دامپزشكي
هدف
معرفي رشته دامپزشكي
امروزه در دنيا عليرغم پيشرفتهاي علمي كه در زمينههاي مختلف صورت گرفته است ، هنوز هم مساله غذا از نظر اجتماعي و اقتصادي در درجه او اهميت قرار دارد و به عنوان يك مساله استراتژيك مطرح ميباشد. به طوري كه موقعيت يك كشور را با سطح و نوع غذاي مردم آن كشور محك ميزنند. و بدون شك در ميان مواد غذايي آنچه بسيار اهميت دارد و جزو لاينفك مواد غذايي روزانه است، پروتئين حيواني است كه از طريق دام تهيه ميشود.
دكتر حسيني استاد و رئيس دانشكده دامپزشكي دانشگاه تهران با ذكر مطلب فوق در ادامه ميگويد:
«حال از همينجا ميتوان به اهميت دانش دامپزشكي پيبرد ، چرا كه از حفظ و حراست بهداشت دامها بر عهده يك دامپزشك است. يعني يك دامپزشك با تامين بهداشت و مبارزه با عوامل تهيه كننده حيات دام، طيور، آبزيان و حشرات مفيد، ضمن اقدامات بهداشتي لازم براي افزايش طول عمر آنها، با تامين سلامتي اين دسته از موجودات كمك ميكند كه بازدهي توليدي و خدماتي آنها بيشتر بشود.
از طرف ديگر يك دامپزشك وظيفه مبارزه با بيش از 400 بيماري مشترك بين انسان و حيوان را دارد. بيماريهايي كه به صورت مستقيم (تماس با دام آلوده) و غيرمستقيم (استفاده از توليدات يا فرآوردههاي دامي) به انسان منتقل شده و حيات او را به مخاطره مياندازد. و بالاخره دامپزشكان در حفظ محيط زيست نقش بسزايي دارند چرا كه به مبارزه با بيماريهاي وحوش و همچنين بيماريهاي مشترك بين انسان و وحوش ميپردازند. كه البته در كشور ما كمتر به اين نقش توجه شده است.»
دكتر حسيني همچنين در مورد عنوان دروس و نحوه آموزش رشته دامپزشكي در دانشگاهها و مراكز آموزش عالي ميگويد:
«دانشجوياني كه وارد رشته دامپزشكي ميشوند بايد حدود 220 واحد درسي را در 6 سال بگذرانند كه اين واحدها در سه مقطع متوالي علوم پايه ، پاتوبيولوژي و علوم درمانگاهي تدريس ميشود. يعني در آغاز دانشجو طي 2 سال علوم پايه را ميگذراند و سپس در 2 سال بعد ،دروس پاتوبيولوژي شامل ميكروبيولوژي، آسيبشناسي، انگلشناسي و بهداشت و كنترل مواد غذايي را مطالعه ميكند و بالاخره وارد دوره علوم درمانگاهي ميشود كه اين دوره خود شامل دو بخش دروس نظري و عملياتي و بخش كارورزي ميشود. به همين دليل دانشجوي اين رشته در علوم پايه پزشكي بنيه علمي خوبي دارد و حتي در دورههاي تخصصي ايمونولوژي ، ويروسشناسي و ... همپاي فارغالتحصيلان پزشكي شركت كرده و موفق نيز ميشود.»
دكتر خسروي استاد دامپزشكي شركت كرده و موفق نيز ميشود. »
دكتر خسروي استاد دامپزشكي دانشگاه تهران نيز در معرفي اين رشته ميگويد:
«دامپزشكي علم شناخت بيماريهاي دامي اعم از بيماريهاي مشترك بين انسان و حيوان يا بيماريهاي خاص دام، پيشگيري از بيماريها ، معالجه بيماريها و همچنين علم تغذيه انسان و دام ميباشد.
از سوي ديگر در اكثر كشورها از جمله كشور ما، دامپزشكان در تحقيقات پايه پزشكي نقش مهمي دارند. براي مثال دكتر «جيبانگ» عامل تب مالت انسان و سقط جنين دامها را كشف كرد و نشان داد كه استفاده از «توبركولين» براي تشخيص سل در انسان وسيله بسيار خوبي است و يا «جيرامون» با كشف سرم ضد ديفتيري جان ميليونها كودك جهان را نجات داد.
