سیستم ایمنی بدن در حالت سلامت پروتئین هایی میسازد تحت عنوان آنتی بادی که این پروتئین ها بدن را برضد عوامل بیگانه و خارجی که تحت عنوان آنتی ژن شناخته میشوند محافظت میکنند. اما در برخی از شرایط سیستم ایمنی فرد سلولهای بدن همان فرد را به عنوان آنتی ژن و بیگانه شناخته و بر ضد آنها آنتی بادی میسازد بنابراین سیستم ایمنی به سلولهای خودی حمله میکند. این شرایط ایجاد کننده بیماری های اتوایمیون و یا خود ایمن هستند که اغلب در طول زندگی فرد با او همراه بوده و تنها با داروها میتوان آنهارا کنترل و سیر پیشرفت بیماری را کندتر نمود. از جمله بیماری های اتو ایمیون میتوان بیماری لوپوس، آرتریت روماتویئد، ام اس، دیابت تیپ ۱ و مانند اینها رانام برد. در اینجا قصد بر آن است که در مورد برخی از این بیماری ها بحث شود. LUPUS: لوپوس یکی از بیماری های اتوایمیون است که قسمتهای مختلف بدن را از جمله پوست، قلب، کلیه، خون، مفاصل، ریه ها و مغز را تحت تاثیر قرار میدهد بنابر این این بیماری یک بیماری سیستمیک بوده و عوارض خود را در اغلب بخشهای بدن نشان میدهد. البته این بیماری در اغلب افراد یک بیماری خفیف بوده و ارگان های کمی را درگیر میکند و بنابراین تهدید کننده زندگی بیمار نیست ولی در برخی از بیماران این بیماری بسیار شدید بوده و میتواند زندگی بیمار را تهدید کند. شیوع این بیماری در زنان بیشتر بوده و سن درگیری اغلب در محدوده ۴۵-۱۵ سالگی میباشد.
علائم بیماری:سیستم ایمنی بدن در حالت سلامت پروتئین هایی میسازد تحت عنوان آنتی بادی که این پروتئین ها بدن را برضد عوامل بیگانه و خارجی که تحت عنوان آنتی ژن شناخته میشوند محافظت میکنند. اما در برخی از شرایط سیستم ایمنی فرد سلولهای بدن همان فرد را به عنوان آنتی ژن و بیگانه شناخته و بر ضد آنها آنتی بادی میسازد بنابراین سیستم ایمنی به سلولهای خودی حمله میکند. این شرایط ایجاد کننده بیماری های اتوایمیون و یا خود ایمن هستند که اغلب در طول زندگی فرد با او همراه بوده و تنها با داروها میتوان آنهارا کنترل و سیر پیشرفت بیماری را کندتر نمود. از جمله بیماری های اتو ایمیون میتوان بیماری لوپوس، آرتریت روماتویئد، ام اس، دیابت تیپ ۱ و مانند اینها رانام برد. در اینجا قصد بر آن است که در مورد برخی از این بیماری ها بحث شود. LUPUS: لوپوس یکی از بیماری های اتوایمیون است که قسمتهای مختلف بدن را از جمله پوست، قلب، کلیه، خون، مفاصل، ریه ها و مغز را تحت تاثیر قرار میدهد بنابر این این بیماری یک بیماری سیستمیک بوده و عوارض خود را در اغلب بخشهای بدن نشان میدهد. البته این بیماری در اغلب افراد یک بیماری خفیف بوده و ارگان های کمی را درگیر میکند و بنابراین تهدید کننده زندگی بیمار نیست ولی در برخی از بیماران این بیماری بسیار شدید بوده و میتواند زندگی بیمار را تهدید کند. شیوع این بیماری در زنان بیشتر بوده و سن درگیری اغلب در محدوده ۴۵-۱۵ سالگی میباشد. علائم بیماری: علائم بيماري لوپوس بسيار متنوع است و در افراد مختلف علائم متفاوتي دارد، از شايع ترين علائم آن مي توان به