كاهش رواناب و فرسايش

محمد بهبود

عضو جدید
مقدمه :
_فرسايش خاك يك فرايند طبيعي مي باشد . فرسايش خاك در مواقعي كه فعاليت بشر تشديد مي شود افزايش مي يابد و در تخت اين شرايط سريع تر از شرايط طبيعي رخ مي دهد.
فرسايش خاك هنگامي اتفاق مي افتد كه آب نتواند در خاك نفوذ كند ( فرسايش آبي ) يا هنگامي كه ذرات خاك بوسيله باد از بستر خود جدا شده و در جاي ديگر از قبيل رودخانه ها يا درياچه ها ته نشين شوند . ( فرسايش بادي ) .
_مفهوم ميزان نفوذ خاك :
ميزان آبي كه خاك مي تواند جذب كند عبور دهد را ظرفيت نفوذ گويند . ميزان آبي كه توسط سيستم آب پاش ( باران ) در عمل به سيستم وارد مي شود را ميزان آب عملي در سيستم گويند . ( آب سيستم ) .
اگر آبي وارد شده از خارج از سيستم ( محيط ) بيش از حد ظرفيت نفوذ باشد آب اضافه در سطح زمين جمع خواهد شد كه پتانسيل توليد رواناب ناميده مي شود . اگر مسيري به سمت پايين شيب وجود داشته باشد ( راهي براي جاري شدن وجود داشته باشد ) آب در محل خود باقي نخواهد ماند بلكه به فرم رواناب ، جريان پيدا خواهد كرد . رواناب موجب هدر رفت آب ، انرژي ، صنايع شدن Topsoil و همچنين مي تواند موجب آلودگي گردد به وسيله حمل كودها ، حشره كش ها و رسوبات .
 

elahe.elahe2

عضو جدید
کاربر ممتاز
تو رو خدا ادامشو بذار لازم دارم مهندس

یعنی هیچکس پیدا نمیشه جواب ما رو بده؟

آخه دقیقا نگفتی چی لازم داری...
با عرض شرمندگی به دلیل کمبود وقت فقط از روش کپی پست استفاده میکنم!:surprised:


فرسایش آبی یک فرایند طبیعی است اما تاثیر می گذاریم بر روی سرعت فرسایش خاک در یک منطقه. ایجاد آبکندهای بزرگ در مراتع نتیجه فرسایش تپه ها در مدت بسیاری از سالهاست.

واقعیت این صفحات اینست که اساسا با فرسایش آبی و کنترل ما، به عنوان مثال چراگاه ، حصارها، پیدایش وکنترل از حیوانات وحشی.

فرسایش آبی در همه اشکال خودش، باران و فرسایش گالی. یک خطر بزرگ در خاکهای مراتع است. فرسایش ورقه ها بسیار گسترده است و این رویداد پوشش گیاهی را می کاهد.

در این مناطق سرانجام می تواند رخ دهد شیارها، و در زمینهای با شیب خیلی زیاد، بصورت گالی در می آید.

اگر چه فرسایش گالی متاثر است در یک منطقه کوچک از فرسایش صفحه ای، گالی ها می توانند به طور خطرناک قطع کنند زمینهای مورد استفاده را و محدود کنند مدیریت را به علت محدود کردن دسترس و آسیب دیدن جاده ها.

به طور طبیعی روان آب در زمین در دسترس برای رشد گیاه نیست بنابراین یک تنزل در کمیت چراگاه و در نتیجه کیفیت خواهیم داشت.

فرسایش آبی یک مشکل مهم روی خاکهای گودیها که درجه شوری شان زیاد است را همسطح می کند. همچنین خاک رسی روی خاک ماسه ای را می گیرد اساسا با فرسایش بادی و آبی.

در یک دوره فصول خشک می تواند منجر به کاهش پوشش گیاهی خاک و در نتیجه خاک لخت زیادتر گشته و سپس در بارانهای زیاد فرسایش آبی پس از بارندگی اتفاق می افتد.

نشانه های زود
یکی از اولین نشانه های فرسایش آبی می تواند اتفاق بیفتد تجزیه خاک پوسته بیولوژیکی. این پوسته زنده است مرکب از خزه،گلسنگ،خزه پوشانده شده موقعی که خاک خوب حفاظت شود از همه اشکال فرسایش.

پوسته هایی که اخیرا مورد فرسایش خاک قرار گرفته اند فرسایش صفحه ای اند که در این فرسایش یک لایه ی نازک از خاک از بین می رود از یک منطقه وسیع.

خاک سطحی متراکم توسط قطرات باران ترکیده شده و یا حیوانات پایمال می کنند و ذرات ریز روزنه خاک را مسدود کرده، از نفوذ سریع آب جلوگیری می کند.بنابراین آب نمی تواند در خاک به طور کامل نفوذ کند،روان آب افزایش پیدا می کند، در نتیجه خاک را برداشته، مخصوصا در بین بوته ها، بدان وسیله مسبب پیشرفت شیارهای کوچک و آبراهه ها و رسوب در سدها می شود،نهرها و شستشوی بیرونی فن ها وقتی که ماده است امانتی.

بطوریکه خاک شسته می شود در بین و بیرون بوته ها، آنها در طرف چپ پیچ ها هستند، یک نشانه مطمئن است که فرسایش اتفاق افتاده است. دیگر نشانه های اولیه توسط پایاب ها که اشکال فعالی از فرسایش آبی و بادی هستند می باشد. پهلوهای بیرونی شکسته شده اند بوسیله روان آب، تا وقتیکه مجاور گیاهان شن توسط باد بیاید و انها را خفه کند.

عوامل
فرسایش آبی در نتیجه ترکیب اثرهایی از برخورد قطره باران و مقدار آب جاری شده سطحی می باشد. وقتی قطرات باران ضربه می زنند به سطح خاک یا فیلم های که از آن گرفته شده،آنها تجزیه می کنند ذرات خاک را و پخش می کند آنها را در میان هوا(با توجه به شکل1).

