[صنایع دستی فلزی] - مس گری

ahoo_fr

عضو جدید
کاربر ممتاز
پیشینه هنر مسگری

مسگری یکی از صنایع دستی کهن ایران است. اشیا و ظروف مسی دست ساز از زمانهای دور در موزه‌ها قابل مشاهده هستند.
پیشینه مسگری در ایران حداقل به پنج هزار سال پیش می‌رسد و به ظن غالب اولین فلز مکشوفه بدست انسان همین فلز مس بوده و اولین فلزکاران نیز ایرانیان بوده‌اند.
از جمله مراکز عمده این هنر شهرهای کاشان، اصفهان، کرمان، زنجان و شیراز می‌باشد.
صنعت مسگری در کرمان، اصفهان و کاشان و شاید شهرهای دیگر ایران در دوران اسلامی و تا به امروز از رونق و شکوفایی برخوردار بوده به گونه‌ای که در اغلب این شهرها یکی از بازارها با عنوان بازار مسگرها به صاحبان این هنر - صنعت اختصاص داشت. در بازار مسگرهای این شهرها ده‌ها مسگر به قوت بازو و ضرب چکش خود، انواع ظروف، وسایل و اشیا» مسین را می‌ساختند. امروزه در این بازارها هنوز اثاری از این هنر یافت می‌شود. کشف دو کوره ذوب فلز در محوطه سه هزار ساله «اسپیدژ» در سیستان و بلوچستان نشان داد که مردم اسپیدژ، پیش از تاریخ به هنر مسگری و فلزکاری مسلط بوده‌اند.
در اوایل هزارهٔ چهارم پیش از مسیح، مس مصرف عمومی یافت و برای ساختن پیکان، درفش، سنجاق جامه و جواهرات آنرا چکش کاری می‌کردند ولی در نیمهٔ دوم هزارهٔ مزبور تغییر قابل ملاحظه‌ای در تکنولوژی فلزات پدید آمد. در این دوره مس را با گداختن آن از کانی جدا کرده و به اشکال مختلف می‌ریختند. اسناد آشوری دلالت دارد به اینکه ایرانیان سنگ مس گوگردی خود را در کوره‌هایی به ارتفاع ۲ متر تشویه می‌کردند در صورتی که احیای آن در کوره‌های هوایی کوچک که قطر دهنهٔ آن در حدود ۲۲ و ارتفاع آن ۴۵ سانتیمتر بوده، انجام می‌شد.
در نزدیکی انارک چند کورهٔ گداز مس ماقبل تاریخ در حالیکه در داخل بعضی از این کوره‌ها هنوز بقایای مس و سرباره باقی مانده‌بود، کشف شده‌است.


هنر مسگری


مسگری یکی از هنرهای دستی نفیس و زیبای هنرمندان کشور مان است، احیای هنر مسگری رامی تواند با هدف توسعه و اشاعه این صنعت قدیمی و دیرینه پی گیری کرد.
صنعت مسگری، از جمله صنایع سنتی و بومی است که دارای تاریخ کهن بوده و در ادوار مختلف همواره از جایگاه ویژهای برخوردار بوده است.صنعت مسگری در دوران اسلامی و تا همین چند سال پیش نیز از رونق و شکوفایی ویژه ای در کشور برخوردار بود به گونه ای که بازاری تحت عنوان بازار مسگرها به صاحبان این هنر و صنعت اختصاص داشت.
در بازار مسگرها روزگاری ده ها مسگر به قوت بازوی توانمند و ضرب چکش خود، انواع ظروف، وسایل و اشیا مسین را می ساختند و در هیاهوی صدای چکشهای مسگران بازار بود، که صداهای دیگر گم می شد.

متأسفانه با جایگزینی اشیا و ظروف چینی، ملامین، بلور و ظروف فلزی همچون روی، این هنر و صنعت نیز رو به زوال نهاده تا آنجا که هم اینک در بسیاری ازبازار ها ی مسگری، صدای چکش مسگران به ندرت به گوش میرسد و از آن همه هنرمند مسگر، تنها عده انگشت شماری باقی مانده اند که در کارگاه های مسگری خود به حفظ این هنر و صنعت دیرپای مشغولند.

علاوه بر تغییر نگرش مردم از ظروف مسی به ظروف ساخته شده با مواد دیگر، دلایل مختلفی همچون گرانی مواد اولیه نظیر ورق مس و همچنین محدود شدن بازار، رکود و افت شدید این هنر را طی چند سال اخیر درپی داشته است. ولی با این حال بستر سازی مناسب،

تهیه مواد اولیه مرغوب و ارزانقیمت همچون ورق مس، ایجاد بازار فروش مناسب، معرفی مطلوب و بهینه انواع محصولات و تولیدات مسین و در اختیار نهادن تسهیلات بانکی برای توسعه و تجهیز کارگاه های مسگری می تواند راهکارهای برای کمک به توسعه، شکوفایی و رونق دوباره صنعت مسگری باشد .







در آن دوران ابتدا استاد کار گدازنده شمش و قطعات مس را به ورق مس تبدیل میکرد. برای این منظور وی کوره یا بوته ای که شبیه به بوته ریخته گری بود به کار میبرد و بوته ها را با انبر کج ویژه از کوره خارج میکرد و فلز گداخته را در قالبهای شمش (ریجه) میریخت.
کار اصلی او آن بود که شمش را بکوبد و به ورق تبدیل کند این کار چکش زدن یا چکش کاری با کمک یک یا دو نفر چکش کار در دو مرحله کاملا متمایز انجام میشد. یعنی نخست فلز را با چکش کف تخت میکوبیدند یا به اصطلاح خودشان وا میچیدند و بعد با چکش چهار سو آن را صاف میکردند در این هنگام فلز دیگر چکش خور نبود و باید تاب دیده یا دست افشار میگردید. که این کار را با حرارت دادن مجدد فلز انجام میدادند. این فرایند ادامه مییافت تا اینکه اندازه صحیح و ضخامت مورد نیاز به دست میآمد. گدازنده مس هدفش این بود که تا آنجا که ممکن بود فلز را مطابق شکلی که مورد احتیاج مسگر است تهیه کند.





کارگاههای کوچکتر کار مس گدازی را خود مسگر انجام میداد و ورقه ساخته شده یا شمشهای حاضر شده مس را از کارگاههای گداز مس میخریدو یا مس قراضه را خودش آب میکرد و به شمش و سپس ورق تبدیل مینمود. محصول عمده مسگری ظروفی با شکلها و اندازه های گوناگون است. ظروف کوچک را از یک تکه مس چکش کاری میکنند و اغلب تو گود هستند. در این مورد ابتدا مس را باز میکنند و پس از هر دور باز کردن یک تاب به آن میدهند اشیا بزرگتر را نیز به همین طریق از ورقه های گرد بدست می آورند. این کاری است که احتیاج به مهارت و استادی بسیار دارد. با آمدن کارخانه نورد مس و تهیه ورق مس ره بصورت صنعتی کارگاههای گداز مس از میان رفتند. امروزه مراحل تهیه ظروف مسی هم بطور عمده با کمک دستگاههای برقی انجام میشود که این به علت افزایش تقاضای بازار و پایین آوردند قیمت تمام شده محصول است. هرچند هنوز هم ذوق هنری استاد کار سازنده در زیبایی و کمال ظروف ساخته شده نقش اصلی را دارد.








منابع:
http://www.beytoote.com
http://www.javaherbazar.com
http://web200.blogfa.com


 

Similar threads

بالا