سبزی های پیوندی

زهرا فرشید

عضو جدید
کاربر ممتاز
پيوند (Grafting) عبارت است از اتصال بخش هاى مختلف دو گياه به هم با كمك باززايى بافت، كه با تركيب و اتحاد فيزيولوژيكى اين بخش ها، يك گياه شروع به رشد مى نمايد. پيوند در گياهان از قديم الايام در گياهان چوبى و درختان ميوه معمول بوده است و در گياهان علفى و سبزى ها كمتر به آن پرداخته شده و استفاده عملى و تجارى كمترى از آن برده شده است. ردپاى پيوند در درختان ميوه را بايد در روزگاران باستان جست وجو كرد، جايى كه چينى ها حداقل ۱۵۶۰ سال قبل از ميلاد مسيح آن را به كار گرفته بودند. در نوشته هاى كشاورزى ارسطو (Aristotle) (۳۸۴-۳۲۲ قبل از ميلاد مسيح) و تئوفراست Theophrastus)) ( ۳۷۱- ۲۸۷ قبل از ميلاد مسيح) در مورد پيوند درختان ميوه مطالبى گفته شده است. در كتب مقدس يهوديان و مسيحيان نيز به پيوند درخت انگور (مو) اشاراتى شده است.
پيوند سبزى هاى علفى قدمتى قديمى و كهن دارد. پيوند در گياهان خانواده كدوئيان (خيار، خربزه، هندوانه و...) به اختصار در كتابى نوشته هونگ (Hong) (۱۷۱۵ _ ۱۶۶۳ ميلادى) در قرن هفدهم توضيح داده شده است. وى روش هاى توليد ميوه هاى زينتى بزرگ با پيوند مجاورتى دو گياه به هم را توصيف كرده و آورده است كه از اين ميوه ها به عنوان مخازن بزرگ ذخيره برنج استفاده مى شود. پيوند سبزى ها تا قرن دوازدهم به عنوان يك روش و عمل عادى در قاره آسيا مطرح نبود.
اطلاعات دقيق و جزيى در مورد پيوند سبزى ها، اولين بار در مجلات علمى سال ۱۹۲۰ ميلادى انتشار يافت كه در آن زمان محققان ژاپنى موفق به پيوند هندوانه بر روى كدوى قليانى يا بطرى شكل شده بودند. بعد از آزمايشات اوليه، سطح زير كشت سبزى هاى پيوندى به طور مداوم افزايش يافت به طورى كه اكثر هندوانه ها، خربزه ها، خيار هاى گلخانه اى، گوجه فرنگى و بادنجا ن ها قبل از انتقال به مزرعه يا گلخانه پيوند مى شدند. فلسفه و هدف اصلى پيوند در سبزى ها مبارزه با عوامل بيمارى زاى خاكزاد مانند فوزاريوم بود ولى با گذشت زمان اهداف جديدترى مانند افزايش مقاومت در برابر تنش هايى همچون دماى پايين، شورى و رطوبت بالاى خاك، افزايش جذب آب و عناصر غذايى و قدرت رشد گياه و در پى آن طولانى كردن دوره برداشت اقتصادى ميوه نمود پيدا كرد. در كشور هايى مانند ايالات متحده و ديگر كشور هاى غربى، پيوند سبزى ها جايگاهى متناسب با پيوند درختان ميوه پيدا نكرده است چون در اين كشور ها زمين هاى زراعى قابل كشت و حاصلخيز در سطوح وسيعى وجود دارد و به راحتى هر ساله كشاورزان مى توانند تناوب كاشت را در زمين هاى خود رعايت كرده و از آلودگى خاك به عوامل بيمارى زاى خاكزاد ممانعت به عمل آورند ولى در كشو هاى آسيايى، وضعيت به گونه اى ديگر است، در اين كشور ها به دليل محدوديت در زمين هاى قابل زرع، كشاورزان مجبور به كاشت متوالى و هر ساله زمين خود هستند و با اين عمل خود راه شيوع عوامل بيمارى زاى قارچى را هموار كرده و هر ساله با كاهش جدى عملكرد در محصول خود مواجه مى شوند، لذا اين كشاورزان جهت مبارزه با اين بيمارى ها چاره اى جز استفاده از پيوند و پايه هاى مقاوم ندارند و از طرفى مبارزه شيميايى و استفاده از سموم قارچ كش نيز در اين كشور ها محدوديت ها و استاندارد هاى خاص خود را دارد. چون اثرات مخرب زيست محيطى اين سموم، از تلفات محصول ناشى از شيوع بيمارى ها، در جوامع انسانى بيشتر است و اين در حالى است كه در كشور ما، هيچ گونه برنامه و راهكارى جهت كنترل مصرف سموم دفع آفات نباتى وجود ندارد و با وجود آلوده بودن اكثر مزارع پرورش سبزى در ايران، هيچ اطلاعات تئوريك و عملى در مورد پيوند و پايه هاى مقاوم جهت استفاده در پرورش سبزى ها از سوى سازمان ها و مراكز ذى ربط ارائه نشده است.