روان آب سرتاسر سطح زمین های شیبدار ذرات خاک جدا شده را به بیرون انتقال می دهند، در نتیجه در تسریع تمرکز روان آب در سطح زمین منجر می شود که اشکالی مانندکانالهای کوچک یا شیارها را ایجاد می کند. اگر شیب ها طولانی باشند، این شیارها به هم پیوسته و اشکال گالی را ایجاد می کند که قویا فرساینده هستند، برش شیب پشتیبانی شود. رسوباتی از سیلت و دیگر واریزه ها می توانند در زمین های انتهایی تشکیل می شود. مناطق بزرگ از زمین های لخت، بیشترین مقدار روان آب و فرسایش را دارند،مخصوصا زمین هایی که شیب آنها بزرگتر از 2 درصد است. بیشترین حساسیت خاک را خاکهایی که لومی یا رسی لومی هستند دارند.

جلوگیری از فرسایش آبی
کلیدی از جلوگیری از فرسایش آبی است برای حفاظت خاک از برخورد قطرات باران(با توجه به شکل 2).

پوشش خاک ضروری است. در مراتع این می تواند باشد پوسته ی بیولوژیکی پوسته خاک ، گراس ها، بوته ها یا درختچه ها. در بعضی مناطق دیگر پوسته سخت سنگی از خاک در برابر ضربه قطرا ت باران حفاظت می کند. در جای دیگر پوشش گیاهی ضروری است. یک روش نگهداری خاک ها در مراتع حفاظت یا بهبود بخشیدن پوشش گیاهی موجود می باشد. مدیریت با دقت چرایی برای این منظور ضروری است،کنترل حیوانات وحشی یک ضرورت است در مدیریت خوب چراگاه.

کنترل فرسایش آبی:
هر کجا فرسایش ابی اتفاق می افتد اقدامات کنترلی باید شروع شود در اصل مسئله.

اگر در چراگاهی منجر به افزایش روان آب از توده هایی از بوته ،جمع فشار چرایی باید کاهش یابد یا تقلیل یابد برخورد حیوانات چراگاه.

راهها و شیارهایی که آنها باعث فرسایش در یک ردیف قرار گیرد یا انباشتگی آب در نقاطی که ثابت است وجود دارد مشکل هایی نظیر آن.

کاهش جمیع فشارهای چرایی
هرکجا فرسایش شدید نیست، تاخیر یا کاهش همه فشارهای چرایی ممکن است احیاء گیاهان را ممکن سازد و پوشش شایسته و خوب بوجود آید برای غلبه بر این مشکل.

مخصوصا در فصول سازگار. هر چند، هر کجا زندگی گیاهان شدیدا خفیف شده، آن ممکن است از ذخیره محروم شود(قرق شود)تا بازسازی رضایتبخشی اتفاق افتد، و با یک برنامه کنترلی حیوانات وحشی ترکیب شده باشد.

عملیات اصلاح مکانیکی
در مقابل اصلاح های کم اثر،یک برنامه اصلاح عملیات مکانیکی زمین و بذرکاری مجدد لازم خواهد بود در سایت هایی که شدیدا خفیف شده.

اول لازم است حفاظت کرد سطح خاک را وجلوگیری از تفکیک خاک، و سپس محدود کردن سرعت آب سطحی.

بطوریکه فقط می توان تصور کرد، عملیات باید در نقاط مرتفع شروع شود در ساختگی نمای زمین،عملیات در حال پیشروی شیب را کاهش می دهد.

بیشتر موفقیت تکنیک های عملیات فرسایش آبی استفاده می شود درمراتع ما به صورت پیتینگ،کنتورریپینگ و پخش سیلاب در مناطقی که یک منبع بذر وجود دارد. چاله های ساخته می شود در سرتاسر شیب بوسیله یک کشاورز پیتینگ کار یا دیسک پیتینگ برای حبس کردن بذر،خاک و آب، ایجاد یک محیط مرطوب برای زیست و رویش و استقرار بوته ها و دیگر گیاهان. این تکنیک ها برای خاک مناسب است که جلوگیری می کند از پراکنده شدن آن وقتی که مرطوب است.

آن است یک روش ارزان ، در زمینهایی که دارای شیب کمتر از 6 درصد می باشند استفاده می شود.

کنتور پیتینگ ،یک عملیات گران است، ممکن است لازم باشد که انجام دهیم، مخصوصا روی شیب ها برای آبگیری هر کجا که خطر فرسایش زیاد است. یک واحد خیش گاوآهن یا ریپر با زائده های بالی پیوسته است بهترین وسیله، این ماشین ها در دسترس هستند برای مدیریت زمین. هرکجا شیب ها بیشتر از 2 درصد باشد، خطوط ریپر باید نقشه برداری شود یا بررسی شود، نگاه کنید"کنتورفاروئینگ در کنترل فرسایش آبی" صفحات حقیقی.

مخازن آب مورد استفاده قرار می گیرد در زمینهایی که لخت یا سوزانده شده سطح آنها معمولا زیاد خاکها متفرق شده اند . سکوها می توانند ایجاد شوند با گریدر جاده ها یا بولدوزرها اما آنها بایستی اول نقشه برداری شوند.

هر کجا منبع بذور وجود نداشته باشد در این منطقه مورد عمل واقع می شود، آن لازم است که مستقیما بذر گیاه در منطقه بذرکاری شود.

تعدادی پیمانکار در دسترس وجود دارد که می تواند تهیه کند، بذرکاری گیاهان را به قیمت مناسب.

ترکیبی از بهترین پوشش گیاهی و عملیات خاک خواهد بود که کمک به کاهش فرسایش آبی در آن حجم است.

مراقبت مخصوص نیاز خواهد داشت به اصلاح و احیاء زمین های از بین رفته . سطح محکم و پوسته هایی که روی زمین های لخت را گرفته باید شکسته شوند تا آب نفوذ کندونمک را از سطح بشوید و از ریشه منطقه عمل دور سازد.

