[عناصر معماری ایرانی]: مناره و میل

[mpb]

میل خسروگرد، سبزوار

میل خسروگرد، سبزوار

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. میل خسروگرد در سال 505 ه. ق به دستور تاج الدوله ابوالقاسم بن سعید با پلان : پایه مربع، ساقه مدور در 5 كلیومتری غرب سبزوار بین جاده رفت و برگشت سبزوار – شاهرود با تزئینات آجركاری خفته و راسته به شكل لوزی و همچنین دو رشته كتیبه كوفی آجری احداث گردید. تا قبل از كاوشهای باستانی شناختی (تابستان 1381) مورخان و سیاحان خارجی چون واسیلی و لادیمیر و ودیچ ، هانری رنه دالمانی ، خانیكف ، تا تانیل كرزن و داخلی چون مرحوم عبدالحمید مولوی، صنیع الدوله گمان می كرده اند میل خسروگرد تنها باز مانده از مسجد عظیم شهر خسروگرد است. لیكن داده های باستان شناختی حاصله از كاوشای علمی اطراف میل ثابت كرد این میل مناره مسجد نبوده بلكه میل راهیابی است. میل خسروگرد در منطقه ی نیمه بارانی مشرف به دشت كویر بر روی رسوبات رسی و شنی مربوط به دوران سوم زمین شناسی قرار گرفته است و بفاصله 30 كیلومتری جنوب گسل زلزله خیز سبزوار است(نقشه شماره یك نقشه زمین شناسی )

وجه تسميه
چون اعراب چهار حرف (گ ، ژ ، پ ، چ ) را در حروف خود ندارند لذا كلماتي كه يكي از اين حروف داشته معرب كرده اند از آن جمله خسروجرد معرب كلمه خسروگرد است؛ گرد در اصل كرد بوده ، كرد مصدر مرخم كردن است و كردن به معني ساختن، پس خسروگرد يعني خسرو ساخت يعني ساخت خسر، خسرو نام عمومي پادشاهان ساساني است همانگونه كه قيصر نام عمومي پادشاهان روم است . به هنگام بررسي شناسايي آثار تاريخي – باستاني سبزوار به دليل نزديكي اين ميل به روستاي خسروگرد نام آن را ميل خسروگرد گذاشته اند.
پيشينه تاريخي :
صاحب كتاب تاريخي تاريخ بيهقي در مورد ايجاد خسروگرد نوشته سبزوار را ساسويه بن شاپور الملك بنا كرده است و شاپور آن بود ... و سبزوار در اصل ساسويه آباد بوده است و گفته اند پسر اين ساسويه يزد خسور بود كه خسروشير جوين ، خسرو آباد بيهق و خسروجرد را بنا كرده است
مولف كتاب جغرافياي تاريخ خراسان مي گويد: چنين گويند كه كيخسرو و بعد از قتل افراسياب در اين ناحيه قلعه ي ساخت آن را خسروگرد خواندند.
قديمي ترين مناره در جهان اسلام به سال 44 يا 45 ه ق توسط زياد بن ابيه در زمان خلافت معاويه در مسجد جامع بصره احداث شده است سپس در سال 53 مناره جامع ابرو در خطاط توسط ملمه بن مقلد و به همين منوال تا در سال 384 ه ق به دستور معتصم عباسي مناره باب الزياره مسجد الحرام را در مكه معظمه مي سازند . در ايران مناره يي چون تاربي خانه دامغان ، ميل كاشمر، اختگان ، رادكان و ... خود نمايي مي كنند.
اهالي سبزوار به مِنار يا مُنار به ضم ميله مي گويند؛ همانگونه كه در شهرهاي ديگر به مناره ، ماذنه ، صومعه ، گلدسته ، عساس و ميل مي گويند.
در كتاب آثار باستاني خراسان آمده است به خسروجرد در اوايل اسلام و قرون اوليه آن مركز و حاكم نشين ناحيه بيهق بوده كه بعداً قصبه سبزوار... از خسروجرد آباد تر شده است و مدتهاست كه مركز ناحيه سبزوار است سپس مرحوم ضيع الدوله در كتاب مطلع الشمس آورده به ((از آثار خسروگرد كه شهر بيهق بوده چيزي كه فعلاً باقي و محل ملاحظه است مناري مي باشد مرحوم عبدالحميد مولوي با توجه به كتيبه ميل كه تاريخ 505 ه ق را مشخص مي كند و با توجه به شباهت نزديك دو مناره موجود در خارج شهر غزنين كه به دستور سلطان محمود غزنوي ساخته شده است تاريخ ساخت مناره را سال 415 ه ق مي داند و تاريخ 505 را سال مرمت آن مي داند.
نصرت ا... مشكوتي گفته اين مناره كه در اعداد زيباترين مناره هاي تاريخي آغاز قرن ششم هجري است قريب 38 متر بلندي دارد، در بدنه آجري آن دو رشته كتيبه كوفي و تزئينات لوزي شكل ديده مي شود . تاريخ كتيبه اين مناره سال 505 ه ق است.
فريزر كه در سال 1822 م از سبزوار ديدن كرده مي گويد كه وي در آنجا مناره قديمي ديگري نظير مناره خسروگرد و يك مدرسه قديمي كه كتيبه عربي روي آن مبين اين بود كه آن را فخر الدين يا فخر الدوله نامي ساخته ديده است. ن خانيكف و اي هرتسفلد از يك كتيبه ناخوانا درمناره سبزوار جهت كرده اند.
مرحوم ضيع الدوله در كتاب مطلع الشمس ذكر كرده در سال 1300 هجري قمري به دستور ناصرالدين شاه بناي فوق مرمت گرديده است. ناتانيل كرزن گفته : مناره خسروگرد مناره تك و بلند كه 100 پا ارتفاع دارد و طرح و نگاري بر سطح خارجي آن ديده مي شود كه تا رأس ادامه مي يابد.
تاريخچه مرمت
ميل خسروگرد براساس نوشته هاي سياحان در طي قرون گذشته مرمت گرديده از آن جمله سال 1135 ه ق به دستور نادرشاه افشار به نقل از سياح خارجي هانري رنه دالماني در كتاب سفرنامه از خراسان تا بختياري و سال 1300 هجري قمري به دستور ناصر الدين شاه قاجار به نقل از مطلع الشمس جلد دوم همچنين در دوره ي پهلوي دوم و دولت جمهوري اسلامي ايران به سال 1375 عايق بندي بام سكّو و پايه ميل مرمت گرديده است.
مصالح ميل خسروگرد براساس ظاهر موجود
آجر تراش
از اين نوع آجر به شكل نيم دايره ، نيم بيضي، مثلث به اشكال عدد هفت و هشت فارسي استفاده شده كه نمونه اين نوع آجرها را اين حقير در حفاريهاي باستان شناسي؛ شادياخ نيشابور، رباط چاهه و رباط شرف همچنين مسجد و مدرسه و ارگ توس در سالهاي 1375-1378-1379-1380و 1381 ديده ام
آجر به ابعاد 5*25*25
چوب به عنوان كش (شناژ) در بدنه و پايه ميل كه چوبها نقش انتقال نيروهاي كششي و نشست پي را در بنا به عهده دارند، براي مثال چنانچه سكه اي را محكم روي يك سطح ثابت نگه داريم و سكه اي ديگر متصل به اين سكه در طرفي از آن بگذاريد سپس سكه اي را در جهت مقابل آن به سكه ثابت بزنيم، بدون آنكه سكه ثابت حركت كند نيرو را به سكه ديگر منتقل مي كند و آن سكه را به حركت در مي آورد، در حقيقت چوبهاي رانشي در بتا اين اصل را به عهده دارند و نمونه اين حركت را در مناره مسجد پامنار سبزوار و مسجد اصفهان مي توان ديد يا اينكه مناره از راس به طرفين حركت دارد ولي سطح قاعده مناره ثابت است و به اين خاطر به آن جنبان مي گويند.
ملاط گل با مخلوط شيره آهك ، ماسه بادي و خاك رس

