فصلنامه مطالعات‌ اقتصاد انرژي‌

[P O U R I A]

اندازه گيري كارايي فني و بهره وري پالايشگاه هاي نفت ايران (1380 الي 1386)

اندازه گيري كارايي فني و بهره وري پالايشگاه هاي نفت ايران (1380 الي 1386)

عنوان مقاله: اندازه گيري كارايي فني و بهره وري پالايشگاه هاي نفت ايران (1380 الي 1386)

نویسندگان: امامي ميبدي علي, ايزدي زهرا

*

چکیده:
ايران طي سال هاي اخير با بهره گيري از توان كامل 9 پالايشگاه خود، هم چنان وارد كننده برخي از فرآورده هاي نفتي بوده است. نقش بارز صنعت نفت در اقتصاد كشور و ضرورت عملكرد كارآمد اين صنعت، اهميت محاسبه كارايي و بهره وري پالايشگاه هاي نفت ايران را آشكار مي كند. در اين مقاله، با استفاده از روش تحليل پوششي (فراگير) داده ها (DEA)، به محاسبه كارايي فني و بهره وري پالايشگاه هاي نفت كشور طي دوره زماني 1380-1386، پرداخته شده است. متوسط كارايي فني پالايشگاه هاي كشور طي سال هاي مذكور، حداكثر 88 درصد در سال 1380 و حداقل 81 درصد در سال 1382 بوده است. پالايشگاه لاوان در تمام سال ها به صورت كارا و پالايشگاه اصفهان نيز در بيش تر سال ها كارايي واحد داشته است. پالايشگاه تهران در سال هاي 1380 و 1381 و پالايشگاه بندرعباس در بيش تر سال ها كم ترين ميزان كارايي را داشته اند. هم چنين كارايي فني پالايشگاه بندرعباس داراي روند كاهشي بوده است، به طوري كه از ميزان 72 درصد در سال 1380، به 56 درصد در سال 1386 رسيده است. نتايج حاصل از اندازه گيري بهره وري حاكي از آن است كه تغييرات بهره وري كل از سال 1380 الي 1386 روند ملايم افزايشي داشته است. هم چنين درسال 1386، ميزان افزايش بهره وري كل به طور قابل توجهي افزايش داشته، كه ناشي از تغييرات تكنولوژيكي بوده و بنابراين عامل اصلي بهبود بهره وري پيشرفت تكنولوژيكي قلمداد شده است.

كليد واژه: پالايشگاه نفت، كارايي فني، بهره وري، تحليل پوششي داده ها (DEA)

 

[P O U R I A]

ارزيابي فني – اقتصادي احداث واحدهاي توليد فرآورده هاي GTL در کشور

ارزيابي فني – اقتصادي احداث واحدهاي توليد فرآورده هاي GTL در کشور

عنوان مقاله: ارزيابي فني – اقتصادي احداث واحدهاي توليد فرآورده هاي GTL در کشور

نویسندگان: توان پور مصطفي, كاظمي خليل, فرمد مجيد

*

چکیده:
تکنولوژي تبديل گاز به فرآورده هاي نفتي به عنوان يکي از روش هاي فرآورش گاز طبيعي، ضمن تسهيل در انتقال گاز طبيعي به نقاط دور دست، با ايجاد ارزش افزوده و مزيت هاي زيست محيطي و نيز بازيابي گازهاي همراه نفت و تبديل به محصولات با ارزش، توجه کشورهاي صاحب منابع گازي را به خود جلب کرده است. در اين مقاله، ضمن معرفي اجمالي فرآيند GTL، توجيه اقتصادي احداث يک واحد فرضي GTL در دو الگوي "با" و "بدون" توسعه و بهره برداري از مخزن گازي مورد ارزيابي قرار گرفته است. بر اساس نتايج به دست آمده، احداث واحدهاي GTL از نظر اقتصادي کاملا توجيه پذير است؛ به طوري که ارزش افزوده محصولات GTL نسبت به گاز طبيعي بالا بوده و صادرات آن از نظر منافع ملي بسيار با ارزش تر از فروش گاز طبيعي از طريق خط لوله يا LNG مي باشد. همچنين با توجه به هزينه بالاي توليد محصولات نفتي با کيفيت از نظر زيست محيطي در پالايشگاههاي نفتي، محصولات GTL از نظر قيمت کاملا توان رقابت با چنين محصولاتي را خواهند داشت. در نهايت با مطالعه روش هاي سرمايه گذاري مرسوم در صنايع پايين دستي گاز، راهکارهاي بهينه تامين منابع مالي و جذب دانش فني طرح، معرفي و مورد بررسي قرار مي گيرد.

