رفتار والدین در تثبیت، تقویت یا حذف عملکردهای بچهها اثر زیادی دارد. شاید باور نکنید اما در بیشتر مواقع تنبیه به تقویت رفتارها و عملکردهای منفی منجر میشود و در مقابل تشویق، به تثبیت رفتارها و عملکردهای مثبت.
یکی از بهترین ابزارهای تشویق، به کارگرفتن عوامل تقویتکننده است. تقویتکنندهها عمدتا به اموری اطلاق میشود که نرخ یک رفتار را افزایش میدهد. در شیوه های نوین تربیتی کودکان، تقویتکنندهها بسیار مورد استفاده قرار میگیرند. وقتی تقویتکننده به درستی و در مواقع مناسب به کودک ارائه شود، کودک به انجام دادن بیشتر آن کار درست، تمایل نشان داده و به احتمال زیاد آن شیوه تربیتی با برنامه آموزشی تثبیت شده و به موفقیت خواهد رسید.
چه تشویقهایی از نظر کودکان جذاب هستند؟
تقویت کنندههای خوردنی
تقویتکنندههای خوردنی، چیزهایی که کودکان دوست دارند و قابل خوردن وآشامیدن هستند را تقویتکنندههای خوردنی مینامند. بیشتر کودکان ترجیح میدهند به جای بازی و یا مورد توجه مربیان و والدین قرار گرفتن یا سایر فعالیتها، چیزی بخورند یا بیاشامند. آنها شیرینی، بیسکوییت، ژله، برخی میوهها، اسمارتیز، آب نبات و ذرت را بسیار دوست دارند. اغلب کودکان این تقویت کنندهها را به بازیهای فکری و انجام دادنی ترجیح میدهند؛ اما فراموش نکنید که این شما هستید که میتوانید در کودکتان ذائقه سازی کنید. به همین دلیل توجه جدی داشته باشید که تقویت کنندههای خوردنی همیشه اولویت آخر والدین باید باشد.
تقویتکنندههای انجام دادنی
اسباببازیها و یا بازیهایی که مستلزم شرکت افراد دیگر نیستند، تقویت کنندههای انجام دادنی به شمار میروند. مثلا برخی کودکان دوست دارند اسباب بازیهای متحرک برقی را که این طرف و آن طرف میروند تماشا کنند و یا با توپ و یا عروسک، بازی کنند. برخی دیگر دوست دارند کاغذ یا پارچه پاره کنند. برخی تاب خوردن، آب بازی یا سه چرخه سواری را دوست دارند.
نکته: اگر قرار باشد تقویتکنندههای خوردنی با انجام دادنی به عنوان تقویت کننده مورد استفاده قرار گیرند، پیش از آموزش دادن، کودک باید از آنها محروم باشد. در صورتی که آموزشدهنده بخواهد چندین بار از چنین تقویتکنندههایی استفاده کنند باید به کودک اجازه داد که تنها در فاصلههای کوتاه 30 ثانیه تا 1 دقیقه با آنها بازی کند.
تقویتکنندههای اجتماعی
کودک را در آغوش بگیرید، تقویتکنندههای اجتماعی آنها هستند که با افراد دیگر سر و کار دارند. پدر و مادر، معلمان یا مربیان میتوانند کودکان را تشویق کنند، در آغوش بگیرند و یا با آنها بازی کنند. برای اینکه رفتاری در کودک تقویت شود یا دوام یابد باید ترتیبی بدهید که پس از اینکه کودک هر بار رفتار مورد نظر را انجام داد پاداشی به او داده شود. به بیان دیگر هر رفتار مطلوب کودک نتیجه خوشایندی به دنبال داشته باشد.
لازم است پدران، مادران برنامههایی ترتیب دهند تا یادگیری مطالب تازه نتیجهای خوشایند یا فایده ای مستقیم برای کودک داشته باشد. باید توجه داشت که استفاده از تقویت کننده به عنوان پاداش برای کودک جالب است و تقویتکننده رفتارهای مثبت او میشود.
بر اساس یک خصیصه ذاتی، انسانها با کسانی که رفتار محبتآمیز دارد با محبت، و با کسانی که رفتار خصمانه دارند، با پرخاشگری رفتار میکنند. فردی که مرتب تقویت میشود به همه افراد رفتار محبتآمیز نشان خواهد داد و فردی که زیاد تنبیه میشود نسبت به همه رفتارهای پرخاشگرانه خواهد داشت.
