سیاتیک چیست و چه علائمی دارد؟
عصب سیاتیک پا یکی از بزرگترین و طولانی ترین عصب ها دربدن وضخامت آن به اندازه یکی ازانگشتان شما است و در ناحیه پایین ستون مهره ها قراردارد.
درد سیاتیک به درد و ضعفی گفته می شود که درعصب سیاتیک بدن ایجاد میشود و معمولا این علائم دریک طرف بدن بروز می کند. در هر کدام از ساق پاها یک عصب سیاتیک وجود دارد این عصب یکی از بلندترین عصب ها در بدن است هرعصبی از چندین ریشه عصبی که در نخاع قرار دارد خارج می شود و سپس از روزنه های ساکرام عبورمی کند و به یکدیگر متصل می شوند و دردعصب سیاتیک بوجود می آید.عصب سیاتیک از بین لایه های عمیق ماهیچه های باسن عبور می کند و به سمت ماهیچه ها ی عمیق پشت ران گسترش میبابد و سپس به سمت پایین یعنی در ناحیه خارجی لبه ساق پا قرار می گیرد. در افراد سالخورده سیاتیک معمولا ناشی از فرسوده شدن ستون مهره ها مانند استنوزیس ستون مهره ها (تنگی کانال نخاعی ) است. این ناحیه قسمتی است که عصب سیاتیک از آن عبور کرده است و این عارضه باعث آسیب رساندن و فشرده شدن عصب سیاتیک می شود. عصب سیاتیک یکی از بزرگترین و طولانی ترین عصب ها در بدن است که از ناحیه تحتانی ستون مهره ها شروع می شود و به سمت استخوان پلویس و باسن امتداد دارد. درد در پشت ساق پا به دو قسمت تقسیم می شود، دردعصب زمانیکه آسیب دیدگی یا فشار بروی عصب سیاتیک ایجاد شود رخ میدهد.
-
شایع‌ترین نشانه سیاتیک درد ناحیه تحتانی کمر است که از باسن و یک پا به سمت پایین ادامه می‌یابد. این درد به طور معمول در یک پا احساس میشود و هنگام نشستن، سرفه کردن و عطسه، شدت می‌گیرد. برخی مواقع ممکن است پا دچار بی‌حسی، ضعف و گزگز شود.
-
علائم سیاتیک به طور ناگهانی ظاهرشده و میتواند برای چندین روز یا هفته ادامه یابد. بالغ بر ۹۰ درصد افراد مبتلا به درد سیاتیک بدون نیاز به عمل جراحی بهبود می‌یابند و بالغ بر ۸۵ درصد مردم آمریکا در طول زندگی خود نوعی کمردرد را تجربه می‌کنند ولی عصب سیاتیک همیشه مسبب ایجاد این درد نیست.
از علائم رایج سیاتیک دردناحیه تحتانی کمر وساق پا است که معمولا این درددرساق پا بیشتراز دردکمر است. دربعضی از مواردنشانه ها وعلائم باهمدیگر رخ میدهد:
1- دردناحیه تحتانی کمررادرصورتیکه کسی تجربه کرده باشدبه شدت دردساق پا نمیباشد.
2- دردها دریک ناحیه ازساق پا وباسن رخ میدهد وبه ندرت درهردوناحیه راست وچپ اتفاق می افتد.
3- دردسیاتیک ازناحیه تحتانی کمر وباسن بوجودمی آید وبه سمت پایین وپشت ران وسپس درناحیه پایین ساق پا وکف پامنتقل میشود.
4- زمانیکه بیمارخوابیده یا راه میروددردسیاتیک بهترمیشودوهنگام ایستادن و نشستن این درد شدیدتر می شود
5- دردسیاتیک کمر و پا دربیشتر مواقع شدید است
6- دردهایی که باوجود سیاتیک حس میشود معمولا سوزن سوزن شدن ، کرختی ،ضعف واحساس گزگزکردن درساق پا است.
7- احساس ضعف وبی حسی زمانیکه ساق پا وپایتان را حرکت می دهید
8- بروزدردهای شدید دریک ساق پا که ایستادن وراه رفتن فرد را بامشکل مواجه میکند.
براساس ناحیه ای که عصب سیاتیک برروی اندام ها تاثیرمیگذارد درد ها ممکن است درکف پا ونواحی دیگر پا هم اتفاق بیفتد.
در بسیاری از موارد، کمردرد به دلیل کشیده شدن یا فشار بیش از اندازه به عضلات ناحیه تحتانی ایجاد میشود. آنچه اغلب اوقات درد سیاتیک را از سایر دردهای ناحیه پشت مشخص میکند، چگونگی پخش شدن درد در پشت ران و به سمت پایین تا کف پا است و ممکن است به صورت گرفتگی شدید پا باشد.
بیشتر افرادی که دچار این درد میشوند بین ۳۰ تا ۵۰ سال سن دارند. در زنان باردار نیز احتمال ایجاد این مشکل بیشتر است زیرا در این دوره جنین در حال رشد میتواند روی عصب سیاتیک فشار وارد کند.
رگ (عصب) سیاتیک چیست؟
عصب سیاتیک پا یکی از بزرگترین و طولانی ترین عصب ها دربدن وضخامت آن به اندازه یکی ازانگشتان شما است و در ناحیه پایین ستون مهره ها قراردارد. این رگ ازناحیه تحتانی مفصل کمرشروع میشود و به طرف لگن و باسن کشیده شده است وسپس درناحیه ساق پا یعنی ناحیه ای که به دوقسمت در زانو تقسیم شده است قراردارد. هرساق پا دارای یک رگ سیاتیک است.
انواع درد سیاتیک کمر و پا
درد رگ سیاتیک می تواند به صورت دردهای ملایم یا شدید در نواحی مفصل کمر، باسن، پا و ساق پا ظاهر شود. شما همچنین ممکن است با احساس ضعف وبی حسی در این نواحی مواجه شوید. بوسیله آسیب دیدگی های عصب و فشار روی عصب مانند فشار روی مهره ها (استخوان های ناحیه کمروگردن) ایجاد می شود. بر اساس گفته های انجمن جراحان ارتوپد آمریکا درد عصب سیاتیک معمولا در افراد بین سن 30 و 50 سال رخ می دهد.
دردهای وخیم سیاتیکی کمر و پا
این دردها به صورت ناگهانی اتفاق می افتد ومعمولا بعد از چند روز و چند هفته بهبود می یابند .شدت درد پا بستگی به میزان آسیب به بافت ها دارد. منبع اصلی درد کمر و پا ممکن است مفصل ستون مهره ها ،دیسک ،عصب ها ،یا ماهیچه ها ولیگامنت ها باشد.
دردهای مزمن سیاتیکی کمر و پا
این دردها بیشتر از 3 ماه در بدن می ماند و علت آن هم مشخص نیست .این دردها همیشه همراه بیمار است و با انجام فعالیت های خاص شدیدتر می شوند. عواملی چون آسیب دیدگی عصب ها ،جراحت در بافت ها ،آرتروز و یا تاثیر روانی درد بر روی بیمار از پیامدهای این بیماری است .هر فرد با پیدایش این علامت ها در خود،باید به پزشک متخصص مراجعه کند.
-
علت
یکی از رایجترین دلائل سیاتیک اختلالات دیسکی مانند بیرون زدگی یا لغزندگی دیسک است این عارضه زمانی ایجاد می شود که مواد نرم و ژله قرار گرفتن بدن در موقعیت‌های بد، یعنی نشستن غلط و نیز نشستن‌های طولانی میتواند از مهم‌ترین دلایل بروز سیاتیک باشد
ای داخل دیسک براثر پارگی دیسک بیرون میزند و به عصب سیاتیک فشار وارد می کند. گرفتگی ماهیچه ها هم می توانند با فشار بر روی عصب سیاتیک که از بین ماهیچه ها عبورکرده اند باعث بروز درد سیاتیک شوند یکی دیگر از این شرایط ابتلا به سندروم پریفورمیتس است که ماهیچه پریفورمیتس باعث تحریک عصب سیاتیک می شود و درد رگ سیاتیک ایجاد می شود. دلائل نادر دیگری که باعث بروز درد عصب سیاتیک می شود در زیر ذکرشده است:
۱- عفونت
۲- تومور
مواردی که می تواند خطر بروز سیاتیک را افزایش دهد شامل موارد زیراست:
۱- بارداری
۲- افزایش وزن
۳- سیگارکشیدن
به صورت کلی هرگونه فشار یا آسیب دیدگی که باعث تحریک و فشرده شدن عصب سیاتیک شود میتواند منجر به درد سیاتیک شود، اما در اکثرموارد دلیل خاصی برای بروز درد سیاتیک مشخص نشده است. این عارضه عصبی آزار دهنده معمولاً موجب درد گزنده ای در کپلها می شود که تا ران و ساق پا و غالباً پایین پا کشیده می شود . عارضه سیاتیک غالباً با ضعف و کرختی همراه است .
فتق دیسک ، التهاب مفصل ، مهره ها و التهاب عصب سیاتیک همه ممکن است علت این مسئله باشند .شما ممکن است دردهای شدیدی که ازناحیه کمرشروع می شود وبه سمت ساق پا متمایل می شود را تجربه کرده باشید. دردسیاتیک براثراختلالات درعصب سیاتیک ایجاد می شود وباعث ایجاد درد درپشت ساق پا وناحیه تحتانی کمرمیشود درداین عصب ممکن است براثر پارگی دیسک یا آسیب دیدگی استخوان پلویس ایجاد شود شما می توانید. با انجام تمرینات ورزشی درخانه به کاهش درد ناشی ازعصب سیاتیک کمک کنید. سیاتیک با تحریک وفشرده شدن عصب سیاتیک به وجودمی آید.
-
سندروم پریفورمیس
گرفتگی و تنگی ماهیچه ها ی پریفورمیس باعث فشرده شدن عصب ها میشود.
شوک
آسیب های ورزشی و یا افتادن میتواند باعث شکستگی ستون مهره ها وکشیدگی ماهیچه ها وآسیب دیدگی عصب ها بشود .
فتق دیسک کمر
مرکز دیسک ستون مهره ها که مانند ژله می باشد می تواند در طول یک هفته دچار برآمدگی شود و دیسک ها را پاره کند و باعث فشار برعصب ها شود.
استنوسیز
باریک شدن کانال های ستون مهره ها با عث فشرده شدن تارهای ستون مهرها وعصب ها می شود.
آرتروز
زمانیکه دیسک ها با افزایش سن لغزندگی خود را از دست می دهند.یک پارگی کوچک بردیواره دیسک می تواند بسیار دردناک باشد و باعث تحریک استخوان ها می شود سطح مفاصل بزرگ تر می شود و باعث ضحیم تر شدن لیگامنت ها می شود.
اسپاندیلالیستزیز
فشار وضعف باعث شکستگی در مفصل می شود و این شکستگی یکی از دلایل حرکت مهره ها وفشار به عصب است. مشکلات مفصل درنواحی لگن و غضروف میتواند یکی از علت های درد ساق پا باشد. درد پا و کمر کاملا عادی میباشند اما درد سیاتیک پا محسوب نمی شود.
-
تشخیص
یک معاینه دقیق می تواند انواع ودلایل مشکلات ستون مهره ها و روش های درمان آن ها را تشخیص دهد. یک ارزیابی مشخص نیاز به معاینه فیزیکی بیمار ودریافت اطلاعاتی راجع به شرح پزشکی بیمار دارد.و در بعضی مواقع عکس برداری توسط اشعه X ، ام آر آی ، و سی تی اسکن برای کنترل قدرت ماهیچه ها و واکنش های آن ها انجام می شود.
زمان مراجعه به پزشک متخصص
سیاتیک های خفیف معمولا باگذشت زمان بهبودمیابند.درصورتی که علائم سیاتیک بهبودنیافت وبعدازگذشت هفته ها دربدنتان باقی ماند به پزشک مراجعه کنید سیاتیک هایی که شدیداست به ندرت به جراحی نیازدارد.درصورت بروزنشانه های زیربه مراقبت های فوری نیازاست.
1- دردهای ناگهانی وشدید درمفصل کمر وساق پا وبی حسی وضعف درساق پاها
2- دردی که درهنگام یک آسیب جدی مانندتصادف اتفاق می افتد
3- عدم کنترل روده ومثانه
4- علائمی که به جای بهبودی شدیدترمیشوند واین به دلیل آسیب های جدی به عصب است مخصوصا آسیب هایی که باعث ضعف وبی حسی درعصب میشود.
5- علائمی که درهردوساق پا رخ میدهد که به آن سیاتیک دوطرفه گفته میشود که باعث عملکرد بد درروده ومثانه میشود ونشان دهنده بروزسندروم سوداایکواینا Cauda equine (سندروم دم اسب) است.
سندروم سوداایکواینا(سندروم دم اسب) براثرفشارهایی که برعصب بوجود می آید ایجادمیشود ودرحدود 2 درصد براثر بیماری بیرون زدگی دیسک است.
-
درمان
سیاتیک کمر و پا می تواند به صورت قطعی درمان شود هدف درمان درد سیاتیک پا،بازگرداندن بیمار برای انجام فعالیت های به صورت طبیعی وجلوگیری از آسیب مجدد می باشد. بهترین و کاملترین روشهای درمان در این بخش گفته میشود.
درمان های اولیه (خانگی)
استراحت یکی از مواردی است که برای کاهش درد سیاتیک استفاده می شود البته دوره استراحت نباید طولانی باشد تحقیقات نشان میدهد که استراحت مطلق باعث ریکاوری و احیای سریع بیمار نمی شود و در حقیقت ممکن است روند بهبودی را هم به تاخیر بیاندازد پس افراد مبتلا به سیاتیک باید از انجام فعالیت های شدید و سنگین خودداری کنند و فقط فعالیت های ملایم انجام دهند انجام فعالیت های ملایم به روند بهبودی بیمار کمک می کند و التهابات را کاهش میدهد. درد سیاتیک اغلب باعث ایجاد محدودیت درانجام فعالیت های روزمره میشود . درد سیاتیک معمولا علاوه بر استراحت به وسیله گرما،سرما، ماساژ،مسکن های درد، انجام حرکات کششی سبک درمان می شود. استفاده از بسته ای یخ به مدت 20 دقیقه، چندین مرتبه در یک روز در طول 45 تا 72 ساعت برای کاهش التهابات و درمان سیاتیک پا بسیار موثر است . همچنین گرفتن یک دوش آب گرم واستفاده از یک پد گرم و نشستن در ارتفاع کم باعث آرامش بدن می شود. ماندن مدت کمی در رختخواب برای کاهش درد سیاتیک بسیار مناسب است اما اگر این زمان بیشتر از چندروز طول بکشد به جای اینکه برای شما مفید باشد بسیار مضر خواهد بود.اگراین مراقبت ها تاچند روز باعث کاهش درد شما نشد باید به پزشک مراجعه کنید.
درمان با جراحی
عمل جراحی
برای درمان درد سیاتیک کمر و پا ، جراحی به ندرت انجام می شود مگر در مواردی که ماهیچه های شما ضعیف شده باشد ،فتق دیسک کمر سیاتیک به درد در ناحیه کمر اطلاق میشود که به دلیل بروز مشکلاتی در ناحیه عصب سیاتیک به وجود می‌آید. عصب سیاتیک از ناحیه تحتانی کمر شروع شده، از پشت ران هر پا به سمت پایین ادامه می‌یابد.هنگامی که چیزی باعث صدمه به عصب سیاتیک شود، یا آن را تحت‌فشار قرار دهد، باعث ایجاد درد در ناحیه تحتانی کمر شده و به باسن و پاها گسترش می‌یابد.
داشته باشید یا مبتلا به سندروم کودا اسبی باشید و یا دردهایی که با مسکن های بدون استروئید رفع نشده و شما را آزار می دهند . جراحی فتق دیسک کمر که به اصطلاح دیسکتومی گفته می شود با حذف قست هایی ازدیسک ،عصب ستون مهره ها فشرده می شوند. افراد مبتلا به استنوسیز ممکن است از این پراکندگی عصب ها سود ببرند.
-
درمان بدون عمل جراحی
دارو و قرص
داروهای بدون استروئید مانند استامینوفن ،ایبوپروفن ، ناپروکسین برای درمان درد سیاتیک کمر و پا تجویز میشود.شل کننده عضلات هم برای گرفتگی عضلات بسیار موثر است. اگر درد بیمار شدید تر بود مسکن هایی تجویز می شود که با مسکن ها وشل کننده عضلات که در بالا ذکر شده مصرف شود.
تزریق
استروئید می تواند التهاب وتورم عصب ها راکاهش دهد. این ماده می تواند یا درطول یک دوره 5 روزه خورده شود و یا در محل درد تزریق شود. استروئید درطول 24 ساعت باعث کاهش درد سیاتیک کمر و پا می شود.
فیزیوتراپی
برای درمان درد سیاتیک کمر و پا یک برنامه منظم حرکتی از همان آغاز درد تنظیم می شود.فیزیوتراپی به شما کمک می کند تا بتوانید به زودی به طور کامل فعالیت ها خود را انجام دهید و آسیب مجدد مفصل شما جلوگیری می کند. پزشک فیزیوتراپی به شما نحوه صحیح بلندکردن شی،راه رفتن ، و تمریناتی برای استقامت و کشش عضلات پشت ،ساق پا و شکم به شما نشان می دهد.اقداماتی چون ماساژ و گرما وحرارت و انجام حرکات کششی برای یک دوره کوتاه می تواند اثر بخش باشد. همچنین یوگا،کایروپراکتیک و طب سوزنی هم برای درمان درد سیاتیک کمر و پا مفید است.
لیزر
لیزریکی ازدرمان هایی است که باعث کاهش التهابات بافت های اطراف عصب سیاتیک وکاهش التهابات درماهیچه های پریفورمیس piriformis می شود درنتیجه باعث کاهش فشارعصب سیاتیک وکاهش دردمیشود.