خستگي، علائم پوستي به شكل ضايعه هاي قرمز رنگ پروانه اي شكل روي گونه ها و بيني، حساسيت به نور آفتاب زخم هاي دهاني، ريزش مو، تورم مفاصل، درد قفسه سينه و كم خوني اشاره كرد. تورم و به دنبال ان درد در ناحیه درگیر ازعلائم شایع در این بیماری است. تشخیص و درمان: در حال حاضر برای این بیماری معالجه قطعی وجود ندارد ولی در صورت تشخیص بیماری در مراحل اولیه و استفاده از روشهای درمانی مناسب میتوان این بیماری را به خوبی کنترل نمود و از شدت علائم در فرد کم کرد و همچنین از پیشرفت بیماری و بروز عواقب بد آن جلوگیری نمود. بنابراین تشخیص به موقع بیماری بسیار مهم وحیاتی است. در سیر تشخیص بیماری در مرحله اول بررسی بیمار از نظر علائم بالینی و شک به این بیماری است. علائم متفاوت در افراد مختلف است ولی علائم بارز و مهمی که پزشک را به سمت این بیماری سوق میدهد عبارتند از: پوست و مو:لکه های قرمز پروانه ای شکل روی بینی و صورت، زخم های دهانی و ریزش مو مفاصل: التهاب و قرمزی همراه با درد کلیه ها: ناراحتی کلیه به همراه تستهای غیر نرمال آنالیز ادرار که بیان گر بیماری کلیوی باشند غشا ها:التهاب در آستر مخاط ریه، پریکاردیت و پریتونیت خون: آنمی همولیتیک، لکوپنی و ترومبوسیتوپنی سیستم عصبی:تشنج، جنون و سایر ناهنجاری های سیستم عصبی تستهای ایمنولوژی:Positive anti-nuclear antibody tests که تایئد کننده وجود بیماری اتوایمیون است وpositive double-stranded anti-DNA test, positive anti-Sm test, positive anti-phospholipid antibody test or false-positive syphilis test . تنها با وجود یکی از علائم فوق نمیتوان به وجود این بیماری مشکوک شد و برای شک به وجود این بیماری وجود حداقل ۴ علامت از ۱۱ علامت فوق به صورت همزمان لازم است. ریسک فاکتورها: جنس: این بیماری در زنان شایع تر بوده به طوریکه ۹۰% از بیماران را زنان تشکیل میدهد. ۲- سن : این بیماری در هر سنی اتفاق میافتد ولی اغلب در محدوه سنی ۴۵-۱۵ سالگی شایع است. ۳-داروها: برخی از داروها در استفاده دراز مدت میتوانند باعث ایجاد واکنش های لوپوسی در افراد حساس شوند از جمله این داروها میتوان به داروهای آرامبخش مثل کلروپرومازین، داروهای سل مثل ایزونیازید، داروهای فشار خون مثل هیدرالازین اشاره نمود. ۴- نور خورشید: دیده شده که تماس زیاد با نور خورشید میتواند باعث ایجاد آسیب های پوستی لوپوس شود و حتی در افراد بسیار حساس باعث ایجاد واکنشهای سرتاسری شود. مکانیسم اثر نور خورشید در ایجاد این بیماری به طور کامل مشخص نشده است ولی این دلیل مطرح شده است که در مجاورت نور خورشید سلولهای پوست پروتیئنی را در سطح میسازند که توسط آنتی بادی های نرمال بدن بیگانه تلقی شده و باعث ایجاد واکنش های ایمنی بدن میشوند. ۵-عفونت با ویروس اپشتاین بار: این ویروس بعد از آلوده کردن فرد در سلولهای سیستم ایمنی فرد به صورت نهفته باقی میماند و باعث افزایش ریسک ابتلا به لوپوس میشود. ۶-تماس با مواد شیمیایی: دیده شده در کارگران شاغل در صنایع مرتبط با جیوه و سیلیکا ریسک بروز لوپوس بیشتر است. تستهای