دستورالعملهاي مقابله با سرمازدگي محصولات زراعي و باغي

آیورودا · Feb 24, 2013

سرمازدگی در درختان میوه

سرمازدگی در درختان میوه

مقدمه
اکثر درختان میوه منطقه معتدله در معرض یخبندان زمستان یا سرما زدگی بهاره قرار می گیرند که این امر موجب خسارتهای شدید اقتصادی می گردد. حتی آن دسته از مناطق تولید میوه که در موقعیتهای جغرافیایی خاص احداث می شوند که خسارت وارده ناشی از سرما در آنها به حداقل کاهش داده شده نیز بعضا با این حوادث مواجه می گردند. باغداران کاملا از نتایج زیانبار عدم محافظت درختان در برابر سرمای زمستان مطلع هستند. لذا اعتقاد به مقاومت در برابر سرما به عنوان یک پدیده و ابزار کمکی برای جلوگیری از بروز خسارت ناشی از سرما از نظر باغداران از اهمیت اساسی برخوردار است. گیاهان درحال رشد غیر مقاوم بوده و قادر به مقاوم شدن نیستند. لذا رکود در طول ماههای سرد زمستان برای بقائ گیاهان و درختان میوه ضروری می باشد. درختان میوه در زیستگاهای طبیعی خود به ندرت توسط سرما صدمه می بینند زیرا در آنها مکانیسم سازگاری در آنها توسعه یافته است که به آنها اجازه می دهد در طول شرایط آب و هوایی شدید زمستان به حالت رکود بروند.
یخ زدگی زمستانه
عامل پراکندگی گونه های مختلف درختان میوه در روی کره زمین مقاومت یا حساسیت درختان به سرمای زمستانه می¬باشد. در مناطق سرد از ارقام مقاوم به سرما و از پایه های مقاوم به سرما استفاده می شود. در اثر سرمای بیش از حد زمستان، گونه های پوست نازک شکاف خورده و در اثر یخبندان شاخه ها سیاه می شوند. در گیاهان چوبی مقاوم، در اثر یک سری تغییراتی که حاصل می شود در اواخر تابستان و پاییز موجب مقاوم شدن آنها در برابر سرما می گردد. در طی مقاوم شدن درختان تغیرات زیادی در درختان صورت می پذیرد. اولین مرحله مقاوم شدن توسط روزهای کوتاه شروع می شود که منجر به توقف رشد می شود. دومین مرحله مقاوم شدن مستلزم دمای پایین می باشد که مواد محرک مقاومت ساخته می شود. تدابیر زراعی در مقاومت کونه های درختان میوه تاثیر بسزایی دارد. ازجمله تجمع کربوهیدراتها کافی در درختان میوه و اندامهای آن موجب افزایش مقاومت در برابر سرما می گردد. آبیاری بی رویه، دادن کود ازته بیش از حد، محصول زیاد ، ریزش زود هنگام برگها، تولید محصول بیشتر، هرس زود هنگام موجب کاهش مقاومت درختان میوه می شود. پایه های درختان میوه نیز در میزان مقاومت آنها به سرمای زمستانه متفاوت می باشد. برای مثال پایه های سیب مالینگ 19 و 2، پایه مالینگ مرتون 104 و 111 مقاوم به سرما هستند. در گلابی هنگامی که روی پایه بذری پیوند شده و از میان پایه اولدهام استفاده می شود، مقاومت در برابر سرما فزایش می یابد. پایه محلب که برای گیلاس به کار برده می شود مقاوم به سرما می باشد. پایه نارنج سه برگ مقاوم به سرما بوده و برای مرکبات به کار برده می شوند. پایه آلوی ماریانا نیز مقاوم به سرما بوده و برای آلو و هلو مورد استفاده قرار می گیرد.
سرما زدگی بهاره
سرمای دیررس بهاره موجب آسیب دیدن جوانه های تازه بیدار شده درختان میوه می شوند و در صورت دیررس بودن بیشتر این نوع سرماها، حتی به میوهای تازه تشکیل شده نیز خسارت وارد می کند. جوانه های بارور در حال رکود به سرمای زمستانه مقاوم هستند اما مقاومت آنها هنگام بیدار شدن جوانه ها کاهش می یابد. به طور کلی جوانه های گل در دمای 2- و 3- درجه سانتیگراد از بین می روند. میوهای تازه تشکیل شده نسبت به گلها حساس تر هستند و در منفی 0.5- درجه سانتیگراد آسیب می بینند. در اوایل بهار جبهه های سرد هوا در منطقه پرورش درختان میوه و در شبهای بدون ابر موجب خسارت دیدن جوانه درختان میوه می گردد.