درمان با لیزر می تواند با ایجاد استقامت درناحیه خارجی دیسک های ستون مهره هاباحفظ حالت وعملکردآن باعث کاهش بیرون زدگی دیسک کمرشود. باروش شکاف برروی لبه وطراحی های خاص لیزر وباتحریک کردن بافت های آسیب دیده وازبین بردن التهاب ماهیچه ها وستون مهره ها باعث بازگشت طبیعی جریان خون به بدن وترمیم مرکزسلولها وبازسازی بافت ها ،ازبین بردن گرفتگی ماهیچه ها ، کاهش التهابات وکاهش دردمیشود. درمان بالیزرهیچ گونه سوختگی یا شکافی برروی پوست ایجادنمیکندوهیچ اثرات جانبی به همراه ندارد. این روش بسیارامن است وتاثیرات بهبودی آن بسیار افزاینده است این بدین معنی است که زمانی که بهبودی کامل پیداکردید به درمان های کمتری نیازداریدوبدن شما برای انجام تمرینات استقامتی کاملا آماده است تا بتواندباعث کاهش دردکمرشود.
طب سوزنی
دراین روش باآزادکردن انرژی درمسیرهای بدن میتواندباعث بهبودبیمارشوید بافروکردن سوزن هایی درپوست دراطراف ناحیه آسیب دیده که معمولا هیچ دردی به همراه ندارد میتوان باعث کاهش دردشد. طب سوزنی موردتایید سازمان اف دی ای آمریکا برای درمان دردکمر است وسازمان بین المللی سلامت، طب سوزنی رایک درمان موثربرای کاهش درد کمر وسیایتیک میداند.
ماساژ
درمان های مخصوص ماساژبرای کاهش دردکمربسیارموثراست باماساژدادن میتوان باعث افزایش جریان خون ، شل شدن ماهیچه ها وآزادکردن ایندورفین (ماده ای که باعث کاهش درد دربدن میشود)باعث کاهش درددربدن شد.
تمرینات ورزشی ونرمش
شما باید قبل ازانجام تمرینات ورزشی ،به توصیه های پزشک کاملا گوش کنید وهنگام بروزدردفورا انجام این تمرینات را متوقف کنید.
-
تفاوت دیسک کمر وسیاتیک
اگر برای شما بیرون زدگی یا پارگی دیسک وازبین رفتن دیسک تشخیص داده شده باشدتشخیص این بیماری بستگی تشخیص پزشک دارد که آیابه درستی تشخیص داده شده است. بیرون زدگی دیسک زمانی رخ میدهد که مرکز ژله ای دیسک ازداخل آن بیرون بزند و به سمت کانال ستون مهره ها برود وباعث فشار به عصب بشود. اگر شما دچاربرآمدگی دیسک شدید به این معنی است که هنوزناحیه ژله ای دیسک به صورت کامل ازدیسک بیرون نزده است.یکی از نشانه های رایج بیرون زدگی دیسک کمر، سیاتیک است دردهای شدیدی که ازباسن شروع میشودو به طرف ساق پا منتشرمیشود و منجر به درد پا میشوند.
شما همچنین ممکن است که درساق پای خوداحساس ضعف کنیدویااحساس سوزن سوزن شدن درساق پاوحتی عدم کنترل روده راداشته باشید که هنگام بروزچنین علائمی حتما باید به پزشک مراجعه کنید. سیاتیک ، در بیشتر موارد با درمان های خاص میتواند بهبود یابد. اگرچه بیرون زدگی دیسک شرایطی است که میتواند بر روی هر قسمت اززندگیتان تاثیربگذارد. بیرون زدگی دیسک اگر درمان نشود میتواند شدیدتر شود و باعث ناتوانی فرد شود. باکمک یک تشخیص درست ما میتوانیم یک پیشگیری موثر ودرمان مطمئن داشته باشیم. درمان های کایروپراکتیک (تمرینات درمانی) در هردو مورد بسیار موثر است. اگرچه درمواردی که بیرون زدگی دیسک بسیار شدید باشد باید با مشورت جراحان اعصاب این مورد درمان شود. اگر بیماران تفاوت بین سیاتیک ودیسک کمر رامتوجه شوند اغلب نگرانیها واسترس های آنها کاهش میابد. اگرشما یا هرکس دیگر دچار دردهای ناحیه کمر و ساق پا شدید در ابتدا باید به پزشک مراجعه کنید و علت درد کمر و پا را متوجه شوید با کمک یک تشخیص درست یک دوره درمانی آغاز میشود.
-
پیشگیری
رفتارهای ذهنی مثبت ، فعالیت های منظم و بازگشت به کار از عوامل مهم احیای بیمار می باشد. انجام دادن کار و شغل در روزهای اول پیشنهاد نمی شود و برای مدت محدودی با محدود شدن فعالیت ها و یا انجام کارهای سبک می توانید دوران احیا را به خوبی پشت سر بگذارید.
پیشگیری از سیاتیک کمر و پا یکی از مواردی است که از بازگشت مجدد بیماری جلوگیری می کند بلند کردن وزن های مناسب، جلوگیری از نشستن های طولانی مدت، رعایت شکل صحیح بدن هنگام نشستن،ایستادن، تمرینات منظم خوابیدن با کشش صحیح بدن وتقویت عضلات، انجام کارهایی که مناسب باوضعیت بیمار است، تغذیه مناسب و وزن مناسب و جلوگیری از اضافه وزن،کنترل استرس ها وفشارعصبی و انجام تکنیک هایی برای آرامش ، جلوگیری از مصرف دخانیات در پیشگیری از درد سیاتیک بسیار موثر می باشد.
-
نتیجه گیری
سعی ما در این مقاله بر آن بود که با محل، علائم و نشانه های درد رگ (عصب) سیاتیک حاد،مزمن، خفیف و علت آن آشنا شوید. و در صورتی که احساس درد در زانوی خود میکنید و گمان دارید که این درد ناشی از سیاتیک پای شما است با محل رگ (عصب) سیاتیک و تفاوت آن با دیسک کمر آشنا شوید و علت درد خود را بدانید . و اینکه چه زمانی به پزشک برای درمان درد خود حتی در دوران باردای و حاملگی مراجعه کنید. به انواع درمان به صورت کامل باجراحی و بدون عمل شامل دارو و قرص، تزریق، فیزیوتراپی، لیزر، طب سوزنی، ماساژ، تمرینات ورزشی و نرمش، دستی و گیاهی پرداختیم که انتخاب بهترین و کاملترین روش درمان درد سیاتیک کمر و پا شما با پزشک است. البته همانطور که شما میدانید پیشگیری ، بهتر از درمان می باشد.
