رسول خدا (ص) فرمود: جبرييل از سوي پروردگار جهانيان بر من نازل شد و گفت: اي محمد بر تو باد به اخلاق خوش، زيرا: بد اخلاقي خير دنيا و آخرت را از بين مي‌برد.
آگاه باشيد كه شبيه‌ترين شما به من كسي است كه اخلاق آن‌ها از همه نيكوتر باشد.
رسول خدا(ص) فرمود از اخلاق‌هاي نيك آن است كه:
آدمي گذشت كند از كسي كه به او ستم كرده است، و بخشش كند به كسي كه او را محروم ساخته و بپيوندد با كسي كه از او بريده و عيادت كند از كسي كه او را عيادت نمي‌كند.
رسول خدا (ص) فرمود: آيا به شما خبر ندهم كه كدامتان بيشتر به من شباهت داريد؟ گفتند: چرا اي رسول خدا،
فرمود: كسي كه خلقش نيكوتر، و بر خوردش با مردم ملايم‌‌تر و با خويشانش نيكوتر باشد، و برداران ديني‌اش را بيش همه دوست داشته، و بر حق صبورتر، و خشم خود را فرو خورنده‌تر و گذشتش از همه بهتر، و در حال خشنودي و خشم از همه با انصاف‌تر باشد.
رسول خدا (ص) در دعاي خود مي‌گفت: خدايا اخلاق مرا نيكو ساز.
امام صادق عليه‌السلام فرمود: خداوند رسول خويش را به اخلاق نيك و پسنديده مخصوص گردانيد، شما هم خود را بيازماييد، اگر آن اخلاق نيك در شما بود، خداي را سپاس گفته و از او بخواهيد تا آن را به شما بيافزايد، سپس امام عليه‌السلام آن‌ها را بدين ترتيب ده خصلت شمرد: يقين، قناعت، صبر، شكر، بردباري، خوش‌خلقي، سخاوت، غيرت، شجاعت و جوانمردي.
پيامبر (ص) فرمود كه جبرييل نزد او آمد وگفت:
يا رسول‌الله، خداوند مرا با هديه‌اي به سوي تو فرستاده كه چنين هديه‌اي را پيش از شما به هيچ كس عطا نكرده است.
رسول خدا (ص) فرمود آن هديه چيست؟
گفت: صبر و نيكوتر از صبر،
فرمود: آن چيست؟
گفت رضا نيكوتر از آن،
فرمود: آن چيست؟
گفت: زهد و بهتر از آن،
فرمود: آن چيست؟
گفت: اخلاص و بهتر از آن،
فرمود: آن چيست؟
يقين و بهتر از آن،
گفتم آن چيست اي جبرييل؟
گفت: نردبان آن توكل برخداست،
گفتم توكل بر خدا چيست؟
گفت: دانستي آن كه مخلوق (بدون خواست خدا) يه زياني تواند زد و نه سودي تواند رساند، نه مي‌تواند عطا كند نه منع نمايد، و نيز نوميد بودن از مخلوق، هرگاه بنده چنين باشد ديگر براي هيچ كس جز خدا عملي انجام نمي‌دهد و جز خدا به كسي اميد نمي‌بندد و از كسي نمي‌ترسد و به هيچ كس جز خدا چشم طمع نمي‌دوزد، اين است توكل.
پيامبر فرمود: گفتم اين جبرييل تفسير صبر چيست؟
گفت: آن است كه آدمي در سختي شكيبايي كند همان گونه كه در شادي شكيبايي مي‌كند و در هنگام نيازمندي شكيبايي كند چنان كه در وقت بي نيازي شكيبايي مي‌كند، و در بلا وگرفتاري شكيبايي كند چنان كه در عافيت و سلامتي شكيبايي مي‌كند، بنابراين از حال خود از بلاي كه به او مي‌رسد نزد كسي شكايت نكند.
گفتم: نفسير قناعت چيست؟
گفت: آن است كه به آنچه از دنيا به او مي‌رسد قناعت ورزد، با چيز كم بسازد و بر عطاي اندك سپاس گزارد.
