مجله آهنگ ایده آل - آبتین کیان: چه مخاطب موسیقی سنتی (اصیل) باشید و چه نه، احتمالا هر کدام از شما در سلکشن آهنگ های موبایل، کامپیوتر یا تبلت های تان تک آهنگ ها یا آلبوم هایی از این شاخه موسیقی را دارید و با آنها خاطره بازی می کنید. خیلی از این آهنگ ها و آوازها به واسطه آنکه اولین بار در موقعیتی خاص شنیده شده اند یا به خاطر تکرار شنیدن شان در یک حال روحی خاص هیچ وقت از ذهن شما پاک نمی شوند.
اگر قرار باشد چشم هایتان را ببندید و نام یا شعر این آهنگ ها را در ذهن مرور کنید احتمالا برخی نام ها در ذهن تان روشن خاموش می شوند. اگر چشمان تان را بسته اید حالا نوبت باز کردن آنها و خواندن گزارش پیش روست.
به نظرتان لیست آلبوم های ماندگار موسیقی سنتی بعد از انقلاب که در این نوشته به آنها اشاره شده تا چه میزان به علایق شما از نغمه های موسیقی سنتی بعد از انقلاب شباهت دارد؟ خواندن این گزارش را از دست ندهید و بعد از مطالعه در مورد آن قضاوت کنید.
رکورد فروش 3 میلیونی یک آلبوم سنتی
قسمتی از حافظه تاریخی عموم مردم در سال های دهه 60 و 70 را علیرضا افتخاری پر کرده که صدایش در آن سال ها بارها و بارها از رادیو و تلویزیون پخش می شد. او در سال 1374 آلبومی تحت عنوان «نیلوفرانه» روانه بازار کرد که با استقبال فوق العاده مردم روبرو شد.
فروش حدود 3 میلیون نسخه ای این آلبوم، رکوردی جاودانه را در تاریخ موسیقی ایران ثبت کرد. حتی محبوب ترین خوانندگان پاپ دهه 80 و 90 هم نتوانستند به به این آمار خیره کننده نزدیک شوند. این خواننده 57 ساله در آن سال موفق شد پس از اکبر گلپایگانی بار دیگر علاوه بر مخاطب خاص، توجه قشر عامه مردم را نیز به موسیقی سنتی جلب کند.
هشت آهنگ در این آلبوم وجود داشت که 3 تصنیف آن هنوز هم ورد زبان مردم کوچه و خیابان است. سراینده تمامی اشعار مرحوم قیصر امین پور بود که دکتر عباس خوشدل، آهنگساز و رهبر ارکستر بر روی آنها ملودی گذاشته بود. مرحوم جلال ذوالفنون به عنوان تکنواز سه تار از دیگر چهره های شاخص حاضر در این اثر جاودانه محسوب می شد.
در هوای تو (یارا یارا)، کوی بی نشان (صحرا صحرا دویده ام)، بهشت یاد (تو با منی اما من از خودم دورم) جزو «هیت» ترین کارهای آلبوم بودند.
صیادی با تور موسیقایی
علیرضا افتخاری در سال 1357 در حالی که تنها 20 سال بیشتر نداشت نوید تولد یک ستاره بزرگ در موسیقی کشور را داد. زمانی که به رادیو رفت و در آزمون آواز شرکت کرد. اساتیدی مثل علی اکبرخان شهنازی، داریوش صفوت و علی تجویدی داوران آزمون بودند که افتخاری توانست در میان شرکت کنندگان، رتبه اول را کسب کند.
10 سال پس از آلبوم نوستالژیک «نیلوفرانه»، علیرضا افتخاری یک بار دیگر بازار موسیقی را به تسخیر خود درآورد. آلبوم «صیاد» را می توان یکی دیگر از آثار پرطرفدار سنتی پس از انقلاب دانست. قطعه «نسیم سحر» از محبوب ترین آثار آلبوم بود؛ آهنگی ساخته مرحوم اکبر محسنی که مخاطبان موسیقی، تصنیف ماندگار «ای ایران» او با صدای استاد بنان را به یاد دارند.
آهنگ «صیاد» دیگر کار به یادماندنی افتخاری در این آلبوم بود. پس از گذشت 9 سال، این قطعه حدود دو هزار بار در سایت «بیپ تونز» شنیده شده که با توجه به عدم رعایت قانون کپی رایت در ایران، آمار خیلی خوبی محسوب می شود.
«شب های انتظار» با ترجیع بند «قسم به نگاهت... به چشم سیاهت» نیز بالای 1500 بار از همان سایت پخش شده که با توجه به پرداخت 999 تومان برای شنیدن اثر، نشان می دهد «صیاد» پس از گذشت سال ها همچنان محبوب است.
نوای عاشورایی نی
اگر بخواهیم 10 آهنگ بی کلام ماندگار تاریخ موسیقی ایران (در تمامی سبک ها) را انتخاب کنیم بدون شک «نی نوا» در رده های بالای این فهرست قرار می گیرد. دومین اثری که حسین علیزاده برای ارکستر ساخت، او را نه تنها در میان مردم ایران که در دنیا به شهرت رساند.
نوازنده سرشناس تار، آلبوم «نی نوا» را در سال 1362 روانه بازار کرد و به سرعت توانست جای خود را در میان توده مردم باز کند. جمشید عندلیبی، یکی از شاگردان استاد حسن کسایی، نوازندگی نی این اثر را برعهده داشته که موفق شده به زیبایی کار خود را انجام دهد.
علاقه حسین علیزاده به دستگاه نوا و الهام از نی نامه مولوی منجر به تولید این اثر ماندگار شد که البته با حال و هوای دهه محرم نیز مناسبت دارد. استقبال از این آلبوم به حدی بود که در سال 1370 بازنشر شد و ارکسترهای خارجی مثل ارکستر سمفونیک اوکراین و یک ارکستر فرانسوی، آن را روی سن بردند.