اين توانايي از آنجا نشأت ميگيرد كه از يك طرف كار با دام محدوديتهاي كار با انسان را ندارد يعني ميشود بر روي تعداد زيادي از حيوان با وجود احتمال بيماري يا مرگ آزمايش نمود، كاري كه در علوم ميكروبيولوژي ، فاراموكولوژي و فيزيولوژي انجام ميگيرد. و از سوي ديگر يك دامپزشك ديد وسيعتري درباره حيوانات دارد و ميتواند به روي حيوانات مختلف تحقيق بكند.»
دكتر اسلامي يكي ديگر از اساتيد دامپزشكي دانشگاه تهران نيز در معرفي اين علم ميگويد: «چندسال پيش در نشريه سازمان بهداشت جهاني آمده بود كه هدف نهايي دامپزشكي درمان حيوانات نيست بلكه دقيقا تامين مواد غذايي و بهداشت انسان ميباشد.»
چرا كه با واكسيناسيون دامها ميتوان از مرگ و مير آنها جلوگيري كرد و بر ميزان فرآوردههاي دامي افزود و در نتيجه مواد پروتئيني لازم براي جيره غذايي انساني را تامين نمود . موادي كه مقاومت انسانها بخصوص كودكان را در مقابل كليه بيماريها، افزايش ميدهد و نه تنها باعث كاهش قابل ملاحظه هزينههاي درماني ميشود، بلكه جامعهاي سالم و فعال بوجود خواهد آورد. از سوي ديگر دامپزشكي در پيشگيري از بيماريهاي مشترك بين حيوانات و انسان نقش بسيار مهمي دارد. بيماريهايي كه ميتواند بهداشت عمومي يك جامعه را به خطر بيندازد.»
آينده شغلي ، بازار كار ، درآمد :
خبر اول :
«بيماريهاي دامي در كشورهاي جهان سوم ، ساليان 30 ميلون تن از شير دامها ميكاهد كه اين رقم تامين كننده شير ساليانه 200 ميليون كودك به ميزان 2 ليوان شير در روز ميباشد.»
خبر دوم :
تنها با مبارزه منظم داروئي با كرمهاي نخي شكل دستگاه گوارش گوشفند و بز، ميتوان ساليانه 150 ميليون كيلوگرم گوشت قرمز بيشتر در كشور توليد كرد.
خبر سوم :
در حال حاضر بيش از 1000 ميليون واحد دامي و همچنين حدود 600 تا 800 ميليون قطعه طيور در كشور وجود دارد.
خبر چهارم :
سازمان دامپزشكي كشور به عنوان مرجع ذيصلاح در كنترل بهداشت مواد غذايي با منشا دامي كشور ، مسووليت نظارت بر 560 كشتارگاه دام و طيور، 100 واحد عمل آوري و فرآوري محصولات شيلاتي ، 200 واحد بستهبندي فرآوردههاي پروتئيني و بيش از 46 هزار مركز عرضه كننده فرآوردههاي پروتئيني را بر عهده دارد. اين در حالي است كه حدود 40 كشتارگاه صنعتي و نيمهصنعتي دام و 32 كشتارگاه صنعتي طيور در دست احداث ميباشد.
تنها با تكيه بر هر يك از خبرهاي فوق ميتوان متوجه نياز كشور به متخصصان دامپزشكي شد. چرا كه حفظ بهداشت و سلامت جامعه و همچنين توسعه دامپروري كشور تنها با حمايت بخش دامپزشكي امكانپذير است.
دكتر خسروي نيز در مورد فرصتهاي شغلي فارغالتحصيلان اين رشته ميگويد:
«فارغالتحصيلان دامپزشكي ميتوانند در مراكز مختلفي از جمله سازمان دامپزشكي ، موسسه تحقيقات و توليد واكسن رازي، شركتهاي توليد دارو و فرآوردههاي دامي، شركتهاي توليد مواد غذايي با فرآوردههاي دامي ،واحدهاي دامپروري دولتي و خصوصي و آزمايشگاههاي تشخيص بيماريهاي دامي و بيماريهاي انساني فعاليت بكنند. »
تواناييهاي جسمي ، علمي ، رواني و ... مورد نياز و قابل توصيه :
مهمترين وظيفه يك پزشك شناخت بيماري با توجه به علايم و نشانهها و اظهارات بيمار است. كاري كه با توجه به علايم مشابه و مشترك براي بيماريهاي مختلف و همچنين تنوع بيماريها بسيار دشوار ميباشد. اما با اين وجود كار يك پزشك در مقايسه با دامپزشك سهلتر است چرا كه در شناخت و معالجه بيماري انساني ، ميتواند از خود بيمار كمك بگيرد. اما يك دامپزشك در معالجه بيماري حيوانات تنها با بررسي و پژوهش و با تكيه بر دانش خود ميتوان به بيماري پي ببرد.