فاروئینگ در جایی که آب است خیلی ضروری است. در افزایش،بذر بوته ها مانند کیسه گیاهان خانواده قازیاغی(اسفناجیان) باید مستقیم بذردار شود زیرا بندرت بذر در دسترس قرار می گیرد.

هر آنچه روش عملیات مستقل باشد،تمامی فشار چرا بایستس کاسته شود تا اینکه پوشش گیاهی مستقر رضایتبخش باشد.

هزینه عملیات فرسایش
هزینه به شرح زیر مبنی بر استفاده از تراکتور55 کیلووات برای کشیدن دستگاهها می باشد.هر کجا پیتینگ مورد استفاده قرار گرفته، در شیب های بالاتر از 6 درصد می تواند بی خطر باشد در صورتی که پیتینگ در سرتاسر شیب نباشد. یک پیتر می تواند پوشش دهد 2 هکتار در ساعت با هزینه 25 دلار یا 12.5 دلار در ساعت برای یک هکتار باستثنای تجهیزات و هزینه کارگری. اینها را می توان ساعت به ساعت اجاره و دستمزد را محاسبه نمود.

جمع هزینه های پرداختی در هکتار شامل:

1- هزینه عملیات(تراکتور) 12.5 دلار هکتار یا 2/1 ساعت

2- هزینه حمل و نقل(پیتر) $ هکتار یا 2/1 ساعت

3- هزینه کارگری $ هکتار یا 2/1 ساعت

جمع هزینه ها $

پیتر بذرکار پیوسته ندارد،وکارائی اش از پیتینگ سخت تر و کمتر در نزدیکی یک منبع بذر است.

متناوبا،یک پیتر شتری که مزیت آن اینست که یک بذرکار پیوسته دارد که این می تواند کشیده شود با یک وسیله 4wd که می تواند اجاره شود با روزی 10 دلار.

استفاده ازکشش wd4 پیتر شتری که فاصله خطوط پیت 25 متر بود 4 دلار برآورد شد برای هکتار یا 400 دلار برای 1 کیلومتر مربع مشروط به آنکه بذر از خودتان باشد.

کنتورفاروئینگ به فاصله 5 متری 5/2 هکتار در ساعت انجام می شود و هزینه عملیات 8 دلار در هکتار بود باستثنای هزینه کارگر و تجهیزات.

هزینه کل دو هکتار به طوری که در مثال از پیتینگ در صفحه قبلی برآورد شد،به انضمام هزینه های وابسته از نقشه برداری.

دیگر تجهیزات مخصوص در دسترس روی یک مزرعه پایه است، به عنوان مثال دیسک های متقابل بذرافشان و جمع کننده خلائی بذور. برای محل اینها باید با پیمانکارمشورت کرد. بیشتر حفاظت خاک دامنه ها برای اصلاح بایستی کرایه شود تجهیزات مناطق مخصوص.

در همه موارد تمامی هزینه ها وابسته اند به مبلغ قابل کسر که در هر سال هزینه می شود.

مزایای کنترل فرسایش آبی
در میان بیشتر فواعد عینی از کنترل فرسایش آبی دارد:

  • رشد بهتر گیاهان
  • بهبود ذخیره علوفه برای سالهای خشک
  • نفوذ زیادتر آب به خاک
  • حفاظت بهتر خاک
  • کمبود سیلت ها در سدها
  • کاهش طغیان آب
  • افزایش بیودیوریتی
کمبود منافع مشهود بود در نمای زمین هر کجا فرسایش رخ داده بود که کنترل شده بود و رضایتمندی کاردانی که در مریت زمین و نگهداری زمین به برنامه در استرالیا همکاری می کرد.
 

elahe.elahe2

عضو جدید
کاربر ممتاز
خلاصه مقاله علیرضا واعظی - دانشجوي دوره دكتري فيزيك و حفاظت خاك