آلبومی برای عاشقان
کمتر عاشق شکست خورده ای را می توانید پیدا کنید که در غم فراق با یک آهنگ سنتی اشک برید اما صدای زنده یاد ایرج بسطامی در تصنیف زیبای «خانه بوی گل گرفت» چنین اتفاقی را رقم زد. «یک نفس با ما نشستی خانه بوی گل گرفت... خانه ات آباد که این ویرانه بوی گل گرفت... از پریشان گویی ام دیدی پریشان خاطرم... زلف خود را شانه کردی شانه بوی گل گرفت» این شعر زیبا و عاشقانه با آهنگسازی حسین پیرنیا را پس از انتشار در سال 1357 می توانستید از ضبط صوت ماشین های در حال حرکت بشنوید.
«واژه واژه تو را می نوئیسم» با شعری از مرحوم شیون فومنی دیگر کار پرمخاطب این آلبوم بود. این آلبوم در واقع همان «تحریر خیال» است که با اعمال کمی تغییرات و البته تعویض نام در سال 1387 منتشر شد.
از مشکاتیان تا انتظامی
هر چند به دو اثر ماندگار و پرفروش ایرج بسطامی اشاره شد اما نمی توان «موسم گل» را از این فهرست حذف کرد؛ آلبومی که با آهنگسازی محمدرضا درویشی و البته انبوهی از نوازندگان صاحب نام و صاحب سبک روانه بازار شد. از شاخص ترین این چهره ها می توان به استاد پرویز مشکاتیان، انتظامی و اردشیر، اردوان و ارسلان کامکار اشاره کرد.
تصنیف «گریه کن» با شعری از عارف قزوینی که به عنوان سرآلبومی نیز قرار گرفته بود را می توان محبوب ترین قطعه آلبوم دانست. «موسم گل» و «سلسله موی دوست» دیگر تصانیف این اثر بودند که همگی با استقبال عمومی مواجه شدند.
سنتور، تنبک و سه تار
شما برای تسخیر دل مخاطبان موسیقی لزوما به صدای خواننده نیازی ندارید. پرویز مشکاتیان در آلبوم «لحظه دیدار» با 18 ترک که سنتور، ساز اصلی آن محسوب می شد توانست نظر مثبت جامعه را جلب کند.
در این آلبوم، محسن کثیرالسفر و جمشید محبی با تنبک و بهداد بابایی با سه تار، او را همراهی کردند. سه قطعه با تک نوازی بابایی که خواهرزاده اوست نیز در آلبوم قرار دارد. این اثر در سال 1380 روانه بازار شد و جزو ماندگارترین و البته پرفروش ترین آلبوم های موسیقی در ژانر سنتی لقب گرفت.
بی تو چاووش ندارد لطفی
نقش «چاووش» در تحولات اجتماعی و سیاسی نیم قرن اخیر ایران غیرقابل انکار است. محمدرضا لطفی که سرپرستی گروه «شیدا» را به عهده داشت پس از استعفای موسیقدانان از رادیو به همراه گروه «عارف» استارت مجموعه آلبوم های «چاووش» را زد. از این موسیقی به عنوان مهمترین عامل در پیشرفت موسیقی سنتی نام می برند.
لطفی علاوه بر تار که ساز اصلی او محسوب می شد در نواختن سه تار، کمانچه، دف و نی نیز تبحر داشت. او اولین «چاووش» را در سال 1357 تولید کرد و ساخت این آثار را تا مجموعه دوازدهم ادامه داد.
بی شجریان به سر نمی شود
باز هم اثری ماندگار از همکاری نوابغ موسیقی ایران؛ حسین علیزاده، کیهان کلهر و شجریان بزرگ و کوچک در سال 1381 دوباره موسیقی سنتی را که کم کم در سایه پاپ قرار می گرفت به نقل محافل تبدیل کرد.
شعر «بی همگان به سر شود» مولانا با صدای استاد آواز ایران، زمزمه مردم و حتی کسانی شد که موسیقی سنتی را دنبال نمی کردند. این تصنیف به حدی با استقبال روبرو شد که خواننده های دیگر از جمله بزرگان موسیقی پاپ نیز به سراغ آن رفتند و آن را با آهنگسازی های متفاوت اجرا کردند. «دل دیوانه ام، دیوانه تر شی» این کار را حداقل یک بار شنیده اید؛ شعری از باباطاهر که با اجرای شجریان در دستگاه بیات ترک مورد توجه مردم قرار گرفت.
نقل قول معروفی از فرانسیس فورد کوپولا، کارگردان مشهور سینما در وصف آکیرا کوروساوا وجود دارد. سازنده سه گانه «پدرخوانده» معتقد بود هر کارگردان بزرگ، تنها یک شاهکار در کارنامه خود دارد اما نابغه ژاپنی چندین شاهکار خلق حکرده است. این جمله درخصوص تیم شجریان، علیزاده و کلهر صدق می کند. «فریاد» در سال 1381 ابتدا در لندن روی سن رفت و سپس در قالب یک آلبوم روانه بازار شد. فریاد (خانه ام آتش گرفته است... آتشی جان سوز) شعری از مهدی اخوان ثالث بود که با استقبال مردم و تحسین منتقدان موسیقی مواجه شد. اشعاری از حافظ، سعدی و مولانا نیز در آلبوم وجود داشت که انتخاب یکی از آنها به عنوان بهترین، کاری غیرممکن است.
یاد ایام دهه 70
بیراه نگفته ایم اگر شهرت رهی معیری را تا حد زیادی مدیون تصنیف و آواز شدن یکی از شعرهایش توسط محمدرضا شجریان بدانیم. «یاد ایامی که در گلشن فغانی داشتم...» را حتی بچه های دهه 70 هم شنیده اند. یکی از ماندگارترین آثار استاد آواز که با آهنگسازی خودش نیز همراه بود. «به قربون خم زلف سیاهت» دیگر کاری بود که مورد توجه عموم قرار گرفت. بیشتر آثار شجریان با استقبال خوبی از سوی منتقدان روبرو شده است ولی «یاد ایام» که در اوایل دهه هفتاد منتشر شد مثل یک بمب صدا کرد، تا حدی که بارها تجدید چاپ شد.
زمستان است برای آواز
این آلبوم را نمی توان شاهکار یک نفر دانست. «زمستان است» با آهنگسازی بدیع حسین علیزاده، کمانچه نوازی بی نقص کیهان کلهر بر روی اشعاری از مهدی اخوان ثالث منتشر شد. استاد محمدرضا شجریان به زیبایی توانست آواز خود را بر روی شعر نو پیاده کند. این اثر با استقبال خوب مخاطبان مواجه شد. آهنگ های این آلبوم در تورهای اروپایی و آمریکایی به همراه علیزاده، کلهر و البته همایون شجریان اجرا شد که بلیت تمامی کنسرت ها به فروش می رفت.
