دستورالعمل توليد نهال پكان

[Phyto]

 

[Phyto]

اين گياه بومی آمريكـا مي باشد ودر حال حاضر در كشورهاي استراليا ،كانادا ، هندوستان ، اسرائيل ، مكزيك، غرب آفريقا و آمريكا كشت شده است . در طول چهار دهه اخير نمونه هايي از آنها به ايران وارده شده و در نقاط مختلف از جمله مركزتحقيقات كشاورزي صفي آباد ، نزديك داراب و شمال ايران كاشته شده است .

خصوصيات گياهشناسي :

پكان از خانواده گردو Juglandaceae ، جنس Carya و زير جنـس Apocarya ميباشد. نام علمي آن Carya illinoensis(Wang)K.Koch است . پكان يك درخت بزرگ تك پايه (Monoecious) و خزان دار است وكمابيش داراي عادت باردهي متناوب است . ميوه هاي آن روي شاخه هاي يكساله توليد ميشود . همانند گردوي ايراني ، گلهاي ماده بر روي شاخه هاي سال جاري و گلهاي نر بر روي شاخه هاي سال قبل تشكيل ميشوند . اين گياه حساسيت شديدي به سميت يون كلر در خاك دارد . ارتفاع آن 45-30 متر و قطر تنه 6-2/1متر می رسد .

 

[Phyto]

شرايط اقليمي :
دوره رشدپكانطولاني بوده و از 6 تا 8 ماه ميباشد . بعبارت ديگر مناطقمستعد براي كاشت اين گياه بايستي حداقل داراي فصل رشد هشت ماه باشد لذا محدوده كشتاين گياه از عرض جغرافيايي كمتر از 30درجه شمالي يا در عرضهاي بيشتر بشرط زمستانهايملايم ميباشد . نياز سرمايي اكثر ارقام حدود 200 ساعت سرماي 2/7 –5 درجه سانتيگرادميباشد . اكثر ارقام سرماي 5-4 درجه سانتيگراد را در فصل زمستان به مدت كوتاه ميتواندتحمل كنند. درختپكانبهترين رشد را در شرايط هواي نيمه گرمسيري با ميانگين درجهحرارت بالاي 25 درجه سانتيگراد در فصل رشد دارد . حداكثر ميوه دهي در دماي 29-24درجه با حداقل اختلاف دما رخ مي دهد .اين گياه به طول روز حساس نمي باشد ليكن نورفراوان جهت رشد رويشي و توليد ميوه بسيار موثر است . نسبت به رطوبت نسبي هوا ) مناطق ابري و مرطوب ) حساس بوده و نیاز به زمین های عمیق و سبک وزهکش خوب دارد .


سابقه کشت پکان در ایران :
در30 سال اخير ، مسئولين سازمان جنگلها و مراتع ايران و سازمان اصلاح وتهيه بذر و نهال بعلت اهميتي كه اين درختان چند منظوره دارند ،‌تعدادي از بذر و نهال آنها را به ايران وارد كرده ودر برخي از ايستگاههاي تحقيقاتي از جمله مركز تحقيقات كشاورزي صفي آباد دزفول ( ايستگاه زرناك ) باغ كشاورزي قائم شهر، باغ كشاورزي واكولوژي نوشهر و در باغهاي آزمايشی داراب فارس كشت نموده اند.

 

[Phyto]

 

[Phyto]

روشهاي تكثير پكان :

كشت بذر پكان توليد پايه هايي مي كند كه خصوصيات پايه مادري را نخواهد داشت وميوه هايي متفاوت توليد خواهد كرد. دراين حالت پيش بيني خصوصيات گياه توليد شده غيرممكن است . براي توليد درختاني با خصوصيات شناخته شده و ميوه با كيفيت ، بايد از طريق پيوند جوانه يا شاخه بر روي پايه مناسب پكان استفاده نمود.در اواخر اين متون اقدام به شرح روشهاي معمول تكثير پكان پرداخته مي شود.
بعلت اينكه درختان پكان از طريق بذر مشابه نخواهند بود لذا تكثير رويشي بعنوان روشي است كه مي توان اقدام به توليد درختاني با خصوصيات شناخته شده نمود . تكثير رويشي عبارت است از انتقال جوانه ها از يك درخت كه داراي خصوصيات مطلوبي است بر روي يك پايه مناسب . براي درختان پكان ، پايه مورد مناسب مي تواند ار قام ديگر پكان و هيكوري باشد. پايه پكان معمولاً مطلوبتر از هيكوري مي باشد زيرا هيكوري داراي رشد آهسته اي از پكان است.

