ساده،درمورد تجزیه مواد آلی خاک

افشین باتمانی

متخصص کشاورزی
کاربر ممتاز
:)

بحث در مورد مواد آلی و سرگذشت این مواد درخاک اونقدر پیچیده است که در نگاه اول زمانی که بخواهیم در این خصوص بحث کنیم واقعا برایمان جای سوال است که از کجای این کلاف پیچ در پیچ سخن بگوییم

پیچیدگی موضوع به ژرفای درک علوم بیوشیمیایی در حد تخصصی و تراز بالای آن است.
بهتر دیدم از بحثهای کلیشه ای در مورد مواد آلی مثل تعریف هوموس و انواع مواد آلی و هومیک اسید و این دست مباحث اجتناب کنیم و در خصوص سرگذشت تجزیه ای مواد اصلی تشکیل دهنده پیکره آلی موجودات زنده تا حدودی ساده بحث کنیم.

به هرحال مواد آلی گیاهی و جانوری که وارد عرصه تجزیه در خاک میشوند که بعدها میخواهند مواد آلی خاک را تامین کنند مراحل تجزیه ای مکانیکی، بیولوژیکی و شیمیایی خاصی را پشت سر میگذارند.در این روند مقاومت بافتها و اعضای تجزیه شونده و درجه تخریب و تجزیه پذیری آنها یکسان نیست.و از آنطرف هم ترکیبات حاصله از آنها نیز متفاوت خواهد بود.

در مورد خاکها به طور طبیعی مواد آلی تجزیه شونده ازنوع بافتهای گیاهی بسیار بیشتر از مواد تجزیه شونده جانوری است.بنابراین بیشتر مباحث ما پیرامون تجزیه این بافتها معطوف میشود.
در روند تجزیه یک ماده در خاک علاوه بر کیفیت ترکیب اولیه آن ماده، دمای محیط و شرایط بیولوژی و شیمیایی خاک از مهمترین عوامل تاثیر گذار هستند.سهم فعالیتهای بیولوژیک در روند تجزیه مواد آلی بسیار مهم بوده تا آنجا که حتی آنزیمهای موجود در لاشه این میکروارگانیسمها پس از مرگ به خاک منتقل شده و توانایی تجزیه را همچنان در شرایط مساعد دارا هستند.


در تجزیه مواد و فرایندهای حاکم بر آن نقش نسبتC/N از اهمیت بالایی برخوردداراست.گفته میشود این نسبت برای داشتن یک تجزیه کارآمد بین20 تا30 باید باشد.میزان بیشتر از 30 یعنی وجود کربن فراوان در محیط که فرایند تجزیه را کند میکند. و مقادیر کمتر از 20 یعنی وجود ازت بیشتر در محیط که با توجه به مصرف ازت توسط میکروارگانیسمها به عنوان غذا سرعت تجزیه بالا رفته و ازت محیط به هدر میرود.
در بین اجزای گیاهی لیگنین دارای کربن بیشتری است(حدود61تا64درصد) و آنرا شاخص کربن بافت گیاهی میدانیم.از طرفی عمده ی ازت در بافتها مربوط به پروتئین هاست و آنرا شاخص ازت محسوب میکنیم....پس بجای C/N مینویسیم:
پروتئین/ لیگنین


در پایین مقدارC/N برخی از بافتهای گیاهی درج شده است.

شبدر جوان و تازه 12

بقایای شبدر 23

کود حیوانی پوسیده 20

چاودارسبز36

بقایای نیشکر50

کاه ذرت 60

کاه معمولی 80

خاک اره 400

علاوه بر آن نسبت C/P هم از اهمیت برخوردار است.و گفته میشود میزان مناسب آن بین 150تا200 است و مقادیر کمتر و بیشتر آن دقیقا مانند مقادیر بیشتر و کمتر C/N عمل میکند.چراکه فسفر هم غذای حیاتی برای میکروارگانیسمها خواهد بود.

در شرایط مساعد سرعت تجزیه زیاد بوده و مواد تا حد امکان به مواد موجود در خود نزدیکتر و گاها سریع عناصر معدنی مانند فسفر، گوگرد و آهن و سدیم و ... بافتها در اختیار محیط قرار میگیرد.
در شرایط نامساعد که سرعت تجزیه کند است یک سری ترکیبات بین تجزیه ای تولید میشوند که قبلا وجود نداشته اند.این مواد در خاک تجمع یافته و با همدیگر ترکیب شده و مواد جدیدی ایجاد میشوند که قالبا تیره رنگ هستند .این مواد از مصادیق هوموس خاک محسوب میشوند.

خب به بحث تجزیه برگردیم

به عنوان مثال سرعت تخریب و تجزیه در شرایط یکسان برای بافتهای گیاهی زیر به ترتیب سرعت بیشتری دارد.

درختچه های کوهستانی

سوزنی برگها

درختان معمولی

گیاهان خودرو و گیاهان تیره گرامینه

گیاهان لگومینوزها


همچنین در شرایط برابر سرعت تجزیه مواد زیر به ترتیب بیشتر میشود

تاننها، مومها، لیگنین و صمغها

سلولز

همی سلولز، پکتین

پروتئیدها و پروتئین ها

نشاسته

ساکارز


در گیاهان مقدار سلولز(با کربنی در حدود44/5%) از همه مواد دیگر معمولا بیشتر است.

:warn:برای جلوگیری از اطاله مطلب تا همین مقدار بحث بازشد:warn:

:gol:به زودی روند تجزیه مواد سازنده بافتهای تجزیه شونده در خاک همانند هیدرات کربنهای مهم ، ترکیبات حلقوی کربنی و ترکیبات ازت دار مانند پروتئنها را در همین سایت و تالار بررسی خواهیم کرد:gol:
 
آخرین ویرایش:

Similar threads

بالا