موسیقی جاری حتی در جلد
کیهان کلهر که به نواختن کمانچه بر روی ملودی های حسین علیزاده می پرداخت، این بار خودش آلبومی را براساس موسیقی مقامی شمال خراسان برای محمدرضا شجریان تهیه کرد. این اثر به دلیل اینکه آهنگ های ریتمیک و کم آوازتر داشت با استقبال بیشتری روبرو شد زیرا راحت تر در ذهن مخاطب ثبت می شد.
«ببار ای بارون ببار... با دلم گریه کن، خون ببار» شاه بیت این آلبوم بود. «بارون» با شعری از علی معلم دامغانی جزو معدود آهنگ های سنتی بود که به گوشی های کامپیوترهای جوانان هم راه پیدا کرد اما اتفاقی که این اثر را خاص کرد، اجرای آن در کنسرت معروف «همنوا با بم» بود. متناسب شدن این شعر با فاجعه زلزله، اشک حاضران در سالن را درآورد.
دو بیتی های باباطاهر و سرآمد آنها «هر آن باغی که نخلش پر ثمر بی» از دیگر کارهای «هیت» این آلبوم بود. نکته جالب طراحی زیبای جلد آلبوم بود که دختر شجریان انجام داده بود. سکوت کویر در شب را به وضوح می توانستید در تصویر ببینید و حس کنید.
گل پونه ای که پرپر شد
مخاطب موسیقی سنتی هم که نباشید؛ عشق پاپ و صدای خواننده های این ور و آن ور آب را هم که داشته باشید، اگر از شما بخواهند یک اثر از ایرج بسطامی نام ببرید قطعا اولین چیزی که به ذهن شما می آید «گل پونه ها» است. آنجایی که این خواننده «من مانده ام تنهای تنها» را در بالاترین گام ممکن می خواند از ذهن هیچ کس پاک نخواهد شد. این اثر پس از مرگ دردناک او در زلزله بم بیشتر شنیده شد.
اگر اهل کتاب خواندن و شعربازی هم نباشید و آثار نیما یوشیخ را نخوانده باشید، «تو را من چشم را راهم» و «دیدمت در حریری ز مهتاب سرد و خاموش خفته بودی» را با صدای بسطامی شنیده اید.
آهنگسازی این آلبوم را نیز حسین پیرنیا برعهده داشت. البته نام آلبوم «رقص آشفته» است که به واسطه محبوبیت مثال زدنی آهنگ «گل پونه ها» بیشتر مردم آن را به اسم این آهنگ می شناسند. حیف که زلزله بم تواناترین خواننده مرد چپ کوک بعد از انقلاب را از مردم ایران و هنر این سرزمین گرفت.
سینا سرلک و تمجیدهای خسرو آواز ایران
وقتی استاد مسلم آواز از کسی به عنوان یکی از شاگردان برتر خود نام می برد، تمامی توجهات به سمت او جلب شده و مردم بدون هیچ پیش زمینه ای از صدای این خواننده، انتظار اولین آلبوم او را می کشند.
این اتفاق درخصوص سینا سرلک رخ داد و آلبوم «راه و ماه» در سال 1386 باعث شد بازار موسیقی سنتی، تکانی بخورد. صدای این خواننده سابق ارکستر ملی با استقبال جوانان مواجه شد. کسی که به اعتقاد نسل جدید موسیقی سنتی را «اسپرت» می خواند و همین مسئله باعث شده تعداد زیادی از حاضران در کنسرت های او را جوانان تشکیل دهند.
محبوبیت قطعات «چو شب به راه تو باشم که ماه من باشی»، «ای که در کوی خرابات مقامی داری»، «دست کوتاه من و دامن آن سرو بلند» و «چه خوش افسانه می گویی به افسون های خاموشی» در میان مردم به منتقدان موسیقی ثابت کرد که تمجیدهای محمدرضا شجریان بی راه نبوده است.
موسیقی سنتی با طعم ساز غربی
بدون شک مخاطبان موسیقی، سالار عقیلی را با قطعه «وطنم» می شناسند. او در سال 1388 دست به کار جدیدی در موسیقی سنتی زد که هر چقدر ریسک محسوب می شد اما جواب داد و مورد استقبال مردم قرار گرفت.
این خواننده جوان و پرکار به بازخوانی آثاری قدیمی از ساخته های پرویز یاحقی، روح الله خالقی و عبدالحسین برازنده پرداخت که پیش تر با صدای خوانندگانی مثل غلامحسین بنان اجرا شده بودند اما صدای او تنها با پیانو و تنبک همنوا شد تا عقیلی با ایده ای نو، آلبومی ساده، خلوت و دلنشین را روانه بازار کند.
خوشه چین، همچو فرهاد و افسون سخن، تصنیف هایی بودند که به دلیل سادگی و البته موسیقی خاص در ذهن پدران ما نقش بسته بود و عقیلی آنها را به گوش نسل جدید هم رساند. این آلبوم جزو آلبوم های پرفروش سال محسوب می شد.
بیداد چاووش
نام پرویز مشکاتیان با چاووش عجین شده است. پس از جمعه سیاه شهریور ماه 1357، موسیقی دانان آن زمان به صورت دسته جمعی از سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران استعفا دادند. مشکاتیان در کنار محمدرضا لطفی و حسین علیزاده گروه «چاووش» را راه اندازی کردند که به دلیل عدم پخش موسیقی از رسانه با استقبال گسترده مردم مواجه شد اما یکی از آثار ماندگار این استاد مرحوم، بخش اول آلبوم «بیداد» شجریان بود. سنتوری که به صورت تکنوازی زیر صدای محمدرضا شجریان قرار گرفته بود باعث شد تعداد زیادی از بچه های دهه 50 و 60 سراغ این ساز بروند و کلاس های آموزش این ساز رونق بگیرد.