 

[Phyto]

پايه و تكثير آن :
1- يكي از موارد مهم براي تكثير پايه مناسب اين است كه پايه موردنظر به شرايط آب وهوايي منطقه سازگار باشد. اين مورد مهمترين عامل متفاوت آن به سرماي زمستانه است. بنابراين بهترين انتخاب ، درختان موجود در همان منطقه مي باشد. پايه موردنظر بايستي سرعت رشد خوبي هم در زمين اصلي و هم در گلدان داشته باشد.
2- موضوع مهم ديگر ، انتخاب نوع شاخه براي پيوند مي باشد. بهترين شاخه براي پيوند ، شاخه يكساله و قوي است. شاخه هاي دو ساله نيز پيوند موفقي را نشان مي دهند اما رشد آنها
آهسته تر خواهد بود. قطر شاخه حدود 6 ميليمتر براي تهيه پيوندك تقريباً مناسب است. شاخه انتخابي بايستي جوانه هايي متورم داشته و آثار سرمازدگي نداشته باشند. پيوندك را ميتوان در زمان مناسب تهيه نموده و تا زمان پيوند در يخچال نگهداري نمود.


روش مناسب براساس اندازه درخت :
1- پيوند پوستي ( brak graft ) : معمولاً براي درختاني با قطر 10-2 سانتيمتري در محل پيوند
بكار مي رود.
2- پيوند وصله اي ( patch bud) : معمولاً براي درختاني كوچك تا قطر 2 سانتيمتري بكار مي رود. اين روش را مي توان براي درختان با قطر بزرگتر نيز استفاده نمود بشرطي كه در محل پيوند پوست كمي تراشيده شود. اين روش را ميتوان در فصل بهار يا اواخر تابستان انجام داد.
4- ساير روشهاي پيوندي نظير whip graft و cleft graft ، موفقيت كمتري حاصل مي نمايند. پيوند وصله اي ،پيوند شاخه پوستي را مي توان براي شرايط و اندازه هاي مختلف درختان بغير از نهالهاي خيلي كوچك ، بكار برد.


ساير موارد مهم :
پيوند شاخه و جوانه بايستي زماني باشد كه پوست پايه از چوب جدا شود. اين حالت وقتي اتفاق مي افتد كه طول برگ بيش از 2 سانتيمتري باشد بنابراين تلاش براي پيوند شاخه زودتر از اين زمان درصد موفقيت را كاهش مي دهد.
2- در زمان پيوند بايستي پوست شاخه پيوند سفت باشد . پيوندكها در فصل خواب جمع آوري و در سردخانه مناسب نگهداري مي شود. در پيوندكهايي كه اواخر فصل تهيه شده باشند،
جوانه ها حتي در سردخانه متورم مي شوند.
3- براي پيوند وصله اي نياز است كه پوست دهي پيوندك نيز خوب باشد.
4- براي موفقيت در پيوند لازم است كه لايه كامبيوم پيوندك كاملاً با كامبيوم پايه تماس داشته باشد. كامبيوم يك لايه با يكي از سلولهاي بين چوب و پوست مي باشد. بنابراين برش پيوندك و پايه بايستي طوري باشد كه كامبيوم آنها درتماس با يكديگر باشد.
درصورتيكه پيوند موفقيت آميز باشد جوانه ها معمولاً در طي 2 تا سه هفته متورم مي شوند كه البته ممكن است در بعضي مواقع تورم جوانه تا يك ماه بعد از پيوند اتفاق افتاده و شاخه رشد سريعي نمايد.

 

[Phyto]

پيوند شاخه:
اين نوع پيوند وقتي بكار مي رود كه بخواهيم درخت بزرگي را با يك رقم ديگر جايگزين نماييم . معمولاً پيوند شاخه پوستي براي درختان بسيار بزرگ بكار ميرود . پيوند Four-flap نيز بعضي مواقع بر روي شاخه هاي نرك كه بعد از سربرداري درختان رشد مي كنند زده مي شود. شاخه هايي كه پايين تر از محل پيوند ظاهر مي شوند بايستي حذف شوند.

پيوند سرشاخه پوستي brak (Inlag) graft :
اين پيوند بعنوان پيوند سرشاخه يا پيوند معمولي در درختاني با قطر بيش از 10 سانتيمتري در محل پيوند بكار مي رود. روشهاي مختلفي براي انجام اين پيوند وجود دارد.

شاخه پيوندك Graft wood(scionwood) :
يك شاخه پيوند مناسب حدود 15 سانتيمتر طول داشته و قطر آن 6/-1 سانتيمتر مي باشد . وقتي پوست آن كنده مي شود بايستي عاري از سرمازدگي وبرنگ سبز باشد . بهتر است حداقل 2 جوانه بر روي آن باشد اگر چه وجود يك جوانه بر روي پيوندك كافي است ولي براي اطمينان بهتر است دو يا سه جوانه وجود داشته باشد . جوانه ها بايد زنده باشند . روي فلس و داخل آن در جوانه زنده سبز رنگ مي باشد.

مواردي كه موفقيت پيوند را تضمين ميكند :
1- تماس لبه برش خورده پيوندك و پايه بايستي كامل باشد.
2- اتصال پايه و پيوندك بايستي محكم بوده و از جداشدن حفاظت گردد.
3- محل پيوند بايستي از حرارت زير محافظت و از درست رفتن رطوبت جلوگيري شود.

آماده سازي پايه :
1- بوسيله اره از محل مناسب سرشاخه را قطع ميكنند . در صورتيكه خطر آسيب حيواناتي نظير اسب وجود دارد بايستي محل پيوند را بالاتر در نظر گرفت ( 7-6 فوت ) دو تا سه شاخه در پايين محل پيوند بايستي نگهداري شود. برش عرضي بايستي كاملاً صاف افقي زده شود. بايستي دقت نمود تا از آسيب و جداشدن پوست شاخه در محل پيوند جلوگيري شود. قسمتهاي آسيب ديده در محل پيوند را بايد برطرف نمود.
2- بخشي از شاخه كه عاري از گره بوده و به اندازه كافي فضا براي استقرار پيوندك داشته باشد ، انتخاب مي شود. فضايي تقريباً 5/1 اينچ و عرض 5/2 اينچ معمولاً مناسب است محل پيوند بايد روبروي جهت وزش باد باشد ، از شكستن پيوندك جلوگيري شود . قسمتهاي ناصاف و خشن پوست را در اين محل تراشيده و پوستي به قطر حدود اينچ باقي مي ماند

آماده سازي پيوندك :
1- شاخه پيوندك به اندازه كافي برش داده مي شود (معمولا ًبطور 6-3 اينچ ) پيوندك بايستي حداقل 2 جوانه بالاي محل برش مايل داشته باشد.
2- يك برش مايل بطول 5/2-5/1 اينچ در پايين آن زده شود . اين روش بهتر است در سمت مخالف جوانه ها و با فاصله 8/3 اينچ از آنها زده شود. حداقل 2 جوانه بايستي در بالاي محل برش باقي بماند برش مايل بايستي كاملاً صاف زده شود.
3- كناره هاي محل برش كمي تراشيده مي شود تا مقدار بيشتري از كامبيوم ظاهر شود.

انجام عمل پيوند :
1- پيوندك آماده شده را بر روي پوست تراشيده شده محل پيوند حدود 8 اينچ از سطح بريده شده پايه قرار داده . محل برش پوست پايه از كناره هاي پيوندك نشانه گذاري كرده و تا
پوست برش زده مي شود. پوست باقي مانده بر روي پايه براي نگهداري پيوندك بكار خواهد رفت.
2- پوست پايين محل برش را به طول 8/3 اينچ مطابق شكل 7 خراش داده تا باعث بهتر شدن رشد بافت كالوس شود.
3- با نوك چاقو پوست برش داده شده را بلند كرده و پيوندك درون آن قرار داده و با ضرباتي پيوندك بداخل پوست هدايت مي شود تا حدود اينچ بالاتر از سطح بريده شده پايه قرار گيرد. عمليات بايستي بسرعت و دقت انجام گيرد تا محل پيوند در معرض نور خورشيد يا جريان هوا قرار نگيرد.
4- بايستي حداقل يك سمت محل برش پيوندك با لبه پوست جفت شده باشد . مي توان از پوست پايه را نيز بريد.
5- در دو قسمت با ميخ چوبي پيوندك به پايه ميخ مي شود تا محكم شود.
6- محل برش پايه با چسب پر مي شود . مي توان با چسب پيوند تمام قسمتهاي پيوند و پايه را پوشاند كه البته تاثير زيادي در موفقيت پيوند نخواهد داشت .
7- بوسيله يك فويل آلومينيوم محل پيوند پوشيده مي شود . بهتر است تمام سطح مقطع پايه مشابه شكل 11 پوشيده شود.
8- يك كيسه پلاستيكي مناسب انتخاب كرده و گوشه اي از آنرا برش داده و بر روي محل پيوند قرار داده مي شود بطوريكه پيوندك از محل برش زده شده خارج شود
9- انتهاي كيسه در پايين محل پيوند و در پايين انتهايي ترين جوانه روي پيوندك محكم مي شود مي توان از نوارهاي لاستيكي استفاده نمود. اين پوشش لاستيكي به اندازه پوشش آلومينيومي ادامه بايد داد نه بيشتر .
10 – ساير شاخه هاي جانبي روي پايه هايي كه بلندتر از ارتفاع پيوندك مي باشند را كوتاه بايد كرد.
11- بر روي پايه هايي كه قطر بزرگتري دارند ، مي توان تعداد بيشتري پيوند زد در صورتيكه بيش از يك پيوند موفق گرديد. قويترين آنها با پيوندكي كه مقابل باد قرار دارد نگهداري مي شود. ساير پيوندكها را بايستي قبل از شروع رشد سال دوم حذف نمود.
12- ميتوان نوك پيوندك را با چسب پيوند پوشاند.
13- مراحل پيوند تاجي اكنون كامل شده است . پيوند پوستي بويژه به وزش باد حساس مي باشد ، مراقبت از پيوند بعد از عمليات پيوند بسيار مهمتر از انجام پيوند مي باشد . مراقبتهاي لازم بعد از پيوند در زير شرح داده شده است .
14- در صورتيكه پيوندك شروع به رشد نكرد بايستي سال آينده اقدام به پيوند نمود.
پيوند تاجي بخصوص نسبت به ساير انواع پيوندها به مراقبت و توجه ويژه اي بعد از عمل پيوند نياز دارد ، زيرا پيوندك در اين نوع سريعتر از ساير انواع رشد كرده و محل پيوند ضعيف مي باشد . بنابراين مراقبتهاي زير بايستي بعمل آيد.
1- بعد از شروع رشد پيوندك يك تيم به پايه ميخ كرده و شاخه جديد بر آن بسته مي شود تا لرزش باد باعث شكستن پيوندك نشود.
بتدريج كه پيوندك رشد مي كند بايستي طول قيم را نيز افزايش داد معمولاً پيوندك بيشتر از 4 تا 5 فوت رشد نمي كند ، درصورتيكه بيش از 6 فوت رشد كرد بايستي نوك پيوندك چيده شود تا از رشد زياد آن جلوگيري شود.

 

[Phyto]

پيوند شاخه چهار زبانه اي GraftingFour-flap :
اين نوع پيوند براي پيوند زدن نهالهاي بذري كوچك يا شاخه هاي كوچك موجود بر روي درختان بكار مي رود.اين روش يكي از روشهاي ساده انجام پيوند بوده و نتيجه آن معمولاً توليد پيوندي قوي و تنومند مي كند.درصورتيكه پيوندك و پايه هم اندازه باشند عمل پيوند بهتر خواهد بود . در صورتيكه پيوندك كمي بزرگتر از پايه باشد


آماده نمودن پايه :
1- پايه بايد در حالت رشد فعال باشد و داراي برگهايي بطول 2 اينچ يا بزرگتر باشد. بايستي پوست دهي خوب باشد و پوست براحتي از چوب جدا شود.
2- بخشي از پايه كه صاف و بدون گره مي باشد بطول 2/1 تا 2 اينچ انتخاب مي شود. بالاي اين قسمت از پايه با قيچي سربرداري مي شود. شاخه پيوندك بايستي از نظر طول و اندازه تقريباً به پايه باشد.
3- تعداد چهاربرش عمودي با چاقو براي پوست در محل پيوند بسمت پايين تا حدود 2-5/1 اينچ زده و پوست برش داده مي شود.