تشخیص آزمایشگاهی لوپوس: تست های خون و ادرار ۲ تست پر کاربرد در جریان تشخیص این بیماری هستند ازجمله: تست CBC:در این تست ممکن است آنمی و همچنین لکوپنی و ترومبوسیتوپنی مشاهده شود که این حالات معمولا در جریان بیماری لوپوس اتفاق میافتد. تست ESR: این تست برای بررسی سرعت رسوب گلوبولهای قرمز خون کاربرد دارد که در این آزمایش سرعت بر اساس میزان ته نشینی گلبولها در لوله در مدت ۱ ساعت ارزیابی میشود. در بیماری لوپوس مانند سایر بیماری های سیستمیک و التهابات سرعت رسوب سلولها افزایش میابد. تستهای بررسی عملکرد کبد و کلیه: با انجام تستهایی روی خون میتوان از عملکرد کبد و کلیه که در جریان لوپوس تحت تاثیر قرار میگیرند آگاه شد. تست آنالیز ادرای: در افراد لوپوسی در این تست مقادیری متفاوت از پروتئین و گلبول قرمز دفع شده که در نتیجه آسیب کلیوی است مشاهده میشود. تست های سیفلیس:نتیجه مثبت کاذب این تست میتواند بیانگر وجود آنتی بادی ضد فسفولیپیدها در خون باشد که این مساله یک اندکس تشخیصی دیگر در لوپوس است وجود این آنتی بادی باعث افزایش ریسک ایجاد لخته در خون میشود. تست(ANA( Antinuclear antibody :مثبت شدن این تست بیانگر وجود آنتی بادی ضد هسته سلولها است که این مسئله بیانگر فعال شدن سیستم ایمنی در جهت ساخت اتو آنتی بادی است. نتیجه مثبت نمیتواند تشخیص لوپوس را قطعی کند زیرا این آنتی بادی در سایر بیماریهای اتوایمیون و همچنین برخی از عفونتها و یا مصرف برخی از داروها وجود دارد ولی با نتیجه مثبت، تستهای تائیدی درخواست میشود. هیچ یک از تستهای فوق به تنهایی تائید کننده لوپوس نیستند و برای رسیدن به به تشخیص نهایی به مجموع نتایج تستها به همراه علائم بالینی توجه میشود. ۲ تست زیر در بررسی آسیبهای حاصل از لوپوس در ارگانهای بدن به کار میرود: تست X-Ray از قفسه سینه: برای بررسی التهاب در ریه و همچنین بزرگ شدن قلب ناشی از ساخت مایع در پریکاردیوم تست الکترو کاردیوگرام(ECG):این تست برای بررسی عملکرد قلب و آسیب های احتمالی در جریان بیماری به قلب میباشدعوارض بیماری: این بیماری اثرات مخربی را روی ارگان های مختلف بدن به جامیگذارد ازجمله: کلیه:آسیب کلیوی در لوپوس شایع و شدید بوده و یکی از عوامل مرگ و میر این بیمارن به شمار میرود برای بررسی وضع کلیه سطح کراتینین خون به صورت مرتب باید چک شود. آسیب سیستم عصبی مرکزی: آسیب این سیستم حساس در بدن باعث ایجاد اشکال در حافظه تغییر رفتار، سردرد و گاها تشنج میشود. خون و عروق خونی: این بیماری باعث ایجاد آنمی، خونریزی و ایجاد لخته خون شده و در عروق باعث ایجاد التهاب عروقی(vasculitis) میشود. قلب: لوپوس باعث التهاب ماهیچه و عروق قلب و همچنین التهاب غشای قلب میشود واحتمال ابتلا به حملات قلبی را افزایش میدهد. از سایر عوارض لوپوس میتوان به موارد زیر اشاره کرد: عفونت: افراد لوپوسی به دلیل مصرف داروهای کورتیکوستروئید وسرکوب گر سیستم ایمنی و همچنین داروهای سیتوتوکسیک مستعد ابتلا به انواع عفونتها میباشند. سرطان: داروهای مصرف شده در درمان لوپوس باعث افزایش