نوازندگان آثار نیز هر کدام قطبی در موسیقی محسوب می شدند که نام شان به تنهایی برای تضمین فروش یک آلبوم کافی بود. محمدرضا لطفی، ارسلان و اردشیر کامکار، جمشید عندلیبی و ناصر فرهنگ فر از جمله کسانی بودند که در کنار پرویز مشکاتیان قرار گرفتند و یکی از پر مخاطب ترین آلبوم های تاریخ موسیقی سنتی را تولید کردند.
فروش دوشادوش پاپ
سریال «کیف انگلیسی» را که به خاطر دارید. همان منصور که عاشق دختر ثروتمندی به نام مستانه شده بود. این که ساخته آقای ضیاءالدین دری، یکی از سریال های ماندگار تلویزیون محسوب می شود شکی نیست اما نمی توان تیتراز زیبای این سریال را در موفقیت آن نادیده گرفت. در آن زمان مردم صدایی جدید را می شنیدند که «گشته خزان نوبهار من» را به تکیه کلم آنها تبدیل کرده است. یک سال بعد اولین آلبوم علیرضا قربانی با نام «اشتیاق» وارد بازار شد که فروشی نزدیک به آلبوم های پاپ موجود در بازار داشت. اثری با آهنگسازی فرهاد فخرالدینی که اولین محصول ارکستر موسیقی ملی ایران نیز محسوب می شد.
پرخرچ پرفروش
اگر به شما بگوییم با احتساب دلاری سه هزار تومن نزدیک به 600 میلیون تومان برای تهیه یک آلبوم هزینه شده است؛ چه واکنشی نشان می دهید؟ پسر محمدرضا شجریان در اسفند ماه 1392 آلبوم پر سر و صدای «نه فرشته ام، نه شیطان» را روانه بازار کرد؛ اثری که در سه کشور آمریکا، ترکیه و ایران ضبط شد و تیراژ اولیه آن 50 هزار نسخه بود.
اشعاری از سیمین بهبهانی، مولانا، حسین منزوی و محمدرضا شفیعی کدکنی با آهنگسازی و تنظیم سهراب پورناظری در آلبوم قرار داشت. «چرا رفتی چرا من بی قرارم» قطعه محبوب این آلبوم بود.
نوازندگان بزرگی مثل شجاعت حسین خان، درو استاچه، دیوید گارنر، جیمی جانسون، محمد آکاتای، جان ویک فیلد و رامون اسنگنارو در این کار حضور داشتند.
همایون و بر هم زدن یک معادله
یک قانون نانوشته ای در کل زندگی صادق است با این عنوان که پسر هیچ آدم بزرگی نمی تواند در حوزه مربوطه پدرش موفق شود. نمونه های اثبات این مدعا هم کم نیست. از پسران ناصر حجازی و علی پروین در فوتبال تا فرزند فرامرز قریبیان در سینما. این تصور در مورد پسر استاد بزرگ آواز ایران هم وجود داشت؛ اینکه همایون هیچ گاه نمی تواند به جایگاه پدر برسد و باید پای در مسیر دیگری بگذارد اما تنها پسر شجریان خلاف این ادعا را ثابت کرد و توانست خود را از زیر سایه پدر خارج کند.
او اولین آلبوم مستقل خود را در سال 1382 با نام «نسیم وصل» منتشر کرد. «حاصل دور زندگی صحبت آشنا بود» قطعه محبوب این آلبوم بود که بارها و بارها از تلویزیون نیز پخش شد. «نه بسته ام به کس دل... نه بسته کس به من دل» از جمله قطعات محبوب آلبوم بود که توانست همایون را به شهرت برساند.
آلبومی که پخش نشده در دل ها ماند
وقتی آلبومی به صورت رسمی منتشر نمی شود اما در حافظه شنیداری مردم دوره خود حک می شود یعنی شاهکاری ماندگار خلق شده است. اتفاقی که سال ها طول کشید تا یک خواننده جوان پاپ، موفق به انجام آن شوند.
«قاصدک هان چه خبر آوردی» مهدی اخوان ثالث را از روی کتاب هم بخوانید، صدای شجریان و موسیقی مشکاتیان ناخودآگاه به ذهن تان می آید. این آلبوم که آخرین همکاری این دو استاد محسوب می شد هرگز به صورت رسمی به بازار راه نیافت.
در این اثر، همایون شجریان 19 ساله به عنوان نوازنده تنبک در آلبوم حضور داشت. از نکات جالب «قاصدک» کیفیت پایین و نامناسب آن بود که البته تاثیری بر روی مخاطبان نداشت و آنها به سرعت با آن ارتباط برقرار کردند.
ساز مهیار
سال 1391 را می توان سال علیرضا قربانی در موسیقی دانست. انتشار آلبوم «حریق خزان» که پس از مدت کوتاهی در فهرست پرفروش ترین آلبوم های موسیقی سنتی سال قرار گرفت. این اثر در یکی از سایت های معتبر موسیقی به عنوان بهترین آلبوم موسیقی سنتی سال 1392 قرار گرفت. «باز آ ای دلبرا که دلم بی قرار توست... وین جان بر لب آمده در انتظار توست» به قدری در میان مردم محبوبیت پیدا کرد که شهاب حسینی برای تیتراژ اولین فیلمش از آن استفاده کرد. آهنگسازی این آلبوم را یک هنرمند جوان به نام مهیار علیزاده برعهده داشت که توانست با این اثر موفق، نام خود را در موسیقی سنتی مطرح کند.
آلبوم سنتی پاپ فادر
«شبانگاهان تا حریم فلک چون زبانه کشد سوز آوازم»؛ شاید خیلی ها حتی نام خواننده این کار را ندانند. اثر نوستالژیک دهه 70 که ورد زبان مردم در آن زمان شده بود. عبدالحسین مختاباد که بیش از 20 سال است آلبومی را روانه بازار نکرده اما آلبوم شبانگاهان او در دوره خودش به یکی از پرفروش ترین آثار سنتی تبدیل شد.
آهنگسازی این اثر را فریدون شهبازیان برعهده داشت؛ کسی که سابقه کار با محمدرضا شجریان و شهرام ناظری را نیز در کارنامه دارد.