آماده نمودن پيوندك :
پيوندك بطول 6 اينچ تهيه مي شود و حداقل دو جوانه بر روي آن در 2-5/1 اينچ بالاي آن باقي بماند. بوسيله چاقوي پيوندك پوست چهارطرف پايين پيوندك بطول 2-5/1 اينچ تراشيده مي شود و تا مقدار كمي از چوب نيز پيش مي رود و مابين اين برشها بايستي مقداري پوست برش نزده باقي بماند. سطح مقطع پاييني پيوندك بشكل مربع خواهد بود.

انجام عمليات پيوند :
1- چهارلبه پوست برش داده شده پايه بسمت پايين جدا مي شود بايستي دقت شود كه هيچ تماس با سطح داخلي پوست نداشت. دراين حالت حدود 2-5/1 اينچ از چوب نمايان خواهد شد. با استفاده از قيچي هرس پوستهاي جدا شده باز نگه داشته و قسمت چوبي بريده مي شود. بايد دقت شود كه هيچ كدام از اين چهار پوست از پايه جدا نشوند.
2- يك نوار پوششي را در قسمت پايين پوستهاي جداشده بسته تا چهار تكه پوست در پايه را محكم نگه داشته و به حالت عمودي قرار دهد. اين امر باعث كمك به نگهداري پيوندك بعد از عمل پيوند مي شود. پيوندك آماده شده بر روي پايه ميان چهار پوست آن قرار مي گيرد.
3- كشش لاستيكي كه قبلاً در دور پايه بسته شده بود را بسمت بالا هدايت نموده و بدور پيوند كشيده تا بتواند پيوندك را در جاي خود محكم نگه دارد. پيوندك را بسمت پايين فشار داده يا با ضربات ملايم پيوندك بسمت پايين هدايت مي شود تا هيچگونه فاصله اي بين پيوندك و رأس پايه باقي نمانده و بهم وصل شوند .بايستي هر قطعه از پوست پايه بخشي از پيوندك بدون پوست را بپوشاند.
4- يك دور نوار پوششي را بدور پايه پيچانده و با ضربات ملايم و يا فشار دست پيوندك بسمت پايين هدايت مي شود تا از محكم بودن آن مطمئن شد. يكي از دلايل عدم موفقيت اين نوع پيوند باقي ماندن فاصله بين پيوندك و پايه است. پيچيدن مولد پوششي را ادامه داده و دقت مي شود كه پوست پايه دقيقاً بر روي قسمتهاي بدون پوست پيوندك جفت باشد. نوار پوششي بايستي كاملاً منظم بدور پيوند پيچانده شود و طوري باشد كه با كشيدن آرام پيوندك نتوان آنرا از محل پيوند جدا نمود.
5- محل پيوند با فويل آلومينيومي پوشيده . گوشه يك كيسه پلاستيك را بريده و بر روي محل پيوند طوري قرار داده مي شود كه پيوندك از گوشه بريده شده بيرون قرار گيرد.
6- كيسه پلاستيكي را از پايين مهار كرده اند و از بالا نيز طوري بسته مي شود كه جوانه هاي مربوط به پيوندك خارج از پلاستيك باشند.
7- مي توان نوك پيوندك را با چسب پيوند پوشاند.
8- درصورتيكه پيوندموفقيت آميز نبود بايد يك جوانه از پايه را نگه داشت تا براي پيوند سال آينده آماده شود.




روشهاي ديگر اين نوع پيوند :
روشهاي زيادي براي انجام اين نوع پيوند وجود دارد ، يكي از اين روشها ، تغيير تعداد زبانه ها به 3 يا حتي در بعضي مواقع 2 زبانه در مورد پايه هاي باريك مي باشد. در اين مواقع بايستي تعداد برشهاي شاخه پيوندك نيز به تعداد زبانه هاي پايه باشد . معمولاً وقتي كه پايه و پيوندك كوچك باشد تعداد زبانه ها كمتر در نظر گرفته مي شود.

 

[Phyto]