گیاهی است یک پایه و دارای گل های نر و ماده و میوه آن فندقه هرمی مثلث القاعده است . زادآوری آن طبیعی و با بذر افشانی خود درخت انجام می گیرد . نهالها پس از استقرار در زیر سایه و پناه درختان مادری به مرور زمان رشد و نمو می نمایند . پس از اینکه نهال راش به ارتفاع مورد نظر رسید و دیگر نیازی به نور نداشته باشد بایستی پایه های مادری که از نور دهی به نهال ها جلوگیری می نمایند ، حذف گردد . این درخت هر پنج سال یکبار بذر فراوان تولید می کند . مصارف چوبی درخت راش علاوه بر مصارف عمومی و تجاری دارای مصارف روستایی بسیار است .
در صنایع چوبی از تنه های خوب و سیلندر یک آن جهت تولید روکش چوبی استفاده می گردد و در روستاها از چوب آن برای ساختن در و پنجره و تیر و ستون و چهار پایه های محلی و کفش های چوبی ( کتل ) و گهواره و پاوره های محلی در قدیم استفاده می نمودند .
در فرهنگ حاشیه نشینان دریای خزر درخت راش خزری یا هیرکانی به نام های محلی مرس ، راج ، آلاش ، قزل گز ، قزل آقاج معروف می باشد .
این درخت دارای گونه های مختلفی است که در جنگل های شمال کشور ایران گونه هیرکانی یا خزری آن رویش داشته و نام لاتین آن FAGUS ORIENTALIS) ( می باشد .
به دلیل حمایت از بقاء و تداوم حیات درختان راش به طور کلی راشستان های جنگل های گیلان مورد حفاظت دقیق قرار می گیرد و بهره برداری از این درخت عزیز به صورت تک گزینی و با شیوه های علمی و کاملاً نوین جهان طوری صورت می گیرد که صد در صد متضمن استقرار و بقاء و تداوم حیات آن می باشد .
یک محقق جنگل : تاکنون 13 گونه درخت راش در جهان شناسایی شد .
محقق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران گفت : تاکنون 13 گونه از درختان راش در جهان شناسایی و معرفی شده است .
" محمد امینی " در گردهمایی " بررسی تغییرات رویش قطری و طولی درختان راش در راشستان های شرق مازندران " در سالن اجتماعات معاونت سازمان جنگل ها و مراتع مستقر در چالوس افزود : پراکنش این گونه ارزشمند در آمریکا ، اروپا ، آسیای شرقی ، ترکیه و ایران است .
وی اظهار داشت : حدود 10 گونه راش فقط در کشورهای آسیای شرقی وجود دارد .
به گفته او گونه راش یکی از 80 گونه درختی جنگل های شمال کشور است .
امینی تعداد حلقه های اندازه گیری شده روی درختان راش را 98 هزار و 762 مورد اعلام و اضافه کرد : قدیمی ترین حلقه اندازه گیری شده روی درخت راش مربوط به 350 سال قبل است .
در این گردهمایی یک روزه شماری از کارشناسان سازمان جنگل ها و مراتع و منابع طبیعی و صاحبنظران جنگل شرکت داشتند .
جنگل های شمال ایران دست کم دارای 120 گونه چوبی است در حالیکه در قاره اروپا در حدود 40 گونه چوبی وجود دارد .
راش Brich :
نام عملی این چوب FAGUS ORIENTALIS نام فارسی و بومی راش و مرس و نام انگلیسی آن BEECH است . از خواص ظاهری چوب راش درون نامشخص و به رنگ کرم مایل به قرمز است . دوایر سالیانه فشرده و در نتیجه در مقاطع طولی دارای خطوط کم و بیش مشخص ناشی از آن است . از بارزترین خصوصیات شاید بتوان به پره های چوبی در مقاطع طولی اشاره کرده که در مقطع شعاعی به پرمگس و در مقطع مماسی به دوک معروفند و این پره ها به صورت لکه های قرمز دیده می شود . چه بسا گاهی این پرمگس های زیبا عیب محصوب می شوند چرا که به عقیده نجاران این بخش های چوب پس از رنگ کاری سیاه می شوند . گونه راش چوبی نیمه سنگین و دارای بافتی همگن و تقریباً مقاوم در برابر حشرات و قارچ هاست . گرده بینه های درجه 1 و 2 راش در ایران بیشتر به مصرف کارخانجات روکش و تخته لایه می رسد و گرده بینه های درجه 3 پس از تبدیل به الوار به بازار تهران (پل چوبی) روانه می شوند . بنا به اطلاعات بازار میزان تفاوت قیمت آن در 6 ماهه نخست در بازار تهران بوده است . به دلیل بافت همگن و درجه سختی مناسب این چوب بیشترین تقاضا را برای خرید به منظور تهیه مبل در بازار دارد . همچنین به دلیل قابلیت آغشتگی با انواع محلول های حفاظتی بیشترین گونه مصرفی در کارخانه های اشباع است . البته اخیراً گونه های خارجی راش از طریق آذربایجان وارد ایران شده است که بنا به ادعای مبل سازان و فروشندگان چوب کیفیت چوب راش ایرانی را ندارد ولی به دلیل ابعاد و رطوبت مناسب تخته ها میزان ضایعات کمتری ، در امر فرآیند تولید دارد .
نام عملی این چوب FAGUS ORIENTALIS نام فارسی و بومی راش و مرس و نام انگلیسی آن BEECH است . از خواص ظاهری چوب راش درون نامشخص و به رنگ کرم مایل به قرمز است .
دوایر سالیانه فشرده و در نتیجه در مقاطع طولی دارای خطوط کم و بیش مشخص ناشی از آن است . از بارزترین خصوصیات شاید بتوان به پره های چوبی در مقاطع طولی اشاره کرده که در مقطع شعاعی به پرمگس و در مقطع مماسی به دوک معروفند و این پره ها به صورت لکه های قرمز دیده می شود . چه بسا گاهی این پرمگس های زیبا عیب محصوب می شوند چرا که به عقیده نجاران این بخش های چوب پس از رنگ کاری سیاه می شوند . گونه راش چوبی نیمه سنگین و دارای بافتی همگن و تقریباً مقاوم در برابر حشرات و قارچ هاست . گرده بینه های درجه 1 و 2 راش در ایران بیشتر به مصرف کارخانجات روکش و تخته لایه می رسد و گرده بینه های درجه 3 پس از تبدیل به الوار به بازار تهران ( پل چوبی ) روانه می شوند . بنا به اطلاعات بازار میزان تفاوت قیمت آن در 6 ماهه نخست در بازار تهران بوده است . به دلیل بافت همگن و درجه سختی مناسب این چوب بیشترین تقاضا را برای خرید به منظور تهیه مبل در بازار دارد . همچنین به دلیل قابلیت آغشتگی با انواع محلول های حفاظتی بیشترین گونه مصرفی در کارخانه های اشباع است . البته اخیرا گونه های خارجی راش از طریق آذربایجان وارد ایران شده است که بنا به ادعای مبل سازان و فروشندگان چوب کیفیت چوب راش ایرانی را ندارد ولی به دلیل ابعاد و رطوبت مناسب تخته ها میزان ضایعات کمتری ، در امر فرآیند تولید دارد .
جنس راشFAGUS :
راش یکی از زیباترین درختان اروپا و درخت غالب اقلیم جنگلی کوه های کارپاتین می باشد . درخت بزرگی است که اغلب ارتفاع آن حتی بیش از 40 متر می رسد . دارای تاجی گنبدی شکل بزرگ ( با بیش از 20 متر قطر ) با شاخه های ستبر و تنومند . انشعابات فرعی که با یک زاویه تندی نسبت به یکدیگر خارج شده و خصوصیات بارزی را به تاج آن در زمستان زمانی که فاقد برگ می باشند می دهد .
نام های محلی راش ؛
آلاش ، اَلاش ، الـوش ، بشجیـــر ، چلَـــر ، بنـــج ، راج ، شریان ، قـــزل آغاج ، قزل گز، مرس ، ....
پایگاه و حوزه انتشار :
در اروپا و آسیای غربی و ترکیه ، شمال ایران از ارتفاع 650 متر تا 200 متر از سطح دریا پراکنده است .
و ویژه نقاط مرتفع و کوهستانی است مانند نور ، کجور ، دیلمان ، کلارستان و طوالش، آستارا ، سنگده ی ساری ، نکاء می باشد ، همچنین در بعضی از دره ها مانند دره نکاء تا دامنه های پائین و میانبند دیده می شود .
درختی است با قامتی افراشته و به بلندی 35 متر ، بعضی آن را راش اروپایی F.SYLYATICA می نامند به علت اختلافی که در پوست و ریتدوم و بزرگی برگ و تعداد رگبرگ ها و شکل میوه و طول پایک آن دارد دو گونه از یکدیگر جدا بوده است .
گلهای نر آن به شکل شاتون هائی با پایه دراز و آویزان است .
میوه را انولوکه چوبی شده احاطه می کند میوه از خار نرمی پوشیده شده است و با 4 والد باز می شود .
پوست صاف و خاکستری و شاخه های آن از کرک های ابریشمی پوشیده شده و جوانه مرس باری و طلائی رنگ می باشد .
و شکل تاج تا حدودی گرد و کروی است .
برگ تخم مرغی ، چرمی ، بیضی تیز و نوکدار است . بار خیزی راش هر 2 و 3 سال یک مرتبه صورت می گیرد و تا سن 20 سالگی می تواند تولید جَست نماید و راش یک درخت سایه پسند بوده و جنگل های راش خالصترین و با ارزشترین جنگل های ایران می باشد .
شکل :
خواص عمومی چوب :
چوب برون سفید رنگ و چوب درون زرد روشن تا قهوه ای متمایل به سرخی و دارای الیافی موازی و یکنواخت است .
چوب بدون بو و طعم و نسبتاً سخت و سنگین و فاقد دوام چندان است و وقتی که متناوباً در محیط های خشک و تر قرار گیرد دارای توانائی زیاد در نگاهداری میخ می گردد در امتداد پره های چوبی اغلب شکاف بر می دارد ، نسبت به خمش و ضربه مقاوم است و لاک خوب می پذیرد .
مصارف :
درخت راش علاوه بر جنبه های عمومی دارای مصارف روستائی بسیار است در دهات از چوب آن برای ساختن درب و پنجره و تیر و ستون و همچنین انواع کفش چوبی گَتَله ، گهواره ( پاروهای محلی ) و در تراورس سازی ، تخته بشکه سازی ادوات چوبی منزل ، جعبه سازی ، روکش سازی ، قایق سازی ، تهیه زغال عالی برای باروت استعمال دارد .
راش اروپایی :
پوست این درخت صاف و به ندرت شکافدار و خاکستری مایل به سفید می باشد و به همین علت چوب آن ارزش فوق العاده ای دارد . از خصوصیات بارز دیگر آن جوانه های دوکی شکل و کشیده و نوک تیز آن می باشد . ( با حدود 2 سانتیمتر طول ) برگ های خزان کننده ی آن متناوب ، تخم مرغی با 9 سانتیمتر طول و در حاشیه صاف یا موجی ـ کنگره ای با کرک های بلند ابریشمین می باشند ( در برابر نور کاملاً آشکار است ) در ابتدا آنها سبز روشن ، بعدها سبز تیره و درخشان و در پاییز به طلایی مایل به برنز تغییر رنگ می دهند . برگ هایی که می ریزند به آرامی تجزیه می شوند ( آنها مواد بسیار عالی برای رشد ارکیده ها می سازند ) گل ها همزمان با برگ ظاهر شده و عموماً در ماه اردیبهشت گل نر و ماده روی یک درخت تشکیل می شوند . گل های نر با پوشش کرکدار قرمز مایل به قهوه ای به صورت شاتون های کروی و به وسیله دم گل های بلندی آویزان می گردند . گل های ماده به صورت جفت و در یک گریبان فلسی قرمز مایل به قهوه ای محصور می شدند . میوه به صورت فندقه سه گوش و در یک گریبان زرد مایل به قهوه ای خاردار که حدود 2 سانتیمتر قطر دارد محصور است که با چهار شکاف باز می شود . این راش بومی اروپایی غربی ، مرکزی و جنوبی می باشد . سوئد جنوبی حد شمالی گسترش آن است . در اروپای جنوب شرقی راش ایرانی جایگزین آن می شود و در محل تماس این دو احتمالاً هیبرید آنها وجود دارد . راش در خاستگاه طبیعی خود تشکیل جنگل های خالص و یا مخلوط را می دهد . ( به طور مثال جنگل های راش و صنوبر ) همیشه در یک منطقه ی نسبتاً مرطوب می رویند . در کوه های اروپا راش در ارتفاع حدود 1300 متر از سطح دریا دیده می شود . ( به نظر می رسد که هیبرید آن در ارتفاع حدود 2000 متر می باشد ) راش علاوه بر اینکه در احداث جنگل درخت با اهمیتی است بلکه از نظر طراحی ییلاقات در زیبایی چشم اندازها بخصوص در پارک های بزرگ اهمیت زیادی دارد . کولتیوارهای زیادی از آن وجود دارد که احتمالاً بهترین نوع آن به راش قرمز یا مسی معروف است که از اوایل قرن هجدهم کاشته شده و در حال حاضر تحت نـام CV.ATROPUNICEA طبقه بندی شده است . بعضی وقت ها نیز به نام F.SYLVATICA F.PURPUREA نامیـده می شود . برخی کولتیوارهای دیگر نیز بسیـار با اهمیت می باشند مانند CV.PENDULA و (CV.ROHAM, CV.ASPLENIIFOLIA, CV.QUERCIFOLIA) و غیره .
