فـرهنـگ واژگـان و اصطـلاحـات تخصصـی علـــم نجــــوم

[ZEUS83]

 [h=2] اثر حلقه الماس (diamond ring effect) [/h] اثر حلقه الماس مرحله‌اي در يك خورشيد گرفتگي كامل است. اين اثر براي ثانيه‌هايي درست قبل و بعد از پوشيدگي كامل سطح خورشيد قابل رويت است. اثر حلقه الماس هنگامي اتفاق مي‌افتد كه قسمتي كوچك و باريك ولي درخشان از خورشيد، در امتداد شكاف‌ها و دره‌هاي واقع در ماه مي‌درخشد. اين اتفاق مانند برق زدن يك حلقه الماس است.
دانشمندان عكس‌هايي از اثر حلقه الماس گرفتند.


 [h=2] اشعه كيهاني (cosmic rays) [/h] اشعه‌هاي كيهاني ذراتي با انرژي بسيار بالا هستند. آنها تقريباً با سرعت نور در فضا حركت مي‌كنند و در تمامي اوقات با جو اطراف زمين از تمام جهات برخورد مي‌كنند. بعضي از اشعه‌هاي كيهاني با انرژي پايين، از خورشيد يا انفجارهاي ابر نواختري گسيل مي‌شوند.
يك اشعه كيهاني با انرژي بالا ممكن است يك ميليون ميليون مرتبه انرژي بيشتري نسبت به يك اشعه كيهاني با انرژي پايين داشته باشد.



[h=2] اتاق احتراق (combustion chamber) [/h] اتاق احتراق قسمتي از يك راكت است. اين اتاق بخشي از موتور است كه در آن سوزاندن سوخت صورت مي‌گيرد. اتاق احتراق و سوزن مخروطي شكل موتور راكت با هم اتاق رانش راكت ناميده مي‌شوند.
اتاق احتراق، براي ايجاد فشار خيلي زيادي طراحي شده است.

 

[ZEUS83]

ابزار جفت شده باري (charge- cpupled divice (CCD)

ابزار جفت شده باري، ابزاري است كه با استفاده از الكترونيك عكس مي‌گيرد. از اين دستگاه توسط يك دوربين يا تلسكوپ براي ثبت تصاوير اجرام نجومي مورد استفاده مي شود. ابزار جفت شده باري از مجموعه‌اي از قطعه هاي كوچك به نام پيكسل بر روي يك صفحه سيليكاني تشكيل يافته است. نوري كه به داخل هر يك از اين قطعه‌هاي كوچك مي‌تابد، به مقادير كوچكي از انرژي الكتريكي تبديل مي‌گردد. اين انرژي مي‌تواند از ابزار جفت شده باري به حافظه يك كامپيوتر انتقال يابد.
يك ابزار جفت شده باري اغلب بسيار حساستر از فيلم‌هاي عكاسي است.



اخترشناسي بالوني (balloon astronomy)

اخترشناسي بالوني نوعي اخترشناسي است كه در آن مطالعات بر پايه وسايلي كه توسط بالن‌ها به هوا فرستاده مي‌شوند، استوار است. اين وسايل مي‌توانند اجرام آسماني را از ارتفاعي بالغ بر 27400 متر در بالاترين طبقات هوا مشاهده كنند. در آن ارتفاع آنها مي‌توانند تشعشعاتي را كه از اجرام موجود در جهان مي‌آيند و جو زمين مانع رسيدن آنها به زمين مي‌شود، مشاهده كنند.
اخترشناسي بالوني تا حدود زيادي جاي خود را به استفاده از ماهواره‌ها و تحقيقات فضايي داده است.



اطلس (Atlas)

اطلس نام يك خانواده از راكت‌هاست. اطلس براي پرتاب اولين فرد آمريكايي به فضا در خلال پروژه مركوري مورد استفاده قرار گرفت. اطلس همچنين براي پرتاب فضاپيماهاي رنجر، سورويور و فضاپيماي ماه گرد به ماه مورد استفاده قرار گرفت. سپس از آن براي پرتاب ماهواره‌هايي مانند اينتلست 5 به مدار استفاده گرديد.
سري جديد راكت‌هاي اطلس 1 و اطلس 2 اختراع و توسعه يافته‌اند.

 

[ZEUS83]

 [h=2] اختر فيزيك (astrophysics) [/h] اختر فيزيك، شاخه مهمي از اخترشناسي است. اختر فيزيك از آخرين روش‌ها براي مطالعه فيزيكي و شيميايي موضوعات نجومي و فضاهاي خالي بين آنها استفاده مي‌كند. اختر فيزيك با توليد انرژي و استفاده از آن در جهان ارتباط دارد. همچنين اين علم چگونگي تغيير اجسام را بر اثر گذشت زمان مورد بررسي قرار مي‌دهد.

اختر فيزيك در سده 1800 با اختراع طيف نمايي آغاز شد.



 [h=2] اخترشناس (منجم) (astronomer) [/h] اخترشناس، دانشمندي است كه در مورد ستارگان و ديگر اجرام آسماني مطالعه مي‌كند. اخترشناسان از تلسكوپ و ديگر وسايل براي جمع‌آوري اطلاعات استفاده مي‌كنند. آنها از ماهواره‌ها و فضاپيماهاي تحقيقاتي براي اكتشاف در منظومه شمسي استفاده مي‌نمايند. اخترشناسان علاقه دارند بدانند جهان چگونه آغاز شده و براي آن در ميليون‌ها سال آينده چه اتفاقي خواهد افتاد. اخترشناسان آسمان‌ها را براي سال‌هاي متمادي و در كشورهاي متعددي مطالعه كرده‌اند. اخترشناسان به كشفيات جالبي راجع به جهان دست يافته‌اند.


[h=2] اخترشناسي (نجوم) (astronomy) [/h] اخترشناسي به مطالعه علمي هر چيزي كه در ماوراء جو زمين در جهان واقع شده است، اطلاق مي‌شود. نجوم چنان دامنه وسيعي را در بر مي‌گيرد كه امروزه به شاخه‌هاي متعددي تقسيم گرديده است. اين شاخه‌ها شامل مطالعه ستارگان، غبار بين ستاره‌اي، كهكشان‌ها، منظومه شمسي و هر چيز درون آن مي‌باشد.
نجوم شامل مباحثي همچون كيهان شناسي و نظريه بيگ بنگ (مهبانگ – انفجار بزرگ) نيز مي‌شود.

 

[ZEUS83]

[h=2] اخترسنجي (هيئت موضعي) (astrometry) [/h] اخترسنجي ، شاخه‌اي از علم اخترشناسي است. اين علم در ارتباط با اندازه‌گيري حركت اجرام آسماني همچنين دلايل تغيير اين مكان‌ها با گذشت زمان را مورد مطالعه قرار مي‌دهد.
روش‌ها و وسايل تجهيزاتي مورد استفاده براي اندازه‌گيري، بخش مهمي از اخترسنجي هستند.

[h=2] اسطرلاب (astrolabe) [/h] اسطرلاب وسيله‌اي بود كه سال‌ها پيش براي اخترشناسان و دستيارانشان به منظور اندازه‌گيري ارتفاع اجرام آسماني به كار مي‌رفت. اسطرلاب از صفحه‌اي مدور تشكيل شده بود كه سطحي مدرج نيز در كنار آن بود. در وسط صفحه يك بازوي متحرك وجود داشت كه براي كانوني كردن شيء مورد نظر مورد استفاده قرار مي‌گرفت. ارتفاع بر روي صفحه آن خوانده مي‌شد.
يك اسطرلاب قادر به كشف ارتفاع يك مكان بود.


[h=2] انجمن (association) [/h] يك انجمن، يك گروه نه چندان وابسته‌اي از ستارگان جوانند. اين گروه ممكن است در فاصله‌اي بيش از چند صد سال نوري از يكديگر گسترده شده باشند. ستارگان هر انجمني بر اثر تولد مجموعه ستاره‌ها كه تقريباً همزمان با شكل‌گيري يك ابر غبار و گاز به وجود آمده‌اند، شكل گرفته‌اند.
تاكنون در حدود 70 انجمن ستاره‌اي شناخته شده است.

 

[ZEUS83]

 ا اس پي (ASP)

ا اس پي ها مجموعه اي از راكت‌هايي بودند كه در سال 1950 ميلادي در ايالات متحده امريكا ساخته شدند. آنها نوعي از راكت‌هاي صدادار بودند كه امروزه نيز مورد استفاده قرار دارند. راكت‌هاي ااس پي به منظور حمل تجهيزات علمي و انجام آزمايش‌هايي در لايه‌هايي بالايي جو (اتمسفر) زمين مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اين راكت‌ها براساس راكت‌هاي V-2 جنگ جهاني دوم ساخته شده‌اند.
راكت‌هاي اِاِس پي قادر به تحقيق در اتمسفر در ارتفاعي معادل 80 تا 160 كيلومتري بالاي سطح زمين هستند

 افروديت ترا (Aphrodite Terra)

افروديت ترا، بزرگترين ناحيه مرتفع روي سطح سياره زهره است. اين ناحيه نزديك خط استوايي اين سياره واقع شده است و حدوداً به اندازه قاره آفريقا در روي زمين است. قسمت‌هاي مركزي و شرقي آن با يك شيار بسيار بزرگ تقسيم شده است.
ارتفاع كوه‌هاي افروديت ترا حدوداً 1800 متر مي‌باشد.