كليد واژه: تکنولوژي GTL، گاز طبيعي، ارزش افزوده، فرآورش و انتقال گاز

 

[P O U R I A]

مديريت و سياستگذاري در بخش گاز (چالش ها و آموخته ها)

مديريت و سياستگذاري در بخش گاز (چالش ها و آموخته ها)

عنوان مقاله: مديريت و سياستگذاري در بخش گاز (چالش ها و آموخته ها)

نویسندگان: خالقي شهلا*

* شركت ملي نفت ايران

چکیده:
سياستگذاري کلان و جامع در بخش انرژي، به ويژه گاز که داراي نقش مهم و استراتژيکي در تامين سبد انرژي کشور است، همواره جزيي از دغدغه هاي مهم و اساسي سياستگذاران کلان کشور مي باشد. اما عليرغم اعتقاد بسياري از سياستگذاران در خصوص اجراي چنين هدف ساختاري، تاکنون نهادي مستقل که بتواند مباحث مربوط به انرژي، به ويژه گاز را بطور مستمر و جامع دنبال نمايد، تشکيل نشده است. صنعت گاز ايران طي سال هاي اخير به مرحله جديدي از بلوغ رسيده که عمدتا ناشي از تفکرات "دسترسي به منابع عظيم گازي" و "صيانت کشور در مقابل بحران هاي جهاني انرژي" بوده است. از طريق گسترش سيستم گازرساني در کشور، سهم گاز در سبد انرژي به ميزان 60 درصد افزايش يافته و وابستگي برخي از بخشهاي اقتصاد کشور (به ويژه بخش خانگي) به سيستم گاز رساني تشديد شده است. با اين حال متاسفانه اين بلوغ با مصوبات قانوني متوازن و موثر در کليه ابعاد (از جمله قيمت گذاري، استانداردهاي مصرف، تخصيص بهينه) همراه نبوده است. نتايج حاصل از اعمال سياستگذاري هاي جامع و متوازن در اين بخش منجر به ايجاد بحران هاي مقطعي طي سالهاي اخير شده است و مي تواند در بلندمدت موجب بحران هاي پايدار در بخش انرژي و در نتيجه آسيب پذيري اقتصاد ملي و امنيت ملي کشور گردد.
بنابراين، در راستاي صيانت از منابع انرژي کشور و نيز ايجاد بنيان هاي قوي و پايدار جهت نظام مند نمودن سياست ها و خط مشي ها در اين بخش، ايجاد نهاد و ساختاري قانون مند و بنيادين در راستاي تبيين سياستگذاي هاي متوازن بلندمدت مرتبط با بخش انرژي به ويژه گاز طبيعي اجتناب ناپذير است. ضرورت اين امر با در نظر گرفتن تحولات بنيادين جاري در راستاي حاکميت اصل 44 قانون اساسي و تسريع روند فعاليت ها به سوي خصوصي سازي و کاهش سهم دولت در انجام فعاليت هاي زيربنايي بيش از پيش احساس مي گردد.
در اين مقاله ضمن بررسي ساختار بخش گاز در ايران و ضرورت برنامه ريزي بلندمدت، مولفه هاي مهم تاثيرگذار بر سياستگذاري در اين بخش، چگونگي نگرش به «استراتژي ملي انرژي» و بهره گيري از تجربه ديگر کشورهاي جهان در راستاي «نظام مند نمودن ساختار بخش انرژي و گاز» جهت جلوگيري از آسيب پذيري اقتصاد کشور در بلند مدت مورد توجه قرار مي گيرد.