جنگل های راش منطقه آتلانتیک : Atlantic beech woods
منطقه اصلی جنگل های راش در اروپای مرکزی واقع است . اما جنگل های توسعه یافته ای از این جنس در ناحیه آآآآآتلانتیک نیز دیده می شود به ویژه در شمال غربی و مرکز فرانسه ، جنوب انگلستان ، بلژیک تا شمال دور در جنوب سوئد این جنس می روید . البته این جنس گسترش کمتری در نواحی کوهستانی در شمال اسپانیا دارد .
جنگل های راش بر روی خاک های زه کش دار اسیدی ، خنثی و قلیایی دیده می شوند . درختان راش خاک های آبدار را نمی توانند تحمل کنند ، این درختان در خاک های عمیق تر و غنی تر در رقابت با بلوط باز می مانند .
در اکثر جنگل های راش اروپا ، قطع تک گزینی این جنگل ها برای عرضه چوب آلات با ارزش باعث به وجود آمدن توده های مشابه از نظر سنی گردیده است . درختان راش دارای تنه های خاکستری رنگ هستند که در انتها دارای شاخه می شوند و تاج پوشش برگی متراکمی را تشکیل می دهند .
شدت نور در جنگل های راش در زیر تاج پوشش خیی کم است در تابستان تنها تا 2 درصد نور خورشید به اشکوب درختچه ای و علفی کف جنگل می رسد . خزان برگ ها سنگین بوده تجزیه آنها آهسته صورت می گیرد ، اشکوب درختچه ای و اشکوب علفی فقیر اما مشخص شده است .
در روی خاک های کم عمق گچی به ویژه در سراشیب های واقع در انگلستان ، درختان راش FAGUS SYLVATIC غالب است و درختان همراه آن عبارتند از:
FRAXINUS EXCELSIOR ،TAXUS BACCATAو ILEX AQUIFOLIUM اغلب در پایین تر از اشکوب درختی دیده می شوند .
اشکوب درختچه ای در این جنگل ها عبارتند از :
CORYLUS AVELLANA, ACER CAMPESTER, BOXUS SEMPERVIRENS, SAMBUCUS NIGRA.
گونه های معمول در کف این جنگل ها عبارتند از :
ANEMONE NEMOROSA, MERCURIALIS PERENNIS, ARUM MACULATUM, POA INEMORALIS, BROMUS RAMOSUS, BRACHYPODIUM SYLVATICUM.
که مشخص کننده اند اما گیاهان دیگری که کمتر دیده می شوند و در کف جنگل می رویند عبارتند از :
HELLBORUS VIRIDIS, AQEILEGIA VULGARIS, DAPHNE LAREOLA, MONOTROPA HYPOPITYS, PLOYGONATUM MULTIFLORUM, EPIPACTIS HELLEBORINE, CEPHALANTHERA DAMASONIUM NETTIA NIDUS- AVIS.
در شمال غربی فرانسه و بلژیک دیگر گیاهان علفی که در جنگل های راش می رویند عبارتند از :
HELLBORUS FOETIDUS, PRIMULA VERIS, VINCETOXICUM OFFICINALE, TEVERIUM SCORODONIA, POLYGONATUM ODORATUM, TAMUS COMMUNIS, CAREX FLAC A.
اشکوب درختچه ای معمولاً شامل :
CORYLUS AVELLANA. ILEX AQUIFOLIUM, CORNUS MAS, LIGUSTRUM VULGARE, VIBURNUM LANTANA.
در صورتی که بلوط ها ، زبان گنجشک و نمدار ممکن است در اشکوب درختی ظاهر شوند . بر روی خاک های فقیر اسیدی توده های جنگلی راش تقریباً خالص به همراه پوشش علفی پراکنده دیده می شود . این پوشش علفی شامل :
OXALIS ACETOSELLA, HYPERICUM PULCHRUM, LUZULA PILOSA, MELAMPYRUM PRATENSE, DESCHAMPSIA FLEXOSA, PTERIDIUM AQUILINUM, DRYOPTERIS CARTHOSIANA, BLECHNUM SPICANT.
بر روی خاک های عمیق تر و بازه کشی بهتر درختان راش همراه با درختان Q.ROBUR FRAXINUS EXCELSIOR ، CARPINUS BETULUS دیده می شوند . اشکوب درختچه ای معمولاً غنی تر است ، اشکوب علفی شامل بسیاری از گیاهان جنگل های بلوط می باشد .
جنگل های راش اروپای مرکزی :
CENTRAL EUROPEAN BEECH WOOD
راش شاید درخت جنگلی مرحله کلیماکس در تمام اروپا باشد ، این درخت از راضی پست تا نواحی کوهستانی بر روی خاک های نسبتاً غنی با مقدار متوسط رطوبت می روید . درخت راش بر روی خاک های شنی خشک فقیر یا بر روی خاک های عمیق تر دره ها دیده نمی شود .
اکثر مناطقی که سابقاً راش اروپا می پوشاند ، امروزه به منظور کشاورزی بریده شده و مناطق پست تر تحت تأثیر برش های تک گزینی قرار گرفته اند . البته از چوب این درخت استفاده های گوناگونی می شود .
بیشتر جنگل های راش اروپا اکثراً بر روی مناطق کوهستانی از قبیل پیرنه، آلپ ، کارپات ، الکان مرکزی ، پنتریت و یا آپانتین تا جنوب سیسیل تا ارتفاع 2100 متر در مونت اتنا می روید .
البته جنگل های راش به خوبی در غرب بلژیک ، چک و اسلواکی ( جائی که در اسلواکی 32% پوشش جنگلی را تشکیل می دهد ) همانطوری که به طرف جنوب برویم جنگل های راش به ارتفاعات بالاتر می روند بنابراین جنگل های راش در جنوب سوئد در اراضی پست دیده می شوند ، در انگلستان حد بالایی آنها به 300 متر محدود می شود ، در شمال آلپ تا 1200 متر و در پیرنه تا 1500 متر و در TYROL تا 1550 متر و در آپانتین تا 1850 متر می روید .
حد پایین این جنگل های کوهستانی راش در کوهستان های رودوپ بلژیک تا 700 متر و حد بالایی آنها در کوه های الیپماس یونان به 1000 متر می رسد .
بهترین شرایط توسعه جنگل های راش در اقلیم نسبتاً مرطوب به وجود می آید . از اقلیم نیمه اقیانوسی تا اقلیم قاره ای معتدل ـ درجه حرارت مطلوب متوسط سالیانه برای راش 10 درجه سانتیگراد و بارندگی سالیانه 1000 میلیمتر گزارش گردیده ، در صورتیکه در مرکز اروپا که اقلیم سردتر است و بارندگی به زیر 500 میلی متر کاهش می یابد جنگل های راش شاید مشخص ترین و یک شکل ترین جامعه جنگلی اروپا را تشکیل می دهد .
