[صنایع دستی سنگی] - تراش سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی

[ahoo_fr]

تراش سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی
Stone carving ( sanghayeh gheimati)


یکی از صنایع دستی تزیینی- کاربردی ایران " تراش سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی" نام دارد. سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی به سنگهایی از قبیل زمرد، آماتیس، عقیق، فیروزه، یشم و... اطلاق می گردد. این سنگها که در ایران به وفور یافت می شود پس از تراش و نشاندن آن در رکابی از طلا یا نقره دارای ارزش افزوده زیادی خواهند بود. تراش آن ها با یک دستگاه تراش برقی انجام می گیرد. پس از دادن فرم مورد نظر به سنگ آن را پولیش (براق ) نموده و در زینت آلاتی از قبیل انگشتر، گردنبند، دستبند ، گوشواره و... جای می دهند. تحقیقاتی در مورد خواص درمانی سنگها نیز صورت گرفته که خود باعث رونق این هنر می گردد. سنگها به صورت خام ( به اصطلاح هنرمندان این رشته زنده) از معدن تهیه شده و پس از درنظرگرفتن الگو یا طرح پیش بینی شده تراش می خورد. تراش سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی و صادرات آن یکی از ارقام بالای صادرات غیرنفتی را شامل می شود.

تراش سنگهای قیمتی ونیمه قیمتی

تراش دادن سنگهای قیمتی ونیمه قیمتی با ابزار و وسایل مخصوص برای استفاده در زیور الات ،ظروف زینتی و اشیاء تزئینی متفاوت دیگر یکی از رشته های صنایع دستی است.
کانی‌های قیمتی: سنگ‌ها و کانی‌هایی که دارای خصوصیاتی از جمله زیبایی رنگ، شفافیت، کمیاب بودن و دوام و سختی بالا بوده و شامل الماس، زمرد، یاقوت سرخ، یاقوت کبود، توپاز و بریل هستند. به این گروه اصطلاحاً احجار کریمه می‌گویند.

کانی‌های نیمه‌قیمتی:

آن قسم از کانی‌ها و سنگ‌هایی که فاقد تمام و یا قسمتی از خصوصیات سنگ‌های قیمتی بوده لیکن اغلب به دلیل زیبایی رنگ مورد توجه هستند. .

تاریخچه

طبق نظر باستان شناسان و مورخين ، استخراج معادن در ايران ، از هزاره ي پنجم ق.م رواج داشته و گويا مس براي اولين بار در ايران مورد استفاده قرار گرفته است .
در ابتدا سنگهاي قيمتي به علت كميابي و زيبايي ، نظر مردم را جلب نمود و جادوگران و رمالان از اين توجه مردم استفاده كردند .آنان ضمن بيان خواص جادويي براي هر يك از سنگها و سوء استفاده از بي اطلاعي مردم، با فروش آنها به کسب منافع نا مشروع خود اقدام نمودند.
به‌کارگیری گوهر به‌طور سنتی در کشور ما که تاریخی چند هزارساله دارد از همان آغاز تاریخ، معمول بوده است. آبادانی کشور، ثروتمند بودن و علاقمندی مردم این سرزمین به زندگانی پرتجمل و باشکوه، توأم با زیبایی‌پسندی، همواره گوهرها و زیورها را مورد توجه مردم ایران قرار داده است.

مواد اولیه

از گذشته تا به امروز سنگهای قیمتی ونیمه قیمتی متنوعی به عنوان سنگهای زینتی مورد استفاده قرار می گیرد. تراش هر کدام از این سنگها با توجه به سختی و وزن مخصوص آن متفاوت است. در تراش سنگ از انواع نمونه های قیمتی و نیمه قمیتی چون الماس ، لعل، یاقوت، مروارید، زمرد، فیروزه، عقیق و یشم استفاده می شود.
ویژگی‌هایی که باعث می‌شود یک ماده معدنی یا غیر معدنی، در رده کانی‌ها و سنگ‌های گرانبها جای گیرد عبارتند از:
1- سرشت زیبایی ، درخشش و جلای دلپسند
2- استحکام
3 - کمیاب بودن
4 - رنگ و شفافیت و نمود
5 - ساخت و بافت
6 - قابلیت تراش و پردازش
7- قابلیت حمل و نقل

ابزار وتجهیزات


1- دستگاه برش سنگ
2- دستگاه تراش الماسه
3- دستگاه پرداخت
4- دستگاه سنباده
5- دستگاه براق کننده
6- دستگاه فرز
7- مته الماسه جهت ایجاد طرح روی سنگ
8- تجهیزات حفاظتی نظیر: گوشی و عینک
9- انواع مختلف سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی

روش كار:

1. تراش صفحه ای
2. تراش ساده
3. تراش مرکب

1- تراش صفحه ای در مورد سنگها و بلورهای گرانبها و شفاف اعمال می شود که تراش هرچه بیشتر صفحات سبب جلای بهتر و رنگ آمیزی جالب تر در نگین می شود.
2- تراش ساده بفرم یک صفحه صاف و یا انحناءدار است که قسمت بالای آن گنبدی شکل است. این تراش برای سنگهای عقیق و سنگهای مات است.
3- در تراش مرکب قسمت بالای نگین دارای یک صفحه بزرگ و مسطح و قسمت پایین دارای صفحات متعددی است. یا برعکس قسمت پایین از یک صفحه و قسمت بالا از صفحات متعدد تشکیل یافته است.