هر سال ميليونها تن خاك از سطح حوزه هاي آبخيز به وسيله آب جابه جا مي شود . پديده فرسايش آبي توليد محصولات كشاورزي را در طي قرن بيستم تا % 17 كاهش داده است (3) فرسايش خاك منجر به هدررفت مواد غذايي و به هم خوردن ساختمان خاك مي شود . يكي از عوامل عمده موثر بر فرسايش خاك، فرسايش پذيري است . فرسايش پذيري خاك، سهولت جدا شدن ذرات خاك را بر اثر ضربه قطرات باران و انتقال آنها را به وسيله رواناب نشان مي دهد . فرسايش پذيري خاك به بافت، ساختمان، مقدار ماده آلي و نفوذپذيري نيمرخ خاك بستگي دارد (8) از بِين عوامل، مقدار ماده آلي، ساختمان و نفوذپذيري با مديريت هاي خاكي و زراعي تغيير مي يابند . ساختمان خاك در مقاومت ذرات در برابر جداشدن ازهم نقش دارد . مواد آلي نقشِي موثر بر پايداري خاكدانه ها و نفوذپذيري خاك دارند (1) بررسي ها نشان داد كه ماده آلِي تاثيري مثبت بر تخلخل خاك، ظرفيت آب قابل استفاده گياه و نفوذپذيري دارد و در نتيجه فرسايش پذيري خاك را كاهش مي دهد (4)
پژوهش ها نشان داد در شرايطي كه مقدار ماده آلي خاك از 0/5 درصد كمتر باشد , فرسايش پذيري در بافت هاِي رسي , سيلتي و شني به ترتيب برابر 0/6 ,0/2 و 0/05 است (5) بررسي ها در خاك شن لومي نشان داد كه با افزايش كربن آلي خاك از 1 تا 3 درصد , مقدارخاكدانه هاي پايدار در آب از 3 تا 40 درصد افزايش يافت (7) يكي از راه هاِي حاصلخيز كردن خاك، افزودن مواد آلي است . مواد آلي چسبندگي ذرات خاك، پايداري خاكدانه ها و ظرفيت نفوذ آب را افزايش مي دهد (2) در خاك هاي آلفي سول نواحي نيمه خشك بر اثر تشكيل سله، رواناب و فرسايش افزايش مي يابد . يكي از راه هاي كاهش رواناب مصرف مواد آلي است (.6) اين پژوهش در حوضه اي به مساحت 625 كيلومتر مربع (25 كيلومتر * 25 كيلومتر ) در شهرستان هشترود انجام گرفت . خاك منطقه عمدتا داراي نيمرخ كم عمق تا نيمه عميق و گاهي عميق و اغلب داراي لايه آهكي است . بافت خاك ها اغلب متوسط تا سنگين است . منطقه به صورت سيستماتيك با ابعاد 2/5 كيلومتر * 2/5 كيلومتر در مجموع به تعداد 100 واحد تقسيم بندي گرديد . در هر يك از مربع ها يك كرت فرسايشي به صورت كرت استاندارد ( مبنا ) در شيب هاي 9 درصد به ابعاد1/83 m 22/1× m تكرار ايجاد گرديد . كرت ها 3 در امتداد شيب با براي كشت گندم در جهت شيب شخم و سپس ديسك زده شد . در انتهاي هر كرت محفظه هايي براي جمع آوري رواناب و رسوب گذاشته شد . ميانگين بارندگي سالانه منطقه بر اساس آمار 10 ساله 4 دستگاه باران سنج 350 ميليمتر است . مقدار فرساِيش بر اساس مقدار رسوب سالانه در واحد فرساِيندگِي باران به دست آمد . فرسايش پذيري خاك بر
اساس مقدار خاك فرسايش يافته در واحد فرسايندگي باران به دست آمد . نتاِيج نشان داد كه فرساِيش پذِيرِي خاك اندازه گيري شده كمتر از فرسايش پذيري خاك تعيين شده با نموگراف ويشماير و اسميت است اما اين تفاوت معني دار نگرديد . فرساِيش پذِيرِي خاك با مقدار ماده آلِي همبستگِي معنِي دار دارد . در خاكهاي با بافت متوسط تا سنگين، فرسايش پذيري به دليل تغيير مقدار ماده آلي كاهش يافت . ساختمان خاك و نفوذپذِيرِي تحت تاثِير مقدار ماده آلِي خاك قرار گرفت . در خاكهاي داراي 1/5 درصد ماده آلي، نفوذپذيري خاك و درجه پايداري خاكدانه ها بيشترين بود . بر اساس نموگراف ويشماير و اسميت، با افزايش ماده آلي، فرسايش پذيري خاك كاهش مي يابد . به طور كلي افزودن مواد آلي به خاك در راستاي اصول حفاظت خاك و نيل به اهداف كشاورزي پايدار است . بنابراين افزايش مواد آلي به خاك در كنار بهبود ويژگيهاي فيزيكي، شيميايي، بيولوژيكي و حاصلخيزي موثر است، در مهار فرسايش خاك نقشي اساسي دارد .
 

homeyra_haghighi

عضو جدید
خلاصه مقاله علیرضا واعظی - دانشجوي دوره دكتري فيزيك و حفاظت خاك


هر سال ميليونها تن خاك از سطح حوزه هاي آبخيز به وسيله آب جابه جا مي شود . پديده فرسايش آبي توليد محصولات كشاورزي را در طي قرن بيستم تا % 17 كاهش داده است (3) فرسايش خاك منجر به هدررفت مواد غذايي و به هم خوردن ساختمان خاك مي شود . يكي از عوامل عمده موثر بر فرسايش خاك، فرسايش پذيري است . فرسايش پذيري خاك، سهولت جدا شدن ذرات خاك را بر اثر ضربه قطرات باران و انتقال آنها را به وسيله رواناب نشان مي دهد . فرسايش پذيري خاك به بافت، ساختمان، مقدار ماده آلي و نفوذپذيري نيمرخ خاك بستگي دارد (8) از بِين عوامل، مقدار ماده آلي، ساختمان و نفوذپذيري با مديريت هاي خاكي و زراعي تغيير مي يابند . ساختمان خاك در مقاومت ذرات در برابر جداشدن ازهم نقش دارد . مواد آلي نقشِي موثر بر پايداري خاكدانه ها و نفوذپذيري خاك دارند (1) بررسي ها نشان داد كه ماده آلِي تاثيري مثبت بر تخلخل خاك، ظرفيت آب قابل استفاده گياه و نفوذپذيري دارد و در نتيجه فرسايش پذيري خاك را كاهش مي دهد (4)
پژوهش ها نشان داد در شرايطي كه مقدار ماده آلي خاك از 0/5 درصد كمتر باشد , فرسايش پذيري در بافت هاِي رسي , سيلتي و شني به ترتيب برابر 0/6 ,0/2 و 0/05 است (5) بررسي ها در خاك شن لومي نشان داد كه با افزايش كربن آلي خاك از 1 تا 3 درصد , مقدارخاكدانه هاي پايدار در آب از 3 تا 40 درصد افزايش يافت (7) يكي از راه هاِي حاصلخيز كردن خاك، افزودن مواد آلي است . مواد آلي چسبندگي ذرات خاك، پايداري خاكدانه ها و ظرفيت نفوذ آب را افزايش مي دهد (2) در خاك هاي آلفي سول نواحي نيمه خشك بر اثر تشكيل سله، رواناب و فرسايش افزايش مي يابد . يكي از راه هاي كاهش رواناب مصرف مواد آلي است (.6) اين پژوهش در حوضه اي به مساحت 625 كيلومتر مربع (25 كيلومتر * 25 كيلومتر ) در شهرستان هشترود انجام گرفت . خاك منطقه عمدتا داراي نيمرخ كم عمق تا نيمه عميق و گاهي عميق و اغلب داراي لايه آهكي است . بافت خاك ها اغلب متوسط تا سنگين است . منطقه به صورت سيستماتيك با ابعاد 2/5 كيلومتر * 2/5 كيلومتر در مجموع به تعداد 100 واحد تقسيم بندي گرديد . در هر يك از مربع ها يك كرت فرسايشي به صورت كرت استاندارد ( مبنا ) در شيب هاي 9 درصد به ابعاد1/83 m 22/1× m تكرار ايجاد گرديد . كرت ها 3 در امتداد شيب با براي كشت گندم در جهت شيب شخم و سپس ديسك زده شد . در انتهاي هر كرت محفظه هايي براي جمع آوري رواناب و رسوب گذاشته شد . ميانگين بارندگي سالانه منطقه بر اساس آمار 10 ساله 4 دستگاه باران سنج 350 ميليمتر است . مقدار فرساِيش بر اساس مقدار رسوب سالانه در واحد فرساِيندگِي باران به دست آمد . فرسايش پذيري خاك بر
اساس مقدار خاك فرسايش يافته در واحد فرسايندگي باران به دست آمد . نتاِيج نشان داد كه فرساِيش پذِيرِي خاك اندازه گيري شده كمتر از فرسايش پذيري خاك تعيين شده با نموگراف ويشماير و اسميت است اما اين تفاوت معني دار نگرديد . فرساِيش پذِيرِي خاك با مقدار ماده آلِي همبستگِي معنِي دار دارد . در خاكهاي با بافت متوسط تا سنگين، فرسايش پذيري به دليل تغيير مقدار ماده آلي كاهش يافت . ساختمان خاك و نفوذپذِيرِي تحت تاثِير مقدار ماده آلِي خاك قرار گرفت . در خاكهاي داراي 1/5 درصد ماده آلي، نفوذپذيري خاك و درجه پايداري خاكدانه ها بيشترين بود . بر اساس نموگراف ويشماير و اسميت، با افزايش ماده آلي، فرسايش پذيري خاك كاهش مي يابد . به طور كلي افزودن مواد آلي به خاك در راستاي اصول حفاظت خاك و نيل به اهداف كشاورزي پايدار است . بنابراين افزايش مواد آلي به خاك در كنار بهبود ويژگيهاي فيزيكي، شيميايي، بيولوژيكي و حاصلخيزي موثر است، در مهار فرسايش خاك نقشي اساسي دارد .