روشهای جلوگیری از سرمای زدگی بهاره
روشهای مختلفی برای جلوگیری از سرمای دیررس بهاره وجود دارد که می تواند جوانه های گل و میوهای تازه تشکیل شده درختان میوه را از سرما زدگی محافظت کند.
1- انتخاب ارقام دیر گل
در مناطقی که احتمال خطر سر مایه دیر رس بهاره است با توجه به تاریخ گلدهی ارقام مختلف یک گونه درختی می توان از ارقام دیر گل استفاده کرد این ارقام با توجه به دیر بازکردن گل کمتر با سرما های دیر رس بهاره مواجه می شوند اخیرا در برخی مناطق از بادام های دیر گل استفاده به عمل می¬آید.
2- استفاده از ترکیبات شیمیایی
استفاده از اتفن درختان میوه هسته دار در پاییز موجب دیر باز شدن جوانه ها به مدت 12-4 .روز در بهار می شود. استفاده از هورمون نفتالین استیک اسید در بهار موجب تا خیر 2-1 هفته در زمان گلدهی درختان می گردد
3- موقعیت و محل باغ
در مناطق شیب دار و کنار تپه های ماهور در صورت احتمال وجود سرما های دیر رس بهاره محل باغ را در شیب های شمالی انتخاب می کنند تا در اوایل بهار دیر تر گر م شده و موجب تاخیر در بیدار شدن جوانه ها گردد. ایجاد باغ میوه در کنار جنگل ها، رود خانه ها، برکه ها و کنار سواحل که دارای هوای مرطوب و نقطه شبنم بالا هستند آسیب های سرمای بهاره را کاهش می دهد.
4- پاشیدن آب بر روی درختان
پاشیدن آب بر روی شاخه های درختان میوه در دمای صفر درجه سانتیگراد موجب تشکیل یخ می شود. به ازای هر لیتر آب که یخ می شود 80 کیلو کالری گرما آزاد می شود.گرمای آزاد شده موجب گرم شدن اجسامی که در تماس با آب هستند می¬شود در ضمن تشکیل یک لایه نسبتا عایق یخ در اطراف جوانه موجب می¬شود تا دمای جوانه از صفر درجه سانتیگراد پایین نیاید برای این منظور می¬توان از سیستم آبیاری بارانی استفاده کرد و یا توسط محلول پاش¬ها روی درختان میوه آب پاشید. پاشیدن آب باید در دمای صفر درجه سانتی¬گراد انجام گیرد.
5- تدابیر زراعی
نوع سطح خاک در محافظت دمای هوا تاثیر دارد و اختلاف دمای حدود 1/7 درجه سانتی گراد ایجاد میکند. برای محافظت در برابر سرما و یخبندان های ناشی از تشعشع، خاک باید مرطوب و عاری از علف های هرز و شخم نخورده باشد. زیرا زمین شخم خورده دارای هوای بیشتر بوده و گرمای ویژه کمتری دارد از این رو خاک شخم خورده سریع تر سرد می¬شود اما خاک های مرطوب دیرگرم شده و دیر تر دمای خود را از دست میدهند علفهای سطح خاک نیز نوعی هدایت کننده گرما ارخاک به هوا می باشند تدابیر زارعی ذکر شده یخ زده گی را در لایه 15سانتی متر سطح خاک به تاخیر می اندازد و بویژه برای جلو گیری از سرما زدگی گیاهانی همچون توت فرنگی و انگور موثر واقع می گردد.
6-گرم کردن باغ توسط بخاری های باغی
کار گذاشتن بخاری یا پلارهای باغی در قسمت های مختلف باغ و سوزاندن موادی همچون چوب نفت یا گازوییل موجب گرم شدن باغ می گردد. این روش در مناطق سردسیری ممکن است تاثیر زیادی نداشته باشد اما در مناطق نیمه گرمسیری مثلا در باغات مرکبات، انار، انجیر زیتون و غیره می¬تواند موثر واقع شود.
7- ایجاد دود برای کاهش تشعشع
در شب های که احتمال بروز سرما می باشد با سوزاندن کاه وکلش و مواد دیگر موجب ایجاد دود در هوای باز گردید ذرات معلق در هوا هر چقدر بیشتر باشد انعکاس حرارت به سقف آسمان تقلیل می یابد زیرا تشعشع حرارت که با طول موج های بلند به طرف آسمان منعکس می شود توسط ذرات هوا جذب شده و دمای باغ را حفظ می کنند
8- ایجاد بادشکن در اطراف باغ
کشت درختان باد شکن همچون چنار زبان گنجشک، افرا و غیره در جهت شمالی که باد های سرد می¬زود موجب محافظت درختان میوه از سرما می شود.