رضا . م دانجوي دامپزشكي دانشگاه تهران در همين زمينه ميگويد:
«يك دامپزشك علاوه بر دانش بسيار و قدرت تجزيه و تحليل بايد زيرك و هوشيار نيز باشد. چون از يك سو بيمار او نميتواند درد خود را بيان كند و دامپزشك بايد خود موفق به شناخت بيماري گردد و از سوي ديگر بسياري از دامداران سنتي ما هنوز فرهنگ استفاده از دامپزشك را پيدا نكردهاند و در نتيجه به مشاهده دام بيمار در ابتدا خود از راههاي سنتي كه بسياري از اوقات اشتباه نيز هست، به معالجه دام ميپردازند و بعد از اين كه بيماري به اوج خود رسيد و يا حتي دام به بيماري تازهاي دچار گرديد، به دامپزشك مراجعه ميكنند و تازه هنگام مراجعه به دامپزشك نيز نميگويند كه قبلا از چه داروها و يا روشهاي درماني استفاده كردهاند و در نتيجه اگر يك دامپزشك زيركي و هوشياري لازم را نداشته باشد، در شناخت بيماري اشتباه ميكند. »
دكتر خسروي نيز با اشاره به اهميت دو درس زيستشناسي و زبان انگليسي ميگويد:
«درس زيستشناسي يكي از درسهاي مهم رشته دامپزشكي است. همچنين دانشجوي اين رشته هرچقدر كه تلاش بكند اگر به زبان انگليسي و يا يك زبان بينالمللي ديگر مسلط نباشد، نميتواند در اين رشته موفق گردد، چرا كه امروزه اطلاعات علمي بخصوص در علومي مثل ايمونولوژي روزآمد شده است و تا دانشجويي به زبان انگليسي مسلط نباشد، نميتواند از اطلاعات جديد با خبر شده و يا از كتب مراجع استفاده بكند.»
وي همچنين در پاسخ به اين سوال كه آيا دانشجوي دامپزشكي بايد قدرت بدني بالايي داشته باشد، ميگويد:
«بدون شك دانشجوي اين رشته بايد از سلامت جسماني برخوردار باشد اما قدرت بدني در همه بخشهاي دامپزشكي مطرح نيست . براي مثال در مراكز تحقيقاتي و آزمايشگاهي و يا براي معالجه دامهاي كوچك نيازي به قدرت بدني بالا نيست اما در معالجه دامهاي بزرگ ، قدرت بدني بالا ميتواند كار يك دامپزشك را راحتتر بكند.»
دكتر حسيني نيز علاقهمندي به دام و دامپزشكي را براي دانشجوي اين رشته ضروري ميداند و در اين باره ميگويد:
«يك دانشجوي دامپزشكي بعد از فارغالتحصيلي بايد گاه در دل يك روستا به مداواي حيوانات بپردازد و بدون شك چنين كاري جز به ياري عشق و علاقه امكانپذير نميباشد. »
وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر: (كارشناسي ارشد و ...)
فارغالتحصيلان دوره دكتراي عمومي دامپزشكي ميتوانند بر حسب علاقه در بيش از 14 گرايش تخصصي مختلف در علوم دامپزشكي (آسيبشناسي ، انگل شناسي ، ميكروبيولوژي ، كلينكال پاتولوژي ، علوم تشريحي ، بيماريهاي طيور ، بيماريهاي داخلي دام بزرگ ، بيماريهاي داخلي دام كوچك ، جراحي ، راديولوژي ، بيماريهاي ماهي و آبزيان ، بهداشت مواد غذايي ، مامائي و بيماريهاي توليد مثل و ... ) و همچنين علوم پايه پزشكي و بيوتكنولوژي ادامه تحصيل بدهند. در دوره دكتراي تخصصي دامپزشكي به تناسب رشته تعداد 60 واحد تخصصي گذرانده ميشود و دانش تخصصي دانشجو در يك زمينه خاص گستردهتر ميگردد. هدف از اجراي دورههاي تخصصي دامپزشكي ، تامين اعضاي هيات علمي مورد نياز براي دانشكدههاي دامپزشكي و محققان موسسات پژوهشي وابسته و در نهايت تامين نيروي انساني متخصص مورد نياز براي خدمات تخصصي دامپزشكي است.