گفتم: تفسير رضا چيست؟
گفت: كسي كه از آقاي خود راضي است بر او خشم نمي‌گيرد، چه به نعمت‌هاي دنيا برسد چه نرسد، و هيچ‌گاه به عمل اندك خود راضي نمي‌گردد.
گفتم: تفسير زهد چيست؟
گفت: زاهد دوست مي‌دارد كسي را كه خالقش را دوست دارد، او دشمن مي‌دارد كسي را كه خالقش را دشمن مي‌داردف از حلال دنيا احتياط و دوري مي‌كند و به حرام آن اعتنا نمي‌نمايد، زيرا حلال آن حساب دارد و حرامش عقاب، بر همه مسلمانان مهر مي‌ورزد چنان كه به خود مهر مي‌ورزد، از سخن بيهوده خودداري مي‌كند چنان كه از مرداري كه بوي گندش بلند شده دوري مي‌كند، از كالاي بي‌ارزش دنيا و زرق وبرق آن دوري مي‌كند چنان كه از آتش دوري مي‌نمايد كه مبادا شعله‌اش او را فراگيرد، آرزوي خود را كوتاه مي‌سازد و مرگ او پيش چشمش مجسم است.
گفتم جبرييل تفسير اخلاص چيست؟
گفت: با اخلاص كسي است كه از مردم چيزي نخواهد تا خود بدان دست يابد و هر گاه به دست آورد بدان راضي مي‌شود، و اگر چيزي در دستش باقي ماند در راه خدا مي‌بخشد، و چون از مردم درخواستي نكرد به بندگي خود در برابر خداوند اقرار نموده و اگر به جيزي دست يافت و بدان راضي شد پس از خداوند راضي شده و اگر چيزي در راه خدا بخشيد در حد وثوق و اعتماد به خداي خود قرار دارد.
گفتم: تفسير يقين چيست؟
گفت: مؤمن چنان براي خدا كار مي‌كند كه گويي خدا را مي‌بيند، و اگر او خدا را نمي‌بيند، خدا او را مي‌بيند و به طور يقين مي‌داند كه آنچه به او رسيده نمي‌توانست از او خطا برود، و آنچه از او خطا نمي‌توانست به او برسد.
- رسول خدا (ص) فرمود اگر توانستي كه در تمام شب و روز كينه كسي را به دل نداشته باشي، چنين كن، زيرا اين از سنت من است و هر كس كه سنت مرا زنده كند مرا زنده كرده و هر كه مرا زنده كند در بهشت با من خواهد بود.
- رسول خدا (ص) از همه ديرتر به خشم مي‌آمد و زودتر خشنود مي‌شد.
- چون از چيزي ناراحت و غمگين مي‌شد، به نماز و عبادت خدا پناه مي‌برد.
- چون خشم مي‌گرفت، روي خود را بر مي‌گرداند و چشم را فرو مي‌خواباند.
- دنيا و ناملايماتش او را به خشم نمي‌آورد ولي هنگامي كه پاي حق در ميان بود از شدت خشم كسي او را نمي‌شناخت و چيزي مانع او نبود تا آنكه حق را بازستاند.
- پوزش عذر خواهان را مي‌پذيرفت.
- امام صادق (ع) به بحر سقا فرمود: اي بحر، خوش خلقي مايه آساني امور و شادي‌زاست.
- يونس شيباني گويد: امام صادق عليه‌السلام به من فرمود: شما با يكديگر چگونه شوخي مي‌كنيد؟ گفتم كم، فرمود: چرا شوخي نمي‌كنيد؟ شوخي از خوشخويي است، و با شوخي مي‌تواني برادر ديني خود را شاد سازي همانا رسول خدا شوخي مي‌كرد و مي‌خواست بدين وسيله آنان را شاد سازد.
- آن حضرت صلي‌الله و عليه و آله مي‌فرمود: كسي را كه با ترشرويي با برادرانش ديدار كند دشمن مي‌دارد.