-
- دکتر محی الدین فصیحی هرندی
- دکتر محمدرضا امیدظهور
- سلامانه / میگنا
عصب سیاتیک پا یکی از بزرگترین و طولانی ترین عصب ها دربدن وضخامت آن به اندازه یکی ازانگشتان شما است و در ناحیه پایین ستون مهره ها قراردارد.
درد سیاتیک به درد و ضعفی گفته می شود که درعصب سیاتیک بدن ایجاد میشود و معمولا این علائم دریک طرف بدن بروز می کند. در هر کدام از ساق پاها یک عصب سیاتیک وجود دارد این عصب یکی از بلندترین عصب ها در بدن است هرعصبی از چندین ریشه عصبی که در نخاع قرار دارد خارج می شود و سپس از روزنه های ساکرام عبورمی کند و به یکدیگر متصل می شوند و دردعصب سیاتیک بوجود می آید.عصب سیاتیک از بین لایه های عمیق ماهیچه های باسن عبور می کند و به سمت ماهیچه ها ی عمیق پشت ران گسترش میبابد و سپس به سمت پایین یعنی در ناحیه خارجی لبه ساق پا قرار می گیرد. در افراد سالخورده سیاتیک معمولا ناشی از فرسوده شدن ستون مهره ها مانند استنوزیس ستون مهره ها (تنگی کانال نخاعی ) است. این ناحیه قسمتی است که عصب سیاتیک از آن عبور کرده است و این عارضه باعث آسیب رساندن و فشرده شدن عصب سیاتیک می شود. عصب سیاتیک یکی از بزرگترین و طولانی ترین عصب ها در بدن است که از ناحیه تحتانی ستون مهره ها شروع می شود و به سمت استخوان پلویس و باسن امتداد دارد. درد در پشت ساق پا به دو قسمت تقسیم می شود، دردعصب زمانیکه آسیب دیدگی یا فشار بروی عصب سیاتیک ایجاد شود رخ میدهد.
-
شایع‌ترین نشانه سیاتیک درد ناحیه تحتانی کمر است که از باسن و یک پا به سمت پایین ادامه می‌یابد. این درد به طور معمول در یک پا احساس میشود و هنگام نشستن، سرفه کردن و عطسه، شدت می‌گیرد. برخی مواقع ممکن است پا دچار بی‌حسی، ضعف و گزگز شود.
-
علائم سیاتیک به طور ناگهانی ظاهرشده و میتواند برای چندین روز یا هفته ادامه یابد. بالغ بر ۹۰ درصد افراد مبتلا به درد سیاتیک بدون نیاز به عمل جراحی بهبود می‌یابند و بالغ بر ۸۵ درصد مردم آمریکا در طول زندگی خود نوعی کمردرد را تجربه می‌کنند ولی عصب سیاتیک همیشه مسبب ایجاد این درد نیست.
از علائم رایج سیاتیک دردناحیه تحتانی کمر وساق پا است که معمولا این درددرساق پا بیشتراز دردکمر است. دربعضی از مواردنشانه ها وعلائم باهمدیگر رخ میدهد:
1- دردناحیه تحتانی کمررادرصورتیکه کسی تجربه کرده باشدبه شدت دردساق پا نمیباشد.
2- دردها دریک ناحیه ازساق پا وباسن رخ میدهد وبه ندرت درهردوناحیه راست وچپ اتفاق می افتد.
3- دردسیاتیک ازناحیه تحتانی کمر وباسن بوجودمی آید وبه سمت پایین وپشت ران وسپس درناحیه پایین ساق پا وکف پامنتقل میشود.
4- زمانیکه بیمارخوابیده یا راه میروددردسیاتیک بهترمیشودوهنگام ایستادن و نشستن این درد شدیدتر می شود
5- دردسیاتیک کمر و پا دربیشتر مواقع شدید است
6- دردهایی که باوجود سیاتیک حس میشود معمولا سوزن سوزن شدن ، کرختی ،ضعف واحساس گزگزکردن درساق پا است.
7- احساس ضعف وبی حسی زمانیکه ساق پا وپایتان را حرکت می دهید
8- بروزدردهای شدید دریک ساق پا که ایستادن وراه رفتن فرد را بامشکل مواجه میکند.
براساس ناحیه ای که عصب سیاتیک برروی اندام ها تاثیرمیگذارد درد ها ممکن است درکف پا ونواحی دیگر پا هم اتفاق بیفتد.
در بسیاری از موارد، کمردرد به دلیل کشیده شدن یا فشار بیش از اندازه به عضلات ناحیه تحتانی ایجاد میشود. آنچه اغلب اوقات درد سیاتیک را از سایر دردهای ناحیه پشت مشخص میکند، چگونگی پخش شدن درد در پشت ران و به سمت پایین تا کف پا است و ممکن است به صورت گرفتگی شدید پا باشد.
بیشتر افرادی که دچار این درد میشوند بین ۳۰ تا ۵۰ سال سن دارند. در زنان باردار نیز احتمال ایجاد این مشکل بیشتر است زیرا در این دوره جنین در حال رشد میتواند روی عصب سیاتیک فشار وارد کند.
رگ (عصب) سیاتیک چیست؟
عصب سیاتیک پا یکی از بزرگترین و طولانی ترین عصب ها دربدن وضخامت آن به اندازه یکی ازانگشتان شما است و در ناحیه پایین ستون مهره ها قراردارد. این رگ ازناحیه تحتانی مفصل کمرشروع میشود و به طرف لگن و باسن کشیده شده است وسپس درناحیه ساق پا یعنی ناحیه ای که به دوقسمت در زانو تقسیم شده است قراردارد. هرساق پا دارای یک رگ سیاتیک است.
انواع درد سیاتیک کمر و پا
درد رگ سیاتیک می تواند به صورت دردهای ملایم یا شدید در نواحی مفصل کمر، باسن، پا و ساق پا ظاهر شود. شما همچنین ممکن است با احساس ضعف وبی حسی در این نواحی مواجه شوید. بوسیله آسیب دیدگی های عصب و فشار روی عصب مانند فشار روی مهره ها (استخوان های ناحیه کمروگردن) ایجاد می شود. بر اساس گفته های انجمن جراحان ارتوپد آمریکا درد عصب سیاتیک معمولا در افراد بین سن 30 و 50 سال رخ می دهد.