البته توده مردم او را با ملودی جاودانه «گل گلدون» سیمین غائم می شناسند. بعد از انقلاب، شهبازیان و زنده یاد بابک بیات پدر موسیقی پاپ لقب گرفتند. مختاباد آلبومی با نام «تمنای وصال» با آهنگسازی خودش در همان دوران روانه بازار کرد که این اثر نیز با استقبال مخاطبان مواجه شد. «باز آمدم باز آمدم از پیشِ آن یار آمدم» از قطعات محبوب این آلبوم بود.
برترین ها
اگر قرار باشد چشم هایتان را ببندید و نام یا شعر این آهنگ ها را در ذهن مرور کنید احتمالا برخی نام ها در ذهن تان روشن خاموش می شوند. اگر چشمان تان را بسته اید حالا نوبت باز کردن آنها و خواندن گزارش پیش روست.
به نظرتان لیست آلبوم های ماندگار موسیقی سنتی بعد از انقلاب که در این نوشته به آنها اشاره شده تا چه میزان به علایق شما از نغمه های موسیقی سنتی بعد از انقلاب شباهت دارد؟ خواندن این گزارش را از دست ندهید و بعد از مطالعه در مورد آن قضاوت کنید.
رکورد فروش 3 میلیونی یک آلبوم سنتی
قسمتی از حافظه تاریخی عموم مردم در سال های دهه 60 و 70 را علیرضا افتخاری پر کرده که صدایش در آن سال ها بارها و بارها از رادیو و تلویزیون پخش می شد. او در سال 1374 آلبومی تحت عنوان «نیلوفرانه» روانه بازار کرد که با استقبال فوق العاده مردم روبرو شد.
فروش حدود 3 میلیون نسخه ای این آلبوم، رکوردی جاودانه را در تاریخ موسیقی ایران ثبت کرد. حتی محبوب ترین خوانندگان پاپ دهه 80 و 90 هم نتوانستند به به این آمار خیره کننده نزدیک شوند. این خواننده 57 ساله در آن سال موفق شد پس از اکبر گلپایگانی بار دیگر علاوه بر مخاطب خاص، توجه قشر عامه مردم را نیز به موسیقی سنتی جلب کند.
هشت آهنگ در این آلبوم وجود داشت که 3 تصنیف آن هنوز هم ورد زبان مردم کوچه و خیابان است. سراینده تمامی اشعار مرحوم قیصر امین پور بود که دکتر عباس خوشدل، آهنگساز و رهبر ارکستر بر روی آنها ملودی گذاشته بود. مرحوم جلال ذوالفنون به عنوان تکنواز سه تار از دیگر چهره های شاخص حاضر در این اثر جاودانه محسوب می شد.
در هوای تو (یارا یارا)، کوی بی نشان (صحرا صحرا دویده ام)، بهشت یاد (تو با منی اما من از خودم دورم) جزو «هیت» ترین کارهای آلبوم بودند.
صیادی با تور موسیقایی
علیرضا افتخاری در سال 1357 در حالی که تنها 20 سال بیشتر نداشت نوید تولد یک ستاره بزرگ در موسیقی کشور را داد. زمانی که به رادیو رفت و در آزمون آواز شرکت کرد. اساتیدی مثل علی اکبرخان شهنازی، داریوش صفوت و علی تجویدی داوران آزمون بودند که افتخاری توانست در میان شرکت کنندگان، رتبه اول را کسب کند.
10 سال پس از آلبوم نوستالژیک «نیلوفرانه»، علیرضا افتخاری یک بار دیگر بازار موسیقی را به تسخیر خود درآورد. آلبوم «صیاد» را می توان یکی دیگر از آثار پرطرفدار سنتی پس از انقلاب دانست. قطعه «نسیم سحر» از محبوب ترین آثار آلبوم بود؛ آهنگی ساخته مرحوم اکبر محسنی که مخاطبان موسیقی، تصنیف ماندگار «ای ایران» او با صدای استاد بنان را به یاد دارند.
آهنگ «صیاد» دیگر کار به یادماندنی افتخاری در این آلبوم بود. پس از گذشت 9 سال، این قطعه حدود دو هزار بار در سایت «بیپ تونز» شنیده شده که با توجه به عدم رعایت قانون کپی رایت در ایران، آمار خیلی خوبی محسوب می شود.
«شب های انتظار» با ترجیع بند «قسم به نگاهت... به چشم سیاهت» نیز بالای 1500 بار از همان سایت پخش شده که با توجه به پرداخت 999 تومان برای شنیدن اثر، نشان می دهد «صیاد» پس از گذشت سال ها همچنان محبوب است.
نوای عاشورایی نی
اگر بخواهیم 10 آهنگ بی کلام ماندگار تاریخ موسیقی ایران (در تمامی سبک ها) را انتخاب کنیم بدون شک «نی نوا» در رده های بالای این فهرست قرار می گیرد. دومین اثری که حسین علیزاده برای ارکستر ساخت، او را نه تنها در میان مردم ایران که در دنیا به شهرت رساند.
نوازنده سرشناس تار، آلبوم «نی نوا» را در سال 1362 روانه بازار کرد و به سرعت توانست جای خود را در میان توده مردم باز کند. جمشید عندلیبی، یکی از شاگردان استاد حسن کسایی، نوازندگی نی این اثر را برعهده داشته که موفق شده به زیبایی کار خود را انجام دهد.
علاقه حسین علیزاده به دستگاه نوا و الهام از نی نامه مولوی منجر به تولید این اثر ماندگار شد که البته با حال و هوای دهه محرم نیز مناسبت دارد. استقبال از این آلبوم به حدی بود که در سال 1370 بازنشر شد و ارکسترهای خارجی مثل ارکستر سمفونیک اوکراین و یک ارکستر فرانسوی، آن را روی سن بردند.
آلبومی برای عاشقان
کمتر عاشق شکست خورده ای را می توانید پیدا کنید که در غم فراق با یک آهنگ سنتی اشک برید اما صدای زنده یاد ایرج بسطامی در تصنیف زیبای «خانه بوی گل گرفت» چنین اتفاقی را رقم زد. «یک نفس با ما نشستی خانه بوی گل گرفت... خانه ات آباد که این ویرانه بوی گل گرفت... از پریشان گویی ام دیدی پریشان خاطرم... زلف خود را شانه کردی شانه بوی گل گرفت» این شعر زیبا و عاشقانه با آهنگسازی حسین پیرنیا را پس از انتشار در سال 1357 می توانستید از ضبط صوت ماشین های در حال حرکت بشنوید.