• موقعيت كنونى پرورش سبزى هاى پيوندى
توليد سبزى با استفاده از نشا هاى پيوندى امروزه در بخش هايى از دنيا به صورت يك روش معمول درآمده است. اين تكنيك در كشور هاى آسيايى با مزارع كوچك كه كاشت متوالى و هر ساله زمين در آنها اجتناب ناپذير است، نمود عينى به خود گرفته است. استفاده از نشا هاى پيوندى در توليد تجارى سبزى ها تا سال ۱۹۶۰ به صورت يك امر معمول درنيامده بود. حتى در كره و ژاپن با وجود اطلاع از مزاياى استفاده از نشا هاى پيوندى در توليد تجارى سبزى ها، اولين نوشته ها در اواخر سال ۱۹۲۰ انتشار يافته بود.
معرفى و استفاده گسترده از پلاستيك ها در باغبانى منجر به گسترش كشت هاى محافظت شده در كشور هاى آسيايى با اقليم معتدله (كره، ژاپن و چين) گرديد و همراه خود، تكنولوژى پيوند براى پرورش سبزى ها را گسترش داد.
سبزى هاى پيوندى در گلخانه هاى پلاستيكى و تونل هاى بلند افزايش يافتند. چون شرايط تنش زاى اواخر پاييز تا اوايل بهار همچون شدت نور پايين، رطوبت نسبى بالا و دماى پايين مانع كشت و كار مطلوب در اين فضا ها بودند. اين شرايط، ناهنجارى هاى فيزلويوژيكى مختلفى را باعث مى گرديدند كه منجر به كاهش شديد عملكرد محصول مى شد.
مطابق با آمار انتشار يافته در سال ۲۰۰۰ ميلادى، حدود ۵۰ درصد خيار هاى مزرعه اى و ۹۵ درصد خيار هاى گلخانه اى در كشور ژاپن و كره از نوع پيوندى هستند. در ژاپن فقط ۸ درصد گوجه فرنگى ها و بادنجان ها جهت كاشت در مزرعه پيوند مى شوند در حالى كه همين رقم براى كشت گلخانه اى گوجه فرنگى و بادنجان، ۴۸ درصد است. در كره تمامى خربزه ها بدون استثنا پيوند شده و بعد كشت مى گردند. استفاده از فلفل پيوندى در كره جهت كنترل كاهش محصول در اثر بيمارى قارچى فيتوفترا (phytophthora) در شرايط گلخانه اى در حال افزايش است. حدود ۱۰ درصد فلفل هاى سبز (حدود ۱۲ ميليون گياه) در كره از نوع پيوندى هستند و سطح زير كشت آنها در گلخانه ها مدام در حال افزايش است.