ریسک ابتلا به سرطان به ویژه لنفوم غیر هوچکین و سرطان کبد ریه و مجرای صفراوی میشوند. زنان با لوپوس در دوران بارداری شانس بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا دارند و همچنین خطر سقط جنین در این زنان بیشتر است. . درمان: در درمان بیماری بر اساس شدت بیماری و علائم داروهای مختلفی تجویز میشود ولی معمول ترین درمان که تقریبا پایه درمان در هر حالتی از بیماری است شامل درمان های زیر است: ۱- استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی(NSIDs): این داروها به منظور کاهش التهاب و علائم درد ناشی از التهاب کاربرد دارد از جمله این داروها میتوان ناپروکسن و ایبوپوفن را نام برد البته داروهای قوی تری هم در دسترس است که ممکن است پزشک با توجه به علائم تجویز کند. ۲- داروهای ضد مالاریا: اگرچه ارتباطی بین مالاریا و لوپوس وجود ندارد ولی داروهای ضد مالاریا دیده شده که اثرات کنترلی خوبی روی لوپوس دارند. از پر مصرف ترین داروهایی که در درمان مالاریا کاربرد دارد میتوان داروی Hydroxychloroquin را نام برد. از عوارض این بیماری عوارض بینایی و ضعف ماهیچه ای را میتوان ذکر کرد. ۳- کورتیکوستروئیدها: داروهای ضد التهاب استروئیدی که برای درمان علائم التهاب و کنترل التهاب و همچنین کنترل سیستم ایمنی کاربرد دارد. مصرف این داروها در دراز مدت عوارضی مانند کاهش وزن، افزایش استعداد ابتلا به عفونتها، دیابت، افزایش فشار خون و پوکی استخوان را ایجاد میکند. پزشک برای درمان تلاش میکند که کمترین دوز موثر در درمان را انتخاب کند و با مصرف مکملهایی مانند کلسیم و ویتامینD ریسک ابتلا به پوکی استخوان را کاهش دهد. درمان علائم و نشانه ها در ارگان ها: درد مفاصل: در کنترل درد مفاصل از NSIDs استفاده میشود و در موارد شدیدتر از داروهای ضد ملاریا و کورتیکوستروئیدها استفاده میشود. راش های پوستی: برای جلوگیری از ایجاد راشهای پوستی فرد نباید در معرض آفتاب قرار گیرد و حتما از لباسهای پوشش دهنده و کرم های ضد آفتاب استفاده شود همچنین از داروهای کورتیکوستروئید موضعی نیز برای کاهش التهابات پوستی استفاده میشود. التهاب ریه وقلب: این حالات توسط کورتیکوستروئیدها ، ضد مالاریا و NSIDs کنترل میشوند. در درمان انواع پیشرفته و تهاجمی تر لوپوس از دوزهای بالای کورتیکوستروئیدها و همچنین داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی مانند (cyclophosphamide (Cytoxan) , zathioprine (Imuran میتوان استفاده نمود ، این داروها باعث افزایش ریسک ابتلا به عفونتها و سرطان و همچنین ناباروری میشوند. درمان های کلینیکال: ۱- پیوند سلولهای بنیادی مغز استخوان برای تجدید سیستم ایمنی ۲- استفاده ازDehydroepiandrosterone (DHEA : دیده شده که فرم های سنتتیک این هورمون در بهبود کیفیت زندگی بیماران لوپوسی موثر است ولی مکانیسم اثر آن هنوز شناخته نشده است. مراقبت های فردی: برای بهبود کیفیت زندگی رعایتی نکاتی از جمله استراحت کافی،ورزش، تغذیه مناسب، دوری از نور آفتاب و اجتناب از مصرف سیگار لازم است.
آخرین ویرایش:
