ممنون از پاسختون
اگه امکان داره بفرمایید که با کدام حلال یا حلالها وچجوری میشه مواد موثره رو استخراج کرد؟
خواهش
سوالتون کلی هست....
برای هر گیاهی معمولا از حلال های مختلفی استفاده میشه... مثلا هگزان... پنتان و ....
انواع روش های استخراج وعصاره گیری از گیاهان
فرآورده های گیاهی به اشکال مختلف از گیاه تازه و یا خشک تهیه می شوند که شامل آب گیاه، اسانس، عصاره و روغن می باشند. این فرآورده ها در تهیه انواع داروها و محصولات آرایشی و بهداشتی بکار می روند
- آب گیاه: با استفاده از فرایند فشار آب موجود در گیاه تازه جمع آوری می شود.
- اسانس: ترکیبات ترپنی موجود در گیاه با روش تقطیر با بخار آب، استخراج و جمع آوری می شوند.
- عصاره: با کمک از انواع حلالهای غیر قطبی( روغن، دی کلرو متان و..)، حلال قطبی(آب) وحلال قطبی بینابین(آب و الکل) و با استفاده ار روشهای مختلف استخراج، مواد موثره موجود در گیاه دارویی، جمع آوری می شود.
- عصاره خشک: پس از تهیه عصاره مایع، طی فرایند تبخیر وبازیافت حلال، عصاره خشک وپودری تهیه می گردد.
- روغن: روغن موجود در دانه های گیاهان دارویی، با فرایند تحت فشار، در دمای پایین استخراج و جمع آوری می شود.
یک واحد صنعتی چند منظوره می تواند برای تولید ترکیبی از این فرآورده های گیاهی راه اندازی گردد.
فرایند تولید عصاره های گیاهی
در صورتی که مواد موجود در سلول های گیاهی با حلال ها از جمله آب ویا حلال های آلی از گیاهان استخراج شوند، به این محصول عصاره گفته می شود. در صورتی که عصاره با اتانول ویا متانول استخراج شود با توجه به پلاریته های آنها، عصاره بدست آمده حاوی کلیه مواد موجود در گیاه بوده و به آن عصاره تام می گویند. در صورتیکه حلال از عصاره جدا نشود، عصاره مایع خواهد بود و در صورت تبخیر حلال عصاره خشک حاصل می گردد.
فرایند تولید عصاره های گیاهی شامل مراحل زیر است و نمودار جریان فرایند عصاره گیری ، طبق شکل 2 ، ارائه شده است.
مراحل عصاره گیری:
- بهینه کردن اندازه گیاه وآماده سازی گیاه
- استخراج
- فیلتراسیون
- تغلیظ و بازیافت حلال
- خشک نمودن عصاره
روش استخراج ماده موثره گیاهان دارویی وتهیه عصاره، بسته به نوع گیاه و نوع ماده موثره متفاوت می باشد که در ذیل انواع روشهای مختلف عصاره گیری به اختصار آمده است:
انواع روش های استخراج و عصاره گیری
(1) Maceration.......................................................... خیساندن
در این روش گیاه به همراه حلال داخل مخزنی به مدت حداقل 3 روز قرار داده می شود. در طول این مدت بطور منظم میکس صورت می گیرد. سپس مخلوط گیاه و عصاره صاف می شود وعصاره بدست آمده برای استفاده، مجددا فیلتر می شود.
(2) Infusion.......................................................... دم کردن
گیاه توسط آب سرد و یا آب جوش برای مدت کوتاهی خیس می شود. با این روش محلول رقیقی از اجزای محلول در آب گیاه بدست می آید.
(3) Digestion ..........................................................
خیساندن نوعی از ماسراسیون است که در آن، در طول فرایند استخراج، حرارت ملایمی استفاده می شود. این روش زمانی استفاده می شود که
دمای نسبتا بالا مشکلی ایجاد نکند وتاثیری در کیفیت مواد موثره نداشته باشد. در این روش میزان حلال بیشتری هدر می رود.
(4) Decoction ..........................................................جوشاندن
جوشاندن در این فرایند گیاه در حجم مخصوصی از آب برای مدت زمان معینی جوشانده می شود. سپس سرد و صاف می شود. این روش برای استخراج مواد موثره محلول در آب و پایدار حرارتی مناسب می باشد. نسبت گیاه به آب ثابت است 1:4 یا 1:16 . عمل استخراج وجوشاندن آب، تا زمانی که حجم حلال به یک چهارم اولیه برسد ادامه می یابد. سپس عصاره غلیظ فیلتر می شود.
(5) Percolation..........................................................پرکولاسیون
پرکولاسیون روشی است که اغلب برای استخراج مواد موثره جهت تهیه تنتور و یا عصاره مایع بکار می رود. پرکولاتورها ( ظرف مخروطی شکل که از دو انتها باز است) عموما استفاده می شوند. گیاه با میزان موثری از حلال خیس شده و برای مدت زمان 4 ساعت در ظروف دربسته می ماند. سپس گیاه را داخل بسته هایی قرار داده و وارد پرکولاتور می کنند وخروجی ها را می بندند. حلا ل اضافی نیز جهت تشکیل یک لایه روی گیاه، اضافه می گردد. پس از گذشت 24 ساعت وخیس شدن گیاه، خروجی پرکولاتور باز می شود تا عصاره آرام خارج گردد. در صورت نیاز حلال مازاد اضافه می گردد (در حدود سه چهارم حجم محصول نهایی مورد نیاز). در انتها تفاله ها پرس می شوند و محلول بدست آمده نیز به پرکولاتور اضافه می گردد. عصاره نیز طی مرحله فیلتراسیون صاف می گردد.
(6) Hot Continuous Extraction - Soxhlet.....................................سوکسله
سوکسله در این روش گیاه خیلی ریز، درون کیسه دارای خلل وفرج ریخته شده و داخل دستگاه سوکسله قرار داده میشود. حلال نیز داخل بالن ریخته وحرارت داده می شود.
مزایای این روش:
استخراج میزان زیادی از ماده موثره و مصرف کم حلال. از لحاظ میزان مصرف انرژی و مدت زمان عصاره گیری نیز خیلی مقرون به صرفه می باشد.
(7) Aqueous Alcoholic Extraction by Fermentation .....................................تخمیر
گیاه را برای مدت زمان معینی خیس می کنند. در اثر تخمیر الکل ایجاد می شود که استخراج مواد موثره از گیاه را آسان می کند. (الکل تولید شده نقش نگهدارنده نیز دارد). این روش در ظروف سفالی صورت می گیرد. در اشل صنعتی ظروف چینی، چوبی ویا فلزی بکار می رود. این روش، بصورت استاندارد نمی باشد ولی استاندارد نمودن عصاره حاصل مشکل نمی باشد.
(8) Counter-current Extraction - CCE...............................استخراج با جریان متناوب
در این روش مواد گیاهی داخل ستونهای استوانه ای قرار داده می شود و حلال نیز به ستون اضافه می گردد. با پیشرفت فرایند استخراج عصاره غلیظ تولید می شود. در صورت بهینه سازی مقدارحلال، مقدارگیاه و سرعت جریان حلال، استخراج کامل مواد موثره صورت می گیرد.
مزایای این روش:
در مقایسه با روشهای ماسراسیون، جوشاندن و پرکولاسیون میزان حلال کمتری لازم است. این روش اکثرا در دمای اتاق صورت می گیرد ولی محدودیت دمایی هم وجود ندارد و در صورت نیاز می توان در دماهای بالاتر نیز عصاره گیری را انجام داد. این روش کارایی بالایی دارد و از متد سوکسله نیز بسیار موثرتر است.
(9) Ultrasound Extraction - Sonication........................استخراج با کمک امواج فراصوت
در این روش از امواج فراصوت با فرکانس 20 تا 2000 کیلو هرتز استفاده می شود. این امواج نفوذ پذیری دیواره سلولها را افزایش می دهد و ایجاد شکاف می کند. این روش در مواردی مثل استخراج از ریشه گیاه بسیار موثر است. یکی از معایب این روش اثرات زیان آور امواج صوتی روی ماده موثره گیاهان و تشکیل رادیکال آزاد ودر نتیجه تغییرات نا مطلوب در محصول نهایی می باشد.