 ارتفاع (altitude)

ارتفاع، واژه‌اي براي توصيف فاصله يك شيء در بالا يا پايين افق در فضاست كه با زاويه اندازه‌گيري مي‌شود. ستاره‌اي كه در بالاي سر ما واقع شده است، ارتفاعي معادل 90 درجه دارد.
از ارتفاع همچنين براي توصيف فاصله يك ماهواره مصنوعي در كيلومتر بالاتر از سطح زمين استفاده مي‌شود.



 انحراف (عدم انطباق كانوني) (aberration)

انحراف به معناي مقدار اختلافي است كه به نظر مي‌رسد به اندازه آن ستاره‌ها مكانشان را در آسمان تغيير مي‌دهند. علت اين تغيير جابه‌جايي زمين به هنگامي است كه در مدار خود به دور خورشيد مي‌چرخد و نيز اين واقعيت كه نور با يك سرعت خاص حركت مي‌كند.
انحراف نور ستارگان توسط منجم انگليسي جيمز برادلي در سال 1729 كشف گرديد.

 

[asghar rahmati]

بي وزني (weightlessness)

بي وزني حالتي است كه براي فضانوردان در سقوط آزاد اتفاق مي‌افتد. آنها وزن ندارند زيرا با همان سرعت فضاپيما در حال پايين آمدن هستند.

بي‌وزني، اغلب جاذبه صفر خوانده مي‌شود. اما اين اصطلاحي نادرست است. فضانوردان بايد به دقت آموزش ببينند تا به بي وزني عادت كنند.

حدود دو هفته طول مي‌كشد تا بدن به اكثر تاثيرات بي وزني عادت كند.

 

[asghar rahmati]

بدر نو (اتصال) (syzygy)

بدر نو، توصیف زمانی است که زمین و ماه در مدارهایشان با خورشید تقریباً در یک خط راست واقع گردند.

ماه در حالت ماه نو یا قرص کامل در بدر و نو است.

 

[asghar rahmati]

بازمانده های ابر نواختر (supernova remnant)

بازمانده های ابر نواختر موادی هستند که توسط انفجار یک ستاره به صورت ابر نواختر در فضا پخش می شوند. برخی بازمانده های ابرنواخترها با چشم

غیرمسلح قابل رؤیت می باشند.

برخی دیگر که امواج رادیویی یا اشعه X بیرون می دهند، تا کنون کشف گردیده اند.

سحابی خرچنگ یک باقی ماندۀ ابر نواختر می باشد.

 

[asghar rahmati]

باد خورشیدی (solar wind)

باد خورشیدی، توصیف جریان ذرات است که خورشید به طرف بیرون می وزد. این ذرات از تاج خورشیدی سرچشمه می گیرند. لایه گازهای داغ که

تاج خورشیدی را تشکیل می دهند، هر چه سطح خورشید دورتر می شوند، رقیق تر می گردند. کشش گرانشی خورشید قادر به نگه داشتن

ذرات آنها نیست و آنها را تبدیل به باد خورشیدی می شوند.

ذرات موجود در باد خورشیدی، دارای سرعتی حدود 500 کیلومتر در ثانیه در هنگام رسیدن به زمین می باشند.

 

[asghar rahmati]

برج خورشیدی (solar tower)

برج خورشیدی نوعی تلسکوپ است. این تلسکوپ برای مطالعۀ خورشید طراحی گردیده است. دانشمندان برای به دست آوردند یک تصویر خوب از خورشید،

به فاصلۀ زیادی بین عدسی یا آینه یک تلسکوپ و نقطه ای که یک تصویر در آن کانونی می شود، نیاز دارند. لایه های جو در سطح زمین به قدری ناخالصی

دارند که مانع به دست آوردن تصاویر شفاف می گردند. دانشمندان برای رفع این مشکل برجهایی می سازند که مانند تلسکوپهای عظیم الجثه عمل می کند.

یک برج خورشیدی در رصدخانه ساکرامنتوپیک در نیومکزیکو وجود دارد.

