hadis66
عضو جدید
فرسایش خاک در ایران پنج برابر متوسط جهانی است!
تحقيقات نشان داده است خاک هاي ايران از نظر مواد نيتروژني فقير و اکثرا با کمبود فسفر مواجه هستند از اين رو مصرف کودهاي شيميايي در کشور با رشدي روزافزون همراه بوده است.
استفاده بي رويه از کودهاي شيميايي اگرچه در کوتاه مدت مواد مغذي مورد نياز اراضي کشاورزي را تامين و بهره برداري بيش از اندازه را ممکن مي کند، ولي در بلندمدت باعث از بين رفتن کيفيت خاک ، افت حاصلخيزي و در نتيجه فرسايش خاک مي شود.
بررسي ها نشان مي دهد مولفه هاي غيرمستقيم همانند آب و هوا، رشد جمعيت و عوامل اقتصادي در تخريب زمين موثرند. آب و هوا در بخش هاي مختلف کشور اثرات متفاوتي بر خاک دارد. به طور مثال ، خاک استان هاي حاشيه درياي خزر بيشتر در معرض فرسايش ناشي از آب قرار دارد و حال آن که در نواحي بياباني و کويري فرسايش ناشي از باد حاکم است .
افزايش جمعيت نيز باعث بهره برداري بيش از ظرفيت خاک مي شود. در 40سال گذشته جمعيت کشور بيش از 3برابر شده ؛ در حالي که مساحت اراضي مفيد کاهش يافته است. از سوي ديگر، عوامل اقتصادي باعث استفاده مکرر از زمين مي شود که اين امر کيفيت خاک را پايين مي آورد. همچنين افزايش قيمت زمين و تجارت اراضي کشاورزي ، تغيير کاربري زمين هاي کشاورزي را در پي دارد.
کارشناسان معتقدند فعاليت هاي مرتبط با کشاورزي مي توانند از مهم ترين عوامل تخريبي زمين باشند. زراعت و کشت نادرست در اراضي کشاورزي ، شيوه سنتي آبياري ، استفاده از سموم و آفت کش ها، شخم زدن نامناسب ، استفاده نشدن از وسايل مدرن کشاورزي و کاشت فشرده از عوامل تخريب زمين در اثر فعاليت هاي کشاورزي است .
تغيير کاربري اراضي :
مهاجرت روستاييان به شهرها، افزايش جمعيت در شهرها و روستاها، تبديل روستاها به شهرها و احداث جاده ها و راه هاي ارتباطي از جمله عوامل موثر در تخريب زمين و خاک هستند. به اين ترتيب عواملي چون ساخت و ساز در حاشيه شهرها و استقرار صنايع و توليد مصالح ساختماني موجب فشردگي و متراکم شدن خاک بر اثر توسعه ساخت و سازها و پوشيده شدن خاک از آسفالت ، سنگ و ساختمان مي شود از اين رو فعاليت بيولوژيک خاک در شهرها و حاشيه آنها را مختل مي کند. علاوه بر اين کاربري اراضي براي احداث واحدهاي مسکوني و تجاري نيز تغيير مي کند.
همچنين رشد شهرنشيني افزايش پسماندهاي شهري را در پي دارد و تجزيه ناپذير بودن بعضي از اين مواد از قبيل پلاستيک ها باعث آلودگي خاک مي شود که صرف هزينه هاي گزاف و زمان طولاني نيز نمي تواند آنچنان که بايد به حيات اوليه خاک کمک موثري کند.
بهره برداري از جنگل :
جنگل از مهم ترين ثروت هاي طبيعي هر کشور و نيز از مهم ترين سامانه هاي حيات وحش به شمار مي آيد. قطع درختان و نابودي جنگل ها باعث از دست رفتن قدرت نگهداري آب باران به وسيله گياهان مي شود و در نتيجه امکان ذخيره شدن آب در خاک از ميان مي رود و به دنبال آن فرسايش آغاز مي شود.
عوامل متعددي همچون بي توجهي به ارزش هاي زيست محيطي و تنوع زيستي ، ساماندهي نکردن مراکز جمعيتي و مشاغل داخل و حاشيه جنگل ها، بهره برداري بي رويه و غيراصولي و کم بازده ، بهره برداري غيرمجاز و قاچاق را مي توان موارد موثر در تخريب وسيع اين منابع ارزشمند شمرد.