دردهای وخیم سیاتیکی کمر و پا این دردها به صورت ناگهانی اتفاق می افتد ومعمولا بعد از چند روز و چند هفته بهبود می یابند .شدت درد پا بستگی به میزان آسیب به بافت ها دارد. منبع اصلی درد کمر و پا ممکن است مفصل ستون مهره ها ،دیسک ،عصب ها ،یا ماهیچه ها ولیگامنت ها باشد.
دردهای مزمن سیاتیکی کمر و پااین دردها بیشتر از 3 ماه در بدن می ماند و علت آن هم مشخص نیست .این دردها همیشه همراه بیمار است و با انجام فعالیت های خاص شدیدتر می شوند. عواملی چون آسیب دیدگی عصب ها ،جراحت در بافت ها ،آرتروز و یا تاثیر روانی درد بر روی بیمار از پیامدهای این بیماری است .هر فرد با پیدایش این علامت ها در خود،باید به پزشک متخصص مراجعه کند.
-
علت
یکی از رایجترین دلائل سیاتیک اختلالات دیسکی مانند بیرون زدگی یا لغزندگی دیسک است این عارضه زمانی ایجاد می شود که مواد نرم و ژله قرار گرفتن بدن در موقعیت‌های بد، یعنی نشستن غلط و نیز نشستن‌های طولانی میتواند از مهم‌ترین دلایل بروز سیاتیک باشد
ای داخل دیسک براثر پارگی دیسک بیرون میزند و به عصب سیاتیک فشار وارد می کند. گرفتگی ماهیچه ها هم می توانند با فشار بر روی عصب سیاتیک که از بین ماهیچه ها عبورکرده اند باعث بروز درد سیاتیک شوند یکی دیگر از این شرایط ابتلا به سندروم پریفورمیتس است که ماهیچه پریفورمیتس باعث تحریک عصب سیاتیک می شود و درد رگ سیاتیک ایجاد می شود. دلائل نادر دیگری که باعث بروز درد عصب سیاتیک می شود در زیر ذکرشده است:
۱- عفونت
۲- تومور
مواردی که می تواند خطر بروز سیاتیک را افزایش دهد شامل موارد زیراست:
۱- بارداری
۲- افزایش وزن
۳- سیگارکشیدن
به صورت کلی هرگونه فشار یا آسیب دیدگی که باعث تحریک و فشرده شدن عصب سیاتیک شود میتواند منجر به درد سیاتیک شود، اما در اکثرموارد دلیل خاصی برای بروز درد سیاتیک مشخص نشده است. این عارضه عصبی آزار دهنده معمولاً موجب درد گزنده ای در کپلها می شود که تا ران و ساق پا و غالباً پایین پا کشیده می شود . عارضه سیاتیک غالباً با ضعف و کرختی همراه است .
فتق دیسک ، التهاب مفصل ، مهره ها و التهاب عصب سیاتیک همه ممکن است علت این مسئله باشند .شما ممکن است دردهای شدیدی که ازناحیه کمرشروع می شود وبه سمت ساق پا متمایل می شود را تجربه کرده باشید. دردسیاتیک براثراختلالات درعصب سیاتیک ایجاد می شود وباعث ایجاد درد درپشت ساق پا وناحیه تحتانی کمرمیشود درداین عصب ممکن است براثر پارگی دیسک یا آسیب دیدگی استخوان پلویس ایجاد شود شما می توانید. با انجام تمرینات ورزشی درخانه به کاهش درد ناشی ازعصب سیاتیک کمک کنید. سیاتیک با تحریک وفشرده شدن عصب سیاتیک به وجودمی آید.
-
سندروم پریفورمیسگرفتگی و تنگی ماهیچه ها ی پریفورمیس باعث فشرده شدن عصب ها میشود.
شوکآسیب های ورزشی و یا افتادن میتواند باعث شکستگی ستون مهره ها وکشیدگی ماهیچه ها وآسیب دیدگی عصب ها بشود .
فتق دیسک کمر مرکز دیسک ستون مهره ها که مانند ژله می باشد می تواند در طول یک هفته دچار برآمدگی شود و دیسک ها را پاره کند و باعث فشار برعصب ها شود.
استنوسیز باریک شدن کانال های ستون مهره ها با عث فشرده شدن تارهای ستون مهرها وعصب ها می شود.
آرتروز زمانیکه دیسک ها با افزایش سن لغزندگی خود را از دست می دهند.یک پارگی کوچک بردیواره دیسک می تواند بسیار دردناک باشد و باعث تحریک استخوان ها می شود سطح مفاصل بزرگ تر می شود و باعث ضحیم تر شدن لیگامنت ها می شود.
اسپاندیلالیستزیز فشار وضعف باعث شکستگی در مفصل می شود و این شکستگی یکی از دلایل حرکت مهره ها وفشار به عصب است. مشکلات مفصل درنواحی لگن و غضروف میتواند یکی از علت های درد ساق پا باشد. درد پا و کمر کاملا عادی میباشند اما درد سیاتیک پا محسوب نمی شود.
-
تشخیص
یک معاینه دقیق می تواند انواع ودلایل مشکلات ستون مهره ها و روش های درمان آن ها را تشخیص دهد. یک ارزیابی مشخص نیاز به معاینه فیزیکی بیمار ودریافت اطلاعاتی راجع به شرح پزشکی بیمار دارد.و در بعضی مواقع عکس برداری توسط اشعه X ، ام آر آی ، و سی تی اسکن برای کنترل قدرت ماهیچه ها و واکنش های آن ها انجام می شود.
زمان مراجعه به پزشک متخصص
سیاتیک های خفیف معمولا باگذشت زمان بهبودمیابند.درصورتی که علائم سیاتیک بهبودنیافت وبعدازگذشت هفته ها دربدنتان باقی ماند به پزشک مراجعه کنید سیاتیک هایی که شدیداست به ندرت به جراحی نیازدارد.درصورت بروزنشانه های زیربه مراقبت های فوری نیازاست.
1- دردهای ناگهانی وشدید درمفصل کمر وساق پا وبی حسی وضعف درساق پاها
2- دردی که درهنگام یک آسیب جدی مانندتصادف اتفاق می افتد
3- عدم کنترل روده ومثانه
4- علائمی که به جای بهبودی شدیدترمیشوند واین به دلیل آسیب های جدی به عصب است مخصوصا آسیب هایی که باعث ضعف وبی حسی درعصب میشود.