درختان راش در 60 الی 100 سالگی بالغ می شود و تا ارتفاع متوسط 30 متر رویش می نمایند . در 160 سالگی آثار پوسیدگی را نشان می دهند .
جنگل های راش به همراه ارکیدها ORCHIDS و کارکس در سوئیس ، اتریش ، ایتالیا، یونان و شمال فرانسه و بریتانیا دیده می شوند .
ارکیده ها ORCHIDS عبارتند از :
CEPHALANTHERA DAMASONIUM,
CEPHALANTHERA LONGIFOLIA,
CEPHALANTHERA RUBRA,
NEOTTIA NIDUS- AVIS
کارکس هایی مانند :
CAREX ALBA, CAREX DIGITATA, CAREX MONTANA
جنگل های راش با گیاه SESLERIA در کوهستان ها و نواحی نیمه آلپی در جنوب آلمان ، لهستان ، چک و اسلواکی و مجارستان بر روی دامنه هی آهکی خشک دیده می شوند . اشکوب زمینی این جنگل ها پوشیده از SESLERIA CHERULEA می باشد که با ASTER BELLIDIASTRUM و QRIGANUM VULGARE همراه می باشند .
جنگل های راش به همراه سرخدار ، مشخص ترین جامعه راش در ناحیه آتلانتیک می باشد . جنگل های راش به همراه MELICA UNIFLORA به طور وسیعی از جنوب سوئد و ناحیه بالتیک ، و از پیرنه تا نواحی کوهستانی کمی پایین تر در شمال آلپ در آلمان ، چک و اسواکی و کارپات ، آلپ دیناریک و یوگسلاوی و مرکز ایتالیا گسترش دارد .
مشخصه این جنگل ها MELICA UNIFLORA و ALLIUM URSINUM می باشد .
جنگل های راش به همراه درختان نراد ABIES SP به صورت پراکنده در نواحی کوهستانی دیده می شود .
جنگل های راش به همراه ABIES SP تمایل به اقلیم نیمه اقیانوسی در ارتفاعات 1250 ـ 900 متر دارد . این جنگل ها تشکیلاتی مابین جنگل های راش پایین تر به روی سنگ های آهکی و ناحیه نیمه آلپی به همراه ACER PSEUDOPLATANUM در بالاتر به وجود می آورد .
این جامعه خاک های غنی تر را می پسندد و بر روی دامنه های کم شیب شمالی و شمال غربی دیده می شوند . درخت ABIES ALBA و PICEA ABIES اغلب درختان همراه غالب هستند .
گیاهان مشخص کننده علفی عبارتند از :
RANUNCUCLUS ACONTIFOLIUS, CARDAMINE ENNEAPHYLLOS, C.TRIFOLIA, VERONICA URTICIFOLIA, PETASITES ALBUS, PRENANTHES PURPUREA, ADENOSTYLES ALLIARIAE.
جنگل های راش به همراه ACER PSEUDOPLATANUS در ناحیه نیمه آلپی پایین تر در ارتفاع 600 الی 1700 متر می رویند و به مقدار زیادی در جنوب غربی اروپای مرکزی متمرکز است .
در کوهستان ها جائی که مقدار بیشتری برف دریافت می کنند ، اما زمستان نسبتاً ملایم است ، راش به همراه ACER PSEUDOPLATANUS نوار درختی بالاتر از سوزنی برگان را تشکیل می دهد .
درختچه های تیپیک شامل ROSA PENDULINA ، LONICERA ALPIGENA و LONICERA NIGRA می باشد . همانند تیپ قبلی راش و آبیس این تیپ راش نیز بیشتر پاک تراشی شده و علفزارهای نیمه آلپی برای چرا تهیه می شود .
جنگل های راش با LUZULA LUZULOIDES بر روی خاک اسیدی در مناطق پست و تپه ها یافت می شود و به طور گسترده ای در ناحیه اروپای مرکزی گسترش دارد . از جنوب سوئد تا سوئیس و از آردن تا کارپات این تیپ راشستان دیده می شود. این تیپ راشستان را در نواحی نیمه کوهستانی و کوهستانی نیز می بینیم .
گیاه مشخص کننده این تیپ LUZULA UZULOIDES و LUZULA SYLVATICA بیشتر در مناطق آتلانتیک یا اقالیم مرطوب تر است .
از جنگل های راش در مرکز اروپا عبارتند از :
جنگل های راش بر روی خاک های اسیدی ، جنگل های راش بر روی خاک های آهکی و جنگل های راش در ناحیه آلپی .
جنگل های راش بر روی سنگ آهکی :
این جنگل ها دارای واریانت های محلی زیادی هستند که گونه های غالب در اشکوب زمینی آنها متفاوت است . لیست گیاهان زیر ممکن است در خیلی از جنگل های راش حضور داشته باشند .
درختان راش FEGUS SYLVATICA در اشکوب درختی با درختان زیر دیده می شود.
ABIES ALBA, ULMUS GLATRA, ACER PLATANOIDES, ACER PSEUDOPLATANUS, FRAXINUS EXCELSIOR.
اشکوب درختچه ای شامل :
DAPHNE LAUREOLA, DAPHNE MEZEREUM, HEDERA HELIX, LONICERA ALPIGENA, LONICERA NIGRA, LONICERA XYLOSTEUM.
اشکوب علفی شامل :
ANEMONE NEMOROSA, ANEMONE RANUNCULOIDES, CORYDALIS BULBOSA, CARDAMINE BULBIFERA, OXALIS ACETOSELLA, MERCURIALIS PERENNIS, VIOLA REICHENBACHIANA, CIRCAEA LUTETIANA, GALIUM ODORATUM, LAMIASTRUM GALEOBDOLO, ALLIUM URSINUM , ARUM MACULANTHUM, FESTUCA ALTISSIMA, MELICA UNIFLORA, HORDELYMUS EUROPAEUS, MILIUM EFFUSUM, CAREX DIGITATA, CAREX SYLVATICA, ATHYRIUM FILIX- FEMINA.
جنگل های راش بر روی خاک های اسیدی :
این جنگل ها با حضور LUZULA LUZULOIDES که در اشکوب علفی غالب است مشخص می شوند . درخت راش در اشکوب درختی غالب است و به همراه آن Q.PETRAEA و ACER PSEUDOPLATANUS و SORBUS AUCOPARIA دیده می شوند . ، در صورتیکه در اشکوب درختچه ای ممکن است پوشیده از تمشک RUBUS IDAEUS و تعدادی نهال های درختی باشد .
اشکوب علفی شامل گیاهان ذیل است :
OXALIS ACETOSELLA, VACCINIUM MYRTILLUS, TRIENTALIS EUROPAEA, VERONICA OFFICINALIS, MELAMPYRUM PRATENSE, LUZULA LUZULOIDES, LUZULA SYLVATICA, DESCLIAMPSIA FLEXUOSA, PTERIDIUM AQUILINUM, GYMNOCARPIUM DRYOPTERIS.