سلام. دست گلت درد نکنه. ایشالا هرچی میخوای خدا بهت بده. ممنون. نجاتم دادی;)
 

elahe.elahe2

عضو جدید
کاربر ممتاز
مقاله درباره ی فرسایش خاک یکی از مشکلاتی که بشر از آغاز زراعت بر روی زمین با آن مواجه بوده، فرسایش سریع خاکها می باشد. فرسایش خاک هنوز هم در آمریکا و بسیاری از مناطق حاره ای و نیمه خشک دنیا از معضلات به شمار می رود و در کشورهایی که آب و هوای معتدل دارند _ از جمله انگلستان، بلژیک و آلمان _ به عنوان یکی از مسایل خطرناک تلقی می شود. این مشکل در ایران که بخش وسیع آن را کویر ها در بر گرفته اند


خاک از پوشش مناسبی برخوردار نیست بسیار بارز و چشمگیر است.
جلوگیری از فرسایش خاک که در واقع معنی آن کاهش میزان تلفات است، به حدی که سرعت فرسایش تقریبا برابر سرعت طبیعی تلفات خاک گردد، بستگی به انتخاب استراتژیهای مناسب در حفاظت خاک دارد. این امر مستلزم شناخت تمامی فرایند های فرسایش است. اثر فرسایش تنها به مناطقی که خاک سطحی آن توسط باد و آب از بین رفته و سنگ مادر یا خاک زیر در معرض دید قرار گرفته و سطح زمین توسط آب بریدگیها چاک چاک شده است مربوط نمی شود، بلکه مناطق پایین باد و کف دره ها را که در آن سطح زمین پوشیده از نهشته های شن و ماسه بوده و کانالها و نهر هایی که از رسوب پر شده اند را نیز در بر می گیرد.
شدت فرسایش در زمانها و مکان های مختلف متغیر است. رسوباتی که در اثر یک واقعه آب و هوایی معین ایجاد می شود به شرایط توپوگرافی، نوع خاک و نحوه استفاده از زمین بستگی دارد و این امر موجب تغییرات موضعی فرسایش می شود. از آنجایی که آب و هوا مرکب از مجموعه وقایعی با شدت های مختلف است در نتیجه مهمترین عامل در تغییرات زمانی کوتاه مدت فرسایش را می توان آب و هوا به شمار آورد. در هر حال خصوصیت های اقلیمی، بخصوص مقدار بارندگی، شدت بارندگی و سرعت باد در جاهای مختلف متغیر است. از این گذشته تغییرات زمانی درازمدت نیز ممکن استدر فرسایش اتفاق افتد. بنابراین، نقش متقابل تغییرات زمانی و مکانی فرسایش تا حد زیادی پیچیده است. علی رغم بهم پیوستگی این دو بهتر است آنها را به طور مجزا مورد بررسی قرار دهیم.