استفاده از نشا هاى پيوندى در كشت هاى هيدروپونيك (پرورش گياهان بدون خاك و در محلول غذايى) يك تكنولوژى پايه براى پرورش موفق سبزى ها است كه باعث طولانى شدن دوره برداشت اقتصادى محصول مى شود. در هلند، كشاورزان با پيوند گوجه فرنگى توانسته اند، بيش از ۵ خوشه از هر گياه برداشت نمايند با اين حال كه گسترش بيمارى هاى خطرناك مانند پژمردگى فوزارويومى از منابع خارجى يا از بذر، مى تواند در سيستم هاى هيدروپونيك فاجعه انگيز باشد.
تكنيك استفاده از سبزى هاى پيوندى به سرعت در كشور هاى آسيايى و در دنيا در حال گسترش است. بذور پايه ها براى سبزى ها در كاتالوگ هاى شركت هاى توليد كننده بذر سبزى ها معرفى شده است. يكى از سرشناس ترين اين شركت ها، شركت Rijk Zwaan است كه پايه هاى خوبى را براى برخى سبزى ها معرفى كرده است از جمله Ferro RZ براى خربزه و هندوانه۶۴،ت-ت۰۵ RZ براى خيار، خربزه و هندوانه، 64ت-ت۱۳ RZ براى هندوانه و ۶۱ت-ت۵۸ RZبراى مقابله با ويروس موزائيك توتون در گوجه فرنگى. تمامى اين بذور به صورت هيبريد هستند. تعدادى از كمپانى هاى بذر، نوار هاى ويدئويى پيوند جهت تبليغ و فروش بذور پايه و كاشت سبزى هاى پيوندى به بازار داده اند. به رغم مشكلات مرتبط با كاربرد نشا هاى پيوندى، استفاده و فروش نشا هاى پيوندى در حال گسترش است و به صورت يك عمل معمول در پرورش برخى سبزى ها به ويژه در مناطق معتدله درآمده است.
•طراحى و ساخت روبوت ها و ماشين هاى پيوند زن
پيوند يك عمل پرزحمت است و كشاورزان بايد با دست تعداد زيادى نشا را در مدت زمان محدودى پيوند بزنند. در اكثر موارد كشاورزان ژاپنى با هم و به صورت تعاون و همكارى نشاها را پيوند مى كنند. تحليلى از يك كار گروهى پيوند سبزى ها نشان مى دهد كه توليد تقريباً سه هزار نشاى پيوندى خيار نياز به ۶ ساعت كار يك تيم ۷ نفره دارد كه حدود ۷۰ درصد اين زمان، صرف اتصال مى شود.سن متوسط كشاورزان در حال افزايش است و تقاضاى آنها براى نشا هاى پيوندى مدام در حال گسترش است، لذا با پيوند دستى نمى توان جواب تقاضا هاى روزافزون اين كشاورزان را داد. لذا آنچه مى تواند اين تكنيك را به صورت تجارى و اقتصادى درآورد، به كارگيرى روبوت ها و ماشين هاى پيوندزن در خدمت پيوند نشا هاى سبزى ها است. در ميان كشور هاى آسيايى و البته كشور هاى دنيا، دو كشور ژاپن و كره پيشرفت قابل توجه و چشمگيرى در طراحى، ساخت و به كارگيرى اين روبوت ها كرده اند به طورى كه امروزه هيچ پيوندى در اين دو كشور توسط دست كشاورزان انجام نمى گيرد. به طور مقايسه يك شخص مى تواند هزار گياه را در يك روز پيوند كند در حالى كه يك ماشين ساده پيوند با دو شخص، ۶۰۰ گياه را در ساعت پيوند مى نمايد.
روبوت هاى پيوند به طور كامل ۱۲۰۰ _۶۰۰ گياه را در يك ساعت مى توانند پيوند بزنند. با توجه به كارايى اين روبوت ها در پيوند سبزى ها و پيشرفت هايى كه در اين زمينه صورت گرفته است، جاى تعجبى باقى نمى ماند كه در آينده اى نزديك بخش اعظمى از سبزى ها در تمامى كشور هاى دنيا با اين روبوت ها پيوند شده و وارد چرخه توليد شوند.