5- علائمی که درهردوساق پا رخ میدهد که به آن سیاتیک دوطرفه گفته میشود که باعث عملکرد بد درروده ومثانه میشود ونشان دهنده بروزسندروم سوداایکواینا Cauda equine (سندروم دم اسب) است.
سندروم سوداایکواینا(سندروم دم اسب) براثرفشارهایی که برعصب بوجود می آید ایجادمیشود ودرحدود 2 درصد براثر بیماری بیرون زدگی دیسک است.
-
درمان
سیاتیک کمر و پا می تواند به صورت قطعی درمان شود هدف درمان درد سیاتیک پا،بازگرداندن بیمار برای انجام فعالیت های به صورت طبیعی وجلوگیری از آسیب مجدد می باشد. بهترین و کاملترین روشهای درمان در این بخش گفته میشود.
درمان های اولیه (خانگی)
استراحت یکی از مواردی است که برای کاهش درد سیاتیک استفاده می شود البته دوره استراحت نباید طولانی باشد تحقیقات نشان میدهد که استراحت مطلق باعث ریکاوری و احیای سریع بیمار نمی شود و در حقیقت ممکن است روند بهبودی را هم به تاخیر بیاندازد پس افراد مبتلا به سیاتیک باید از انجام فعالیت های شدید و سنگین خودداری کنند و فقط فعالیت های ملایم انجام دهند انجام فعالیت های ملایم به روند بهبودی بیمار کمک می کند و التهابات را کاهش میدهد. درد سیاتیک اغلب باعث ایجاد محدودیت درانجام فعالیت های روزمره میشود . درد سیاتیک معمولا علاوه بر استراحت به وسیله گرما،سرما، ماساژ،مسکن های درد، انجام حرکات کششی سبک درمان می شود. استفاده از بسته ای یخ به مدت 20 دقیقه، چندین مرتبه در یک روز در طول 45 تا 72 ساعت برای کاهش التهابات و درمان سیاتیک پا بسیار موثر است . همچنین گرفتن یک دوش آب گرم واستفاده از یک پد گرم و نشستن در ارتفاع کم باعث آرامش بدن می شود. ماندن مدت کمی در رختخواب برای کاهش درد سیاتیک بسیار مناسب است اما اگر این زمان بیشتر از چندروز طول بکشد به جای اینکه برای شما مفید باشد بسیار مضر خواهد بود.اگراین مراقبت ها تاچند روز باعث کاهش درد شما نشد باید به پزشک مراجعه کنید.
درمان با جراحی
عمل جراحیبرای درمان درد سیاتیک کمر و پا ، جراحی به ندرت انجام می شود مگر در مواردی که ماهیچه های شما ضعیف شده باشد ،فتق دیسک کمر سیاتیک به درد در ناحیه کمر اطلاق میشود که به دلیل بروز مشکلاتی در ناحیه عصب سیاتیک به وجود می‌آید. عصب سیاتیک از ناحیه تحتانی کمر شروع شده، از پشت ران هر پا به سمت پایین ادامه می‌یابد.هنگامی که چیزی باعث صدمه به عصب سیاتیک شود، یا آن را تحت‌فشار قرار دهد، باعث ایجاد درد در ناحیه تحتانی کمر شده و به باسن و پاها گسترش می‌یابد.
داشته باشید یا مبتلا به سندروم کودا اسبی باشید و یا دردهایی که با مسکن های بدون استروئید رفع نشده و شما را آزار می دهند . جراحی فتق دیسک کمر که به اصطلاح دیسکتومی گفته می شود با حذف قست هایی ازدیسک ،عصب ستون مهره ها فشرده می شوند. افراد مبتلا به استنوسیز ممکن است از این پراکندگی عصب ها سود ببرند.
-
درمان بدون عمل جراحی
دارو و قرص
داروهای بدون استروئید مانند استامینوفن ،ایبوپروفن ، ناپروکسین برای درمان درد سیاتیک کمر و پا تجویز میشود.شل کننده عضلات هم برای گرفتگی عضلات بسیار موثر است. اگر درد بیمار شدید تر بود مسکن هایی تجویز می شود که با مسکن ها وشل کننده عضلات که در بالا ذکر شده مصرف شود.
تزریق
استروئید می تواند التهاب وتورم عصب ها راکاهش دهد. این ماده می تواند یا درطول یک دوره 5 روزه خورده شود و یا در محل درد تزریق شود. استروئید درطول 24 ساعت باعث کاهش درد سیاتیک کمر و پا می شود.
فیزیوتراپی
برای درمان درد سیاتیک کمر و پا یک برنامه منظم حرکتی از همان آغاز درد تنظیم می شود.فیزیوتراپی به شما کمک می کند تا بتوانید به زودی به طور کامل فعالیت ها خود را انجام دهید و آسیب مجدد مفصل شما جلوگیری می کند. پزشک فیزیوتراپی به شما نحوه صحیح بلندکردن شی،راه رفتن ، و تمریناتی برای استقامت و کشش عضلات پشت ،ساق پا و شکم به شما نشان می دهد.اقداماتی چون ماساژ و گرما وحرارت و انجام حرکات کششی برای یک دوره کوتاه می تواند اثر بخش باشد. همچنین یوگا،کایروپراکتیک و طب سوزنی هم برای درمان درد سیاتیک کمر و پا مفید است.
لیزر
لیزریکی ازدرمان هایی است که باعث کاهش التهابات بافت های اطراف عصب سیاتیک وکاهش التهابات درماهیچه های پریفورمیس piriformis می شود درنتیجه باعث کاهش فشارعصب سیاتیک وکاهش دردمیشود.