كليد واژه: سياست گاز، امنيت ملي، قيمت نسبي گاز، کشورهاي با مازاد و کمبود دوره اي گاز، قيمت گذاري گاز و استراتژي ملي انرژِي

 

[P O U R I A]

برآورد پتانسيل فني و اقتصادي انرژي خورشيدي حرارتي در ايران: راهکاري براي توسعه پايدار انرژي خورشيدي

برآورد پتانسيل فني و اقتصادي انرژي خورشيدي حرارتي در ايران: راهکاري براي توسعه پايدار انرژي خورشيدي

عنوان مقاله: برآورد پتانسيل فني و اقتصادي انرژي خورشيدي حرارتي در ايران: راهکاري براي توسعه پايدار انرژي خورشيدي

نویسندگان: شعربافيان نيلوفر*

* دانشگاه تكنولوژي وين، اتريش

چکیده:
ايران نه تنها در سوخت هاي فسيلي غني است بلکه در انرژي هاي تجديدپذير نيز پتانسيل هاي فراواني دارد. پتانسيل انرژي هاي تجديدپذير چندين برابر منابع فسيلي تخمين زده شده است.
تلاشهايي که ايران در دهه هاي اخير انجام داده باعث شده است انرژي هاي تجديدپذير نيز به سبد انرژي هاي ايران افزوده شود. ايران در ميان کشورهاي حاشيه خليج فارس در زمينه تنوع انرژي با معرفي انرژي هاي تجديدپذير در راس قرار دارد. ظرفيت قابل بهره برداري توليد برق توسط نيروگاه برق آبي در سال 1384 برابر حدود 6043 مگاوات بوده و برآورد مي شود که با طرح هاي برنامه ريزي شده به 34351 مگاوات افزايش يابد. در حدود 92 توربين بادي با ظرفيت 47580 کيلووات در چهار استان (خراسان، گيلان، قزوين، آذربايجان شرقي) توليد برق مي کنند. علاوه بر آن 41680 کيلووات ظرفيت جديد نيز برنامه ريزي شده است. همچنين حدود 176 کيلووات ظرفيت توليد برق خورشيدي نيز در مناطق روستايي نصب شده است. بين سالهاي 1384-1376 در حدود 612250 کيلووات ساعت برق توليد شده است و حدود 3788 حمام خورشيدي حرارتي نيز در مناطق روستايي نصب شده است. يک نيروگاه زمين گرمايي با ظرفيت 55 مگاوات در دو مرحله در مشکين شهر در حال ساخت است. عليرغم تلاشهاي در حال انجام براي توسعه انرژي هاي تجديدپذير، يارانه انرژي هاي فسيلي، يک مانع اصلي براي توسعه اين انرژي هاست. پتانسيل فني انرژي حرارتي خورشيدي 91000 تراوات ساعت برآورد شده است و پتانسيل اقتصادي انرژي خورشيدي حرارتي با فرض نرخ بهره 14% و قيمت برق معادل 5 سنت آمريکا هر کيلووات ساعت (نرخ فروش در بخش تجاري) معادل 60 ميليون کيلووات ظرفيت معادل برق برآورد مي شود.
با حذف يارانه سوخت فسيلي، انرژي هاي تجديدپذير از موقعيت بهتري براي توسعه برخوردار خواهند بود. در صورتي که حذف يارانه هاي انرژي همچنان با دشواري روبرو باشد بهترين راه براي تشويق توسعه انرژي هاي تجديدپذير، تخصيصي نرخ بهره هاي ترجيحي براي اين پروژه هاست.

كليد واژه: انرژي هاي تجديدپذير، گرمايش آب با خورشيد، توجيه اقتصادي، ايران، سياستگذاري

 

[P O U R I A]

بهينه يابي انتقال گاز و برق (هم افزايي گاز و برق)

بهينه يابي انتقال گاز و برق (هم افزايي گاز و برق)

عنوان مقاله: بهينه يابي انتقال گاز و برق (هم افزايي گاز و برق)