 

[mina74]

دانلود دایرة‌ المعارف نجوم

دانلود دایرة‌ المعارف نجوم

سال 2002 | 456 صفحه | ISBN: 9780540078639 | 27,6 MB |

دانلود کتاب

توضیحات: دایره‌المعارف نجوم با بیش از ۳۰۰۰ مدخل و ۵۰۰ تصویر رنگی و تعدادی عکس‌های سیاه و سفید، نقشه‌ی ستارگان و نمودار‌های مختلف درباره‌ی هر چیزی که منجمان آماتور و یا حرفه‌ای می‌خواهند درباره‌‌ی سیارات، ستارگان، کهکشان‌ها و جهان ما بدانند، یک مطلب و مقاله‌ی خواندنی دارد.
این دایره‌‌المعارف تعدادی مقاله‌ی مهم درباره‌ی تحقیقات نجومی مانند کشف راه شیری، خورشید، تلسکوپ‌های نوری و رادیویی، سیاه‌چاله‌ها، رصد کردن، عکاسی نجومی، برنامه‌های فضایی و فضانوردان مشهور نیز دارد که خواندن هر کدام از آن‌ها، شما را یک قدم به آسمان نزدیک‌تر می‌سازند.

---

کتاب، سفینه‌ای است که اقیانوس بیکران زمان را درمی‌نوردد. "فرانسیس بیکن"
​

 

[*** s.mahdi ***]

اینمارست (Inmarsat)

اینمارست، نام گروهی از ماهواره های ارتباطی است. این گروه به کشتی ها و حفاری های مستقر در نواحی کم عمق دریا اجازه می دهد تا توسط رادیو با یکدیگر و با ایستگاه های رادیویی روی زمین در ارتباط باشند.
ناخدای کشتی پیامی را توسط اینمارست فرستاد تا بگوید که سفر او به تأخیر افتاده است.


 اخترشناسی مادون قرمز (infra – red astronomy)

اخترشناسی مادون قرمز مطالعۀ آسمانها با استفاده از تصویر برداری مادون قرمز است. تشعشعات مادون قرمز عکس های حرارتی از اجرام دور که با نور مرئی قابل رؤیت نیستند، تهیه می کند.
اخترشناسی مادون قرمز توسط تلسکوپ های مخصوصی روی زمین و در ماهواره هایی در فضا انجام می پذیرد.


 احتراق (igaition)

احتراق، عمل آتش گرفتن سوخت موتور راکت است. بعد از احتراق، راکت از زمین بلند می شود.
در هنگام احتراق تماشاچیان دود و جرقه های آتش را که از پایه راکت خارج می شد، دیدند.

 افق (horizon)

افق دورترین نقطه ای است که یک مشاهده گر در هر جهتی قادر به دیدن آن است. افق به صورت یک خط منحنی و طولانی که زمین و آسمان را با هم تلاقی می دهد، به نظر می رسد. سمت الرأس مشاهده گر با خط افق معمولاً زاویۀ 90 درجه دارد.
اخترشناس قادر بع رؤیت ستارگانی که زیر افق او قرار دارند، نبود.

 

[*** s.mahdi ***]

اشعه‌هاي x (x-rays)

اشعه هاي x، نوعي از تشعشعات الكترومغناطيسي هستند. اشعه‌هاي x روي طيف نوري، بين اشعه هاي گاما و نور ماوراء بنفش قرار دارند.و به نظر مي رسد كه اكثر اشعه‌هاي x از نواحي داغ فضا مي‌آيند. اولين اشعه‌هاي x خورشيد در طول پرواز راكت‌ها در دهه 1950 كشف گرديدند.
اشعه‌هاي x به قدري قوي هستند كه موجودات زنده را مي‌كشند، اما جو از رسيدن آنها به زمين جلوگيري مي‌كند.

 

[*** s.mahdi ***]

آنتن (antenna)

آنتن، نوعي سيم به شكل ميله يا صفحه كوچك است كه براي انتقال يا گرفتن سيگنال‌هاي راديويي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اگر آنتن متصل به يك فرستنده باشد، جريان‌هاي الكتريكي در آن آنتن ايجاد مي‌شود. اين آنتن امواج راديويي را درون فضا مي‌فرستد. اگر آنتن متصل به يك گيرده باشد، امواج راديويي دريافتي از فضا، جريان الكتريكي در آن ايجاد مي‌كنند. اين امواج توسط گيرنده جذب مي‌شوند.

يك آنتن را مي‌توان آريل (هوايي) ناميد.