یا خزه هایی مانند :
POLYTRICHUM ATTENUATIUN, LEUCOBRYUM GLANCUM, DICRAMNELLA HETIROMALLO.
جنگل های نیمه آلپی راش :
در این جنگل ها درختان راش تا 28 متر ارتفاع می رویند ، اما در ارتفاعات بالاتر اغلب درختان تحت تأثیر باد و برف کوتاه و پیچ خورده اند . این جنگل ها در آلپ غربی ، جا را JARA و پیرنه دیده می شوند و گاهی حد بالای جنگل ( دالمرز ) را تشکیل می دهند.
درخت راش اغلب همراه با ACER PSEUDOPLATANUS می باشد ، در صورتی که اشکوب درختچه ای عبارت است از ROSA PENDULINA و LONICERA ALPIGENA و LONICERA NIGRA .
اشکوب علفی تیپیک شامل گیاهان ذیل است :
ROMEX ARIFOLIUM, RANUNCULUS PLATANIFOLUS, SAXIFRAGA ROTUNDIFOLIA, OXALIS ACEOSELLA, SANICULA EUROPAEA, LYSIMACHIA NEMORUM, LANIASTRUM GALEOBDOLON, KNAUTIA DIPSACIFOLIA, PETASITES ALBUS, ADENOSTYLES ALLIARIAE, SENECIO NEMORENSIS, CICERBITA ALPINA, POLYGONATUM VERTICILLANTUM, THELYPTERIS PHEGOPTERIS, ATHYRIUM FILIX- FEMINA, DRYOPTERIS FILIX- MAS, GYMNOCARPIUM DRYOPTERIS.
و خزه GTENIDIUM MOLLUSCUM .
در عمده ترین مناطق جنوب شرقی در ناحیه اروپای مرکزی ، درخت راش شرقی FAGUS ORIENTALIS جنگل های وسیعی را تشکیل می دهد . این جنگل ها در یونان ، شرق بلغارستان ، رومانی و ترکیه در اروپا دیده می شوند به سوی غرب راش شرقی با راش اروپایی هیبرید شده و جنگل هایی را در بلغارستان و شمال یونان به وجود آورده است .
جنگل های راش شرقی ظاهری یکسان با جنگل های راش مرکز اروپا دارند و نیازهای آنها از جهت خاک و اقلیم یکسان به نظر می رسد ، هر چند این جنگل ها دارای گونه های فراوان مجزا کننده از شرق اروپا هستند .
درخت راش شرقی FAGUS ORIENTALIS به همراه گونه های جنوبی و شرقی در اشکوب درختی غالب است . سایر گونه های درختی مانند :
JUGLANS REGIA, QUERCUS CERRIS, Q.FRAINETTO, FRAXINUS ANGUSTIFOLIA SPP.OXYCARPA, FRAXINUS ORNUS.
اشکوب درختچه ای دارای گونه های بیشتر شرقی است که عبارتند از :
RUBUS HIRTUS, MESPILUS GE MANICA, CORNUS MAS, CRATAEGUS PENTAGYNA, SMILAX EXELSA, SORBUS TORMNALIS, PRUNUS LAUROCERASUS, DAPHNE PONTICA, RHODODENDRON PONTICUM.
اشکوب علفی شامل گونه های مرکز و شرق اروپا است مانند :
RANUNCULUS CONSTANTINOPOLITANUS, EPIMEDIUM PUBIGERUM, CARDAMINE BULBIFERA, LATHYRUS LAXIFLORUS, LATHYRUS NIGER, HYPERICUM CALYCINUM, PRIMULA VULGARIS SPP.SIBTHORPII, PERIPLOCA GRAECA, SYMPHYTUM TAURICUM, TRACHYSTEMON ORIENTALIS, SALVIA FORSKAOHLEI, LATHRAEA SQUAMARIA.
جنگل های راش Beech Forest
توده های جنگل خالص نیمه کوهستانی راش NOTHOFAGUS SOLANDRI VAR.CLIFFORTIOIDE یک حالت متضاد در مقایسه با جنگل های مناطق پست تشکیل می دهد . علاوه بر درخت غالب که یک تاج پوشش متراکم با ارتفاع 10 تا 15 M را تشکیل می دهد ، ممکن است تنها درختچه های پراکنده COPROSMA گلسنگ های CORTICOLOUS و بریوفیت ها دیده شوند .
(بریوفیت های بالشی DICRANOLOMA ) هر چند در دامنه های مرطوب ، یک زیر اشکوب متراکم از سرخس های درختی HYPOLEPIS MILLEFOLIUM و POLYSTICHUM که در تابستان های سبز هستند تشکیل می گردد .
چهار گونه از NOTHOFAGUS وجود دارد ، که همگی برگ ریز و همیشه ( پایا ) هستند . تعداد گونه های همراه از اقلیم مرطوب به طرف اقلیم خشک تر افزایش می یابد . در بسیاری از جنگل های با گونه غالب راش در اشکوب فوقانی ، لایه های متفاوتی از جنگل سوزنی برگ ـ پهن برگ در زیر آنها دیده می شود . به طور مثال درخت راش با ارتفاع 30 m (NOTHOFAGUS FUSCA) و درختان DACRYDIUM CUPRESSINUM به طور پراکنده در زیر اشکوب .
PODOCARPUS FERRUGINEUS در اشکوب اصلی ، زیر اشکوبی از WEINMANNIA RACEMOSA و یک پوشش زمینی سرخس از BLECHNUM DISCOLOR و دیگر درختان و درختچه ها.
در انتها ، بعضی از مناطق پست که کاملاً جنگل های مخلوط را محاصره می کنند به نام جنگل های PODOCARP- BEECH شناخته می شوند :
در کلیه مناطق " استرالیا و زلاندنو " پوشش گیاهی به وسیله استعمارگران اروپایی به طور قابل ملاحظه ای تغییر شکل یافته است . جنگل در مقابل اراضی زراعی ، چراگاه ها و علفزارها عقب نشینی کرده ولی جنگل کاری های عمده ای با استفاده از کاج های آمریکا شمالی ، به ویژه در زلاندنو به عمل آمده است .
چندین جزیره گمنام ، مانند جزایر KERGUELEN یا جزیره MACQARIE در قلب اقیانوس منجمد جنوبی قرار دارند . در این جزایر به علت وفور طوفان و فقدان گرما در تابستان ، درخت وجود ندارد و پوشش گیاهی فقط به چندین گیاه کوتاه ، بوته های خزنده ، کلاف های گندمیان و گیاهان بالشتکی مانند AZORELLA و همچنین خزه و گلسنگ ها محدود می شود . در خود منطقه قطب جنوب ، گلسنگ های نادری در شکاف تخته سنگ استقرار می یابند .