مراحل تولید

سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی را به روش های متفاوتی می توان تراش داد. امروزه برای تراش این سنگها در جهان دستگاههای مدرن وپیشرفته بسیاری ساخته شده است . ولی هنوز هم در بعضی از مناطق ایران از جمله استان قزوین این کار به روش نیمه سنتی انجام می گیرد .
برای تراش سنگهای قیمتی ونیمه قیمتی وآماده کردن آنها برای کاربردهای تزئینی باید ابتدا سنگ مورد نظر تهیه شود.
بعد از تهیه سنگ ، با استفاده از دستگاه برش ،سنگ را به صورت مکعب مربع ویا مستطیل برش می دهند. البته ضخامت و اندازه این مکعب بسته به نوع تراش مورد نظر است.
پس از اینکه سنگ به شکل مورد نظر تبدیل شد ، آن را با استفاده از نوعی صمغ طبیعی بر سر یک چوب حصیر مانند و کوتاه می چسبانند .چسباندن سنگ نیز باید بگونه ای باشد که اگر سنگ رگه ویا طرحی داشته باشد درست در مرکز سنگ و مرکز چوب قرار گیرد .(در واقع این تکه چوب برای نگه داشتن سنگ به هنگام کار با دستگاه تراش مورد استفاده قرار می گیرد .)
پس از این مرحله با استفاده از دستگاه تراش و البته با توانایی و دقت هنرمند تراش مورد نظر به سنگ داده می شود .
برا ی پرداخت نهایی کار از سمباده های مختلف وهمچنین بعضی مواد جلا دهنده استفاده می شود (.به طور مثال در گذشته آجر پخته را پودر می کردند و داخل آب می ریختند و سنگ را داخل این مایع می زدندو سپس با استفاده از نوعی پلاستیک ضخیم و کشیدن آن بر روی سنگ ، آن را جلا می دادند.)

منابع:
http://marmarjolfa.blogfa.com
http://razavi-chto.ir
http://zanjan.ichto.ir

 

[Green stone]