«واژه واژه تو را می نوئیسم» با شعری از مرحوم شیون فومنی دیگر کار پرمخاطب این آلبوم بود. این آلبوم در واقع همان «تحریر خیال» است که با اعمال کمی تغییرات و البته تعویض نام در سال 1387 منتشر شد.
از مشکاتیان تا انتظامی
هر چند به دو اثر ماندگار و پرفروش ایرج بسطامی اشاره شد اما نمی توان «موسم گل» را از این فهرست حذف کرد؛ آلبومی که با آهنگسازی محمدرضا درویشی و البته انبوهی از نوازندگان صاحب نام و صاحب سبک روانه بازار شد. از شاخص ترین این چهره ها می توان به استاد پرویز مشکاتیان، انتظامی و اردشیر، اردوان و ارسلان کامکار اشاره کرد.
تصنیف «گریه کن» با شعری از عارف قزوینی که به عنوان سرآلبومی نیز قرار گرفته بود را می توان محبوب ترین قطعه آلبوم دانست. «موسم گل» و «سلسله موی دوست» دیگر تصانیف این اثر بودند که همگی با استقبال عمومی مواجه شدند.
سنتور، تنبک و سه تار
شما برای تسخیر دل مخاطبان موسیقی لزوما به صدای خواننده نیازی ندارید. پرویز مشکاتیان در آلبوم «لحظه دیدار» با 18 ترک که سنتور، ساز اصلی آن محسوب می شد توانست نظر مثبت جامعه را جلب کند.
در این آلبوم، محسن کثیرالسفر و جمشید محبی با تنبک و بهداد بابایی با سه تار، او را همراهی کردند. سه قطعه با تک نوازی بابایی که خواهرزاده اوست نیز در آلبوم قرار دارد. این اثر در سال 1380 روانه بازار شد و جزو ماندگارترین و البته پرفروش ترین آلبوم های موسیقی در ژانر سنتی لقب گرفت.
بی تو چاووش ندارد لطفی
نقش «چاووش» در تحولات اجتماعی و سیاسی نیم قرن اخیر ایران غیرقابل انکار است. محمدرضا لطفی که سرپرستی گروه «شیدا» را به عهده داشت پس از استعفای موسیقدانان از رادیو به همراه گروه «عارف» استارت مجموعه آلبوم های «چاووش» را زد. از این موسیقی به عنوان مهمترین عامل در پیشرفت موسیقی سنتی نام می برند.
لطفی علاوه بر تار که ساز اصلی او محسوب می شد در نواختن سه تار، کمانچه، دف و نی نیز تبحر داشت. او اولین «چاووش» را در سال 1357 تولید کرد و ساخت این آثار را تا مجموعه دوازدهم ادامه داد.
بی شجریان به سر نمی شود
باز هم اثری ماندگار از همکاری نوابغ موسیقی ایران؛ حسین علیزاده، کیهان کلهر و شجریان بزرگ و کوچک در سال 1381 دوباره موسیقی سنتی را که کم کم در سایه پاپ قرار می گرفت به نقل محافل تبدیل کرد.
شعر «بی همگان به سر شود» مولانا با صدای استاد آواز ایران، زمزمه مردم و حتی کسانی شد که موسیقی سنتی را دنبال نمی کردند. این تصنیف به حدی با استقبال روبرو شد که خواننده های دیگر از جمله بزرگان موسیقی پاپ نیز به سراغ آن رفتند و آن را با آهنگسازی های متفاوت اجرا کردند. «دل دیوانه ام، دیوانه تر شی» این کار را حداقل یک بار شنیده اید؛ شعری از باباطاهر که با اجرای شجریان در دستگاه بیات ترک مورد توجه مردم قرار گرفت.
نقل قول معروفی از فرانسیس فورد کوپولا، کارگردان مشهور سینما در وصف آکیرا کوروساوا وجود دارد. سازنده سه گانه «پدرخوانده» معتقد بود هر کارگردان بزرگ، تنها یک شاهکار در کارنامه خود دارد اما نابغه ژاپنی چندین شاهکار خلق حکرده است. این جمله درخصوص تیم شجریان، علیزاده و کلهر صدق می کند. «فریاد» در سال 1381 ابتدا در لندن روی سن رفت و سپس در قالب یک آلبوم روانه بازار شد. فریاد (خانه ام آتش گرفته است... آتشی جان سوز) شعری از مهدی اخوان ثالث بود که با استقبال مردم و تحسین منتقدان موسیقی مواجه شد. اشعاری از حافظ، سعدی و مولانا نیز در آلبوم وجود داشت که انتخاب یکی از آنها به عنوان بهترین، کاری غیرممکن است.
یاد ایام دهه 70
بیراه نگفته ایم اگر شهرت رهی معیری را تا حد زیادی مدیون تصنیف و آواز شدن یکی از شعرهایش توسط محمدرضا شجریان بدانیم. «یاد ایامی که در گلشن فغانی داشتم...» را حتی بچه های دهه 70 هم شنیده اند. یکی از ماندگارترین آثار استاد آواز که با آهنگسازی خودش نیز همراه بود. «به قربون خم زلف سیاهت» دیگر کاری بود که مورد توجه عموم قرار گرفت. بیشتر آثار شجریان با استقبال خوبی از سوی منتقدان روبرو شده است ولی «یاد ایام» که در اوایل دهه هفتاد منتشر شد مثل یک بمب صدا کرد، تا حدی که بارها تجدید چاپ شد.
زمستان است برای آواز
این آلبوم را نمی توان شاهکار یک نفر دانست. «زمستان است» با آهنگسازی بدیع حسین علیزاده، کمانچه نوازی بی نقص کیهان کلهر بر روی اشعاری از مهدی اخوان ثالث منتشر شد. استاد محمدرضا شجریان به زیبایی توانست آواز خود را بر روی شعر نو پیاده کند. این اثر با استقبال خوب مخاطبان مواجه شد. آهنگ های این آلبوم در تورهای اروپایی و آمریکایی به همراه علیزاده، کلهر و البته همایون شجریان اجرا شد که بلیت تمامی کنسرت ها به فروش می رفت.