جنگل های بخش راش و یاراش توام با ABIES :
در ارتفاعات آلپ دنیاریک و مناطق کوهستانی به خصوص اطراف آلپ و TRAN SYLVANIC این جنگل ها را می توان یافت ، گونه های آن راش و یاراش همراه ABIES می باشد . گونه های مخلوط آن عبارتند از بلوط ، افرا ، زبان گنجشک ، نارون ، کاج سیاه و کاج سیلوستر ، در کوهستان های منطقه جنوبی یوگسلاوی سابق و بلغارستان راشستان ها دارای نمدار هستند و در بعضی نواحی FAGUS ORINTALIS نیز گسترده شده است .
جنگل های بخش راش همراه ABIES و PICCA
آب و هوا قدری بری بوده و ABIES و PICEA به خوبی رشد می کنند .
جامعه راش کوهستانی همراه افرا:
از سطح دریا در ناحیه کاپ Breton و در ارتفاع 300 تا 700 متر در Adirondacks این جامعه را می توان یافت . گونه ها عبارتند از :
FAGUS GRANDIFOLIA
ACER SACCHARUM
ACER RUBRUM
TSUGA CANADENSIS
PINUS STROBUS
BETULA ICNTA
PICEA RUBENS
ABIES BALSAMEA
PICEA ALBA
در این جنگل ها گونه گرما پسند وجود ندارد .
بخش جنگل های راش و افرا:
این جنگل ها مشتق از جنگل مزوفیتک هستند ، لذا از جنوب به جنگل های گرما پسند از غرب به جنگل های بلوط و گردو مربوط می شود .
آب و هوا:
طبق فرمول دو مار تن دارای آب و هوای تیپ POLONAIS یا لهستان است .
در واقع آب و هوای نیمه بری با زمستان های سرد دارد . تابستان های آن گرم است . باران نسبتاً منظم دارد . حداکثر باران در تابستان می بارد . خاک آن قهوه ای شسته شده و قسمتی خاک قهوه ای پدزلیک دارد .
گونه های جنگلی :
آب و هوای سرد مرطوب باعث شد که سوزنی برگان و پهن برگان در این منطقه گسترش پیدا کرده است . گونه های PICEA SP و ABIES SP و LARIX SP و BETULA SP موجودند . گونه های راش و افرا در خاک های خنک و زه کشی شده موجودند . همچنین FAGUS GRANDIFOLIA و ACER SACCHARUM به مقدار زیاد موجود می باشند . سایر گونه ها عبارتند از :
LIRIODENDRON TULIPIFERA
TILIA AMERICANA
QUERCUS SP
FRAXINUS AMERICANA
ULMUS AMERICANA
PRUNUS SEROTINA
OSTRYA VIRGINIANA
CARTA SP
NYSSA SYLVATICA
AESCULUS GLABRA
منابع :
1ـ طاهری آبکنار ، کامبیز . جغرافیای جنگل های جهان .
2ـ مصدق ، احمد . جغرافیای جنگل های جهان .
3ـ جزیره ای ، محمد حسین . جغرافیای جنگل های جهان ( نظری به جنگل های کشورهای متحده آمریکا )
4ـ مظفریان ، ولی ا.... درختان و درختچه های ایران .
5ـ ماکت ، جان . درختان و درختچه ها .
6ـ زارع ، حبیب . درختان و درختچه های جنگل های شمال .
در صنایع چوبی از تنه های خوب و سیلندر یک آن جهت تولید روکش چوبی استفاده می گردد و در روستاها از چوب آن برای ساختن در و پنجره و تیر و ستون و چهار پایه های محلی و کفش های چوبی ( کتل ) و گهواره و پاوره های محلی در قدیم استفاده می نمودند .
در فرهنگ حاشیه نشینان دریای خزر درخت راش خزری یا هیرکانی به نام های محلی مرس ، راج ، آلاش ، قزل گز ، قزل آقاج معروف می باشد .
این درخت دارای گونه های مختلفی است که در جنگل های شمال کشور ایران گونه هیرکانی یا خزری آن رویش داشته و نام لاتین آن FAGUS ORIENTALIS) ( می باشد .
به دلیل حمایت از بقاء و تداوم حیات درختان راش به طور کلی راشستان های جنگل های گیلان مورد حفاظت دقیق قرار می گیرد و بهره برداری از این درخت عزیز به صورت تک گزینی و با شیوه های علمی و کاملاً نوین جهان طوری صورت می گیرد که صد در صد متضمن استقرار و بقاء و تداوم حیات آن می باشد .
یک محقق جنگل : تاکنون 13 گونه درخت راش در جهان شناسایی شد .
محقق مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندران گفت : تاکنون 13 گونه از درختان راش در جهان شناسایی و معرفی شده است .
" محمد امینی " در گردهمایی " بررسی تغییرات رویش قطری و طولی درختان راش در راشستان های شرق مازندران " در سالن اجتماعات معاونت سازمان جنگل ها و مراتع مستقر در چالوس افزود : پراکنش این گونه ارزشمند در آمریکا ، اروپا ، آسیای شرقی ، ترکیه و ایران است .
وی اظهار داشت : حدود 10 گونه راش فقط در کشورهای آسیای شرقی وجود دارد .
به گفته او گونه راش یکی از 80 گونه درختی جنگل های شمال کشور است .
امینی تعداد حلقه های اندازه گیری شده روی درختان راش را 98 هزار و 762 مورد اعلام و اضافه کرد : قدیمی ترین حلقه اندازه گیری شده روی درخت راش مربوط به 350 سال قبل است .
در این گردهمایی یک روزه شماری از کارشناسان سازمان جنگل ها و مراتع و منابع طبیعی و صاحبنظران جنگل شرکت داشتند .
جنگل های شمال ایران دست کم دارای 120 گونه چوبی است در حالیکه در قاره اروپا در حدود 40 گونه چوبی وجود دارد .
راش Brich :
نام عملی این چوب FAGUS ORIENTALIS نام فارسی و بومی راش و مرس و نام انگلیسی آن BEECH است . از خواص ظاهری چوب راش درون نامشخص و به رنگ کرم مایل به قرمز است . دوایر سالیانه فشرده و در نتیجه در مقاطع طولی دارای خطوط کم و بیش مشخص ناشی از آن است . از بارزترین خصوصیات شاید بتوان به پره های چوبی در مقاطع طولی اشاره کرده که در مقطع شعاعی به پرمگس و در مقطع مماسی به دوک معروفند و این پره ها به صورت لکه های قرمز دیده می شود . چه بسا گاهی این پرمگس های زیبا عیب محصوب می شوند چرا که به عقیده نجاران این بخش های چوب پس از رنگ کاری سیاه می شوند . گونه راش چوبی نیمه سنگین و دارای بافتی همگن و تقریباً مقاوم در برابر حشرات و قارچ هاست . گرده بینه های درجه 1 و 2 راش در ایران بیشتر به مصرف کارخانجات روکش و تخته لایه می رسد و گرده بینه های درجه 3 پس از تبدیل به الوار به بازار تهران (پل چوبی) روانه می شوند . بنا به اطلاعات بازار میزان تفاوت قیمت آن در 6 ماهه نخست در بازار تهران بوده است . به دلیل بافت همگن و درجه سختی مناسب این چوب بیشترین تقاضا را برای خرید به منظور تهیه مبل در بازار دارد . همچنین به دلیل قابلیت آغشتگی با انواع محلول های حفاظتی بیشترین گونه مصرفی در کارخانه های اشباع است . البته اخیراً گونه های خارجی راش از طریق آذربایجان وارد ایران شده است که بنا به ادعای مبل سازان و فروشندگان چوب کیفیت چوب راش ایرانی را ندارد ولی به دلیل ابعاد و رطوبت مناسب تخته ها میزان ضایعات کمتری ، در امر فرآیند تولید دارد .