براساس مستندات دومين گزارش وضعيت محيط زيست ايران ، طبق برآوردها در مدت چند دهه گذشته ، سطح جنگل هاي کشور از حدود 18 به 4/12 ميليون هکتار و سطح جنگل هاي شمال کشور نيز از حدود 4/3 به 8/1 ميليون هکتار کاهش يافته است .
استفاده از چوب در مصارف صنعتي و تزييني مانند کاغذ و مبلمان يکي از عمده ترين دلايل براي قطع درختان است . بررسي ها نشان مي دهد ميزان توليد چوب هاي الواري و تراورس در سال هاي اخير از جنگل هاي شمال روبه کاهش گذاشته اما اين روند قبل از سال 1384افزايش داشته است که به سطح 79هزار متر مکعب در سال رسيده بود.
ميزان توليد گرده بينه ، الواري و تراورس ، تيري ، تونلي ، کاتين و هيزم نيز در سال هاي اخير در مقايسه با قبل از سال 1382کاهش داشته است .
همچنين در سال هاي گذشته با وجود گسترش سطح کاشت درختان مختلف شيوه غلط بهره برداري از اراضي و جنگل ها موجب انهدام بخش وسيعي از پوشش گياهي شده است. جنگل نشينان ، روستاييان و عشاير به لحاظ شيوه معيشتي خود به منابع جنگلي وابسته اند و بسياري از مايحتاج خود ازجمله سوخت را از اين منبع تامين مي کنند.
براساس گزارش وضعيت محيط زيست ايران ، مطالعات در زمينه ميزان برداشت غيرمجاز به صورت سالانه از جنگل هاي شمال کشور نشان مي دهد حدود 3ميليون مترمکعب و از جنگل ها، مراتع و ساير مناطق حدود 7/10 ميليون مترمکعب چوب و 35هزار تن بوته براي مصرف سوخت و تامين انرژي برداشت غيرمجاز صورت مي گيرد.
يکي ديگر از نمونه هاي بارز تخريب خاک ، استفاده از جنگل هاي تنک براي کشت غلات با انگيزه گسترش اراضي و در ادامه آن ، برداشتن موانع ادوات کشاورزي است . از اين رو، قطع درختان باعث کاهش پوشش گياهي ، جاري شدن آب در سطح زمين و افزايش هدر رفتن خاک در اثر روانساب مي شود.
آتش سوزي نيز به نابودي جنگل ها منجر مي شود. انسان اصلي ترين عامل بروز آتش سوزي در جنگل است . آتش نه تنها باعث کاهش مساحت جنگل مي شود، بلکه روي کرم ها و جمعيت هاي ميکروبي درون خاک نيز تاثير مي گذارد که تنها در يک دوره از دهه گذشته بيش از 500فقره آتش سوزي گزارش شده است که به از بين رفتن بيش از 5هزار هکتار جنگل منجر شد.
بهره برداري از مراتع :
مراتع بخش مهمي از پوشش گياهي هستند و از ميان بردن آنها به فرسايش خاک منجر مي شود. بين پوشش گياهي و محيط زيست تعادل بسيار حساسي وجود دارد. برهم زدن اين تعادل در 15تا 20سال گذشته باعث از ميان رفتن پوشش گياهي شده است .
همچنين علاوه بر کمبود بارندگي در برخي نقاط کشور، بيلان هيدروکليماتولوژي کشور نيز مبين غلبه تبخير بر بارندگي در حوزه هاي آبريز کشور است.
مرتع ، پوشش حفاظتي خاک است و چراي مفرط و بي رويه دام بشدت از مقاومت خاک در برابر فرسايش مي کاهد. چراي زودرس فرصت ذخيره سازي را به گياهان مرتعي نمي دهد. همچنين چراي متوالي با فواصل کم پس از ضعيف شدن مرتع ، آن را نابود مي کند. افزون بر اين ، تبديل مراتع به اراضي کشاورزي جهت زراعت ديم نيز موجب تخريب مراتع مي شود.
چراي بي رويه علاوه بر از ميان بردن بسياري از گونه هاي گياهي باارزش ، به از بين رفتن پوشش گياهي نيز منجر مي شود. پيامد اين مساله ايجاد روانساب سطحي و افزايش تبخير آب از سطح خاک است که باعث افزايش ميزان نمک در لايه هاي بالاي خاک مي شود.
