mousa mp
عضو جدید
تعریف:
فرسایش پذیری خاک همان آسیب پذیری یا حساسیت خاک نسبت به فرسایش است که معادل عکس مقاومت آن در برابر فرسایش می باشد. بررسی فرسایش پذیری به دلیل وابسته بودنش به متغییرهای متعدد پیچیده تر از فرسایندگی باران که تابع نسبتاًً ساده ای از خواص فیزیکی باران است می باشد.
عوامل مؤثر بر روی فرسایش پذیری:
این عوامل به دو گروه تقسیم می شوند، اول ، خصوصیات فیزیکی خاک یعنی خاک مورد نظر از چه نوعی است و دوم ، رفتار با خاک یعنی عملیاتی که روی خاک انجام گرفته است. اثر عامل دوم یعنی رفتار با خاک بسیار مهم تر بوده وارزیابی آن نیز مشکل تر است.
الف – خصوصیات فیزیکی خاک:
چون یکی از اجزاء مهم خاک که هم مؤثر بر خصوصیات فیزیکی و هم شیمیائی خاک می باشد رس خاک ( به طور کلی کلوئیدها) است، لذا فرسایش پذیری را متناسب با نسبت زیر در نظر می گیرند:
درصد لای – درصد شن
درصد رس
ولی مطالعات بعدی فرسایش پذیری را مرتبط با 5 خاصیت مهم فیزیکی خاک مشخص کردند که بعداً مورد بحث قرار خواهند گرفت.
ب – مدیریت اراضی:
مقدار فرسایش در شرایط معین نه فقط تحت تأثیر خودخاک قرار می گیرد، بلکه از نوع رفتاری که با خاک می شود و یا مدیریت خاک نیز تأثیر می پذیرد. بدیهی است یک خاک اگرتحت کشت مرتعی قرار گیرد، خاک از دست رفته در سال ممکن است به کمتر از یک درصد خاک از دست رفته باشد چنانچه تحت کشت ردیفی قرار گیرد . در واقع فرسایش پذیری بیشتر از هر عامل دیگر تحت تأثیر مدیریت قرار می گیرد و مدیریت هم شامل موضوع کمی اداره زمین وهم برنامه تفضیلی مدیریت زراعی می گردد.
ج – مدیریت زراعی:
به همان ترتیب که فرسایش شدیداً تحت تأثیر طرق مختلف استفاده از زمین قرار می گیرد، در هر نوع خاص از زمین نیز ممکن است به دلیل مدیریت زراعی متفاوت تغییرات زیادی در مقدار فرسایش روی دهد.
چنین تفاوت هائی در میزان فرسایش در مزارعی که به کشت گیاهان ردیفی اختصاص داده شده است شاید کاملاً چشم گیر باشد ولی تفاوت های خیلی عمده روی علفزارهای طبیعی، مراتع احیا شده ، جنگل ها و سایر انواع استفاده از زمین نیز مشاهده شده است.
مطالعات نشان داده اند که غالباً کاهش در حاصلخیزی خاک که با کشت بعضی گیاهان زراعی همراه است بیشتر در اثر فرسایش است که این نوع گیاه سبب می شود تا جذب مواد غذائی. طبیعی است که گیاهان متراکم الرشد مانند گیاهان چمنی خاک را پوشانیده و ار آن محافظت به عمل می آورند و گیاهان ردیفی مانند پنبه و ذرت خاک را کمتر محافظت می نمایند، ولی این روند
کلی را می توان به کمک مدیریت کاملاً وارونه کرد. آزمایش نشان داده است که یک کشت ذرت خوب اداره شده و خوب رشد یافته می تواند فرسایش را به حداقل برساند و موجب تولید خاک نیز بشود و یک مرتع برخوردار از مدیریت ضعیف با از دست دادن شدید خاک و مواد غذائی موجب کاهش حاصلخیزی خاک می گردد. در واقع مدیریت زراعی برای کنترل فرسایش را می توان به این صورت خلاصه کرد:
” فرسایش ارتباطی با نوع گیاه رویانده شده ندارد بلکه به این بستگی دارد که گیاه چگونه رویانده شده است.“
د – اقدامات حفاظتی:
بررسی عوامل مؤثر بر روی فرسایش پذیری خاک موجب بحث پیرامون این سؤال شده است که چطور می توان فرسایش را کنترل کرد. فرسایش تابعی است از فرسایندگی و فرسایش پذیری که فرسایندگی کلاً به باران بستگی داشته و نتیجتاً خارج از اختیار ما می باشد. فرسایش پذیری تا حدودی به خواص خاک بستگی دارد که باز نمی توانیم آنها را تغییر دهیم ولی بیشتر به طرز استفاده از زمین و مدیریت زراعی بستگی دارد که هر دو به طور کامل در اختیار بشر هستند.
در فرمول جهانی فرسایش خاک عامل (P) مربوط به عملیات حفاظتی است که تحت تأثیر ترکیبی از مدیریت اراضی و مدیریت زراعی قرار می گیرد و در اینجا است که اعمال نظر تا حدود زیادی امکان پذیر است. عامل مربوط به عملیات کشت وزرع (C)منحصراً به مدیریت زراعی بستگی دارد و این همان نقطه ای است که مؤثر ترین اقدامات حفاظتی را می توان انجام داد.