نام عملی این چوب FAGUS ORIENTALIS نام فارسی و بومی راش و مرس و نام انگلیسی آن BEECH است . از خواص ظاهری چوب راش درون نامشخص و به رنگ کرم مایل به قرمز است .
دوایر سالیانه فشرده و در نتیجه در مقاطع طولی دارای خطوط کم و بیش مشخص ناشی از آن است . از بارزترین خصوصیات شاید بتوان به پره های چوبی در مقاطع طولی اشاره کرده که در مقطع شعاعی به پرمگس و در مقطع مماسی به دوک معروفند و این پره ها به صورت لکه های قرمز دیده می شود . چه بسا گاهی این پرمگس های زیبا عیب محصوب می شوند چرا که به عقیده نجاران این بخش های چوب پس از رنگ کاری سیاه می شوند . گونه راش چوبی نیمه سنگین و دارای بافتی همگن و تقریباً مقاوم در برابر حشرات و قارچ هاست . گرده بینه های درجه 1 و 2 راش در ایران بیشتر به مصرف کارخانجات روکش و تخته لایه می رسد و گرده بینه های درجه 3 پس از تبدیل به الوار به بازار تهران ( پل چوبی ) روانه می شوند . بنا به اطلاعات بازار میزان تفاوت قیمت آن در 6 ماهه نخست در بازار تهران بوده است . به دلیل بافت همگن و درجه سختی مناسب این چوب بیشترین تقاضا را برای خرید به منظور تهیه مبل در بازار دارد . همچنین به دلیل قابلیت آغشتگی با انواع محلول های حفاظتی بیشترین گونه مصرفی در کارخانه های اشباع است . البته اخیرا گونه های خارجی راش از طریق آذربایجان وارد ایران شده است که بنا به ادعای مبل سازان و فروشندگان چوب کیفیت چوب راش ایرانی را ندارد ولی به دلیل ابعاد و رطوبت مناسب تخته ها میزان ضایعات کمتری ، در امر فرآیند تولید دارد .
جنس راشFAGUS :
راش یکی از زیباترین درختان اروپا و درخت غالب اقلیم جنگلی کوه های کارپاتین می باشد . درخت بزرگی است که اغلب ارتفاع آن حتی بیش از 40 متر می رسد . دارای تاجی گنبدی شکل بزرگ ( با بیش از 20 متر قطر ) با شاخه های ستبر و تنومند . انشعابات فرعی که با یک زاویه تندی نسبت به یکدیگر خارج شده و خصوصیات بارزی را به تاج آن در زمستان زمانی که فاقد برگ می باشند می دهد .
نام های محلی راش ؛
آلاش ، اَلاش ، الـوش ، بشجیـــر ، چلَـــر ، بنـــج ، راج ، شریان ، قـــزل آغاج ، قزل گز، مرس ، ....
پایگاه و حوزه انتشار :
در اروپا و آسیای غربی و ترکیه ، شمال ایران از ارتفاع 650 متر تا 200 متر از سطح دریا پراکنده است .
و ویژه نقاط مرتفع و کوهستانی است مانند نور ، کجور ، دیلمان ، کلارستان و طوالش، آستارا ، سنگده ی ساری ، نکاء می باشد ، همچنین در بعضی از دره ها مانند دره نکاء تا دامنه های پائین و میانبند دیده می شود .
درختی است با قامتی افراشته و به بلندی 35 متر ، بعضی آن را راش اروپایی F.SYLYATICA می نامند به علت اختلافی که در پوست و ریتدوم و بزرگی برگ و تعداد رگبرگ ها و شکل میوه و طول پایک آن دارد دو گونه از یکدیگر جدا بوده است .
گلهای نر آن به شکل شاتون هائی با پایه دراز و آویزان است .
میوه را انولوکه چوبی شده احاطه می کند میوه از خار نرمی پوشیده شده است و با 4 والد باز می شود .
پوست صاف و خاکستری و شاخه های آن از کرک های ابریشمی پوشیده شده و جوانه مرس باری و طلائی رنگ می باشد .
و شکل تاج تا حدودی گرد و کروی است .
برگ تخم مرغی ، چرمی ، بیضی تیز و نوکدار است . بار خیزی راش هر 2 و 3 سال یک مرتبه صورت می گیرد و تا سن 20 سالگی می تواند تولید جَست نماید و راش یک درخت سایه پسند بوده و جنگل های راش خالصترین و با ارزشترین جنگل های ایران می باشد .
شکل :
خواص عمومی چوب :
چوب برون سفید رنگ و چوب درون زرد روشن تا قهوه ای متمایل به سرخی و دارای الیافی موازی و یکنواخت است .
چوب بدون بو و طعم و نسبتاً سخت و سنگین و فاقد دوام چندان است و وقتی که متناوباً در محیط های خشک و تر قرار گیرد دارای توانائی زیاد در نگاهداری میخ می گردد در امتداد پره های چوبی اغلب شکاف بر می دارد ، نسبت به خمش و ضربه مقاوم است و لاک خوب می پذیرد .
مصارف :
درخت راش علاوه بر جنبه های عمومی دارای مصارف روستائی بسیار است در دهات از چوب آن برای ساختن درب و پنجره و تیر و ستون و همچنین انواع کفش چوبی گَتَله ، گهواره ( پاروهای محلی ) و در تراورس سازی ، تخته بشکه سازی ادوات چوبی منزل ، جعبه سازی ، روکش سازی ، قایق سازی ، تهیه زغال عالی برای باروت استعمال دارد .