فرسایش

فرسایش که به آلمانی Abtrage و به فرانسه و انگلیسی Erosion گفته می شود، از کلمهلاتینگرفته شده و عبارت است از فرسودگی و از بین رفتن مداوم خاک سطح زمین ( انتقال یا حرکت آن از نقطه ای به نقطه دیگر در سطح زمین ) توسط آب یا باد. از آغاز پیدایش کره زمین، باد و باران قشر سطحی آن را شسته یا از جا کنده و اجزای آن را از نقطه ای به نقطه دیگر حمل کرده است. به این تریتب بستر نهرها، مخروط افکنه ها و دلتای رودخانه ها بعضی از چاله ها و خلاصه تپه های شنی به وجود آورده و در نتیجه سطح زمین تدریجا دچار تغییر شکل شده است. فقط در سایه حمایت پوشش نباتی ( درختان یا سایر گیاهان انبوه ) بوده که فرسایش بسیار کند شده و تعادلی در تشکیل و فرسایش خاک ایجاد گردیده است. این تعادل مساعد که تحت تأثیر شرایط طبیعی حکمروا شده بود، از زمانی که بشر زمین را به منظور تهیه محصول و بدست آوردنغذا و دیگر مایحتاج خود، مورد کشت و زرع قرار داد یا از آن به عنوان مرتع استفاده کرد، بر هم خورد و زمینها در معرض فرسایش شدید و سریع قرار گرفت. Erodere

بنابراین، فرسایش قبل از آن که زمین مورد بهره برداری انسان قرار گیرد نیز اتفاق می افتاده ( فرسایش طبیعی ) ولی از وقتی که انسان در آن به کشت و زرع، دامداری و غیره مشغول شده، باعث فرسایش بیش از حد ( فرسایش سریع و شدید ) خاک شده است. انسان، ابتدا به فرسایش خاک و مسایل ناشی از آن توجهی نداشته است ولی افزایش سریع جمعیت و همچنین عدم توجه به بهره برداری صحیح از زمین، سبب شد که انسان در روی دامنه های پرشیب و ارتفاعات زیاد نیز کشت و زرع کند و برای سیر کردن احشام خود، مراتع را هم بیش از حد و بی موقع مورد چرا قرار دهد. این عملیات او سبب شد که خاک مقاومت خود را از دست بدهد و بر اثر باران های شدید و آبیاری بی رویه و بادهای تند، بشدت فرسایش یابد، به طوری که زمین بر اثر فرسایش، در بسیاری از موارد حاصلخیزی خود را از دست داده یا بکلی ویران شد. این وضع سبب شد که انسان متوجه شود که چگونه با اعمال بی رویه خود موجب فرسایش و نابودی خاک شده است. فرسایش خاک، با اینکه در آغاز کمتر احساس می شود، ولی با گذشت زمان اهمیت تخریبی آن بحدی زیاد می شود که ممکن است پس از چندین سال مثلاً در دوره یک نسل که سی سال فرض شود، خاکی به عمق حدود 30 سانتیمتر از سطح زمین معدوم گردد. جبران خاک فرسایش یافته، برای طبیعت بویژه در مناطق خشک که شرایط برای تشکیل خاک بسیار نامساعد می باشد بسیار دشوار و طولانی است. از این رو بخصوص ساکنان مناطقخشک باید در حفظ و جلوگیری از فرسایش آن سعی و همت بیشتری مبذول دارند زیرا به طورطبیعی در این مناطق، هم فرسایش شدید تر است و هم همان طور که ذکر شد، امکانتشکیل خاک کمتر می باشد.

طبق محاسباتی که صورت گرفته است، به طور کلی برای تشکیل یک سانتیمتر خاک 500 تا800سال زمان لازم است، و اگر حساب کنیم که خاک زراعتی 25 سانتیمتر عمق داشته باشد پس این ضخامت خاک، طی 20 هزار سال کار مداوم طبیعت بوجود آمده است.

با از دست رفتن این خاک به وسیله یک عامل مخرب نظیر سیل یا بی مبالاتی زارع و غیره بهصورت فرسایش، در حقیقت زحمت چندین هزار ساله طبیعت برای بشر هدر می رود و تازههزاران سال دیگر هم وقت لازم است، تا شاید خاک از دست رفته، جبران گردد. علت عمده اختلافاتی که از نظر فرسایش بین نقاط خشک و مرطوب وجود دارد، پوشش گیاهی زیاد در نقاط مرطوب است که نقش عمده ای در حفظ خاک ایفا می نماید.

در مناطق جنگلی و نقاطی که نباتات مرتعی سطح خاک را پوشانیده اند عوامل فرسایش کمتر تأثیر می کند. در این مناطق، آبهای باران و برف توسط گیاهان در زمین نگهداری می شود. نباتات با حفظ آب و نفوذ دادن آن در خاک، مانع جاری شدن آب در سطح زمین، و در نتیجه مانع از فرسایش خاک می گردند. پوشش گیاهی، خاک را در مقابل فرسایش بادی نیز حفظ می کند.

تغییرات مکانی

مطالعاتی که در زمینه رابطه تلفات خاک و آب و هوا در مقیاس جهانی انجام شده است، نشان می دهد که فرسایش در جاهایی به حداکثر خود می رسد که میانگین بارندگی موثر سالانه آن 300 میلی متر باشد. منظور از بارندگی موثر مقدار بارانی است که در شرایط مشخص درجه حرارت بتواند مقدار معینی رواناب ایجاد نماید. در وضعیتی که مقدار بارندگی کمتر از 300 میلی متر باشد با افزوده شدن بارندگی، فرسایش نیز افزایش می یابد. البته افزایش بارندگی باعث بهتر شدن پوشش گیاهی نیز می شود و این خود سطح خاک را بهتر محافظت می کند. اما در وضعیتی که مقدار بارندگی سالانه بیشتر از 300 میلی متر باشد، نقش حفاظتی پوشش گیاهی بر عوامل فرسایش فزونی گرفته، در نتیجه با افزوده شدن بارندگی میزان تلفات خاک کاهش پیدا می کند. شاهد هایی نیز در دست است، که اگر نزولات جوی افزایش یابد، بارندگی و رواناب ناشی از آن ممکن است به حدی زیاد باشد که خود باعث افزایش تلفات خاک گردد. در 20 ساله اخیر اطلاعات زیادی در زمینه بار رسوب در رودخانه ها جمع آوری شده است. هر چند این داده ها به دلیل اشکالات فنی در اندازه گیری بار بستر و کمبود اندازه گیریهای املاح محلول آب بیشتر مربوط به مواد معلق می باشد ولی از نظر شناخت معقول الگوی فرسایش آبی در دنیا به خوبی می توان از آنها استفاده کرد. عمده ترین نتیجه ای که از این شناخت حاصل شده، آن است که مناطق نیمه خشک و نیمه مرطوب دنیا بخصوص در چین، هندوستان، غرب آمریکا، روسیه مرکزی و نواحی مدیترانه ای ، سخت در معرض فرسایش قرار دارند. مشکل فرسایش خاک در این مناطق همراه با نیاز شدید به حفاظت آب و موضوع حساس بودن شرایط اکولوژیکی محیط است. به طوری که حذف پوشش گیاهی، چه به صورت چرای دام و چه به صورت برداشت محصول، باعث کاهش سریع مواد آلی شده که خراب شدن خاک و خطر کویری شدن را در پی خواهد داشت.