فرسایش پذیری خاک همان آسیب پذیری یا حساسیت خاک نسبت به فرسایش است که معادل عکس مقاومت آن در برابر فرسایش می باشد. بررسی فرسایش پذیری به دلیل وابسته بودنش به متغییرهای متعدد پیچیده تر از فرسایندگی باران که تابع نسبتاًً ساده ای از خواص فیزیکی باران است می باشد.
عوامل مؤثر بر روی فرسایش پذیری:
این عوامل به دو گروه تقسیم می شوند، اول ، خصوصیات فیزیکی خاک یعنی خاک مورد نظر از چه نوعی است و دوم ، رفتار با خاک یعنی عملیاتی که روی خاک انجام گرفته است. اثر عامل دوم یعنی رفتار با خاک بسیار مهم تر بوده وارزیابی آن نیز مشکل تر است.
الف – خصوصیات فیزیکی خاک:
چون یکی از اجزاء مهم خاک که هم مؤثر بر خصوصیات فیزیکی و هم شیمیائی خاک می باشد رس خاک ( به طور کلی کلوئیدها) است، لذا فرسایش پذیری را متناسب با نسبت زیر در نظر می گیرند:
درصد لای – درصد شن
درصد رس
ولی مطالعات بعدی فرسایش پذیری را مرتبط با 5 خاصیت مهم فیزیکی خاک مشخص کردند که بعداً مورد بحث قرار خواهند گرفت.
ب – مدیریت اراضی:
مقدار فرسایش در شرایط معین نه فقط تحت تأثیر خودخاک قرار می گیرد، بلکه از نوع رفتاری که با خاک می شود و یا مدیریت خاک نیز تأثیر می پذیرد. بدیهی است یک خاک اگرتحت کشت مرتعی قرار گیرد، خاک از دست رفته در سال ممکن است به کمتر از یک درصد خاک از دست رفته باشد چنانچه تحت کشت ردیفی قرار گیرد . در واقع فرسایش پذیری بیشتر از هر عامل دیگر تحت تأثیر مدیریت قرار می گیرد و مدیریت هم شامل موضوع کمی اداره زمین وهم برنامه تفضیلی مدیریت زراعی می گردد.
ج – مدیریت زراعی:
به همان ترتیب که فرسایش شدیداً تحت تأثیر طرق مختلف استفاده از زمین قرار می گیرد، در هر نوع خاص از زمین نیز ممکن است به دلیل مدیریت زراعی متفاوت تغییرات زیادی در مقدار فرسایش روی دهد.
چنین تفاوت هائی در میزان فرسایش در مزارعی که به کشت گیاهان ردیفی اختصاص داده شده است شاید کاملاً چشم گیر باشد ولی تفاوت های خیلی عمده روی علفزارهای طبیعی، مراتع احیا شده ، جنگل ها و سایر انواع استفاده از زمین نیز مشاهده شده است.
مطالعات نشان داده اند که غالباً کاهش در حاصلخیزی خاک که با کشت بعضی گیاهان زراعی همراه است بیشتر در اثر فرسایش است که این نوع گیاه سبب می شود تا جذب مواد غذائی. طبیعی است که گیاهان متراکم الرشد مانند گیاهان چمنی خاک را پوشانیده و ار آن محافظت به عمل می آورند و گیاهان ردیفی مانند پنبه و ذرت خاک را کمتر محافظت می نمایند، ولی این روند
کلی را می توان به کمک مدیریت کاملاً وارونه کرد. آزمایش نشان داده است که یک کشت ذرت خوب اداره شده و خوب رشد یافته می تواند فرسایش را به حداقل برساند و موجب تولید خاک نیز بشود و یک مرتع برخوردار از مدیریت ضعیف با از دست دادن شدید خاک و مواد غذائی موجب کاهش حاصلخیزی خاک می گردد. در واقع مدیریت زراعی برای کنترل فرسایش را می توان به این صورت خلاصه کرد:
” فرسایش ارتباطی با نوع گیاه رویانده شده ندارد بلکه به این بستگی دارد که گیاه چگونه رویانده شده است.“
د – اقدامات حفاظتی:
بررسی عوامل مؤثر بر روی فرسایش پذیری خاک موجب بحث پیرامون این سؤال شده است که چطور می توان فرسایش را کنترل کرد. فرسایش تابعی است از فرسایندگی و فرسایش پذیری که فرسایندگی کلاً به باران بستگی داشته و نتیجتاً خارج از اختیار ما می باشد. فرسایش پذیری تا حدودی به خواص خاک بستگی دارد که باز نمی توانیم آنها را تغییر دهیم ولی بیشتر به طرز استفاده از زمین و مدیریت زراعی بستگی دارد که هر دو به طور کامل در اختیار بشر هستند.
در فرمول جهانی فرسایش خاک عامل (P) مربوط به عملیات حفاظتی است که تحت تأثیر ترکیبی از مدیریت اراضی و مدیریت زراعی قرار می گیرد و در اینجا است که اعمال نظر تا حدود زیادی امکان پذیر است. عامل مربوط به عملیات کشت وزرع (C)منحصراً به مدیریت زراعی بستگی دارد و این همان نقطه ای است که مؤثر ترین اقدامات حفاظتی را می توان انجام داد.