نویسندگان: اسماعيل نيا علي اصغر, زاهدي سرشت مريم

*

چکیده:
در اين مقاله، انتقال دو حامل انرژي يعني برق و گاز از نظر اقتصادي جهت تامين نياز مصرف برق شهر تهران (مطالعه موردي) توسط نيروگاه گازي با يکديگر مقايسه شده است. با توجه به اين که مرکز اصلي توليد گاز ايران در منطقه عسلويه واقع شده و تهران يکي از مراکز عمده مصرف انرژي است، تامين برق مورد نياز شهر تهران مستلزم احداث نيروگاه مي باشد. سوخت مورد نياز نيروگاه برق، گاز طبيعي است که سوال اصلي در اين بررسي آن است که نيروگاه مورد نظر براي تامين برق شهر تهران در کدام نقطه از فاصله ميان مرکز توليد گاز و محل مصرف برق احداث شود تا به لحاظ اقتصادي هزينه کمتري به کشور تحميل کند؟ به عبارت ديگر انتقال برق منافع کشور را بيشتر تامين مي کند يا انتقال گاز؟
در اين مقاله گزينه هاي مختلفي جهت انتقال گاز و برق انتخاب شده اند و نيروگاه مورد نظر از نزديک ترين نقطه به منطقه توليد گاز تا نزديک ترين نقطه به محل مصرف برق شهر تهران جانمايي شده است. ظرفيت توليد نيروگاه فرضي مورد بررسي 1000 مگاوات، حداکثر فاصله انتقال گاز طبيعي 1200 کيلومتر تا نقطه مصرف است، اما شبکه هاي موجود برق و گاز کشور در نظر گرفته نشده است و فرض بر اين است که ظرفيت خالي براي استفاده از خطوط انتقال گاز و برق وجود نداشته باشد. بر اساس بررسي گزينه هاي مختلف انتقال برق به کمک خطوط انتقال 400 و 230 کيلووات تک مدار و دو مدار و حالت هاي گوناگوني انتقال گاز به کمک خطوط لوله 24، 30، 48، 56 اينچ و ملاحظه تلفات انتقال برق در نظر گرفته شده است. بهترين گزينه براي حداقل کردن هزينه تامين برق مصرف کنندگان به لحاظ اقتصاد ملي، احداث نيروگاه در کنار محل توليد گاز و انتقال برق تا نقطه مصرف مي باشد.

كليد واژه: انتقال برق، انتقال گاز، هم افزايي، هزينه انتقال برق، هزينه انتقال گاز

 

[P O U R I A]

مقايسه ارزيابي اقتصادي صادرات گاز از طريق خط لوله و LNG، با صادرات فرآورده هاي پتروشيمي

مقايسه ارزيابي اقتصادي صادرات گاز از طريق خط لوله و LNG، با صادرات فرآورده هاي پتروشيمي

عنوان مقاله: مقايسه ارزيابي اقتصادي صادرات گاز از طريق خط لوله و LNG، با صادرات فرآورده هاي پتروشيمي

نویسندگان: رهبر فرهاد, رام منصوره

*

چکیده:
گاز طبيعي، علاوه بر اينکه يک کالاي صادراتي است کاربرد وسيعي نيز در صنايع مختلف و بخش هاي تجاري و خانگي دارد. سوال اين است که اختصاص گاز به کدام يک از بخش ها مي تواند ارزش افزوده بالاتري را داشته باشد.
در اين مقاله با ارزيابي هاي اقتصادي که بر روي پروژه هاي صادرات گاز از طريق خط لوله و LNG و همچنين صادرات متانول صورت گرفت، مشخص شد که اختصاص گاز به بخش پتروشيمي مي تواند ارزش افزوده بالاتري ايجاد کند، ضمن اينکه صادرات گاز از دو طريق خط لوله و LNG نيز از توجيه اقتصادي برخوردار است.