طرز كار مصالح
اگر تقسيم بندي در اجزاء ميل قائل شويم ميل از 4 قسمت به شرح زير تشكيل شده است : الف: پايه ب: ساقه ج: سرپوش د: راس
سكوئي هشت ضلعي به ارتفاع حدوداً 150 سانتي متر از سطح عمومي محل با مصالح آجر به ابعاد 5*25*25 و سانتي متر كه به صورت خفته راسته كار شده اند آجرهاي رخبام سكّو بصورت خرند يا هره است در ضلع شرقي و غربي اين سكو 6 پله آجري بالا رو به ارتفاع پاي پله 25 سانتي متر و كف پله 35 سانتي متر قرار دارد . بام اين سكو با آجر گري به ابعاد 5*10*20 سانتي متر در سال 1375 كف پوشي گرديده است.
پايه ميل حدوداً 250 سانتي متر از سطح سكو ارتفاع دارد و پلان آن تقريباً مربع است آجرهاي اين سكو به ابعاد 5*25*25 سانتي متر با ملاط گل و مخلوطي از خاك رس ، ماسه بادي، و شيره آهك به صورت خفته كار شده است، فاصله بين آجرها با ملاط گچ و ماسه بادي بندكشي شده است.
ساقه ميل
ساقه ميل به شكل استوانه است هر چه از سطح قاعده اين ساقه به راس ميل مي رود از قطر ساقه كاسته مي شود اين ساقه به 11 قسمت غير مساوي تقسيم شده است . آجركاري روي پايه بصورت خفته ست و بعد از آن يك باند آجر تراش به شكل نيم بيضي و نيم دايره كه اين اشكال بر روي يكديگر تشكيل بيضي كامل . دايره كامل و لوزي داده است . ارتفاع اين قسمت ساقه نسبت به قسمت بالاتر خود كم است بعد از اين يابد دومين قسمت ساقه با تزئينات آجركاري لوزي شكل و شمسه خود نمايي مي كند.
اين قسمت ساقه در ارتفاع سه لوزي كامل دارد ودو نيم لوزي يكي در قسمت پايين وديگري در قسمت بالا ، بر روي اين ساقه يك باند تزئيني آجر تراش قرار گرفته بست و روي اين باند قسمتي از ساقه كه ارتفاع آن نسبت به ديگر ساقه ها بيشتر است ؛ پايين اين قسمت از بهم خوردگي برخوردار است گوئي محل مرمت شده است . شكل آجركاري بصورت لوزي ناقص است بر روي اين قسمت مرمتي آجر كاري به صورت لوزي كه هفت لوزي كامل در آن كار شده و دو نيم لوزي به صورت مثلث متساوي الاضلاع ، يكي در قسمت پايين و ديگري در قسمت بالا كار شده است. شكل لوزي از تركيب آجرها به صورت خفته و راسته بدست آمده است بر روي اين قسمت در رديف آجر خفته كار شده است و روي اين دو رگ يك رگ آجر تراش به شكل دو لوزي متصل به يكديگر كار شده است.
بر روي اين آجر تراش تزئيني دو رگ آجر معمولي به صورت خفته كار شده است.
بر روي اين آجر كاري خفته يك باند تزئيني آجر تراش به اشكال بيضي مثلث متساوي الاضلاع و لوزي كار شده است. طرز ساخت آجر و كار آن ؛ آجر به ابعاد 5*25*25 سانتي متر به شكل بيضي تراش داده اند در حقيقت آجر از روبرو به شكل بيضي است ولي انتهاي آن چهار گوش است اين حقير نمونه اين آجرها را در رباط ماهي سرخس در كاوش سال 1375 ديده ام.
يك رج دو تا دو تا از اين آجرهاي تراش به گونه اي كه تيزه قوس نيم بيضي به سمت آجر كاري خفته پايين باشد قرار داده اند و سپس آجر نيم بيضي ديگري كه قوس آن برخلاف قوس آجر نيم بيضي پايين روي اين آجر تراش قرار داده اند از تشكيل اين دو نيم بيضي بر روي يكديگر شكل بيضي كامل ساخته اند. سپس دو رج ديگر آجر تراش به شيوه مذكور كار كرده اند ، در طرفين اين چهار رج آجر تراش كه تشكيل دو بيضي كامل را داده است يك رج آجر نيم بيضي كار شده سپس بر روي آن يك رج آجر نيم بيضي ديگر كه قوسهاي آن برخلاف نيم بيضي ديگر كه قوس آن بطرف آجرهاي پايين است كار شده است.
بر روي اين باند تزئيني آجرهاي تراش دو رگ آجر خفته كار شده بر روي اين آجر خفته يك رج آجر تراش به شكل مستطيلي كه دو لوزي كنار آن است كار شده است نمونه اين آجرهاي تراش اين حقير در حفاريهاي باستان شناختي نيشابور ديده ام بر روي اين رج آجر تراش دو رج آجر خفته كار شده است و سپس كتيبه كوفي با آجر ارتفاع كتيبه سه آجر 5*25*25 سانتي متر است كه به صورت راسته روي يكديگر قرار گرفته اند با احتساب ملاط خود بين آجرها و كرسي چيني قاب كتيبه ؛ ارتفاع كتيبه حدوداً يك متري مي باشد. از آجرهاي تراش به شكل نيم دايره دو دايره بعنوان تزئين بالاي كلمات استفاده شده است با عنايت به اختلاف فاصله اين حقير با كتيبه قرائت آن از اين فاصله ميسر نيست لذا به نوشته آقاي محمود بيهقي به نقل از حسينعلي بيهقي پسنده مي كنيم.
((امربنا هذه المناره صاحب العجم مقبل الملك تاج الدوله ابوالقاسم بن السعيد ولي امير امير المومنين في سنه خمسه و خمسمائه))