تیرنگ · Aug 7, 2013

[FONT=&quot]حدود دو سوم از كل اراضی كشاورزی دنیا در معرض سرما و یخبندان است . در اثرسرما زدگی در اکثر سالها میلیارد ها ریال خسارت به باغداران وارد میشود و به قدری مهم است که بروز یا عدم بروز سرما در نرخ بین المللی[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]محصولات تاثیر می گذارد.در دنیای كنونی سرمازدگی قابل پیش بینی وپیشگیری است وباشناخت كامل نوع سرما وروشهای حفاظتی میتوان با آن مقابله كرد.[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]انواع صدماتی که در اثر سرما در درختان میوه اتفاق می افتد:[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot] آفتاب سوختگی[/FONT][FONT=&quot]winter sun-scald [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

n[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]پدیده [/FONT][FONT=&quot]heart)[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot](Black[/FONT][FONT=&quot] یا سیاه شدگی مغز [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

n[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]شکاف خوردن پوست تنه[/FONT][FONT=&quot]Frost splitting [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

n[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]کشته شدن سر شاخه ها[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

n[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]آسیب به جوانه ها [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]مقاومت جوانه گل به سرما در مراحل مختلف رشد:[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

n[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]pink bud stage[/FONT][FONT=&quot]مرحله[/FONT][FONT=&quot]:[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

n[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]full bloom[/FONT][FONT=&quot]مرحله[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot] : [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

n[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]مرحله میوه های تازه تشكیل شده.[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT]

[FONT=&quot]انواع میوه[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]غنچه در مرحله نشان دادن رنگ[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]مرحله شكوفه كاملا باز[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]در مرحله تشكیل میوه[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]مدت به دقیقه[/FONT][FONT=&quot][/FONT]
[FONT=&quot]انواع سیب[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]4- تا 2-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]3- تا 1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]5/1 تا 1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]30تا 60[/FONT][FONT=&quot][/FONT]
[FONT=&quot]انواع گلابی[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]2- تا 3-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]2- تا 1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]30تا 60[/FONT][FONT=&quot][/FONT]
[FONT=&quot]انواع هلو[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]5- تا 4-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]2- تا 1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]2-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]30تا 60[/FONT][FONT=&quot][/FONT]
[FONT=&quot]انواع گیلاس[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]6- تا 1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]2- تا 1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]30تا 60[/FONT][FONT=&quot][/FONT]
[FONT=&quot]انواع گوجه[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]6- تا 1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]1- تا 5/0[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]5/0-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]30تا 60[/FONT][FONT=&quot][/FONT]
[FONT=&quot]انواع زرد آلو[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]4- تا 1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]2- تا 5/0-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]1- تا 5/0-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]30تا 60[/FONT][FONT=&quot][/FONT]
[FONT=&quot]انواع آلو[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]4- تا 1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]1- تا 5/0-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]1- تا 5/0-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]30تا 60[/FONT][FONT=&quot][/FONT]
[FONT=&quot]انواع بادام[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]4-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]2-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]30تا 60[/FONT][FONT=&quot][/FONT]
[FONT=&quot]انواع انگور[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]5/0-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]5/0-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]30تا 60[/FONT][FONT=&quot][/FONT]
[FONT=&quot]انواع گردو[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]1-[/FONT][FONT=&quot][/FONT]	[FONT=&quot]30تا 60[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]انواع سرما:[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

n[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]1-سرمای انتقالی یا جبهه ای :برودت شدید كه در طول پاییزو زمستان بوجود می آیدواكثرا مقارن است با دوره غیر فعال درختان میوه سردسیری،همیشه مبدا غیر محلی دارد و حاصل جریانات جوی از مناطق قطبی و سرد میباشد. [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

n[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]2-سرمای تشعشعی:سرمایی كه در دوره فعال گیاهی،در اوایل فصل بهار یا اواخر زمستان در مناطق مختلف،بروز میكند.این نوع سرما در اثر تشعشع و از دست دادن مداوم حرارت در سطح زمین و محیط كاشت درختان باغ ایجاد میشود،و بیشتر در اواخر شب ونزدیك صبح پدید می آیدوكاملا منطقه ای ومحلی میباشد.[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]انواع یخ زدگی:[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

n[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]1-یخ زدگی برون سلولی: [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot] بیشترین خسارت ناشی از تنش یخ زدگی،در نتیجه یخ زدگی برون سلولی بروز میکند.در شرایط طبیعی به محض سرد شدن بافت گیاهی ابتدا در دیواره سلولی یخ تشکیل میشود.تشکیل چنین یخی مرگ اور نمی باشد و در صورت گرم شدن گیاه بافت گیاهی به طور کامل بهبود میابد.ولی باز شدن به سرعت یخ در گیاه یخ زده نسبت به سرما زدگی موجبات صدمه زیادتری را فراهم میسازد وبه همین علت است که باغبانان گیاهان حساس را در محلی که صبح زود آفتاب به آنجا تابیده ومحیط را گرم میکند نمی کارند.[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

n[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]2-یخ زدگی درون سلولی: [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot] تشکیل یخ درون سلولی مستلزم تشکیل هسته های یخ در داخل آب فرا سرد موجود در داخل سلول است.گیاهان مقاوم به یخ زدگی ،میتوانندیخ زدگی برون سلولی را بدون پذیرش خسارت تحمل کنند اما قادر نیستند یخ زدگی درون سلولی را تحمل کنند.در طبیعت به ندرت یخ زدگی درون سلولی رخ میدهد.این نوع آسیب به صورت ناگهانی بروز می کند.یخ زدگی درون سلولی سبب از هم گسیختگی کامل سلول ونهایتامرگ سلول میشود.[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]مبارزه با سرما ویخ زدگی گیاهان:[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]1-روشهای افزایش گرما [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]2-روشهای کاهش هدررفت گرما [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]روشهای کوتاه مدت یا فعاروشهای افزایش گرما:[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]بخاری های باغی [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]آبیاری بارانی[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]بال گرد[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]دستگاه مولد باد[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]ماشین مولد[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]مه [/FONT][FONT=&quot][/FONT]

تیرنگ · Aug 12, 2013

[FONT=&quot][FONT=&quot]بكارگيري روش نوين براي مقابله با سرمازدگي [/FONT][/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]کد خبر[/FONT][FONT=&quot]: [/FONT][FONT=&quot]۱۶۳۵۴۲[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]تاریخ انتشار[/FONT][FONT=&quot]: [/FONT][FONT=&quot]۱۹[/FONT][FONT=&quot] [/FONT][FONT=&quot]ارديبهشت [/FONT][FONT=&quot]۱۳۹۰ - ۱۲:۱۹[/FONT][FONT=&quot][/FONT]

[FONT=&quot]اقتصادی نخستین بار در باغ های آذربایجان غربی برای مقابله با سرمازدگی از چاهک معکوس هوا استفاده شد[/FONT][FONT=&quot].

[/FONT][FONT=&quot]چاهک معکوس که فلزی استوانه ای شکل است با ارتفاع حدود 2 متر از سطح زمین به طور ثابت در باغ نصب می شود و شعاع حدود 2 تا 4 کیلومتر را پوشش می دهد[/FONT][FONT=&quot].

[/FONT][FONT=&quot]برای راه اندازی این دستگاه 100 میلیون ریال هزینه شد. معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان گفت:هنگام شب ، زمانی که هوا سرد می شود دستگاه روشن شده و هوای سرد باغ را که در ارتفاع پائین قرار دارد به صورت مکشی از داخل باغ به خارج منتقل می کند تا هوای گرم که در ارتفاع بالای باغ وجود دارد جایگزین هوای سرد شود وپس از دقایقی دمای کل محدوده چند درجه افزایش می یابد[/FONT][FONT=&quot] .

[/FONT][FONT=&quot]مقصود قربانی افزود:این چاهک معکوس هوا که در ایستگاه تحقیقاتی کهریز ارومیه راه اندازی شده ، چهار هکتار از باغ های زردآلو ، گوجه و بادام را زیرپوشش قرار داده است[/FONT][FONT=&quot] .

[/FONT][FONT=&quot]او گفت : امسال [/FONT][FONT=&quot]20 [/FONT][FONT=&quot]چاهک معکوس هوا با 3 میلیارد و 300 میلیون ریال هزینه در بسیاری از باغ های زردآلو و بادام ارومیه راه اندازی می شود[/FONT][FONT=&quot].

[/FONT][FONT=&quot]سرمازدگی پارسال هزار و 100 میلیارد ریال به باغ های استان خسارت وارد کرد. در 103 هزار هکتار از باغهای استان پارسال یک میلیون و 350 هزار تن انواع میوه از جمله سیب ، انگور ، زردآلو ، هلو ،‌گردو و بادام تولید شد که از این میزان 950 هزار تن به تولید سیب اختصاص داشت که استان از لحاظ میزان تولید سیب رتبه نخست کشور را کسب کرد[/FONT][FONT=&quot] . [/FONT]

[FONT=&quot] [/FONT]

افشین باتمانی · May 12, 2014

سرما زدگی در کشاورزی و راههای کنترل آن (با گرایش باغبانی)

سرما زدگی در کشاورزی و راههای کنترل آن (با گرایش باغبانی)

یکی از خطرات طبیعی که در 2/3 نظامهای تولیدی کشاورزی در سراسر دنیا وجود داردخطر سرماو یخبندان است.
در اثر انبساط مایعات داخل بافت گیاه و ترکیدگی و پارگی بافتها و آوندها خسارات زیادی از ناحیه سرما به گیاهان وارد میشود.این همه ماجرا نیست.گاهی نوسانات دمایی تاثیرات فیزیولوژیک نامطلوبی را نیز ایجاد میکند.

بهتر است پیش از وارد شدن به بحث، اصطلاح درجه حرارت بحرانی گیاه را تعریف کنیم:
درجه حرارت بحرانی دمایی است که گیاه در مقدار کمتر از آن شروع به آسیب دیدن میکند

انواع خسارتهای سرما

سرمازدگی
عبارت است ازآسیب دیدن اندامهای گیاه در طول فصل رویش بر اثر کاهش دمای محیط به زیر درجه حرارت بحرانی گیاه.این پدیده در دماهای بالای دمای انجماد مابع داخل بافتهای گیاه اتفاق می افتد.
یخ زدگی
عبارت است ازآسیب دیدن اندامهای گیاه در طول فصل رویش یا فصل زمستان در این حالت دمای محیط زیر دمای انجماد مایع داخل بافتهای گیاه رفته و خسارت اتفاق می افتد

انواع سرما

سرمای جبهه ای یا انتقالی:
این نوع سرما گستره ی وسیعی را در بر میگیرد.از یک منطقه به منطقه دیگر وارد میشود.معمولا همراه بادهای سرد و هوای ابری است.مقابله با آن بسیار دشوار است
سرمای تشعشعی:
این نوع سرما محلی است و در محلهای محدودی که استعداد بروز این نوع سرما را دارند وجود دارد. بواسطه هدر رفت حرارت ذخیره شده در زمین و بر اثر تشعشع به وجود می آید.این نوع سرما زمانی که هوا کاملا آرام(بدون باد و ابر) است اتفاق می افتد.
خسارت این سرما در اثر تجمع هوای سرد وسنگین در نقاط پست و دره ها و دشتها بیشتر نمایان میشود.
در صورت اتخاذ تمهیداتی این سرما بخوبی قابل کنترل است

مدیریت و کنترل سرما

اگر بتوان در زمان بروز سرما دما را تا حد 1 تا 2 درجه بالاتر از درجه حرارت بحرانی برد خطر رفع میشود
اینکار بسته به شرایط یا با جایگزینی هوای گرم بالای باغ با هوای سرد و سنگین داخل باغ و یا با افزایش دمای داخل باغ میسر است(به ویژه در سرمای زودرس پاییزه و دیررس بهاره)

اکثر سرمازدگیهای زودرس پاییزه و دیررس بهاره در محدوده ای نزدیک به درجه حرارت بحرانی گیاه اتفاق می افتد

در جه حرارت بحرانی که سبب یخ زدگی در برخی از محصولات میشود

گیاهان خیلی حساس

(درجه حرارت بحرانی برای خسارت یخ زدگی 0 تا -1 درجه سانتیگراد)

که عمدتا شامل گیاهان زیر میشود

هندوانه-طالبی- خیار- گوجه فرنگی-فلفل- کدو-توت فرنگی-تمشک- تنباکو

گیاهان حساس

(درجه حرارت بحرانی برای خسارت یخ زدگی -1 تا -2 درجه سانتیگراد)

که عمدتا شامل گیاهان زیر میشود

ذرت- سیب زمینی-انواع سیب درختی(جوانه گل)-گلابی(شکوفه و میوه)- آلوها(شکوفه)-گیلاس(شکوفه و میوه)- حبوبات

گیاهان نیمه مقاوم

(درجه حرارت بحرانی برای خسارت یخ زدگی -2 تا -4 درجه سانتیگراد)

که عمدتا شامل گیاهان زیر میشود

انواع سیب درختی(جوانه و میوه)- یونجه و گلابی

درجه حرارتهای بحرانی برای سرما زدگی درختان میوه در مراحل مختلف

انواع سیب

مدت قرارگیری در برابر سرما: 30 تا 60 دقیقه

مراحل:

غنچه(مرحله نمایان شدن رنگ غنچه)

-4 تا -2/7 در جه سانتیگراد

مرحله شکوفه کاملا باز

-1/5 تا 3 درجه

مرحله تشکیل میوه

-1/3 تا 1/5 درجه

انواع گلابی

مدت قرارگیری در برابر سرما: 30 تا 60 دقیقه

مراحل:

غنچه(مرحله نمایان شدن رنگ غنچه)

-3 تا -2/3 در جه سانتیگراد

مرحله شکوفه کاملا باز

-1/5 تا -2/3 درجه

مرحله تشکیل میوه

-1 درجه

انواع هلو

مدت قرارگیری در برابر سرما: 30 تا 60 دقیقه

مراحل:

غنچه(مرحله نمایان شدن رنگ غنچه)

-4 تا -5 در جه سانتیگراد

مرحله شکوفه کاملا باز

-1/3 تا -2/7 درجه

مرحله تشکیل میوه

-2/3 درجه

انواع گیلاس

مدت قرارگیری در برابر سرما: 30 تا 60 دقیقه

مراحل:

غنچه(مرحله نمایان شدن رنگ غنچه)

-6 تا -1/5در جه سانتیگراد

مرحله شکوفه کاملا باز

-1/3 تا -2/3 درجه

مرحله تشکیل میوه

- 1/5 درجه

انواع گوجه

مدت قرارگیری در برابر سرما: 30 تا 60 دقیقه

مراحل:

غنچه(مرحله نمایان شدن رنگ غنچه)

-6/5 تا -1/3 در جه سانتیگراد

مرحله شکوفه کاملا باز

-0/5 تا 1/3 درجه

مرحله تشکیل میوه

-0/5 درجه

انواع زردآلو

مدت قرارگیری در برابر سرما: 30 تا 60 دقیقه

مراحل:

غنچه(مرحله نمایان شدن رنگ غنچه)

-4 تا 1/3 در جه سانتیگراد

مرحله شکوفه کاملا باز

-0/5 تا -2 درجه

مرحله تشکیل میوه

0 درجه

انواع آلو

مدت قرارگیری در برابر سرما: 30 تا 60 دقیقه

مراحل:

غنچه(مرحله نمایان شدن رنگ غنچه)

-4 تا -1/5 در جه سانتیگراد

مرحله شکوفه کاملا باز

-1/5 تا -0/5 درجه

مرحله تشکیل میوه

-1/3 تا -0/5 درجه

انواع بادام

مدت قرارگیری در برابر سرما: 30 تا 60 دقیقه

مراحل:

غنچه(مرحله نمایان شدن رنگ غنچه)

-4/5 در جه سانتیگراد

مرحله شکوفه کاملا باز

- 2/7 درجه

مرحله تشکیل میوه

-1/3 درجه

انواع انگور

مدت قرارگیری در برابر سرما: 30 تا 60 دقیقه

مراحل:

غنچه(مرحله نمایان شدن رنگ غنچه)

-1/3در جه سانتیگراد

مرحله شکوفه کاملا باز

- 0/5 درجه

مرحله تشکیل میوه

-0/5درجه

انواع گردو

مدت قرارگیری در برابر سرما: 30 تا 60 دقیقه

مراحل:

غنچه(مرحله نمایان شدن رنگ غنچه)

-1 در جه سانتیگراد

مرحله شکوفه کاملا باز

- 1 درجه

مرحله تشکیل میوه

-1 درجه

عواملی که باعث حساس شدن گیاه به سرما میشود

ضعف های تغذیه ای
(اختلال در تغذیه...بعنوان مثال با مصرف کود ازته در گیاهان تا مدتی، بیشتر از حالت عادی به سرما حساس میشوند)

آفات و بیماریها

سن گیاه
(گیاهان خیلی جوان و خیلی پیر به سرما حساس ترند.درختان بالغ مقاومترند. میوه های تازه تشکیل شده نسبت به جوانه های گل بعلت فساد در جنین حساستر و آسیب پذیرترند.بذر تازه جوانه زده نیز نسبت به گیاهان جوان حساسترند.

سرعت افت درجه حرارت

مدت زمانی که گیاه زیر دمای بحرانی قرار میگیرد

میزان رطوبت هوا(رطوبت کمتر اثر سرما بیشتر)

ابرناکی یا صاف بودن هوا

میزان رطوبت بافتهای گیاهی و مواد ذخیره ای آن
(مواد ذخیره ای کمتر و میزان رطوبت بیشتر برابر است با حساسیت بیشتر به سرما)

محل باغ، جهت شیب، و توپوگرافی

روشهای حفاظت گیاه از سرما

تجربه و دانش بسته به شرایط در کاهش و بعضا جلوگیری از خسارات ناشی از سرما در مزارع و باغات بسیار راه گشاست
اولین نکته این است که یک کشاورز و باغدار حرفه ای همواره اطلاعات هواشناسی را پیگیری میکند .حتی میتوان از دماسنجهای هشدار دهنده قابل تنظیم برای آگاهی از وضعیت دمای هوای مزرعه با باغ خود استفاده کرد.چرا که اولین اصل در مقابله با سرما در مزارع واقف شدن به زمان و میزان این رخ داد طبیعی است

روشهای کوتاه مدت و فعال

استفاده از بخاری باغی
در این روش هر چقدر تعداد بخاریها در باغ بیشتر باشد و با شعله ملایم تر بسوزد بهتر است.معمولا به تعداد 100 عدد در هکتار نیاز است.این بخاریها انواعی دارند که نوع با دودکش برگشتی بیشترین بازدهی را دارد

غرقاب کردن
غرقاب کردن کف باغ ترجیحا با آب چشمه و قنات(دمای بالاتر این آبهادر فصل سرد) قبل از وقوع یخ زدگی میتواند موثر باشد. چنانچه شبهای یخبندان ادامه داشته باشد باید این آبیاری در شبهای بعد تکرار شود

حفاظت بوسیله ماشینهای مولد باد
هدف از این روش مخلوط کردن هوای گرم بالای باغ با هوای سرد و سنگین پایین باغ است.محل نصب این ماشینها نباید در مرکز باغ باشد و نیز 10 الی12 متراز سطح باغ بالاتر باشد

آب پاشی روی درختان
این روش برای به تاخیر اندازی زمان شکوفه دهی درختانی مثل هلو و سیب در فصل بهار انجام میشود.

آب پاشی زیر درختان
یکی دیگر از روشهای رایج حفاظت دربرابر یخبندان در باغات میوه استفاده از آب پاشهای زیر درختی است

هرس در زمان مناسب
درختان 4تا6هفته قبل از اولین یخبندان شدید زمیتانه نباید هرس شدید شوند.زیرا هرس شدید در اواخر تابستان و اوایل پاییز با تحریک رشد مجدد گیاه و تولید شاخه های جوان و آبدار باعث کاهش مقاومت درخت به سرما میشود.
پس از وقوع یخبندان میتوان هرس سبک را انجام داد.بنابراین زمان هرس در این رابطه بسیار مهم است

استفاده ار کپه خاک
کپه سازی یا کپه کردن خاک در اطراف پوست تنه درختان جوان برای محافظت دربرابر سرما موثر است

استفاده از دود
آتش زدن شاخ و برگ درختان و لاستیک باعث میشود گیاه از خطر سرما زدگی نجات پیدا کند.البته سوزاندن لاستیک مغایر مبانی حفاظت از محیط زیست بوده و توصیه میشود از این گزینه استفاده نگردد.

استفاده از سوخت های جامد
این نوع سوختها گاهی بصورت آجر بسته بندی شده و در داخل سطل یا ظروف آهنی قرار میگیرند.مزیت این نوع سوختها نسبت به بخاری آرام و آهسته سوزی بوده و هوای داخل تاج درخت را گرم میکند.
تعداد4 قالب موم نفتی در زیر هر درخت میتواند تا 6 درجه سانتیگراد دمای هوای اطراف درخت را بیافزاید.

پوشش زمین
وجود یک لایه مالچ از مواد آلی با ضخامت3تا6 یانتیمتر میتواند اغلب گیاهان را در مقابل سرما تا حدی محافظت کند.
نکته ی مهم این است که قبل از فرارسیدن هوای سرد نباید مالچ سنگین بر روی خاک ایجاد شود
پس از اولین یخ زدگی شدید یک لایه 3تا6 سانتی مواد آلی از قبیل کاه، کلش برگ سوزنی ها و برگهای خرد شده روی خاک بریزید

استفاده از مواد ضد تنش و کند کننده های رشد(تنظیم کننده های رشد) و ضدیخهای مخصوص

استفاده از کند کننده های رشد با افزایش طول دوره استراحت یا خواب گیاه و به تعویق انداختن شروع رشد و گلدهی تا رفع خطر سرما میتواند راه مناسبی برای حفاظت از سرما باشد
پاشیدن ماده شیمیایی مالیک هیدرازید با دوز 1 تا 2 در هزار موجب افزایش طول دوره خواب در بعضی از درختان میوه میشود.توجه داشته باشید مصرف این ماده عوارض منفی نیز به همراه خواهد داشت

تاریخ کاشت
رعایت تاریخ کاشت متناسب با شرایط منطقهاز راهای مدیریت گذر از دوره سرماست.استفاده از ارقام زودرس با طول دوره رشد کمتر یکی از روشهاست

روشهای بلند مدت وغیر فعال

انتخاب مکان مناسب جهت کاشت
عواملی همچون جهت و درصد شیب،وضعیت زهکشی،ارتفاع و عرض جغرافیایی در این رابطه بسیار مهم هستند.زمینهای گود و ته دره ها به لحاظ مستعد بودن برای نگهداری هوای سنگین و سرد جزء محلهای نامناسب محسوب شده و مانع جابجایی جریان هوای سرد میشوند.
باغها نباید در ارتفاع کمتر از 17 متری از ته دره احداث شوند.گرمترین شیب در شبهای سرد بهاری، شیبی است که یک باد خفیف و نسیم ملایم به طرف آن بوزد
در مناطقی که خطر یخبندان وجود دارد محلهایی برای احداث باید انتخاب شوند که جریان هوا در آن بخوبی امکان پذیر باشد.مانند زمینهایی با شیب ملایم
خطر سرما زدگی بهاره در شیبهای جنوبی بعلت باز شدن زودتر گلها(دامنه ای جنوبی آفتابگیر ترند بنابراین زودتر گلها باز میشوند) خیلی بیشتر از دامنه های شمالی است و این وضعیت در دامنه های شرقی و غربی متوسط است
در ختانی که در کنار نهرها،رودها و استخرها کاشته میشوند خسارت کمتری از سرما متوجه آنهاست.

باد شکنها
بادشکن و موانع فیریکی شامل دیوارها، باید طوری احداث شوند که متنع از ورود هوای سرد و متراکم به باغ شوند یا مسیر حرکت هوای سرد را منحرف کنند.
معمولا اینگونه موانع نباید در پایین باغها احداث شوند بلکه باید در دامنه قرار گیرند.

انتخاب خاک مناسب

خاک خوب حرارت بیشترب را درهود ذخیره میکند و با ظرفیت تبادل بالا در طول شب به تدریج گرمای ذخیره شده را به سطح خاک میدهد.
بطور کلی میشود گفت خاکهای عاری از پوشش گیاهی،شخم نخورده و متراکم با ساختمانی بهم پیوسته و رطوبت مناسب و تیره رنگتر میتواند در طول روز حرارت بیشتری را در خود ذخیره کنند.و در شب حرارت بیشتری را به سطح خاک پس داده و در کاهش خسارت سرما زدگی موثر باشند.

تغذیه مناسب گیاه و کود دهی
گیاهانی که در دریافت عناصر غذایی دارای تعادل باشند بهتر سرما را تحمل میکنند.
مصرف کودهای ازته پاییزه در مناطقی که با خطر سرما و یخبندان مواجه هستند توصیه نمیشود.مصرف کود پتاسه در طول فصل رویش مقاومت به سرما را می افزاید.
مصرف کودهای حیوانی به ویژه در سایه انداز درختان باعث تولید گرما و کاهش سرما میشوند

انتخاب پایه مناسب

یکی از راهای موثر مقابله با سرما در باغات ، پیوند زدن گیاهان روی پایه های مقاوم به سرماست

کاشت ارقام دیر گل و مقاوم به سرما

عملیات به زراعی
با اجرای برنامه های مدیریتی خاک تا حد زیادی از خطر سرما میشود کاست.خاک باید مرطوب،برهنه، داری ساختمان متراکم و بهم پیوسته باشد.حتی المقدور باید در زمستان یا قبل از زمستان از بهم زدن خاک،شخم زدن و یا هر نوع عملیاتی که باعث پوکی خاک میشود اجتناب کرد

دستورالعملهاي مقابله با سرمازدگي محصولات زراعي و باغي

آیورودا

عضو جدید

تیرنگ

عضو جدید

تیرنگ

عضو جدید

افشین باتمانی

متخصص کشاورزی