رابطه فرسایش و مرتعداری

mani24

کاربر حرفه ای
کاربر ممتاز

بیشتر نواحی ایران دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک می باشد و به همین جهت مراتع طبیعی می تواند به خوبی در حفظ آب و خاک این گونه مناطق کمک شایانی بنماید. از بین بردن پوشش سبز زمین موجب جریان شدید آب در سطح خاک گردیده ، میلیونها تن خاک شسته شده و از بین می رود و خسارات فراوانی از بهم خوردن سطح خاک زراعتی پدیدار می شود. پوشش نباتی از جریان شدید آب جلوگیری نموده در مقابل نفوذ آن را زیاد می نماید. به علاوه پوشش سبز از تبخیر آب نیز می کاهد.

فرسایشی که بدون هیچگونه تأثیر عوامل طبیعی در طول زمان انجام پذیرد فرسایش عادی یا فرسایش زمین شناسی خوانده می شود. فرسایش عادی کیفیتی دائمی می باشد. این نوع تغییرات در سطح خاک همیشه مفید بوده احتیاجی به کنترل نمی باشد. به طور کلی فرسایش عادی به صورت طبیعی انجام می شود و بشر تاکنون نتوانسته است آنرا تحت کنترل درآورد. شدت فرسایش بستگی تام به شیب و تراکم کشت نباتات منطقه مربوطه دارد. از آنجایی که فرسایش سریع اکثراً به دست بشر صورت می گیرد بدون تردید با به کار بردن اصول صحیح می توان از آن جلوگیری کرد. مناطق دارای خاک های عمیق و سرشار از مواد آلی نسبت به خاک های سطحی نشود. با پوشش نباتی اندک فرسایش کمتری نشان می دهد.

مجزا شدن و انتقال خاک – نوع – مقدار و تراکم – پوشش نباتی – تراکم بارندگی – سرعت باد و میزان شیب زمین از عوامل مهم فرسایش محسوب می شود. آب های گل آلود – طوفان های شن که انتقال خاک را باعث می شود. تجمع ترکیبات خاک به خصوص در مورد شن و سنگریزه – زیرکنی بستر رودخانه – درهم کوبیده شدن صخره ها و بالاخره اثراتی که ریشه نباتی در خاک بوجود می آورد. علل فرسایش سریع می باشد. طغیان رودخانه های گل آلود و سیلابی در اراضی پست و بستر رودخانه ها ، تراکم سنگریزه ها بر سطح خاک مجاری سیلابها که باعث تندی شیب دامنه می گردد، ظاهر شدن ریشه نباتات در سطح خاک – جریان شدید جویبارها در بهار و خشکی و کم آلی آنها در تابستان سیلهای شدید – جویهای گل آلود – خشک شدن چشمه ها و پایین افتادن آب تحت الارض و عوامل مشابه دیگر را می توان علل فرسایش سریع دانست.

روش های کشت
1) بذر پاشی :
بذر پاشی هنگامی با موفقیت توأم خواهد که پس از یک شخم سطحی و یا دیسک انجام پذیرفته باشد. زمان کشت را باید مناسب با وضع و آب و هوای محل تعیین نمود – ولی اکثر نقاط بذر پاشی در فصل پاییز انجام می شود. بذرپاشی تپه های مشجر قبل از ریزش برگ درختان در پاییز به علت قرارگرفتن بذر در زیر برگ که خود نوعی پوشش محافظ محسوب می شود موفقیت آمیز خواهد بود . در ایران زیر خاک نمودن بذر در مراتع موجب کاهش اثرات سوء تابش مستقیم خورشید و خاک های پرک و نرم می گردد. کشیدن زنجیر – دندانه و یا گذراندن احشام از روی مزرعه بذر پاشی شده ی می تواند کمک بزرگی به دفن کردن بذر بنماید. می توان در روی تپه ها شخم سطحی – شیاری و یا فارودر دور تا دور تپه زد و سپس بذرها را محدود و محصور در این شیارها نمود. فاصله این فاروها ممکن است بین 1 تا 4 متر باشد. با ذخیره شدن آب در شیارهای احداث شده امکان رشد و نمو بهتر برای گیاهان فراهم می گردد.

تهیه زمین :
هنگام تهیه زمین باید به وسائلی که جهت کشت در دسترس قرار دارد توجه نمود. برای تهیه زمین خصوصاً در کوهپایه ها باید از شخم زدن مداوم که اولاً هزینه زیادی در بر دارد و ثانیاً موجب مخلوط شدن خاک تحت الارض با سطح الارض می گردد اجتناب نمود.
تهیه زمین مراتع به شرایط آب و هوا – پوشش گیاهان موجود – گونه ایکه باید کاشته شود و همچنین شرایط فیزیکی خاک بستگی دارد.
هنگامی می توان گفت بستر خاک نبات مرتعی خوب تهیه شده که اولاً سفت و ثانیاً دارای ذخیره رطوبت کافی باشد. معمولاً این اعمال با دیسک سبک و سطحی تکمیل می گردد. خاک هایی که پوک یا سبک بوده یا شخم عمیق خورده باشد نمی تواند کاملاً با بذر تماس بگیرد در این گونه موارد باید از غلطک استفاده نمود تا اولاً بذر با خاک زیاد شود و ثانیاً تسهیلاتی در انتقال آب تحت الارض فراهم گردد.
در احیاء مراتع کشور مسئله مهمی که باید قبل از کشت به آن توجه نمود چگونگی تهاجم گیاهی به گیاه دیگر است در ترکیب یا مخلوط نباتات باید از کاشت متراکم نباتات یکساله در داخل جلوه نباتات چند ساله اجتناب نمود.
در پاییز می توان اقدام به کشت غلات کرده و در بهار آنرا برداشت نمود و سپس در پاییز سال بعد بدون انجام شخم و تهیه زمین جای غلات را با بذرپاشی و زدن یک دیسک سبک به نباتات علوفه ای گرامینه اختصاص داد. اجرای مداوم این برنامه یکی از روش هایی است که به وسیله آن می توان پس از چند سال موجب پوشش گیاهی زمین و سرسبزی آن گردید.

بذر افشان
برای به کار بردن بذر افشان باید خاک نرم و مسطح و ماری از هر گونه سنگ و کلوخه و بوته های مختلف نباتات باشد. بعضی بذرافشان های مخصوص وجود دارد که می توان آن را در سراشیب های بیش از 60 درجه نیز به کار برد. این وسیله مکانیکی کمک شایانی به سرعت بخشیدن به بذرپاشی در مناطق وسیع و گسترده می کند. چون بذر اکثر نباتات علوفه ای مراتع ریز می باشد لذا بایستی آنها را در عمق خیلی کمی که بیش از دو سانتی متر نباشد دفن نمود. میزان بذر کاشته شده باید به اندازه ای باشد که بتواند از رطوبت موجود حداکثر استفاده را بنماید چون گاهی اوقات کشت بذر کم سبب هجو علف های هرز می گردد.

فصل کشت
یکی از عواملی که زمان کشت را تعیین می نماید میزان نزولات آسمانی محل می باشد. با توجه به حداقل و حداکثر بارندگی یک منطقه و آشنایی به وضع رشد و نمو نباتات علوفه ای مراتع می توان به زمان مناسب کشت پی برد. چنانچه نزولات آسمانی یک منطقه در زمستان زیاد باشد مسلماً باید در پاییز اقدام به کشت نمود و اگر بارندگی یک ناحیه در تابستان به اندازه کافی باشد باید زمان کشت را به بهار منتقل نمود.
برف نیز مانند بارندگی های زمستانه در انتخاب فصل کشت نقش مهمی به عهده دارد. برف گیاهان جوان را از سرمای زمستانه حفظ می نماید. در مناطقی که زمستان سرد و سطح خاک آن عاری از پوشش باشد بهتر است زمان کشت را به بهار منتقل نمود. در مناطق معتدل زمان – کشت را باید قبل از آغاز حداکثر بارندگی انتخاب کرد.

انتخاب گیاه مناسب جهت کشت :
قبل از انتخاب نوع گیاه بایستی با انواع نباتات علوفه ای ویژه مراتع محل مربوط توجه کامل نمود. چنانچه وضع اکولوژیکی محل اجازه دهد بهتر است در ترکیب نباتات مراتع از انواع گیاهان خانواده لگومینوز که می تواند از یک طرف به ازت زمین و از طرف دیگر به تولید ازت مورد نیاز گیاهان لگومینوز کمک کند استفاده نمود. مضافاً به اینکه گیاهان خانواده لگومینوز جیره غذایی احشام را نیز تا حدودی تکمیل می نماید.

قصیل : از قدیم الایام در ایران متداول بوده و امروزه از طرف کشورهای خارج به عنوان فراهم نمودن علوفه برای اوایل بهار توصیه می شود.
قصیل عبارتست از کشت جو در پاییز و استفاده از آن جهت تعلیف در اوایل بهار یعنی هنگامی که علوفه کمیاب می باشد. علاوه بر جو می توان از انواع غلات(چنانچه از نظر اقتصادی مناسب باشد) نیز استفاده نموده مخصوصاً در نواحی کوهپایه ها و تپه ها نقاط مختلف کشور . البته در شرایطی که امکان کشت نباتات علوفه ای چند ساله وجود داشته باشد بهتر است از آنها برای پوشش زمین و احیاء مراتع استفاده نمود.


مزیتهای استفاده از انواع گونه های گیاهی در مراتع (کشت مخلوط)
1) هر یک از مناطق دارای شرایط مختلفی از لحاظ خاک، رطوبت و شیب و غیره می باشد که در کاشت مخلوط احتیاجات غذایی هر یک از گیاهان به نحوی تأمین می گردد.
2) از آنجایی که ریشه نباتات مختلف دارای عمق متفاوت می باشد، کشت مخلوط گیاهان امکان استفاده از ارطوبت مواد غذایی اعماق مختلف خاک را فراهم می آورد
3) در کشت مخلوط گیاهان هر نباتی در یک فصل بخصوصی نمو نموده علوفه تولید می نماید
4) در کشت مخلوطی که انواع گیاهان لگومینوز منظور شده باشد تعادلی نسبی در تغذیه احشام فراهم می گردد.
5) بعضی از گیاهان مخلوط ممکن است اثر منفی و مناسبی بر روی گیاهان دیگر داشته باشد. برای نمونه تولید ازت به وسیله نباتات لگومینوز و استفاده آن به وسیله گیاهان علوفه ای لگومینو.

احیاء مراتع : (دسته بندی منطقه ای ایران)
در احیاء مراتع باید متناسب با وضع اکولوژیکی هر ناحیه گیاه بخصوصی را انتخاب نمود. جهت احیاء استان آذربایجان که دارای زمستان های سرد و رطوبت ناکافی است و منطقه ای بادخیز است. (بیشتر نزولات آن در بهار است) و همچنین به منظور جلوگیری از باد رفتگی های شدید بایستی در انتخاب نبات مناسب وقت فراوانی نمود. کشت مراتع را در این انسان باید در فصل پاییز انجام داد. از گیاهان مناسب می توان به گااوبا(Agropyron cristatum) و علف پشمکی اشاره کرد.
استان خوزستان در تابستان دارای آب و هوای گرم در زمستان آب و هوای معتدل توأم با فرسایش بادی است. از این لحاظ برای جلوگیری از فرسایش و به کار نبردن وسائل مختلف کشاورزی از جمله شخم می توان به جای استفاده از سودان گراس (نوعی ذرت خوشه ای ) بذر نباتات علوفه ای گرامینه مناسب را کشتکرد و سپس بذر را با دیسک سبک در زیر خاک پنهان نمود. در استان خوزستان شبدر را بعد از برداشت برنج در جای آن می کارند.
از گیاهان مناسب این مناطق می توان به خیو، سورمه صحرایی، ارزن و بونو اشاره کرد.
در برخی مناطق کشور که نزولات زمستانه فراوان توأم با برف سنگین در ارتفاعات و خاک آن نیز کمی شور می باشد می توان جهت احیاء مراتع گیاهان گندمیان مثل festuce elatior , Agropyron elengatum کشت نمود. همچنین از گیاهانی مثل یونجه معمولی، علف باغی، علف پشمکی ، اردو نیز می توان استفاده کرد.
در برخی نواحی مرطوب ایران می توان از چاودار پاییزه و در نقاط دیگر از جو پاییزه به عنوان علوفه بهاره استفاده کرد. استفاده از چچم ریشک دار و چب و شبدر سفید و شبدر قرمز نیز مناسب است. در جنگل هایی که درختان آن قطع و شاخ و برگ آنها ساخته شده باشد می توان از انواع شبدرها و بندواش جهت احیاء پوشش سبز زمین استفاده نمود. مناسبترین نباتات علوفه ای گرامینه نواحی گرم کشور عبارت است از مرغ، وزه، ذرات خوشه ای (dialatum sp) و نوعی ارزن (panicum purpurasces)
 
Similar threads
Thread starter عنوان تالار پاسخ ها تاریخ
النازی رابطه مهندسی عمران و مهندسی فضای سبز فضای سبز 6

Similar threads

بالا