موسیقی جاری حتی در جلد
کیهان کلهر که به نواختن کمانچه بر روی ملودی های حسین علیزاده می پرداخت، این بار خودش آلبومی را براساس موسیقی مقامی شمال خراسان برای محمدرضا شجریان تهیه کرد. این اثر به دلیل اینکه آهنگ های ریتمیک و کم آوازتر داشت با استقبال بیشتری روبرو شد زیرا راحت تر در ذهن مخاطب ثبت می شد.
«ببار ای بارون ببار... با دلم گریه کن، خون ببار» شاه بیت این آلبوم بود. «بارون» با شعری از علی معلم دامغانی جزو معدود آهنگ های سنتی بود که به گوشی های کامپیوترهای جوانان هم راه پیدا کرد اما اتفاقی که این اثر را خاص کرد، اجرای آن در کنسرت معروف «همنوا با بم» بود. متناسب شدن این شعر با فاجعه زلزله، اشک حاضران در سالن را درآورد.
دو بیتی های باباطاهر و سرآمد آنها «هر آن باغی که نخلش پر ثمر بی» از دیگر کارهای «هیت» این آلبوم بود. نکته جالب طراحی زیبای جلد آلبوم بود که دختر شجریان انجام داده بود. سکوت کویر در شب را به وضوح می توانستید در تصویر ببینید و حس کنید.
گل پونه ای که پرپر شد
مخاطب موسیقی سنتی هم که نباشید؛ عشق پاپ و صدای خواننده های این ور و آن ور آب را هم که داشته باشید، اگر از شما بخواهند یک اثر از ایرج بسطامی نام ببرید قطعا اولین چیزی که به ذهن شما می آید «گل پونه ها» است. آنجایی که این خواننده «من مانده ام تنهای تنها» را در بالاترین گام ممکن می خواند از ذهن هیچ کس پاک نخواهد شد. این اثر پس از مرگ دردناک او در زلزله بم بیشتر شنیده شد.
اگر اهل کتاب خواندن و شعربازی هم نباشید و آثار نیما یوشیخ را نخوانده باشید، «تو را من چشم را راهم» و «دیدمت در حریری ز مهتاب سرد و خاموش خفته بودی» را با صدای بسطامی شنیده اید.
آهنگسازی این آلبوم را نیز حسین پیرنیا برعهده داشت. البته نام آلبوم «رقص آشفته» است که به واسطه محبوبیت مثال زدنی آهنگ «گل پونه ها» بیشتر مردم آن را به اسم این آهنگ می شناسند. حیف که زلزله بم تواناترین خواننده مرد چپ کوک بعد از انقلاب را از مردم ایران و هنر این سرزمین گرفت.
سینا سرلک و تمجیدهای خسرو آواز ایران
وقتی استاد مسلم آواز از کسی به عنوان یکی از شاگردان برتر خود نام می برد، تمامی توجهات به سمت او جلب شده و مردم بدون هیچ پیش زمینه ای از صدای این خواننده، انتظار اولین آلبوم او را می کشند.
این اتفاق درخصوص سینا سرلک رخ داد و آلبوم «راه و ماه» در سال 1386 باعث شد بازار موسیقی سنتی، تکانی بخورد. صدای این خواننده سابق ارکستر ملی با استقبال جوانان مواجه شد. کسی که به اعتقاد نسل جدید موسیقی سنتی را «اسپرت» می خواند و همین مسئله باعث شده تعداد زیادی از حاضران در کنسرت های او را جوانان تشکیل دهند.
محبوبیت قطعات «چو شب به راه تو باشم که ماه من باشی»، «ای که در کوی خرابات مقامی داری»، «دست کوتاه من و دامن آن سرو بلند» و «چه خوش افسانه می گویی به افسون های خاموشی» در میان مردم به منتقدان موسیقی ثابت کرد که تمجیدهای محمدرضا شجریان بی راه نبوده است.
موسیقی سنتی با طعم ساز غربی
بدون شک مخاطبان موسیقی، سالار عقیلی را با قطعه «وطنم» می شناسند. او در سال 1388 دست به کار جدیدی در موسیقی سنتی زد که هر چقدر ریسک محسوب می شد اما جواب داد و مورد استقبال مردم قرار گرفت.
این خواننده جوان و پرکار به بازخوانی آثاری قدیمی از ساخته های پرویز یاحقی، روح الله خالقی و عبدالحسین برازنده پرداخت که پیش تر با صدای خوانندگانی مثل غلامحسین بنان اجرا شده بودند اما صدای او تنها با پیانو و تنبک همنوا شد تا عقیلی با ایده ای نو، آلبومی ساده، خلوت و دلنشین را روانه بازار کند.
خوشه چین، همچو فرهاد و افسون سخن، تصنیف هایی بودند که به دلیل سادگی و البته موسیقی خاص در ذهن پدران ما نقش بسته بود و عقیلی آنها را به گوش نسل جدید هم رساند. این آلبوم جزو آلبوم های پرفروش سال محسوب می شد.
بیداد چاووش
نام پرویز مشکاتیان با چاووش عجین شده است. پس از جمعه سیاه شهریور ماه 1357، موسیقی دانان آن زمان به صورت دسته جمعی از سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران استعفا دادند. مشکاتیان در کنار محمدرضا لطفی و حسین علیزاده گروه «چاووش» را راه اندازی کردند که به دلیل عدم پخش موسیقی از رسانه با استقبال گسترده مردم مواجه شد اما یکی از آثار ماندگار این استاد مرحوم، بخش اول آلبوم «بیداد» شجریان بود. سنتوری که به صورت تکنوازی زیر صدای محمدرضا شجریان قرار گرفته بود باعث شد تعداد زیادی از بچه های دهه 50 و 60 سراغ این ساز بروند و کلاس های آموزش این ساز رونق بگیرد.
نوازندگان آثار نیز هر کدام قطبی در موسیقی محسوب می شدند که نام شان به تنهایی برای تضمین فروش یک آلبوم کافی بود. محمدرضا لطفی، ارسلان و اردشیر کامکار، جمشید عندلیبی و ناصر فرهنگ فر از جمله کسانی بودند که در کنار پرویز مشکاتیان قرار گرفتند و یکی از پر مخاطب ترین آلبوم های تاریخ موسیقی سنتی را تولید کردند.