در تربیت فرزندان از تشویق نیز استفاده کنید، چون کودکانی که به خاطر کارهای خوب و رفتارهای مناسب مورد تشویق قرار میگیرند در بزرگسالی افرادی مطمئن، با کفایت، شاداب و موفق خواهند بود.
یکی از بهترین ابزارهای تشویق، به کارگرفتن عوامل تقویتکننده است. تقویتکنندهها عمدتا به اموری اطلاق میشود که نرخ یک رفتار را افزایش میدهد. در شیوه های نوین تربیتی کودکان، تقویتکنندهها بسیار مورد استفاده قرار میگیرند. وقتی تقویتکننده به درستی و در مواقع مناسب به کودک ارائه شود، کودک به انجام دادن بیشتر آن کار درست، تمایل نشان داده و به احتمال زیاد آن شیوه تربیتی با برنامه آموزشی تثبیت شده و به موفقیت خواهد رسید.
چه تشویقهایی از نظر کودکان جذاب هستند؟
تقویت کنندههای خوردنی
تقویتکنندههای خوردنی، چیزهایی که کودکان دوست دارند و قابل خوردن وآشامیدن هستند را تقویتکنندههای خوردنی مینامند. بیشتر کودکان ترجیح میدهند به جای بازی و یا مورد توجه مربیان و والدین قرار گرفتن یا سایر فعالیتها، چیزی بخورند یا بیاشامند. آنها شیرینی، بیسکوییت، ژله، برخی میوهها، اسمارتیز، آب نبات و ذرت را بسیار دوست دارند. اغلب کودکان این تقویت کنندهها را به بازیهای فکری و انجام دادنی ترجیح میدهند؛ اما فراموش نکنید که این شما هستید که میتوانید در کودکتان ذائقه سازی کنید. به همین دلیل توجه جدی داشته باشید که تقویت کنندههای خوردنی همیشه اولویت آخر والدین باید باشد.
تقویتکنندههای انجام دادنی
اسباببازیها و یا بازیهایی که مستلزم شرکت افراد دیگر نیستند، تقویت کنندههای انجام دادنی به شمار میروند. مثلا برخی کودکان دوست دارند اسباب بازیهای متحرک برقی را که این طرف و آن طرف میروند تماشا کنند و یا با توپ و یا عروسک، بازی کنند. برخی دیگر دوست دارند کاغذ یا پارچه پاره کنند. برخی تاب خوردن، آب بازی یا سه چرخه سواری را دوست دارند.
نکته: اگر قرار باشد تقویتکنندههای خوردنی با انجام دادنی به عنوان تقویت کننده مورد استفاده قرار گیرند، پیش از آموزش دادن، کودک باید از آنها محروم باشد. در صورتی که آموزشدهنده بخواهد چندین بار از چنین تقویتکنندههایی استفاده کنند باید به کودک اجازه داد که تنها در فاصلههای کوتاه 30 ثانیه تا 1 دقیقه با آنها بازی کند.
تقویتکنندههای اجتماعی
کودک را در آغوش بگیرید، تقویتکنندههای اجتماعی آنها هستند که با افراد دیگر سر و کار دارند. پدر و مادر، معلمان یا مربیان میتوانند کودکان را تشویق کنند، در آغوش بگیرند و یا با آنها بازی کنند. برای اینکه رفتاری در کودک تقویت شود یا دوام یابد باید ترتیبی بدهید که پس از اینکه کودک هر بار رفتار مورد نظر را انجام داد پاداشی به او داده شود. به بیان دیگر هر رفتار مطلوب کودک نتیجه خوشایندی به دنبال داشته باشد.
لازم است پدران، مادران برنامههایی ترتیب دهند تا یادگیری مطالب تازه نتیجهای خوشایند یا فایده ای مستقیم برای کودک داشته باشد. باید توجه داشت که استفاده از تقویت کننده به عنوان پاداش برای کودک جالب است و تقویتکننده رفتارهای مثبت او میشود.
بر اساس یک خصیصه ذاتی، انسانها با کسانی که رفتار محبتآمیز دارد با محبت، و با کسانی که رفتار خصمانه دارند، با پرخاشگری رفتار میکنند. فردی که مرتب تقویت میشود به همه افراد رفتار محبتآمیز نشان خواهد داد و فردی که زیاد تنبیه میشود نسبت به همه رفتارهای پرخاشگرانه خواهد داشت.
در تربیت فرزندان از تشویق نیز استفاده کنید، چون کودکانی که به خاطر کارهای خوب و رفتارهای مناسب مورد تشویق قرار میگیرند در بزرگسالی افرادی مطمئن، با کفایت، شاداب و موفق خواهند بود.