•جمع بندى و آ ينده پيوند سبزى ها
كاشت سبزى هاى پيوندى، به طور موفق در برخى از كشور هاى آسيايى چند دهه اى است كه عموميت پيدا كرده و در قاره اروپا در حال گسترش است. شركت هاى بين المللى بذر از طريق كاتالوگ هاى تجارى و تبليغى خود در حال معرفى و توزيع بذور پايه ها هستند.
هندوانه و گوجه فرنگى دو سبزى عمده هستند كه تكنيك پيوند در آنها بيش از ساير سبزى ها استفاده مى شود. همچنين در بين ساير سبزى ها (خيار، خربزه، كدو هاى گلخانه اى، بادنجان و فلفل ها) اين تكنيك جايگاه خود را پيدا كرده است. معرفى پايه هاى عالى مقاوم به چندين بيمارى و ماشين هاى پيوند زن با كارايى بالا مانند روبوت ها باعث تشويق و گسترش استفاده از سبزى هاى پيوندى در سرتاسر دنيا شده است.
مشكلاتى عموماً در ارتباط با پيوند و كاشت نشا هاى پيوندى وجود دارد كه از جمله مى توان به هزينه اى اضافى جهت خريد بذور پايه، نياز به كارگر اضافى براى پيوند و نگهدارى نشاهاى پيوندى، نبود تجربه و علم براى پيوند و كاشت گياهان پيوندى و شيوع ناهنجارى هاى فيزيولوژيكى احتمالى مرتبط با پيوند اشاره كرد. هر چند مزاياى زياد استفاده از نشا هاى پيوندى، وجود اين مشكلات را كمرنگ مى كند. مهم ترين مزاياى استفاده از پيوند عبارتند از: افزايش درآمد حاصل از فروش محصول به دليل بالا رفتن عملكرد و توليد خارج از فصل، پايين آمدن هزينه هاى خريد كود و آب آبيارى به علت سيستم ريشه اى قوى و گسترده پايه ها، صرفه جويى قابل توجه در مصرف سموم شيميايى به علت مقاومت بالاى پايه ها به بيمار ى هاى مختلف، طولانى شدن دوره برداشت اقتصادى محصول، حفظ و نگهدارى ارقام و منابع گياهى در برابر هجوم بيمارى ها و ساير ناهنجارى هاى فيزيولوژيكى، عدم نياز به تناوب كشت طولانى مدت محصولات، فائق آمدن بر مشكلاتى همچون خاك هاى شور در مناطق خشك، كاهش هزينه هاى ضدعفونى خاك، تسهيل در پرورش سبزى ها به صورت ارگانيك (عدم استفاده از كودها و سموم شيميايى) و كاهش استفاده از سموم شيميايى با توجه به اثرات مخرب زيست محيطى آنها، به كارگيرى جزيى يا كامل اين مزايا به عوامل مختلف همچون وسعت مزرعه و ميزان مكانيزاسيون، عمليات كاشت مانند تناوب كشت و نشاكارى، سطح تكنولوژى، آگاهى از مزايا و خطرات نشاهاى پيوندى و استفاده از كشت هاى محافظت شده و هيدروپونيك بستگى دارد. استفاده از نشا هاى پيوندى قوياً براى كاشت هيدروپونيك گوجه فرنگى، فلفل، بادنجان و خيار قابل توصيه است.
كشاورزان در حال حاضر نشاهاى پيوندى را از توليدكنندگان تجارى نشا خريدارى نموده و خودشان عمل پيوند را انجام نمى دهند. در اين مورد، كشاورز بايد از مشخصات كامل نشاهاى خريدارى شده آگاهى داشته باشد. اين راهكار در كشورهاى ژاپن، كره، هلند و شايد در ساير كشورها به صورت يك امر معمول درآمده است. با طراحى و ساخت روبوت هاى پيوندزن و تسهيلات مقاوم سازى، قيمت نشاهاى پيوندى به طور قابل ملاحظه اى در آينده جهت استفاده براى كشاورزان كاهش خواهد يافت.

منبع
 

Similar threads

بالا