از دیگر مناطقی که با فرسایش شدید روبرو می شوند نواحی کوهستانی مانند آند، هیمالایا قره قوم، بخشی از کوههای راکی، بریدگیهای دره ای آفریقا و مناطق پوشیده از خاکهایآتشفشانی، مانند جاوه، جزیره جنوبی نیوزلند، گینه جدید پایو و قسمتهایی از آمریکای مرکزی را می توان نام برد.

سومین مناطق دنیا که با خطر فرسایش روبرو بوده، مناطقی هستند که در آنها شکل زمین و خاک نتیجه اقلیمهای گذشته است. هر چند این زمینها در حال حاضر ظاهرا پایدار به نظر می رسند ولی کوچکترین کار تخریبی این پایداری را از بین می برد. باتلر از روی اصول چینه شناسی و کاربرد آن در لایه میانی خاک در دشتها و تپه ماهورهای جنوب شرقی استرالیا شاهدهایی را پیدا کرد که دلالت بر وجود دوره های ثبات، که در آن خاک روی زمین تشکیل شده است، و دوره های عدم ثبات، که در آن خاک فرسایش یافته و یا در آن محل رسوب گذاری شده است، دارد. از جایی که فرسایش با شدت زیاد صورت گرفته است و آثار آن امروزه به صورت خندقهایی در حوالی کانبرا یا فرسایش بادی در گندمزارهای سوان هیل در ویکتوریا مشاهده می شود ولی احتمالا این فرسایش، که نتیجه تغییر شدید در آب و هوا بوده است، قبل از اسکان گرفتن انسان در این نواحی به وقوع پیوسته است. در تحلیل داده های فرسایش باید دقت کافی به عمل آید. زیرا سرعت فرسایش بستگی به وسعت منطقه مورد مطالعه نیز دارد. قسمتی از رسوبات جداشده از تپه ها، خاکریزها، و یا خاکبرداریها، همراه با آب، راهی رودخانه ها می شوند. اما بخشی از آنها در طول مسیر در دامنه تپه ها و یا دشت ها بجا مانده و موقتا در آن جا ذخیره می شوند. چون حوضه های بزرگ، نسبتا، زمینهای بیشتری را که مناسب رسوب گذاری است دارند، لذا میزان فرسایش در واحد سطح در حوضه های کوچک زیاد تر بوده و با افزایش وسعت حوضه از مقدار آن کاسته می شود. نسبتی از مقدار خاک فرسایش شده که بصورت رسوب وارد رودخانهمی شود به نام نسبت انتقال رسوب نامیده میشود. متاسفانه در این مورد مطالعات زیادی انجام نشده است، زیرا غالبا فقط مقدار تولید رسوب مورد نظر بوده است حال آنکه نسبتحمل رسوب بسته به وسعت حوضه بین 3 تا 90 درصد متغیر است.

تغییرات زمانی

اکثر ژئومورفولیستها معتقدند که قسمت عمده فرسایش در اثر وقایعی صورت می گیرد کهشدت و فراوانی وقوع آنها متوسط است، زیرا وقایع بسیار شدید بقدری دیر اتفاق می افتند که نقش آنها در فرسایش خاک در یک دوره زمانی معین عملا ناچیز است. مفهوم فراوانی " وقوع _ مقدار " توسط ولمن و میلر در مطالعات حمل رسوب رودخانه به کار برده شده است. این پژوهشگران دریافتند که عامل اصلی رسوب، بارانهایی است که شدت آنها از شدت وقایعی که بالاترین فراوانی را دارند بیشتر است.

علاوه بر تغییرات فرسایش به دلیل مقدار و فراوانی وقوع بارشها، شدت فرسایش دارای نوسانات فصلی می باشد. این موضوع را از نحوه اثر رژیم بارندگی در فصلهای خشک و مرطوب می توان بخوبی درک کرد. پوشش گیاهی با کمی تاخیر چرخه ای مشابه بارندگی را دنبال می کند. حساس ترین زمان از نظر فرسایش اوایل فصل مرطوب است. که در آن بارندگی زیاد ولی پوشش گیاهی که بتواند خاک را محافظت کند فقیر است. بنابراین نقطه اوج فرسایش نسبت به نقطه اوج بارندگیها زودتر اتفاق می افتد. در مورد زمین های زراعتی و در شرایطی که رژیم بارندگی نامشخص باشد الگوی تغییرات فصلی فرسایش نیز کم و بیش پیچیده خواهد بود. معمولاً اگر فاصله بین شخم تا سبز کردن گیاه مواجه با بارندگی ها یا باد شدید باشد، خطر فرسایش افزایش می یابد. لذا در اروپا و از جمله انگلستان بهار را می توان فصل حداکثر فرسایش به شمار آورد. نوع بهره وری زمین و فرسایش با یکدیگر رابطه نزدیک دارند. در صورتی که از زمین استفاده نامعقول به عمل آید میزان فرسایش به شدت افزایش می یابد. در چنین شرایطی اثرات وقایع ژیومورفولوژیکی متوسط و شدید بسیار خطرناک خواهد بود. در هر حال از تحلیل های تاریخی و ژئومورفولوژیکی چنین نتیجه گیری می شود که فرسایش یک فرایند طبیعی است و اگر انسان از زمین استفاده نامعقول به عمل آورد میزان آن افزایش می یابد. لذا در فرسایش خاک هم جنبه های محیطی طبیعی دخالت دارد و هم جنبه های فرهنگی.