آتش سوزي در مراتع نيز همچون آتش سوزي در جنگل ها آثار زيانباري بر خاک دارد. از ميان رفتن موجودات ميکروبي سطح خاک ، مهم ترين آسيب اين عامل است . بررسي ها نشان مي دهد، بقاياي محصولات کشاورزي ، مخازن پرارزشي در توليد ماده آلي خاک هستند.
دانه هاي ذرت ، برنج ، گندم و ديگر محصولات ، غذاي انسان و دام را تشکيل مي دهند. به طور متوسط به ازاي هر کيلوگرم دانه ذرت ، 5/1 کيلوگرم ساقه ، برگ ، ريشه و آنچه به اصطلاح بقاياي گياهي ناميده مي شود، پديد مي آيد که غذاي مناسبي براي ريز جانداران خاکي است و سرانجام ماده آلي خاک را پديد مي آورد.
افزايش ماده آلي خاک ، فرآيندهاي زيستي خاک را تشديد مي کند و به خاک زندگي مي بخشد. کشاورزان اين بقاياي بسيار مهم را مي سوزانند، با سوزاندن بقاياي گياهي قسمت عمده کربن (بين 50 تا 70 درصد ماده آلي) به O2 تبديل مي شود و هدر مي رود.
معدن کاوي
ايران کشوري معدني است و فعاليت هاي استخراج معادن ، محيط زيست را تحت تاثير قرار مي دهد. حفاري ها، انفجار سنگ هاي معدني و حفر معادن باعث تغييرات و تخريب سطح و اعماق زمين مي شود. آمار نشان مي دهد فعاليت هاي معدن کاوي در حال افزايش است از اين رو ارزيابي هاي زيست محيطي و اجراي برنامه هايي به منظور احياي اراضي تخريب شده بسيار ضروري است.
کشورهاي توسعه يافته به دستاوردهاي ارزشمندي در اين راستا دست يافتند که استفاده از تجربيات آنها در احياي زمين هاي معدن کاوي شده ايران نيز موثر است.
تحقيقات نشان داده است خاک هاي ايران از نظر مواد نيتروژني فقير و اکثرا با کمبود فسفر مواجه هستند از اين رو مصرف کودهاي شيميايي در کشور با رشدي روزافزون همراه بوده است.
استفاده بي رويه از کودهاي شيميايي اگرچه در کوتاه مدت مواد مغذي مورد نياز اراضي کشاورزي را تامين و بهره برداري بيش از اندازه را ممکن مي کند، ولي در بلندمدت باعث از بين رفتن کيفيت خاک ، افت حاصلخيزي و در نتيجه فرسايش خاک مي شود.
بررسي ها نشان مي دهد مولفه هاي غيرمستقيم همانند آب و هوا، رشد جمعيت و عوامل اقتصادي در تخريب زمين موثرند. آب و هوا در بخش هاي مختلف کشور اثرات متفاوتي بر خاک دارد. به طور مثال ، خاک استان هاي حاشيه درياي خزر بيشتر در معرض فرسايش ناشي از آب قرار دارد و حال آن که در نواحي بياباني و کويري فرسايش ناشي از باد حاکم است .
افزايش جمعيت نيز باعث بهره برداري بيش از ظرفيت خاک مي شود. در 40سال گذشته جمعيت کشور بيش از 3برابر شده ؛ در حالي که مساحت اراضي مفيد کاهش يافته است. از سوي ديگر، عوامل اقتصادي باعث استفاده مکرر از زمين مي شود که اين امر کيفيت خاک را پايين مي آورد. همچنين افزايش قيمت زمين و تجارت اراضي کشاورزي ، تغيير کاربري زمين هاي کشاورزي را در پي دارد.
کارشناسان معتقدند فعاليت هاي مرتبط با کشاورزي مي توانند از مهم ترين عوامل تخريبي زمين باشند. زراعت و کشت نادرست در اراضي کشاورزي ، شيوه سنتي آبياري ، استفاده از سموم و آفت کش ها، شخم زدن نامناسب ، استفاده نشدن از وسايل مدرن کشاورزي و کاشت فشرده از عوامل تخريب زمين در اثر فعاليت هاي کشاورزي است .