درمان با لیزر می تواند با ایجاد استقامت درناحیه خارجی دیسک های ستون مهره هاباحفظ حالت وعملکردآن باعث کاهش بیرون زدگی دیسک کمرشود. باروش شکاف برروی لبه وطراحی های خاص لیزر وباتحریک کردن بافت های آسیب دیده وازبین بردن التهاب ماهیچه ها وستون مهره ها باعث بازگشت طبیعی جریان خون به بدن وترمیم مرکزسلولها وبازسازی بافت ها ،ازبین بردن گرفتگی ماهیچه ها ، کاهش التهابات وکاهش دردمیشود. درمان بالیزرهیچ گونه سوختگی یا شکافی برروی پوست ایجادنمیکندوهیچ اثرات جانبی به همراه ندارد. این روش بسیارامن است وتاثیرات بهبودی آن بسیار افزاینده است این بدین معنی است که زمانی که بهبودی کامل پیداکردید به درمان های کمتری نیازداریدوبدن شما برای انجام تمرینات استقامتی کاملا آماده است تا بتواندباعث کاهش دردکمرشود.
طب سوزنی
دراین روش باآزادکردن انرژی درمسیرهای بدن میتواندباعث بهبودبیمارشوید بافروکردن سوزن هایی درپوست دراطراف ناحیه آسیب دیده که معمولا هیچ دردی به همراه ندارد میتوان باعث کاهش دردشد. طب سوزنی موردتایید سازمان اف دی ای آمریکا برای درمان دردکمر است وسازمان بین المللی سلامت، طب سوزنی رایک درمان موثربرای کاهش درد کمر وسیایتیک میداند.
ماساژ
درمان های مخصوص ماساژبرای کاهش دردکمربسیارموثراست باماساژدادن میتوان باعث افزایش جریان خون ، شل شدن ماهیچه ها وآزادکردن ایندورفین (ماده ای که باعث کاهش درد دربدن میشود)باعث کاهش درددربدن شد.
تمرینات ورزشی ونرمش
شما باید قبل ازانجام تمرینات ورزشی ،به توصیه های پزشک کاملا گوش کنید وهنگام بروزدردفورا انجام این تمرینات را متوقف کنید.
-
تفاوت دیسک کمر وسیاتیک
اگر برای شما بیرون زدگی یا پارگی دیسک وازبین رفتن دیسک تشخیص داده شده باشدتشخیص این بیماری بستگی تشخیص پزشک دارد که آیابه درستی تشخیص داده شده است. بیرون زدگی دیسک زمانی رخ میدهد که مرکز ژله ای دیسک ازداخل آن بیرون بزند و به سمت کانال ستون مهره ها برود وباعث فشار به عصب بشود. اگر شما دچاربرآمدگی دیسک شدید به این معنی است که هنوزناحیه ژله ای دیسک به صورت کامل ازدیسک بیرون نزده است.یکی از نشانه های رایج بیرون زدگی دیسک کمر، سیاتیک است دردهای شدیدی که ازباسن شروع میشودو به طرف ساق پا منتشرمیشود و منجر به درد پا میشوند.
شما همچنین ممکن است که درساق پای خوداحساس ضعف کنیدویااحساس سوزن سوزن شدن درساق پاوحتی عدم کنترل روده راداشته باشید که هنگام بروزچنین علائمی حتما باید به پزشک مراجعه کنید. سیاتیک ، در بیشتر موارد با درمان های خاص میتواند بهبود یابد. اگرچه بیرون زدگی دیسک شرایطی است که میتواند بر روی هر قسمت اززندگیتان تاثیربگذارد. بیرون زدگی دیسک اگر درمان نشود میتواند شدیدتر شود و باعث ناتوانی فرد شود. باکمک یک تشخیص درست ما میتوانیم یک پیشگیری موثر ودرمان مطمئن داشته باشیم. درمان های کایروپراکتیک (تمرینات درمانی) در هردو مورد بسیار موثر است. اگرچه درمواردی که بیرون زدگی دیسک بسیار شدید باشد باید با مشورت جراحان اعصاب این مورد درمان شود. اگر بیماران تفاوت بین سیاتیک ودیسک کمر رامتوجه شوند اغلب نگرانیها واسترس های آنها کاهش میابد. اگرشما یا هرکس دیگر دچار دردهای ناحیه کمر و ساق پا شدید در ابتدا باید به پزشک مراجعه کنید و علت درد کمر و پا را متوجه شوید با کمک یک تشخیص درست یک دوره درمانی آغاز میشود.
-
پیشگیری
رفتارهای ذهنی مثبت ، فعالیت های منظم و بازگشت به کار از عوامل مهم احیای بیمار می باشد. انجام دادن کار و شغل در روزهای اول پیشنهاد نمی شود و برای مدت محدودی با محدود شدن فعالیت ها و یا انجام کارهای سبک می توانید دوران احیا را به خوبی پشت سر بگذارید.
پیشگیری از سیاتیک کمر و پا یکی از مواردی است که از بازگشت مجدد بیماری جلوگیری می کند بلند کردن وزن های مناسب، جلوگیری از نشستن های طولانی مدت، رعایت شکل صحیح بدن هنگام نشستن،ایستادن، تمرینات منظم خوابیدن با کشش صحیح بدن وتقویت عضلات، انجام کارهایی که مناسب باوضعیت بیمار است، تغذیه مناسب و وزن مناسب و جلوگیری از اضافه وزن،کنترل استرس ها وفشارعصبی و انجام تکنیک هایی برای آرامش ، جلوگیری از مصرف دخانیات در پیشگیری از درد سیاتیک بسیار موثر می باشد.
-
نتیجه گیری
سعی ما در این مقاله بر آن بود که با محل، علائم و نشانه های درد رگ (عصب) سیاتیک حاد،مزمن، خفیف و علت آن آشنا شوید. و در صورتی که احساس درد در زانوی خود میکنید و گمان دارید که این درد ناشی از سیاتیک پای شما است با محل رگ (عصب) سیاتیک و تفاوت آن با دیسک کمر آشنا شوید و علت درد خود را بدانید . و اینکه چه زمانی به پزشک برای درمان درد خود حتی در دوران باردای و حاملگی مراجعه کنید. به انواع درمان به صورت کامل باجراحی و بدون عمل شامل دارو و قرص، تزریق، فیزیوتراپی، لیزر، طب سوزنی، ماساژ، تمرینات ورزشی و نرمش، دستی و گیاهی پرداختیم که انتخاب بهترین و کاملترین روش درمان درد سیاتیک کمر و پا شما با پزشک است. البته همانطور که شما میدانید پیشگیری ، بهتر از درمان می باشد.
-
- دکتر محی الدین فصیحی هرندی
- دکتر محمدرضا امیدظهور
- سلامانه / میگنا