هنر تراش سنگهاى قيمتى و نيمه قيمتى

هنر تراش سنگهاى قيمتى و نيمه قيمتى

  كار آفرينى و اشتغالزائى با تراش گوهرها  از بین گوهرها و سنگهای گرانبها که در موزه ها، گوهر فروشی ها و نزد افراد وجود دارند، کمتر گوهری را می توان یافت که بر روی آن کار نشده باشد. به طور کلی از میان انواع سنگها و کانی های گرانبها فقط چند سنگ و کانی محدود وجود دارند که در شکل نخستین خود بدون تراش می توانند زیبایی و جذابیت خود را نشان دهند، وگرنه به طور کلی همه سنگها و کانی های گرانبها باید تراش داده شوند تا قابلیت خود را نشان دهند. البته در این جا صحبت روی کانی های گرانبها که به طور خود شکل در طبیعت پیدا می شوند، نیست. پاره ای از سنگهای نیمه قیمتی، گاه بر اثر تراش و هنر معماران دستی گوهرها آن چنان جذابیت و زیبایی پیدا می کنند که باور آنها از سنگ نخستین مشکل می نمایانند. شکل و اندازه طبیعی و ناخالصی هایی که همراه سنگها و کانی های گرانبها وجود دارد و چگونگی استخراج آنها ممکن است نمود واقعی و ارزش ذاتی و زیبایی طبیعی آنها را مخفی نگه دارد.تراش سنگهای گرانبها به چند صورت انجام می پذیرد: 1- تراش کابوشن دامله یا گنبدی: تراشی است به صورت نیم کره که با قاعده های دایره و یا بیضی انجام می شود و بیشترین کاربرد را جهت انگشتری دارد و در این طرح بیشترین مصرف را در ایران سنگهای عقیق و فیروزه دارا می باشند، البته در سالهاى اخير با اكتشاف  گارنت در ايران اين جواهر نيز وارد بازار شده است.2- تراش تخت: تراشی است که به صورت مسطح با ضخامتی بین 1تا3 میلیمتر در شکلهای مختلف دایره و بیضی و انواع چند ضلعی مثل مربع و مستطیل و ... انجام می شود و کاربرد آن در زيور آلات است و از سنگهاى قيمتى و نيمه قيمتى مختلف استفاده ميشود.3- تراش فست: تراش فست، تراشی می باشد که اصطلاحا در ایران آن را پخ زنی می گویند و مربوط است به سنگهای برلیان، مارکیز، فلامک، باگت، اوال و ... انجام می گردد و با مثلثهای زیبا و درخشنده ای که در این طرحها بر روی سنگها ایجاد می شود بیننده را به یاد هنر آینه کاری می اندازد.4- تراش فانتزی: تراش فانتزی تراشی است برگرفته شده از طرحهایی آشنای عموم مانند اشک، قلب، ماه، ستاره، خورشید و ... که به شکلهای دفرمه و سلیقه ای هر هنرمند تراشنده انجام می شود و بیشترین مصرف آن به صورت گردنبند و گاه گوشواره مورد استفاده علاقه مندان قرار می گیرد و برای اینگونه طرحها از همه گونه سنگها با رنگهایی هماهنگ با موضوع تراش استفاده می شود.5- تراش هنری: تراش هنری شامل طرحهای پیچیده و پرکار می باشد که شامل گلها و تندیسها می شود و هنر تراشنده با اقتباس از طبیعت و یا طراحی نوین خود به شیوه های ابداعی در به کارگیری ابزار آلات در فرم های تراش آثار خود به وجود می آورد و همه گونه سنگهای قیمتی نسبت به نیاز سوژه هنرمند تراشنده مورد استفاده قرار می گیرد. به همین سبب و علتهای بسیار دیگر نیاز است که سنگها و کانی های گرانبها تراش یابند و پرورده شوند. در این رهگذر گاه به کاستن و از بین بردن مقدار قابل توجهی از سنگ و کانی های گرانبها می شود. شکلی که باید هنگام تراش به یک قطعه سنگ و کانی داده شود. با توجه به خواص و شکل طبیعی آنها از نظر عرض و طول و ستبرا ویژگیهای ساختاری و بلورشناسی از یک سو و مسائلی چون بصری و قوانین نور و انعکاس و انکسار از سوی دیگر بستگی دارد. دو قطعه سنگ شفاف که دارای شکل و حجم یکسان می باشند درخشندگی یکی از آنها وقتی بیشتر خواهد بود که اشعه ای که به آن برخورد می کند کاملا شکسته و بازتابیده می شود. هر اندازه استعداد سنگ به انکسار و انعکاس نور توسط سطوح کوچک و بزرگ بیشتر باشد به همان اندازه آن سنگ درخشان تر و جذاب تر خواهد بود. زاویه هایی که هنگام تراش به گوهر می دهند برای سنگهای گوناگون متفاوت خواهد بود یکی از دلایلی که هر سنگ تراش خود را می طلبد از همین خصیت سرچشمه می گیرد. گاه ممکن است نمود یک قطعه الماس تراش نخورده خیلی متفاوت با یک قطعه یخ نباشد و یک قطعه زمرد طبیعی که از معدن بدست می آید نمای یک دانه کشمش سبز را داشته باشد.یک هنرمند ماهر گوهر تراش که دارای ذوق هنری در تراش است، در اثر کار و تجربه و دقت در امور و قوانین گوهرها می توانند با به کارگیری ذوق و هنر خود آن چنان تراشی به آنها بدهد که چشمان آدمی در حیرت بماند. شركت اُيل مينرال اينوست منت در چند سال اخير با بكارگيرى بر جسته ترين متخصصان  استخراج و آموزش هنر تراش سنگهاى قيمتى و نيمه قيمتى از جمله پرفسور وينچوك و دكتر اوليانتسُف وبا بهره گيرى از آخرين ومدرنترين تكنولوژيهاى روز جهان قدمهائى در توسعه اين صنعت اشتغالزا برداشته است.Garnet.gfi@gmail.com

 

[Green stone]

چكيده هنرتراش گوهردرايران
امروزه تراش گوهر در ایران را می‌توان یکی از هنرهای در حال‌ فراموشی به حساب آورد.در جهان امروز دامنه سنگ‌های نیمه‌ قیمتی و تجارت آن به‌شدت گسترش یافته است.شناخت خواص‌ گوناگون این گوهرها در احیای این هنر،گوترتراشی،امری اجتناب‌ ناپذیر است.بررسی خواص فیزیکی و شیمیایی از یک سو و آشنایی‌ با نظرات عوام و دانشمندان درباره مسائل روانی آن تأثیری مستقیم‌ در انواع تراش گوهر دارد. هر گوهر مشخصات منحصربه‌فرد خود را داراست که باید جداگانه‌ به آن پرداخت،این امر در تراش گوهرها نیز رعایت می‌شود.آشنایی‌ با سنگ‌های نیمه‌قیمتی و تراش آنها و همچنین استفاده از ابزار و فن‌آوری روز می‌تواند در احیای این هنر-صنعت رو به افزایش‌ بسیار مؤثر و از طرفی فراهم آورنده بستر مناسب اقتصادی،برای‌ کشوری غنی چون ایران باشد.
منبع:نشريه فرهنگ و هنر"آينه خيال" آذر و دى ١٣٨٧ شماره ١١