انواع فرسایش

الف - تقسیم بندی انواع فرسایش بر اساس انواع عوامل فرسایشی در طبیعت دونیرو، یا دو عامل وجود دارد که باعث جابجایی خاک یا به عبارت دیگر فرسایش خاک می شود ؛ آب و باد. بنابراین عامل فرسایش یا آب است یا باد. ولی امکان دارد که به علل مختلف از جمله فقر یا عدم پوشش گیاهی، شیب تند، ریزدانه یا یکنواخت بودن خاک دانه ها و غیره، خاک به وسیله باد یا آب بشدت فرسایش یابد و اشکال مختلف فرسایش مانند سطحی، شیاری، خندقی و غیره را بوجود بیاورد.

ب - تقسیم بندی انواع فرسایش بر اساس تأثیر طبیعت و دخالت انسان قبلا بطور اختصار توضیح دادیم که فرسایش از آغاز پیدایش کره زمین و قبل از پیدایش بشر اتفاق می افتاده است، ولی از وقتی که انسان زمینها را مورد کشت و زرع و بهره برداری قرار داده است، با اعمال بی رویه خود، موجب برهم زدن تعادل طبیعت ( از آن جمله، تشکیل خاک به مقدار کم ولی فرسایش خاک به مقدار زیاد ) و در نتیجه باعث فرسایش شدید خاک شده، به حدی که در بسیاری از نقاط، آن را به ویرانی کشانیده است.

بنابراین فرسایش را از این نظر که به طور طبیعی صورت گرفته یا انسان در آن دخالتی داشته است نیز می توان بر دو نوع تقسیم کرد ؛ فرسایش طبیعی یا بطنی و فرسایش سریع یا مخربفرسایش طبیعی یا بطنی که فرسایش عادی هم نامیده می شود پیوسته در طبیعت بهوسیله آب و باد صورت گرفته و می گیرد و نتیجه تأثیر قوه ثقل، سرازیری دامنه ها، جریان آب سطحی در روی زمین، وجود نهرها و رودها و یخچالها و غیره است. عمل این نوع فرسایش کند و هماهنگ با تولید خاک است.

فرسایش سریع یا مخرب همانطور که ذکر شد نتیجه تأثیر اعمال بشر است. فرسایش ناشی از اعمال انسان باعث کاهش حاصلخیزی خاک و حتی نابودی آن شده است. انسان آنچنان باعث فرسایش سریع و شدید و در نتیجه کاهش حاصلخیزی و نابودی خاک شده است که امروزه وقتی صحبت از فرسایش و راههای مبارزه با آن می شود بیشتر منظور همین فرسایش سریع یا فرسایش ناشی از دخالت انسان است.

مراحل مختلف فرسایش

فرسایش خاک چه توسط باد صورت بگیرد و چه توسط آب، خواه عادی باشد یا سریع، دارای سه مرحله است ؛

الف - مرحله کنده شدن خاک از جای خود : در این مرحله، ابتدا خاکدانه ها بر اثر از بین رفتن هوموس و کلوییدهای خاک چسبندگی خود را از دست می دهد و از هم مپاشد، در نتیجه خاک آماده فرسایش می گردد. در چنین وضعی، خاک سطح الارض که حاصلخیزترین قسمت خاک است، به طور ناگهانی با تدریج به وسیله آب یا باد از جای خود کنده می شود. پس از فرسایش خاک رویی، خاک غیر حاصلخیز زیری یا سنگ مادر آن ظاهر می گردد.

ب - مرحله حمل یا انتقال خاک به وسیله آب یا باد : چون ذرات چسبندگی خود را از دست داده است نمی تواند در مقابله جریان های شدید آب ها یا بادهای تند مقاومت کند، درنتیجه از جای خود کنده می شود و به نقطه دیگری منتقل می شود. در مورد فرسایش آبی معمولاً مواد از منطقه مرتفع تر به محل پست تر منتقل می شود.

ج - مرحله تجمع و انباشته شدن مواد : بادرفتها ( موادی که توسط باد حمل می شود ) هر جا به مانعی ( گیاه، دیوار، سنگ و غیره ) برخورد کند فورا بر روی زمین می افتد. و در همانجا بر روی هم انباشته می شود. این مواد در شرایط فوق العاده تشکیل تپه های بزرگ و حتی توده های عظیم شنی یا ماسه ای شبیه کوه را می دهد، مانند توده های عظیم ماسه ای جنوب شرقی ایران که با ارتفاع حدود 200 متر سطحی به طور متوسط 162 کیلومتر در 52 کیلومتر را اشغال کرده است. آبرفتها ( رسوباتی که توسط آب حمل می شود ) بتدریج که از شدت جریان آب و شیب زمین کاسته می شود از حرکت باز می ماند و در سطح زمین رسوب می کند. ( ابتدا ذرات درشت تر و بعد ذرات ریزتر ) در بعضی موارد تجمع مواد آبرفتی بقدری زیاد است که یک طبقه رسوبی قابل توجهی را تشکیل می دهد. همان طور که قبلا هم ذکر شد فرسایش موجب تخریب و نابودی خاک می شود ولی نباید فراموش کرد که بسیاری از خاکهای خوب کشاورزی هم رسوبات حاصل از فرسایش است. و بدیهی است که برای تشکیل یک چنین رسوبات حاصلخیز، باید خاک هکتارها زمین که چندین برابر سطح تشکیل شده می باشد نابود شود.
 
Similar threads
Thread starter عنوان تالار پاسخ ها تاریخ
indicat خاكورزي واثر آن بر فرسايش خاك فیزیک و حفاظت خاک 3

Similar threads

بالا