در مبارزه با مسموميتهاي شيميائي زنبورعسل اكثر اقدامات پيشگيرانه بوده و در صورت مواجه با مسموميت كار خاصي انجام نخواهد گرفت چرا كه فاصله بين مسموميت و بروز علائم و تلفات بسيار كوتاه بوده و در عرض چند ساعت تلفات زيادي در زنبورستان اتفاق مي افتد. در نتيجه تمام اقدامات لازم براي جلوگيري از مواجه با مسموميت، هماهنگي و همكاري بين كشاورزان و زنبورداران است. زنبورداران بايد قبل از استقرار كندوهايشان در باغات و مزارع برنامه هاي سمپاشي كشاورزان را اخذ نموده و بر اساس آن اقدام به برنامه ريزي براي استقرار، كوچ و يا اتخاذ تدابير پيشگيرانه نمايند. كشاورزان هم در صورت مشاهده زنبورستاني در مجاورت مزارعشان برنامه سمپاشي خود را به اطلاع زنبوردار رسانيده و او را در جريان ميزان سميت سموم مورد استفاده قرار داده تا زنبوردار اقدامات پيشگيرانه خود را انجام دهد. البته زنبورداران و كشاورزان بايد توجه نمايند كه مسموميت زنبوران عسل تنها رويه اي از خطرات ناشي از سموم كشاورزي است رويه ي ديگر آن آلودگي محصولات كندو به سمومي است كه عوارضي را در مصرف كنندگان اين محصولات ايجاد مي كنند. بطوريكه گاهي سمي براي زنبوران عسل چندان خطرناك نيست ولي زماني كه در داخل عسل و گرده گل به حالت تجمعي ذخيره مي شود عوارض ناخواسته اي را در مصرف كنندگان بوجود خواهد آورد، لذا زنبورداران تنها نبايد به جنبه سمي يا غير سمي بودن سموم براي زنبورانشان اكتفا كرده و از ميزان سميت اين مواد براي مصرف كنندگان محصولات زنبورعسل غفلت نموده و عوارض آنها را ناديده گيرند. با اين حال جهت برخورد صحيح و اتخاذ تدابير مناسب در زمان سمپاشي مزارع و باغات بايد به نكات زير توجه شود:
آنچه كه بايد كشاورزان انجام دهند: 1. همواره از سموم واجد برچسب شركت سازنده معتبر استفاده نمائيد. 2. از حشره كشهائي كه ماندگاري زيادي روي گلها دارند استفاده نكنيد. 3. از حشره كشهاي كم خطر براي زنبوران عسل استفاده نمائيد. 4. در مواقعي كه كاهش دماي هوا يا نشستن شبنم زياد روي گياهان در شب پيش بيني مي شود، عمل سمپاشي را انجام ندهيد چرا كه در اين مواقع ماندگاري سموم و خطر مسموميت زنبورها دو برابر حالت عادي است. 5. استفاده زميني سموم كم خطرتر از روشهاي هوائي است چرا كه ذرات شناور كمتري ايجاد شده و مساحت كمتري هم سمپاشي خواهد شد. 6. از سمومي كه زمان ماندگاري 4 تا 8 ساعت دارند در پايان روز، زماني كه زنبورها از چرا برگشته اند، و هنگام نيمه شب استفاده كنيد. سمومي كه ماندگاري كوتاه تري دارند را در حد فاصل غروب و صبح زود بكار ببريد. زنبورها معمولاً از ساعت 7 صبح تا 8 بعد از ظهر داراي فعاليت چراگري مي باشند. استفاده از سموم در ساعات پاياني روز كم خطرتر از ساعات اوليه روز است. 7. كم خطرترين فرمولاسيون سموم را انتخاب نمائيد. فرمولاسيون دانه اي براي زنبورها كم خطرتر است. چرا كه اين سموم در سطح خاك استفاده شده و دانه هاي آنها بزرگتر از آن است كه توسط زنبورها برداشت شوند. با اين حال حشره كشهاي سيستميك كه بصورت دانه اي استفاده مي شوند امكان دارد در داخل گرده ها وجود داشته و زنبورها را تحت تأثير قرار دهند. 8. معمولاً فرمولاسيون مايع سالمتر از پودرهاي مرطوب شونده اند، چرا كه پودرها نسبت به مايعات مدت زمان بيشتري در مزرعه سمي خواهند ماند. 9. فرمولاسيون پودري(گرد پاشي) و ميكروكپسولي شده براي زنبورها بسيار خطرناكند چراكه اين مواد از نظر اندازه بسيار شبيه به دانه هاي گرده بوده و براحتي به موهاي زنبور چسبيده و بداخل كندو آورده شده و نوزادان و ملكه ها را تحت تأثير قرار مي دهند. 10. قبل از اينكه از سموم با مدت زمان ماندگاري بيش از 8 ساعت استفاده كنيد از زنبورداران بخواهيد كه زنبورهايشان را به مدت چند روز از آن محوطه دور كرده و بعد از كاهش خطرات به آنجا برگردند.
آنچه كه بايد زنبورداران در حين سمپاشي باغات و مزارع انجام دهند:
1- كلني هاي بدون كد و مشخصات را در نزديكي مزارع و باغات رها نكنيد. مشخصات ، آدرس و شماره تلفن صاحب كلني ها را به باغداران ارائه دهيد.
2- كمتر از 48 الي 72 ساعت بعد از سمپاشي مزارع با سموم بسيار خطرناك براي زنبوران عسل، به مزارع برنگرديد. 50 تا 90 درصد از زنبورها در عرض 24 ساعت بعد از سمپاشي ها تلف مي شوند. برخي از سموم از جمله كلرپيريفوس و تيامتوگزام مدت ماندگاري بيشتري دارند.
3- كلني ها را حداقل 5 كيلومتر از مناطقي كه با سموم خطرناك براي زنبورها سمپاشي شده اند دور كنيد.
4- كلني ها را بيشتر در مكانهاي مرتفع قرار دهيد تا در مكانهاي پست و گود. حشره كشها به مناطق پست فرود آمده و با بادهاي صبحگاهي به جريان در خواهند آمد. شرايط وارونگي محيط هم خطر را بطور ويژه اي افزايش مي دهد.
5- شب قبل از سمپاشي با حشره كش خطرناك، كلني ها را با يك گوني مرطوب بپوشانيد. اين پوششها را به مدت 2 الي 3 روز مرطوب نگهداريد تا زنبورها را از خطرات داخلي محافظت نمايد.
رعايت این موضوعات بیش از قوانین و مقررات، نیازمند روابط مستحکم و صمیمی زنبورداران و کشاورزان است. در صورت عدم هماهنگي و همكاري بين زنبوردار و كشاورز اقدامات فوق نتيجه چنداني در پي نخواهند داشت. البته مهمتر از همه، رعايت اصول سلامتي در توليد و مصرف سموم كشاورزي توسط كارخانجات توليد سموم كشاورزي است كه علاوه بر انتخاب سالمترين نوع مواد، كشاورزان و زنبورداران را در جريان ميزان سميت و نحوه پيشگيري از عوارض مواد توليد شده قرار داده و زمان ماندگاري آنها را بر روي گياهان مشخص كرده تا زنبورداران زمان پرهيز از حضور در باغات سمپاشي شده را رعايت نمايند.
.jpg)
