ذرات این رسوبات زاویه دارندیعنی گردشدگی کمی دارند که نشان دهنده این است که مسافت کوتاهی طی کرده اند 6- از نظر مچوریتی کانی شناسی به فرم ایمچورهستند که به نوع سنگ منشا بستگی دارد . 7-ساختمان های رسوبی در این رسوبات عبات اند از طبقه بندی مورب عدسی،مسطح [FONT=F_Koodak]_[/FONT]در مقیاس متوسط وبزرگ[FONT=F_Koodak]_[/FONT]و طبقه بندی افقی است جهت طبقه بندی مورب به صورت یک جهتی ودر یک مخروط به فرم شعاعی است در مخروط ها یی که همدیگر را قطع کرده اند جهت یابی به فرم پیچده ای است . 8- هر چه از منشا دور تر شویم، نسبت ضخامت لایه به حداکثر اندازه ذرات کاهش می یابد . 9-این رسوبات اغلب مخلوطی از رسوبات با جورشدگی خوب وچینه بندی خوب که توسط آب گذاشته شده اند، و رسوبات با جورشدگی وچینه بندی بد که توسط جریانهای خرده دار گذاشته شده اند ، دیده می شوند . 10- رسوبات مخروط افکنه رسوبات غربال شده دیده می شود که در رخساره های دیگر رسوبات خشکی دیده نمی شود . 11- شکل هند سی این رسوبات به فرم تیغه ای می باشد . [FONT=F_Koodak][/FONT]
12- این رسوبات به صورت بین انگشتی به رخساره های رودخانه ای،کویری،دریاچه ای ویا دریایی تبدیل می شود . 13- این رسوبات می تواند در تشخیص رسوبات مخرو افکنه موثر باشند . 14- هر چه از منشا دورتر می شویم ، وجود لایه هایی ازخاکهای قدیمه در سطح ممکن است حفره هایی بین رسوبات خاکی ، از رسوبات شیمیایی، نظیر کلسیت وگچ، پر شده باشد ویا این که رسوبات شیمیایی در سطح رسوبات مخروط افکنه ای تشکیل لایه های کالیچی را داده باشند
 
بالا