بر روي اين كتيبه دو رج آجر خفته كار شده سپس يك رج آجر تراش با نقش مستطيل در وسط و دو لوزي در طرفين و بر روي اين آجر تراش دو رج آجر خفته كار شده است سپس يك باند تزييني آجرتراش به شرح زير مي باشد:
گوشه هاي آجر 5/25/25 سانتي متر را در جهت طول آن با زاويه 45 درجه تراش داده اند سپس دو سانتي متر از وسط آجر را به شكل بيضي كم عمق تراش چهار گوشي است . در مرحله سوم قسمتهاي اضافه بر شكل تراش مي خورد بعد از اينكه شكل مورد نظر را بدست آورده اند. آجرهاي تراش به شيوه مذكور كار كرده اند از تركيب اين آجر تراش با يكديگر اشكال بيضي ، لوزي مثلث ساخته اند كه چشم نوازي خوبي دارد.
بعد از اتمام باند آجرهاي تراش دورگ آجر خفته كار شده ، روي آن يك رگ آجر تراش با تزئينات مستطيل در وسط آجر و در طرفين مستطيل لوزي كار شده ، روي اين رگ دو رج آجر خفته كار شده است وسپس قسمتي از ساقه كه با تزئينات لوزي به صورت خفته راسته كار شده است وسط لوزي آجرهاي تارش به شكل مربع و لوزي دارد كه تشكيل يك شمشه را داده است بطور كلي در اين قسمت ساقه 40 رگ آجر كار شده كه از تركيب اين آجر ها به صورت خفته و راسته در شكل لوزي كامل كه وسط آن شمشه اي با آجر تراش به شكل لوزي دارد ساخته شده و دو نيم لوزي يا مثلث متساوي الاضلاع در قسمت پايين و بالاي اين قسمت از ساقه ايجاد شده است در بدنه اين قسمت روزنه اي نور گير پله ها با استادي تمام كار شده به گونه اي كه در اصل اشكال هندسي اين روزنه هاي كم و كاستي ايجاد نكرده است .
بعد از اتمام آجر كاري خفته راسته دو رگ آجر خفته كار شده به اين وسيله زمينه اجراي يك باند تزئيني آجر تراش كه حاشيه بسيار زيبايي براي كتيبه ديگر ميل دارد ايجاد شده ست . طرز ساخت آجر تراش اين باند و طرز كار آن . ابتدا آجرهاي تراش كه به صورت علامه سه يا كلاه الف است تراش داده شده سپس يك رج از اين آجرهاي تراش كار شده و بر روي اين رج آجرهاي تراش به صورت نيم دايره و مثلث كار شده است از تركيب و آجر تراش نيم دايره تشكيل دايره كامل داده شده است بر روي اين رج آجر تراش آجرهاي تراشي معكوس آجرهاي زيرين كار شده است.
شايد بشود گفت اين نوع كار آجرتراشها در حاشيه كتيبه نوعي تذهيب براي كتيبه باشد. بر روي اين باند آجرتراش دو رگ آجر خفته كار شده‌، سپس كتيبه كوفي دوم ميل؛ تزئينات اين كتيبه مانند كتيبه پيشين است بر روي اين كتيبه دو رج آجر خفته كار شده سپس چهار رگ آجر تراش به شرح زير:
گوشه هاي آجر 5*25*25 سانتي متر را در جهت طولي آجر با زاويه 45 درجه تراش داده اند، سپس وسط آجر را به صورت تخت حدوداً 5/2 سانتي متر تراش داده اند اين نوع آجر را به شكلي كه گودي آجر به سمت بالا باشد يك رج كار كرده اند سپس روي آجر تراش به همين شكل منتهي معكوس آجر زيرين كار شده است و آجر تراش ديگر مانند آجر تراش اوليه كار شده سپس روي آن آجري معكوس كار شده است ، در طرفين اين آجرهاي تراش دو آجر به صورت مورب كار شده كه تشكيل علامت ضربدر داده است؛ در قسمت پايين و بالاي اين علامت از دو آجر تراش به شكل مثلث استفاده شده است به طور كلي از تركيب اين آجرهاي تراش بسامد شكل لوزي مشهود است
بر روي اين آجرهاي تراش تزئيني 40 رگ آجر به صورت خفته راسته كار شده كه از تركيب اين نوع كار اشكال لوزي بدست آمده است اين قسمت از ميل برخلاف قسمت پايين آن كه آجرهاي خفته راسته موازي با يكديگر كار شده بودند، اين قسمت آجركاري ميل، آجرها نسبت به يكديگر است نمايش داده شده است بر روي اين قسمت بعد از اتمام آجرهاي خفته راسته سه رگ آجر خفته كار شده است بر روي اين آجر كاري معمولي 15 برگ آجر كاري شده كه در حال حاضر به علت تخريب آجرها ترسيم شكل آجركاري مقدور نيست بر روي اين محل سيزده رگ آجر خفته كار شده است. بر روي اين آجركاري 15 رگ آجر كار شده كه ترسيم شكل آجركاري به علت ريزش آجرها مقدور نيست ليكن بايد گفت اين محل نسبت به قسمت زيرين خود قطرش بيشتر است شايد بتوان گفت زمينه اجراء تو نگان با اين پيش آمدگي شروع شدهاست بر روي اين تو نگان چهار رگ آجر خفته كار شده سپس آجرهاي تراش با قالب زده كه به دليل اختلاف ارتفاع ، چشم قادر به ديدن دقيق نيست .
4 - نورگير در بدنه ميل روزنه هاي جهت تامين نور پله ها تعبيه شده است
5- پله بنديهاي ميل خسروگرد از داخل متكي به بنا است و به صورت حلزوني تا راس ادامه دارد.
راس در سر ميل ، قصبه يا سايباني به اشكال مختلف ساخته مي شده به گفته نگهبان راس قبه هشت ضلعي داشته است.

منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل خوئین، ایجرود

میل خوئین، ایجرود

این اثر در تاریخ ۱۶ آبان ۱۳۷۹ با شمارهٔ ثبت ۲۸۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. گنبد يا همان "كمبز" خوئين، بنايي است آجري و بلند كه در داخل، به دو طبقه‌ي مجزا تقسيم شده است؛ بر روي بخش فوقاني گنبد، روزنه‌هايي براي ديده‌بان يا نگهباني كه در آن بوده، در نظر گرفته شده و اين روزنه‌ها به گونه‌اي‌اند كه مي‌توان از داخل آن تمامي نقاط اطراف را زير نظر داشت. پشت كمبز، قبرستان‌هايي وسيع بر دامنه‌‌ي كوه‌ها خودنمايي مي‌كنند كه از جمعيت بسيار اين روستا در گذشته حكايت دارد و در مقابل كمبز نيز خوئين نمايان است؛ به طور كلي فرد داخل برج علاوه بر روستا و راه‌هاي منتهي به آن، بر كوه‌ها و دشت‌هاي اطراف نيز اشراف نسبتا كامل دارد.

منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل خرم آباد، تاکستان

میل خرم آباد، تاکستان

این اثر در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۰۱۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در 10كيلومتري جنوب شهرستان تاكستان روستاي خرم آباد قرار دارد كه در مركز اين روستا برج آجري استوانه اي به ارتفاع 12 متر سر به آسمان افراشته است . محيط اين برج -كه تو خالي است – 6 مترو ضخامت ديواره هاي آن 35 سانتي متر مي باشد و با 17 پله مارپيچي به عرض 55 سانتي متر به بالا راه مي يابد و نورگيرهاي كوچكي به فاصله يك آجر در بدنه آن كار گذاشته اند . ورودي ميل به صورت طاقنمايي در ارتفاع 4 متري آن واقع شده و طاقنماهاي متصل به پايه برج كه مايه استحكام آن بوده بر اثر ساخت مسجد جديد الاحداثي تخريب گشته و به كج شدن برج انجاميده است . در سطح خارجي ميل با استفاده از آجرهاي لعابدار فيروزه اي به اجراي طرح هاي تزييني ساده پرداخته اند . اين بنا از آثار دوره صفوي به شمار مي آيد .

منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل سنگی چاهک، قم

میل سنگی چاهک، قم

این اثر در تاریخ ۲ آبان ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۵۶۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. اين ميل در ارتفاع 87 متري از سطح زمينهاي اطراف واقع شده است . قدمت اين بنا به دوره ساساني مي رسد . ميل سنگي روستاي چاهک داراي پلاني مدور و پلان چليپاي دروني است . اين پلان شباهت بسيار زياد به پلان چهارطاقي هاي دوره ساساني دارد و سبک ساخت و مصالح بکار رفته در آن قابل مقايسه با چهارطاقي نويس که در همين مسير قرار دارد مي باشد . نماي ميل از سنگ لاشه و ملاط گچ زبره مي باشد و داراي يک ورودي در سمت جنوب به عرض 20/1 و ارتفاع 60/2 متر است . بلندترين ارتفاع موجود 40/6 متر در جبهه غربي واقع شده است . قطر قاعده آن 10/5 متر و پيرامون آن 5/27 متر شکل است . برج يا ميل مخروطي است درون ميل بين 30/1 تا 70/1 متر بالاشه سنگ و ملات گچ پر شده است . درون اين ميل اتاقي مدور به قطر 10/5 متر با سه طاق فرو رفته و يک درگاه به فرم چليپا ديده مي شود . دهانه هر يک از طاقها بين 200 تا 205 سانتيمتر و عمق هر يک بين 105 تا 110 سانتيمتر متغير و ارتفاع هر يک از طاقها از نوک تيزه طاق تا کف 25/2 متر است . ارتفاع اتاق از کف تا پاطاق 05/3 متر است . ضخامت ديوار در پي نزديک به دو متر و در بالاي جانپناه به 160 سانتيمتر مي رسد . ارتفاع باقيمانده از ديواره جان پناه 40 سانتيمتر و عرض آن 60 سانتيمتر است . شواهد باقيمانده حکايت از پوششي سقف ميل با فرم گنبدي يا عرقچيني دارد . مصالح بکار رفته در بنا شامل لاشه سنگ ، ملات گچ زبره مي باشد .

منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل صفر علی، قم

میل صفر علی، قم

این اثر در تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۷۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این میل بر فراز رشته کوهی در غرب « روستای کاج» به نام سپهر رستم واقع است. ارتفاع زیر میل تا سطح دشت به سمت جنوب 70 تا 80 متر است. نمای میل از لاشه سنگ و ملاط ساروج است. ارتفاع میل 80/6 متر و قطر قاعده آن 7 متر است. میل به شکل برج مخروطی ناقص است. درون برج را تا ارتفاع 5 متری آن، با لاشه سنگ پر کرده اند . بر روی آن اتاقکی ایجاد نموده اند که سقف آن از سنگ و ساروج است. رهگذران پس از عبور از پل دلاک باید برای رسیدن به کاروان سرای کاج از کنار این میل می گذشتند، به علت این که اطراف میل سفالینه هایی از عصر سلجوقی، به دست آمده و با توجه به نوع معماری و شباهت آن به قلعه سنگی کاج به احتمال زیاد از آثار دوره سلجوقی می باشد.

منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل قاسم آباد، زابل

میل قاسم آباد، زابل

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۲۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مناره یا میل قاسم آباد در روستای قاسم آباد واقع است. این روستا از شمال خاوری به اسكل، ‌از خاور به زابل، از باختر به رود نیاتك و از جنوب به بی بی دوست محدود است . بلندی آن در اصل حدود 48/30 متر بوده است اما به علت فرسایش هم اكنون 24 متر بیش تر ارتفاع ندارد. این مناره استوانه‌ای بر سكو یا پایه‌ای به اندازه 67/1 مترمربع استوار است . این بنا روی یک تراس که زاهدان کهنه نیز بر روی آن بنا شده ساخته شده است. وی ادامه داد: منار میل قاسم آباد به شکل استوانه‌ای است و با مصالح آجر به ارتفاع 22.5 متر و قطر 17 متر در پایه احداث شده است که هرچه به طرف بالا ارتفاع پیدا می‌کند از قطر آن کاسته می‌شود.آجرهای سکو به شکل عمودی و در یک ردیف تزئینی در چهار طرف آن موجود است و بدین ترتیب تاثیر مشابه معماری ساده را محو می‌سازد. دروازه ورودی در سمت شمال آن قرار گرفته و در سمت راست آن راه پله‌های مدور و باریک در داخل مناره بنا شده است. سطح خارج مناره، عاری از هر نوع تزئینی است به جز یک نوار عریض که در وسط دو ردیف حاشیه اجرای دور تا دور مناره موجود است و بر روی آن کتیبه‌ای عربی دیده می‌شود.حروف کتیبه از آجرهای پخته شده است و آنها را به طرزی خاص قالب کرده‌اند؛ همچنین در قسمت فوقانی مناره کتیبه آجری دیگری وجود داشته است. ترجمه این کتیبه‌ها را "تیت" در کتاب سیستان خود به بدین شرح آورده است. "در قسمت پایینی کتیبه اسم تاج الدین ابوالفضل نصر است و در قسمت بالا اسم نوه او تاج الدین حرب نوشته شده است؛ احتمال می رود، تاج الدین کبیر نتوانسته مناره را کامل کند و پیش از کامل شدن آن فوت کرده است. این مناره را از آن جهت «میل قاسم آباد» نام نهاده‌اند كه روستای قاسم آباد نزدیك ترین مكان به این یادگار تاریخی است. این مناره در مكران قاسم آباد زابل واقع شده است. قسمت فوقانی مناره شكسته و ریخته است. به همین دلیل تعیین ارتفاع آن ممكن نیست. شكستگی‌ها و تخریب‌های فراوانی در قسمت‌های مختلف بدنه مناره مشهود است و در ورودی آن بر اثر تخریب و فرسایش به شكل گودالی درآمده است. بنای مناره بر روی یك صخره پست استوار و مشرف بر زاهدان قدیم است و در شمال باختر این شهر ویرانه قرار دارد . تمام ساختمان‌های پای مناره از خشت خام و كاه گل ساخته شده بود و آجرهای پخته را صرفاً در كارها تزئینی و حاشیه‌های آرایشی و دیگر جزئیات معماری استفاده می‌كرده‌اند . حتی طاق درهایی را كه در حد فاصل بین اتاق‌ها تعبیه شده از خشت خام می‌ساخته‌اند . تنها در پای دیوارها آجر پخته به كار رفته است .
منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل سنگی میم، قم

میل سنگی میم، قم

این اثر در تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۷۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ميل ميم درخارج و جنوب شهرقم, خاوركهك وشمال روستاي ميم واقع شده و به نظر مي رسد از بناهاي دوره سلجوقي باشد. اين ميل درست شبيه ميل صفر علي بوده و فقط به لحاظ قطري كوچك تر از آن است. شكل اين برج مخروطي بوده و از بناهاي قديمي استان به شمار مي رود. ارتفاع میل تا سطح دشت 85 تا 90 متر و نمای میل از سنگ، لاشه و ملات گچ است. ارتفاع میل 9 متر و قطر قاعده آن 62/4 و پیرامون آن 5/14 متر است. شکل میل برجی مخروطی و درون آن اتاقکی مسدود ایجاد شده است.

منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل شهرستان، قم

میل شهرستان، قم

اين ميل در جنوب جاده آسفالته قم - سراجه و به فاصله 50 متري آن جاده واقع شده كه از نظر قدمت به دوره ساساني تعلق دارد. ميل شهرستان به احتمال زياد در وسط شهر ساساني «شهرستان»، قرار داشته و محلي را كه امروزه «مزرعه شهرستان» مي نامند در قرن چهارم روستايي و در در عهد باستان دژ بوده و به احتمال قريب به يقين، محل باستاني شهر قم بوده است، كه در زمان فتوحات مسلمانان به هنگام ورود پيشگامان سپاه ابوموسي اشعري فتح و ويران گرديد.
اين ميل بر اثر فرسايش به صورت كله قندي درآمده و ارتفاع آن نزديك به 5/7 متر بوده است. مصالح به كار رفته در ميل، خشت است.
منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل استودانهای مرغاب، خرم بید

میل استودانهای مرغاب، خرم بید

میل استودانهای مرغاب مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان خرم بید، بخش مشهد مرغاب، ۱/۵ کیلومتری شمال غرب شهر مرغاب واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۱۴۲۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل بابک، قم

میل بابک، قم

این اثر در تاریخ 19 اسفند ماه 1380 ش با شماره 4860 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.این میل بر فراز بلندترین رشته کوه شمالی دره قمرود و در غرب روستای کاج و میل صفرعلی قرار دارد. با توجه به عبور راه قدیم خراسان از این منطقه، قرار گرفتن کاروان سراهایی که مربوط به دوران اسلامی، به خصوص سلجوقیان است، می توان قدمت میل بابک را به دوران اسلامی دانست. میل بابک به فاصله 5/1 کیلومتر از میل صفرعلی قرار گرفته است. نمای میل از سنگ لاشه و ملاط زبر گچ و ساروج می باشد که متأسفانه تنها قسمت باقی مانده از میل بخش شمالی آن در ارتفاع 70/3 متر می باشد.
منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل سنگی علی آباد، قم

میل سنگی علی آباد، قم

میل سنگی علی آباد مربوط به دوره سلجوقیان است و در شهرستان قم، گردنه علی آباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۸۶۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ميل سنگي علي آباد متعلق به دوره سلجوقي مي باشد كه ساخت آن همزمان با كاروان سراي سنگي علي آباد بوده است. اين ميل بر روي تپه اي مشرف به دشت واقع شده و ارتفاع آن حدود 8 متر و قطر قاعده آن 33/4 متر است. شكل ميل، استوانه اي است و در منطقه اي واقع شده كه از لحاظ راه هاي كارواني كه از سمت كاشان به قم بوده شكل گرفته است.

منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل سنگی دره مقبول‌آباد، قم

میل سنگی دره مقبول‌آباد، قم

میل سنگی دره مقبول آباد و یا دره برج مربوط به دوران اسلامی و سلجوقیان است. وضعیت این بنا نیمه سالم است که آثار حفاری های غیر مجاز در اطراف آن مشاهده می شود. این بنا در نزدیکی شهرستان قم، بخش خلج آباد و در جنوب غربی روستای مقبول آباد و در بالای تپه ای بنا شده است. ارتفاع بنا از سطح آبهای آزاد 1893 متر است. ارتفاع بنا 2/7 متر و قطر بنا 14/4 متر است. در اطراف بنا سفالهایی بدست آمده که عمدتا دارای طرحی ساده و به رنگ نخودی بوده اند. با توجه به سبک ساخت و تشابه آن با سایر میلهای منطقه دوره ساخت آن را می توان به زمان سلجوقیان نسبت داد. بنا بر روی رشته کوهی مشرف به دشت ساخته شده و ارتفاع آن از سطح دشت در حدود 65 متر است. نمای میل از سنگ لاشه و ملات گچ ساخته شده است. شکل میل استوانه ای شکل است و از نظر سوق الجیشی در بهترین مکان بنا شده است بنحوی که راهنمای مناسبی برای کاروانهایی که از سمت ساوه به سمت تفرش و قم و بالعکس حرکت می کرده اند بوده است. این میل فاقد تزئینات خاص بوده اما نحوه چینش سنگهای بکار رفته در ساخت میل قابل توجه می باشد. این بنا در تاریخ 7/4/1384 تحت شماره 13420 در فهرست آثار ملی بثبت رسیده است.

منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل گنبد کاووس

میل گنبد کاووس

بنای آجری میل گنبد قابوس از نقطه نظر عظمت معماری، ویژگی‌های هنری و تکنیکی در زمره بزرگ ترین مفاخر معماری قرن چهارم هجری قمری به شمار می‌آید. ساختمان این میل که آرامگاه شمس المعالی قابوس بن وشمگیر زیاری است، در بالای تپه‌ای در میان پارک بزرگ شهر گنبد کاووس واقع شده است .این بنا از زیباترین و باشکوه‌رین بناهای اوایل دوره اسلامی است که با وجود استفاده بسیار کم از عناصر تزیینی دارای ساختارهای متناسب، موزون، مستحکم و زیباست که نوعی احساس شکوه و زیبایی را به بیننده القا می‌کند. ساختمان میل در اصل متشکل از سه قسمت شالوده، ساقه و گنبد مخروطی است که روی هم رفته 55 متر ارتفاع دارد. ساقه این میل بر روی پایه‌ای مدور قرار دارد و تنها نزدیک به 2 متر آن بیرون از زمین است و بر اساس مطالعات به عمل آمده بخش بزرگی از آن در ول زمین فرو رفته است. خود ساق با نمای دایره‌ای پرده‌دار ، بر روی این شالوده قرار دارد و 37 متر ارتفاع دارد. در بدنه ساقه بنا 10 پره مثلثی شکل با فواصل معین و با تناسب و زیبایی کامل قرار گرفته است، به طوری که علاوه بر ایجاد زیبایی ، از حجم ساده و بی قواره ساقه کاسته و نیز موجب استحکام بنا شده است.تنها تزیین این ساقه در بالای در ورودی مشتمل بر دو رشته کتیبه کوفی آجری است که یکی در ارتفاع 8 متری از سطح زمین و دیگری زیر پا کار گنبد تعبیه شده است . عرض این کتیبه 80 سانتی متر و هر دو مشتمل بر یک عبارت تاریخی است که سال (397 هـ.ق. و 375 هـ.ش) را نشان می‌دهد . این کتیبه عاری از هر گونه پیرایه و تزئینات است و همچون خود گنبد تنها به استحکام و ماندگاری آن توجه شده است . خطوط و حروف کتیبه با آجر ساده قرمز رنگ که روی آن سائیده شده بدون هیچ گونه روکشی در درون قاب‌های آجری جای گرفته است. خطوط کوفی ساده این کتیبه ، دارای برجستگی است و در عین حال ، نوعی تراش ظریف و زیبایی متناسبی دارد که از هر جهت با شکل ساختمان آرامگاه تناسب دارد . گذشته از سادگی کتیبه در هنگام نصب خطوط و قاب‌سازی آن این نکته مراعات شده که از هر جهت ماندگاری آن بر روی بدنه تضمین شود. برای این منظور هر کدام از حروف آجری و آجرهای قاب کتیبه ریشه‌های بلندی دارد که درون دیوار گنید فرو رفته است . به همین خاطر و به علت پختگی آجر قرمز و استحکام آن هنوز پس از هزار سال ،‌کتیبه تقریباً سالمی بر جای مانده است . تکرار یک متن در دو جای بنا نیز به ماندگاری محتوای کتیبه کمک بزرگی کرده است. بدنه بنا سراسر از آجر قرمز رنگ ساخته شده است. آجرهای سخت این بنا که در نهایت پختگی و استحکام هستند، به علت تابش آفتاب در طول قرن‌ها به رنگ زرد طلایی در آمده‌اند که خود بر زیبایی بنا افزوده است. شکل آجرهایی که در بدنه بنا به کار رفته است معمولی و یکسان است ، به جز آجرهایی که در بدنه گنبد مخروطی مورد استفاده واقع شده است . آجرها خوب پخته شده و خوب به ملاط چسبیده و سخت توپر و یکپارچه است. گنبد مخروطی بنا به ارتفاع 18 متر و بر روی ساقه بنا شده است. این گنبد بر خلاف بیش تر برج‌ها و گنبدهای آرامگاهی یک پوش است و بدون هیچ واسطه‌ای بر روی بدنه برج قرار گرفته و شیب تند و سطح صاف و صیقلی آن به ماندگاری گنبد کمک فراوان کرده است . درون بنای گنبد قابوس ساده و تنها با اندود گچ پوشش یافته که با گذشت زمان به سیاهی گراییده است.بر بالای سر در ورودی بنا دو رشته مقرنس زیبای ساده کار شده که جزو اولین نمونه مقرنس‌های هنر اسلامی ایران به شمار می‌رود. هم‌چنان که از متن کتیبه بر می‌آید این بنا در سال 397 هـ.ق. توسط شمس المعالی قابوس بن وشمگیر آل زیار جهت آرامگاه شخصی بنا شده است . نام‌برده که در آن روزگار فرمانروای گرگان بود، مردی دانشمند ـ هنرمند، سلحشور ـ دوست‌دار و مشوق علم و هنر بود . وی در سال 402 هـ.ق. یعنی 5 سال بعد از ساخت گنبد قابوس وفات یافت . این بنا در فهرست بناهای تاریخی ایران به ثبت رسیده است .

منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل میلونه، نیمور

میل میلونه، نیمور

در غرب نيمور در ميان اراضى کشاورزى ستونى از سنگ‌هاى ريز که با ملات ساروج بر روى هم چيده شده‌اند وجود دارد. بلندى اين ستون ۷ تا ۸ متر است و نشان از يک چهار طاقى دارد که آتشکده بوده است. اين بنا را هم اکنون ميل ميلونه مى‌گويند، ولى به احتمال قوى باقى مانده آتشکدهٔ «وره» است که در کتب تاريخى هم از آن ياد شده است. قلعه جمشيدى که بنا به روايتى هسته اوليه نيمور بوده، ‌ کمى بالاتر از اين آتشکده واقع شده است. ساختمان مربوط به میل میلونه، ۴ نبش داشته و زمینی به اندازه ۴ جریب که تقریباً برابر ۳۲۰۰ مترمربع است، داخل این نبش‌ها قرار می‌گرفته‌است. كشاورزان نيم‌وري به غير از ميل ميلونه نام ((چهار طاقي)) را جهت اين بنا به كار مي‌برند و به گفته اكثر پيرمردان كهنسال آثار بسيار زيادي مانند حوض و حوضچه‌ها و … . در زير اين زمينها مدفون است. احتمال دارد كه ميل ميلونه بقاياي ساختماني باشد كه حدود (1050) سال پيش نويسنده تاريخ قم از آن به عنوان (خفرهاد) يا (خفريه) ياد كرده است. ((گويند كه نيم‌ور را سه برادر بنا كرده‌اند … .. خواهر ايشان (خفريده) بنا كرده است و به نام خود نهاده و گويند كه خفرهادبن سهره …. بنا كرده است و به نام خود نام نهاده و آن بناي عجيبي است و تا اليوم قايم و محكم است و نقش‌هاي آن باقي‌اند، گويا نقاشان آن بامداد در آن آمده و شبانگاه بيرون رفته. (قمي، حسن‌بن محمد، تاريخ قم).

منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل نادری، فهرج

میل نادری، فهرج

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۴۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. میل نادری با حدود 900 سال قدمت در 30 کیلومتری جاده فهرج - زاهدان در استان کرمان قرار دارد. این میل یکی از دورافتاده‌ترین مناره‌های ایران است که در ناحیه‌ای کویری و بسیار خشک در میانه‌های راه بم به زاهدان و در منطقه‌ای به نام نرماشیر قرار گرفته است.
اطراف میل نادری ریگزار بسیار خشکی است و تا کیلومترها اثری از آب و آبادانی نیست. این میل در زمان سلجوقیان ساخته شد اما چون در زمان نادرشاه تعمیر و بازسازی شده است، به میل نادری مشهور شده است. میل نادری فهرج تنها اثر باستانی این شهر است و برای راهنمایی کاروانیان بم و فهرج در مسیر راه زاهدان - کرمان ساخته شد. این میل حدود 40 گز ارتفاع دارد و برای ساخت آن از آجر استفاده شده و تزئینات آجرکاری جالب توجهی دارد. آبگرفتگی و جریان سیل سال 1389 در منطقه فهرج، به این اثر تاریخی خسارات جبران ناپذیری وارد کرد به طوری که این اثر منحصر به فرد را در معرض تخریب قرار داد.

منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل‌ سنگی امامزاده جعفر راهجرد

میل‌ سنگی امامزاده جعفر راهجرد

میل سنگی امامزاده جعفر راهجرد مربوط به دوره سلجوقیان است و در شهرستان قم، بخش مرکزی، روستای دیزیجان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۶۰۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. اين ميل در نزديكي «روستاي ديزيجان» و بر روي يكي از ارتفاعات كوه زنبوره، مشرف بر تنگه و گذرگاه زواريان در راهجرد واقع شده است. ميل با عنايت به سبك ساخت و مصالح و شباهت آن با ميل هاي سنگي استان متعلق به دوره سلجوقي است. ارتفاع ميل از سطح دشت، حدود 60 متر است. نماي ميل از سنگ لاشه و ملاط گچ مي باشد. ارتفاع باقي مانده ميل 25/4، قطر قاعده آن 30/6 و پيرامون آن 78/19 متر است.

منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل نراق

میل نراق

این اثر در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۹۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این میل به صورت مخروطی شکل با مصالحی چون سنگ و ملاط ساروج و در داخل از گچ ساخته شده است. میل نراق که قدمت آن احتمالا به دوره صفویه باز‌می‌گردد، قطر کلی‌اش 6/20 سانتی‌متر است و ارتفاع آن 7/5 متر می‌باشد. از آنجا که در زمان صفویه و قاجاریه کاشان و نراق دارای رونق فراوانی بودند، احتمال می‌رود این میل در دوره صفویه و یا قاجاریه برای راهنمایی کاروانیان ساخته شده باشد. ورود به این میل از جنوب از طریق راهی به عرض 80 سانتی‌متر با سقفی طاقی شکل با چند پله به داخل امکان پذیر است. در قسمت بالای ورودی، نورگیری وجود دارد و بالای آن نیز یکی دیگر تعبیه شده است که احتمال می‌رود این میل دو طبقه بوده است. قطر داخلی این میل در پایین 3 متر و در بالا یک متر است. ضخامت دیوارها نیز از پایین به بالا کم می‌شود و قسمت داخلی آن با گچ اندود شده است. میل نراق در نقطه‌ای قرار دارد که بر تمامی دشت و کوه‌های اطراف اشراف دارد. به طوری که از شرق به منطقه مشهد اردهال، از غرب به شهر نراق و از شمال‌غرب به بخشی از جاسب مسلط است.

منبع:irandeserts

 

[mpb]

میل کرات، تایباد

میل کرات، تایباد

میل کرات در حدود 25 کیلومتری جنوب شهر تایباد در استان خراسان رضوی و در نزدیکی مرز افغانستان، بر بالای تپه‌ای نسبتاً بلند در کنار گورستان روستایی به همین نام قرار دارد. يكي از قديمي ترين آثار هنري شهرستان كه در دوره سلجوقیان ساخته شده است ميل كرات نام دارد كه از آجر ساخته شده است و در كنار روستاي كرات است. ميل كرات داراي 25 متر ارتفاع و 20 متر محيط قاعده است و قاعده ي آن شكلي هشت ضلعي و قسمت بالاي آن استوانه است. آجر كاري و نقوش هندسي آجري هنوز بر روي آن مشخص است. ميل كرات در سر راه كاروان ها قرار داشته كه از ايالات قهستان به سمت شرق در حركت بوده و اين ميل علامتي بوده براي راهنمايي كاروان ها و مسافران تجاري و بازرگاني. در دوران هاي بعدي قسمت انتهايي ميل تخريب شده ولي همچنان تا بحال پا بر جا و استوار است. میل آجری کرات از آثار دوران سلجوقی است و در سر راه کاروان‌ها قرار داشته که از ایالات قهستان به سمت شرق در حرکت بوده و این میل علامتی بوده برای راهنمایی کاروان‌ها و مسافران تجاری و بازرگانی. شکل ظاهری مطّبق این مناره، با دیگر مناره‌ها مقداری تفاوت دارد و بسیار شبیه مناره جام در شرق شهر هرات است. قسمت‌های فوقانی میل کرات با ارتفاع حدود 10 متر به شکل استوانه است که قدری کج شده است. آجر کاری و نقوش هندسی آجری هنوز روی این میل مشخص است. از جمله تزیینات معماری این میل می توان به وجود (شرفه) گره چینی‌های آجری و بقایایی از یک کتیبه معقلی اشاره کرد. ویژگی‌های این بنای تاریخی اسلوب معماری دوره سلجوقی را به همراه دارد. در اطراف میل آثار آبادی نمایان است و سفال‌های اطراف آن تمدن دوره‌ سلجوقی و بعد را نشان می‌دهد. بنا تماماً از آجر با ملات ماسه و گچ ساخته شده است. در بخش انتهایی این میل بقایای مرسوم به شرفه نمایان است و قسمت‌هایی از تزیینات زیر شرفه و پایه‌های چوبی آن هنوز باقی مانده است. از جبهه غربی میل درگاهی باز است که برای دسترسی به روی شرفه استفاده می‌شده است. کتیبه‌ آجری آن به خط کوفی قابل خواندن نیست اما معماری آن به سبک دوره‌ سلجوقی می‌باشد. صدها سال پیش این مناره بر اثر یک زمین‌لرزه‌ کج شد، اما به جز بخش بالایی، هنوز پابرجاست. این بنا که حتی با چنین انحرافی توانسته سال‌ها برجای بماند، نشان از توانایی‌های مهندسی و معماری ایرانیان دارد.