فروش دوشادوش پاپ
سریال «کیف انگلیسی» را که به خاطر دارید. همان منصور که عاشق دختر ثروتمندی به نام مستانه شده بود. این که ساخته آقای ضیاءالدین دری، یکی از سریال های ماندگار تلویزیون محسوب می شود شکی نیست اما نمی توان تیتراز زیبای این سریال را در موفقیت آن نادیده گرفت. در آن زمان مردم صدایی جدید را می شنیدند که «گشته خزان نوبهار من» را به تکیه کلم آنها تبدیل کرده است. یک سال بعد اولین آلبوم علیرضا قربانی با نام «اشتیاق» وارد بازار شد که فروشی نزدیک به آلبوم های پاپ موجود در بازار داشت. اثری با آهنگسازی فرهاد فخرالدینی که اولین محصول ارکستر موسیقی ملی ایران نیز محسوب می شد.
پرخرچ پرفروش
اگر به شما بگوییم با احتساب دلاری سه هزار تومن نزدیک به 600 میلیون تومان برای تهیه یک آلبوم هزینه شده است؛ چه واکنشی نشان می دهید؟ پسر محمدرضا شجریان در اسفند ماه 1392 آلبوم پر سر و صدای «نه فرشته ام، نه شیطان» را روانه بازار کرد؛ اثری که در سه کشور آمریکا، ترکیه و ایران ضبط شد و تیراژ اولیه آن 50 هزار نسخه بود.
اشعاری از سیمین بهبهانی، مولانا، حسین منزوی و محمدرضا شفیعی کدکنی با آهنگسازی و تنظیم سهراب پورناظری در آلبوم قرار داشت. «چرا رفتی چرا من بی قرارم» قطعه محبوب این آلبوم بود.
نوازندگان بزرگی مثل شجاعت حسین خان، درو استاچه، دیوید گارنر، جیمی جانسون، محمد آکاتای، جان ویک فیلد و رامون اسنگنارو در این کار حضور داشتند.
همایون و بر هم زدن یک معادله
یک قانون نانوشته ای در کل زندگی صادق است با این عنوان که پسر هیچ آدم بزرگی نمی تواند در حوزه مربوطه پدرش موفق شود. نمونه های اثبات این مدعا هم کم نیست. از پسران ناصر حجازی و علی پروین در فوتبال تا فرزند فرامرز قریبیان در سینما. این تصور در مورد پسر استاد بزرگ آواز ایران هم وجود داشت؛ اینکه همایون هیچ گاه نمی تواند به جایگاه پدر برسد و باید پای در مسیر دیگری بگذارد اما تنها پسر شجریان خلاف این ادعا را ثابت کرد و توانست خود را از زیر سایه پدر خارج کند.
او اولین آلبوم مستقل خود را در سال 1382 با نام «نسیم وصل» منتشر کرد. «حاصل دور زندگی صحبت آشنا بود» قطعه محبوب این آلبوم بود که بارها و بارها از تلویزیون نیز پخش شد. «نه بسته ام به کس دل... نه بسته کس به من دل» از جمله قطعات محبوب آلبوم بود که توانست همایون را به شهرت برساند.
آلبومی که پخش نشده در دل ها ماند
وقتی آلبومی به صورت رسمی منتشر نمی شود اما در حافظه شنیداری مردم دوره خود حک می شود یعنی شاهکاری ماندگار خلق شده است. اتفاقی که سال ها طول کشید تا یک خواننده جوان پاپ، موفق به انجام آن شوند.
«قاصدک هان چه خبر آوردی» مهدی اخوان ثالث را از روی کتاب هم بخوانید، صدای شجریان و موسیقی مشکاتیان ناخودآگاه به ذهن تان می آید. این آلبوم که آخرین همکاری این دو استاد محسوب می شد هرگز به صورت رسمی به بازار راه نیافت.
در این اثر، همایون شجریان 19 ساله به عنوان نوازنده تنبک در آلبوم حضور داشت. از نکات جالب «قاصدک» کیفیت پایین و نامناسب آن بود که البته تاثیری بر روی مخاطبان نداشت و آنها به سرعت با آن ارتباط برقرار کردند.
ساز مهیار
سال 1391 را می توان سال علیرضا قربانی در موسیقی دانست. انتشار آلبوم «حریق خزان» که پس از مدت کوتاهی در فهرست پرفروش ترین آلبوم های موسیقی سنتی سال قرار گرفت. این اثر در یکی از سایت های معتبر موسیقی به عنوان بهترین آلبوم موسیقی سنتی سال 1392 قرار گرفت. «باز آ ای دلبرا که دلم بی قرار توست... وین جان بر لب آمده در انتظار توست» به قدری در میان مردم محبوبیت پیدا کرد که شهاب حسینی برای تیتراژ اولین فیلمش از آن استفاده کرد. آهنگسازی این آلبوم را یک هنرمند جوان به نام مهیار علیزاده برعهده داشت که توانست با این اثر موفق، نام خود را در موسیقی سنتی مطرح کند.
آلبوم سنتی پاپ فادر
«شبانگاهان تا حریم فلک چون زبانه کشد سوز آوازم»؛ شاید خیلی ها حتی نام خواننده این کار را ندانند. اثر نوستالژیک دهه 70 که ورد زبان مردم در آن زمان شده بود. عبدالحسین مختاباد که بیش از 20 سال است آلبومی را روانه بازار نکرده اما آلبوم شبانگاهان او در دوره خودش به یکی از پرفروش ترین آثار سنتی تبدیل شد.
آهنگسازی این اثر را فریدون شهبازیان برعهده داشت؛ کسی که سابقه کار با محمدرضا شجریان و شهرام ناظری را نیز در کارنامه دارد.
البته توده مردم او را با ملودی جاودانه «گل گلدون» سیمین غائم می شناسند. بعد از انقلاب، شهبازیان و زنده یاد بابک بیات پدر موسیقی پاپ لقب گرفتند. مختاباد آلبومی با نام «تمنای وصال» با آهنگسازی خودش در همان دوران روانه بازار کرد که این اثر نیز با استقبال مخاطبان مواجه شد. «باز آمدم باز آمدم از پیشِ آن یار آمدم» از قطعات محبوب این آلبوم بود.
برترین ها