تغيير کاربري اراضي :
مهاجرت روستاييان به شهرها، افزايش جمعيت در شهرها و روستاها، تبديل روستاها به شهرها و احداث جاده ها و راه هاي ارتباطي از جمله عوامل موثر در تخريب زمين و خاک هستند. به اين ترتيب عواملي چون ساخت و ساز در حاشيه شهرها و استقرار صنايع و توليد مصالح ساختماني موجب فشردگي و متراکم شدن خاک بر اثر توسعه ساخت و سازها و پوشيده شدن خاک از آسفالت ، سنگ و ساختمان مي شود از اين رو فعاليت بيولوژيک خاک در شهرها و حاشيه آنها را مختل مي کند. علاوه بر اين کاربري اراضي براي احداث واحدهاي مسکوني و تجاري نيز تغيير مي کند.
همچنين رشد شهرنشيني افزايش پسماندهاي شهري را در پي دارد و تجزيه ناپذير بودن بعضي از اين مواد از قبيل پلاستيک ها باعث آلودگي خاک مي شود که صرف هزينه هاي گزاف و زمان طولاني نيز نمي تواند آنچنان که بايد به حيات اوليه خاک کمک موثري کند.
بهره برداري از جنگل :
جنگل از مهم ترين ثروت هاي طبيعي هر کشور و نيز از مهم ترين سامانه هاي حيات وحش به شمار مي آيد. قطع درختان و نابودي جنگل ها باعث از دست رفتن قدرت نگهداري آب باران به وسيله گياهان مي شود و در نتيجه امکان ذخيره شدن آب در خاک از ميان مي رود و به دنبال آن فرسايش آغاز مي شود.
عوامل متعددي همچون بي توجهي به ارزش هاي زيست محيطي و تنوع زيستي ، ساماندهي نکردن مراکز جمعيتي و مشاغل داخل و حاشيه جنگل ها، بهره برداري بي رويه و غيراصولي و کم بازده ، بهره برداري غيرمجاز و قاچاق را مي توان موارد موثر در تخريب وسيع اين منابع ارزشمند شمرد.
براساس مستندات دومين گزارش وضعيت محيط زيست ايران ، طبق برآوردها در مدت چند دهه گذشته ، سطح جنگل هاي کشور از حدود 18 به 4/12 ميليون هکتار و سطح جنگل هاي شمال کشور نيز از حدود 4/3 به 8/1 ميليون هکتار کاهش يافته است .
استفاده از چوب در مصارف صنعتي و تزييني مانند کاغذ و مبلمان يکي از عمده ترين دلايل براي قطع درختان است . بررسي ها نشان مي دهد ميزان توليد چوب هاي الواري و تراورس در سال هاي اخير از جنگل هاي شمال روبه کاهش گذاشته اما اين روند قبل از سال 1384افزايش داشته است که به سطح 79هزار متر مکعب در سال رسيده بود.
ميزان توليد گرده بينه ، الواري و تراورس ، تيري ، تونلي ، کاتين و هيزم نيز در سال هاي اخير در مقايسه با قبل از سال 1382کاهش داشته است .
همچنين در سال هاي گذشته با وجود گسترش سطح کاشت درختان مختلف شيوه غلط بهره برداري از اراضي و جنگل ها موجب انهدام بخش وسيعي از پوشش گياهي شده است. جنگل نشينان ، روستاييان و عشاير به لحاظ شيوه معيشتي خود به منابع جنگلي وابسته اند و بسياري از مايحتاج خود ازجمله سوخت را از اين منبع تامين مي کنند.
براساس گزارش وضعيت محيط زيست ايران ، مطالعات در زمينه ميزان برداشت غيرمجاز به صورت سالانه از جنگل هاي شمال کشور نشان مي دهد حدود 3ميليون مترمکعب و از جنگل ها، مراتع و ساير مناطق حدود 7/10 ميليون مترمکعب چوب و 35هزار تن بوته براي مصرف سوخت و تامين انرژي برداشت غيرمجاز صورت مي گيرد.