منبع:irandeserts

 

[Ashkan-kamrani]

میل ایاز خراسان رضوی+عکس

میل ایاز خراسان رضوی+عکس

مناره یا میل ایاز، قسمتی از رباط ارسلان جاذب است و در محل سنگ بست در مسیر تربت جام به مشهد در استان خراسان رضوی قرار دارد.

این بنا که از قدیمی‌ترین آثار دوران غزنویان است به همت ارسلان جاذب والی و سپهسالار توس در زمان سلطان محمود غزنوی ساخته شده است. وی پس از مرگ در این بنای ساده زیبا و باعظمت دفن شد.
مناره ایاز دارای ۴۰ متر بلندی و حدود ۱۰۰ پله برای صعود و قطر آن در پایین حدود ۵/۵ متر و در بالا ۵/۲ متر می‌باشد.
شواهد نشان می‌دهد که مناره همتایی نیز داشته که در دو طرف ورودی رباط قد برافراشته بودند اما امروز فقط یکی از آنها برجای مانده است. این دو مناره علاوه بر جنبه زیبایی و راهنمایی مسافران وظیفه جایگاه دیده‌بانی را نیز انجام می‌داده‌اند.
گرداگرد فراز مناره نوشته‌ای از آجر با خط کوفی دیده می‌شود. در داخل گنبد هم با همان خط کلمه «محمود» مکرر شده است. تاریخ ساخت مناره به احتمال زیاد همزمان با رباط ارسلان جاذب یعنی دوره‌ غزنویان می‌باشد.

مقبره ارسلان جاذب آجری و دارای نقش‌هایی با آجر و رنگ روشن و کتیبه‌ای بر گرداگرد سقف داخلی گنبد می‌باشد. بالای دیوار آن نیز کتیبه‌ای به خط کوفی و با رنگ آبی در زمینه کدار وجود دارد.
در کناره آجری نیز کتیبه‌ای با خط کوفی و با آجر اجرا شده و دارای تزئیناتی می باشد . بنا دارای گنبد کوتاه روی سافه‌ای ۸ وجهی است. این ساقه بر مکعبی با ارتفاع ۱۰ متر استوار شده است.
این بنا در میان رباط سنگ بست واقع شده که اکنون ویرانه است اما در نزدیکی آن رباط دیگری توسط امیر علیشیر نوایی ساخته شده که هنوز وجود دارد.



لینک منبع: http://www.shahrsazionline.com/7980/میل-ایاز-خراسان-رضوی/

 

[Ashkan-kamrani]

مناره آجری خرم‌آباد لرستان+عکس

مناره آجری خرم‌آباد لرستان+عکس

مناره آجری خرم‌آباد؛ از آثار دوره سلجوقیان است و در قسمت جنوبی شهرستان خرم‌آباد قرار دارد.

این مناره با حدود ۹۰۰ سال قدمت، یکی از آثار باستانی ارزشمند استان لرستان و شهرستان خرم‌آباد است.
استان لرستان جایگاه آثار باستانی و تاریخی فراوانی است که می‌توان آنها را به سه دوره پیش از تاریخ، دوره ایران باستان و دوره اسلامی تقسیم کرد. یافته‌های پیش از تاریخ لرستان، بیشتر شامل نقاشی‌‌ها، کنده‌‌کاری‌های غارها، سفالینه‌ها و اشیای مفرغی می‌باشد.

در گذشته کاروان‌های زیادی به کمک این مناره راه خود را پیدا کرده‌اند و دیده‌بان‌های زیادی از بالای آن دشمن را دیده‌اند و مردم را به موقع از خطر حمله آگاه کرده‌اند.
با توجه به سبک معماری بنا، احتمال می رود این اثر تاریخی مربوط به دوره فرمانروایی دیلیمان باشد. این یادمان ارزشمند، که بنائی استوانه‌ای شکل است به عنوان میل راهنما و برای هدایت کاروان‌ها در کنار شهر قدیم شاپورخواست احداث شده است.
ورودی مناره در جبهه غربی روی سطح پایه قرار گرفته و بقایای معماری سنگ و گچ با دیوارهای ضخیم در مجاورت مناره بیانگر وجود تأٍسیساتی نظیر کاروانسرا و مسجد و … است.
بلندای آن بر اثر عوامل طبیعی کاهش یافته و اکنون با احتساب پایه سنگی، ارتفاع آن به ۵/۲۹ متر می‌رسد. قطر بنا در پائین‌ترین قسمت به ۵/۵ متر کاهش می‌یابد. فضای داخلی آن از ۹۹ پله تشکیل شده است. ورودی مناره در جبهه غربی روی سطح پایه قرار گرفته است.
در گذشته از این اثر ارزشمند برای هدایت کاروان‌‌هایی که به سمت شهر قدیمی شاپورخواست می‌آمدند استفاده ‌شده ‌است. اما اکنون از فراز مناره آجری در شهر خرم آباد می‌توان دورترین چشم اندازهای زیبای شهر را مشاهده کرد.
مناره آجری خرم‌آباد در سال ۱۳۷۶ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۱۹۳۰ در فهرست آثار ملی ایران با ثبت رسید.



لینک منبع: http://www.shahrsazionline.com/7966/مناره-آجری-خرم‌آباد-لرستان/

 

[DDDIQ]

مقالات جدید در تالار مقالات
[h=3]بررسی سه منارۀ مهم دورۀ سلجوقی ( چهل دختران اصفهان، تاریخانه دامغان و مسجد جامع ساوه )[/h]