(10) Supercritical Fluid Extraction - SFE........................استخراج با مایع فوق بحرانی
روشی است با هدف کاهش مصرف حلال آلی و افزایش توان تولید. شاخصهای قابل کنترل: دما، فشار، حجم نمونه، کمک حلال، شدت جریان و فشار. در این روش از مخازن استوانه ای استفاده می شود. یکی از مراحل مهم این روش جمع آوری عصاره حاصل می باشد که احتمال از بیم رفتن مقداری از نمونه وجود دارد. در این روش CO2 بعنوان سیال استخراج کننده بکار می رود. از مزایای این سیال می توان به خواص فیزیکی مناسب، ارزان، سالم وفراوان بودن آن اشاره نمود. ولی تا زمانی که این حلال به عنوان حلال اصلی استفاده می شود از نظر قطبیت دچار مشکل می شویم. به خصوص زمانی که ماده موثره قطبی جهت استخراج مد نظر باشد ویا زمانی که نمونه ماتریکس پیچیده ای داشته باشد. برای برطرف کردن این مشکل حلالهای آلی به عنوان کمک حلال، اضافه می گردد. اخیرا به جای دی اکسید کربن، گاز آرگون نیز استفاده می شود که ارزان و بی اثر است. با افزایش دما و فشار سرعت فرایند افزایش می یابد. برای گاز ارگون دمای 150 درجه و فشار 500 اتمسفر بهینه شده است.
مزایای این روش:
استخراج مواد موثره در دمای پایین، که از خسارت ناشی از گرما وحلال جلوگیری می کند. هیچ نوع حلالی در عصاره تولیدی باقی نمی ماند. این روش دوستدار محیط زیست می باشد و بطور گسترده جهت استخراج انواع مواد موثره استفاده می شود. از مهمترین معایب این روش، هزینه بالای راه اندازی و تجهیزات می باشد.
(11) Phytonics Process..............................................................روش فیتونیک
روشی مبتنی بر استفاده از یک حلال جدید به نام هیدروفلوئور کربن و یک تکنولوژی جدید برای استخراج بهینه مواد موثره از گیاهان می باشد که فواید زیست محیطی وسلامتی زیادی دارد. موادی که با این روش استخراج می شوند عبارتند از اجزای معطر روغن های فرار و بیولوژیکی یا عصاره های فیتو فارماکولوژی که بدون نیاز به هیچ گونه تغییری قابل مصرف هستند.
حلال هیدروفلوئور کربن در این روش استفاده می شود که جایگزین کلرو فلوئورو کربن است. نقطه جوش این حلال 25- درجه است. اشتعال پذیر وسمی نیست. این حلال با روغن های معدنی وتری گلیسریدها مخلوط نمی شود.(حلال ضعیفی می باشد) فرایند می تواند بصورت سلکتیو عمل نماید. حلالهای دیگری نیز می توان افزود تا گستره وسیعی از مواد موثره را استخراج نمود. میزان حلال باقیمانده در عصاره خیلی کم است. این حلال به خاطر خنثی بودن تاثیری درساختار مواد موثره ندارد. حلال می تواند طی فرایند چرخشی، کاملا بازیافت گردد. نیروی الکتریسیته در این روش استفاده می شود و البته میزان مصرف آن نیز کم می باشد.
مزایای این روش:
این روش سرد است وبنابراین مشکلات ناشی از دمای بالا وجود ندارد. فرایند در PH خنثی صورت می گیرد و در غیاب اکسیژن، بنابراین محصولات در معرض اکسیداسیون و هیدرولیز اسیدی قرار ندارند. روش خیلی سلکتیو عمل می کند. اثرات مخربی کمی برای محیط زیست دارد. مصرف انرژی الکتریکی کمی دارد. حین فرایند عصاره گیری، مواد مضر تولید نمی شود. حلال سمی، اشتعال پذیر و مخرب نیست. طی این روش، حلال کاملا قابل بازیافت می باشد.
اسانس هام فنا شد ولی به نتیجه نرسیدم. با gc mas اجزاش رو مشخص کرده ولی میگه غلظت نمیتونه بده.