يکي ديگر از نمونه هاي بارز تخريب خاک ، استفاده از جنگل هاي تنک براي کشت غلات با انگيزه گسترش اراضي و در ادامه آن ، برداشتن موانع ادوات کشاورزي است . از اين رو، قطع درختان باعث کاهش پوشش گياهي ، جاري شدن آب در سطح زمين و افزايش هدر رفتن خاک در اثر روانساب مي شود.
آتش سوزي نيز به نابودي جنگل ها منجر مي شود. انسان اصلي ترين عامل بروز آتش سوزي در جنگل است . آتش نه تنها باعث کاهش مساحت جنگل مي شود، بلکه روي کرم ها و جمعيت هاي ميکروبي درون خاک نيز تاثير مي گذارد که تنها در يک دوره از دهه گذشته بيش از 500فقره آتش سوزي گزارش شده است که به از بين رفتن بيش از 5هزار هکتار جنگل منجر شد.
بهره برداري از مراتع :
مراتع بخش مهمي از پوشش گياهي هستند و از ميان بردن آنها به فرسايش خاک منجر مي شود. بين پوشش گياهي و محيط زيست تعادل بسيار حساسي وجود دارد. برهم زدن اين تعادل در 15تا 20سال گذشته باعث از ميان رفتن پوشش گياهي شده است .
همچنين علاوه بر کمبود بارندگي در برخي نقاط کشور، بيلان هيدروکليماتولوژي کشور نيز مبين غلبه تبخير بر بارندگي در حوزه هاي آبريز کشور است.
مرتع ، پوشش حفاظتي خاک است و چراي مفرط و بي رويه دام بشدت از مقاومت خاک در برابر فرسايش مي کاهد. چراي زودرس فرصت ذخيره سازي را به گياهان مرتعي نمي دهد. همچنين چراي متوالي با فواصل کم پس از ضعيف شدن مرتع ، آن را نابود مي کند. افزون بر اين ، تبديل مراتع به اراضي کشاورزي جهت زراعت ديم نيز موجب تخريب مراتع مي شود.
چراي بي رويه علاوه بر از ميان بردن بسياري از گونه هاي گياهي باارزش ، به از بين رفتن پوشش گياهي نيز منجر مي شود. پيامد اين مساله ايجاد روانساب سطحي و افزايش تبخير آب از سطح خاک است که باعث افزايش ميزان نمک در لايه هاي بالاي خاک مي شود.
آتش سوزي در مراتع نيز همچون آتش سوزي در جنگل ها آثار زيانباري بر خاک دارد. از ميان رفتن موجودات ميکروبي سطح خاک ، مهم ترين آسيب اين عامل است . بررسي ها نشان مي دهد، بقاياي محصولات کشاورزي ، مخازن پرارزشي در توليد ماده آلي خاک هستند.
دانه هاي ذرت ، برنج ، گندم و ديگر محصولات ، غذاي انسان و دام را تشکيل مي دهند. به طور متوسط به ازاي هر کيلوگرم دانه ذرت ، 5/1 کيلوگرم ساقه ، برگ ، ريشه و آنچه به اصطلاح بقاياي گياهي ناميده مي شود، پديد مي آيد که غذاي مناسبي براي ريز جانداران خاکي است و سرانجام ماده آلي خاک را پديد مي آورد.
افزايش ماده آلي خاک ، فرآيندهاي زيستي خاک را تشديد مي کند و به خاک زندگي مي بخشد. کشاورزان اين بقاياي بسيار مهم را مي سوزانند، با سوزاندن بقاياي گياهي قسمت عمده کربن (بين 50 تا 70 درصد ماده آلي) به O2 تبديل مي شود و هدر مي رود.
معدن کاوي
ايران کشوري معدني است و فعاليت هاي استخراج معادن ، محيط زيست را تحت تاثير قرار مي دهد. حفاري ها، انفجار سنگ هاي معدني و حفر معادن باعث تغييرات و تخريب سطح و اعماق زمين مي شود. آمار نشان مي دهد فعاليت هاي معدن کاوي در حال افزايش است از اين رو ارزيابي هاي زيست محيطي و اجراي برنامه هايي به منظور احياي اراضي تخريب شده بسيار ضروري است.
کشورهاي توسعه يافته به دستاوردهاي ارزشمندي در اين راستا دست يافتند که استفاده از تجربيات آنها در احياي زمين هاي معدن کاوي شده ايران نيز موثر است.