كليد واژه: صادرات گاز طبيعي، LNG، خط لوله، صادرات مواد پتروشيمي، متانول

 

[P O U R I A]

مدل سازي اقتصاد، توليد اتانول زيستي: اثرات متقابل قيمت ذرت و توليد اتانول زيستي

مدل سازي اقتصاد، توليد اتانول زيستي: اثرات متقابل قيمت ذرت و توليد اتانول زيستي

عنوان مقاله: مدل سازي اقتصاد، توليد اتانول زيستي: اثرات متقابل قيمت ذرت و توليد اتانول زيستي

نویسندگان: شعربافيان نيلوفر*

* دانشگاه فني وين

چکیده:
اتانول زيستي با استفاده از محصولات کشاورزي و عمدتا ذرت توليد مي شود. بخش کشاورزي اکنون به عنوان يکي از بخش هاي رقيب بخش صنعت نفت و گاز ظاهر شده است. استفاده از ذرت براي توليد اتانول زيستي جهت مصرف در بخش حمل و نقل، بحث هاي متعددي را برانگيخته است. توليد انرژي از محصولات کشاورزي ممکن است باعث رقابت با توليد غذا شود و امنيت غذايي جهان را به خطر اندازد. بعلاوه بحث اقتصادي بودن توليد اتانول از محصولات کشاورزي نيز مطرح است.
اين مقاله با کمک مدل سازي اقتصادسنجي، اثر افزايش تقاضاي ذرت براي توليد اتانول زيستي بر قيمت ذرت را بررسي نموده و نشان مي دهد که افزايش قيمت ذرت به همراه بالا بودن هزينه توليد اتانول، مي تواند افزايش توليد اتانول زيستي را محدود نمايد. کشش توليدي قيمت ذرت براي اتانول زيستي در کوتاه مدت و بلند مدت به ترتيب -0.3 و -3.6 برآورد شده است که حساسيت توليد به قيمت ذرت را نشان مي دهد.

كليد واژه: اتانول زيستي، قيمت ذرت، فرآورده نفتي، بخش حمل و نقل

 

[P O U R I A]

مدلسازي انتقال مخازن CNG براي تامين موقت نياز گاز طبيعي

مدلسازي انتقال مخازن CNG براي تامين موقت نياز گاز طبيعي

عنوان مقاله: مدلسازي انتقال مخازن CNG براي تامين موقت نياز گاز طبيعي

نویسندگان: روشندل رامين, ستاري سورنا

*

چکیده:
همه ساله بخش عظيمي از بودجه كشور كه بايستي صرف ايجاد زيرساختهاي صنعتي و اقتصادي كشور شود صرف تامين هزينه هاي واردات بنزين و پرداخت يارانه هاي مربوط به آن مي شود بنابراين با توجه به افزايش چشمگير مصرف بنزين و گازوئيل در كشور، لزوم استفاده از سوختي جايگزين در بخش حمل و نقل در سالهاي اخير به خوبي احساس مي شود. از سوي ديگر ايران با داشتن دومين رتبه ذخایر گازي جهان و همچنين شبكه گسترده خط لوله گاز زمينه لازم براي استفاده گسترده از گاز طبيعي را دارا مي باشد. معمولا براي انتقال گاز طبيعي از خطوط لوله استفاده مي شود. انتقال گاز طبيعي با استفاده از كشنده و تريلر يكي از راه هاي تامين نياز گاز طبيعي به خصوص در مناطق روستايي كه احداث خط لوله مقرون به صرفه نيست مي باشد. در اين روش مخازن گاز CNG توسط تريلرهاي مخصوص به ايستگاههاي فرعي كه به خطوط لوله متصل نيستند منتقل شده توسط دستگاههاي توزيع كننده به خودروها تزريق مي شود. در اين روش به ايستگاههاي اصلي، ايستگاه مادر و به ايستگاههاي فرعي كه به خطوط لوله متصل نيستند ايستگاه دختر گفته مي شود. به دليل هزينه بالاي كشنده و تريلر هاي مورد استفاده محاسبه تعداد كشنده و تريلر از اهميت ويژه اي برخوردار است. تعداد تريلر و كشنده مورد نياز به ظرفيت ايستگاه دختر (تقاضاي گاز طبيعي) و فاصله ايسگاههاي مادر و دختر بستگي دارد. براي اين منظور يك مدل رياضي توسعه داده شد. در اين نوشتار هزينه هاي مختلف استفاده از اين روش بر حسب ظرفيت ايستگاه دختر و فاصله ايستگاه مادر- دختر از يكديگر مورد تجزيه و تحليل قرار مي گيرد.

كليد واژه: گاز طبيعي فشرده، مدلسازي، انتقال گاز طبيعي