راش اروپایی :
پوست این درخت صاف و به ندرت شکافدار و خاکستری مایل به سفید می باشد و به همین علت چوب آن ارزش فوق العاده ای دارد . از خصوصیات بارز دیگر آن جوانه های دوکی شکل و کشیده و نوک تیز آن می باشد . ( با حدود 2 سانتیمتر طول ) برگ های خزان کننده ی آن متناوب ، تخم مرغی با 9 سانتیمتر طول و در حاشیه صاف یا موجی ـ کنگره ای با کرک های بلند ابریشمین می باشند ( در برابر نور کاملاً آشکار است ) در ابتدا آنها سبز روشن ، بعدها سبز تیره و درخشان و در پاییز به طلایی مایل به برنز تغییر رنگ می دهند . برگ هایی که می ریزند به آرامی تجزیه می شوند ( آنها مواد بسیار عالی برای رشد ارکیده ها می سازند ) گل ها همزمان با برگ ظاهر شده و عموماً در ماه اردیبهشت گل نر و ماده روی یک درخت تشکیل می شوند . گل های نر با پوشش کرکدار قرمز مایل به قهوه ای به صورت شاتون های کروی و به وسیله دم گل های بلندی آویزان می گردند . گل های ماده به صورت جفت و در یک گریبان فلسی قرمز مایل به قهوه ای محصور می شدند . میوه به صورت فندقه سه گوش و در یک گریبان زرد مایل به قهوه ای خاردار که حدود 2 سانتیمتر قطر دارد محصور است که با چهار شکاف باز می شود . این راش بومی اروپایی غربی ، مرکزی و جنوبی می باشد . سوئد جنوبی حد شمالی گسترش آن است . در اروپای جنوب شرقی راش ایرانی جایگزین آن می شود و در محل تماس این دو احتمالاً هیبرید آنها وجود دارد . راش در خاستگاه طبیعی خود تشکیل جنگل های خالص و یا مخلوط را می دهد . ( به طور مثال جنگل های راش و صنوبر ) همیشه در یک منطقه ی نسبتاً مرطوب می رویند . در کوه های اروپا راش در ارتفاع حدود 1300 متر از سطح دریا دیده می شود . ( به نظر می رسد که هیبرید آن در ارتفاع حدود 2000 متر می باشد ) راش علاوه بر اینکه در احداث جنگل درخت با اهمیتی است بلکه از نظر طراحی ییلاقات در زیبایی چشم اندازها بخصوص در پارک های بزرگ اهمیت زیادی دارد . کولتیوارهای زیادی از آن وجود دارد که احتمالاً بهترین نوع آن به راش قرمز یا مسی معروف است که از اوایل قرن هجدهم کاشته شده و در حال حاضر تحت نـام CV.ATROPUNICEA طبقه بندی شده است . بعضی وقت ها نیز به نام F.SYLVATICA F.PURPUREA نامیـده می شود . برخی کولتیوارهای دیگر نیز بسیـار با اهمیت می باشند مانند CV.PENDULA و (CV.ROHAM, CV.ASPLENIIFOLIA, CV.QUERCIFOLIA) و غیره .
جنگل های راش منطقه آتلانتیک : Atlantic beech woods
منطقه اصلی جنگل های راش در اروپای مرکزی واقع است . اما جنگل های توسعه یافته ای از این جنس در ناحیه آآآآآتلانتیک نیز دیده می شود به ویژه در شمال غربی و مرکز فرانسه ، جنوب انگلستان ، بلژیک تا شمال دور در جنوب سوئد این جنس می روید . البته این جنس گسترش کمتری در نواحی کوهستانی در شمال اسپانیا دارد .
جنگل های راش بر روی خاک های زه کش دار اسیدی ، خنثی و قلیایی دیده می شوند . درختان راش خاک های آبدار را نمی توانند تحمل کنند ، این درختان در خاک های عمیق تر و غنی تر در رقابت با بلوط باز می مانند .
در اکثر جنگل های راش اروپا ، قطع تک گزینی این جنگل ها برای عرضه چوب آلات با ارزش باعث به وجود آمدن توده های مشابه از نظر سنی گردیده است . درختان راش دارای تنه های خاکستری رنگ هستند که در انتها دارای شاخه می شوند و تاج پوشش برگی متراکمی را تشکیل می دهند .
شدت نور در جنگل های راش در زیر تاج پوشش خیی کم است در تابستان تنها تا 2 درصد نور خورشید به اشکوب درختچه ای و علفی کف جنگل می رسد . خزان برگ ها سنگین بوده تجزیه آنها آهسته صورت می گیرد ، اشکوب درختچه ای و اشکوب علفی فقیر اما مشخص شده است .
در روی خاک های کم عمق گچی به ویژه در سراشیب های واقع در انگلستان ، درختان راش FAGUS SYLVATIC غالب است و درختان همراه آن عبارتند از:
FRAXINUS EXCELSIOR ،TAXUS BACCATAو ILEX AQUIFOLIUM اغلب در پایین تر از اشکوب درختی دیده می شوند .
اشکوب درختچه ای در این جنگل ها عبارتند از :
CORYLUS AVELLANA, ACER CAMPESTER, BOXUS SEMPERVIRENS, SAMBUCUS NIGRA.
گونه های معمول در کف این جنگل ها عبارتند از :
ANEMONE NEMOROSA, MERCURIALIS PERENNIS, ARUM MACULATUM, POA INEMORALIS, BROMUS RAMOSUS, BRACHYPODIUM SYLVATICUM.
که مشخص کننده اند اما گیاهان دیگری که کمتر دیده می شوند و در کف جنگل می رویند عبارتند از :
HELLBORUS VIRIDIS, AQEILEGIA VULGARIS, DAPHNE LAREOLA, MONOTROPA HYPOPITYS, PLOYGONATUM MULTIFLORUM, EPIPACTIS HELLEBORINE, CEPHALANTHERA DAMASONIUM NETTIA NIDUS- AVIS.
در شمال غربی فرانسه و بلژیک دیگر گیاهان علفی که در جنگل های راش می رویند عبارتند از :
HELLBORUS FOETIDUS, PRIMULA VERIS, VINCETOXICUM OFFICINALE, TEVERIUM SCORODONIA, POLYGONATUM ODORATUM, TAMUS COMMUNIS, CAREX FLAC A.
اشکوب درختچه ای معمولاً شامل :
CORYLUS AVELLANA. ILEX AQUIFOLIUM, CORNUS MAS, LIGUSTRUM VULGARE, VIBURNUM LANTANA.
در صورتی که بلوط ها ، زبان گنجشک و نمدار ممکن است در اشکوب درختی ظاهر شوند . بر روی خاک های فقیر اسیدی توده های جنگلی راش تقریباً خالص به همراه پوشش علفی پراکنده دیده می شود . این پوشش علفی شامل :
OXALIS ACETOSELLA, HYPERICUM PULCHRUM, LUZULA PILOSA, MELAMPYRUM PRATENSE, DESCHAMPSIA FLEXOSA, PTERIDIUM AQUILINUM, DRYOPTERIS CARTHOSIANA, BLECHNUM SPICANT.
بر روی خاک های عمیق تر و بازه کشی بهتر درختان راش همراه با درختان Q.ROBUR FRAXINUS EXCELSIOR ، CARPINUS BETULUS دیده می شوند . اشکوب درختچه ای معمولاً غنی تر است ، اشکوب علفی شامل بسیاری از گیاهان جنگل های بلوط می باشد .
جنگل های راش اروپای مرکزی :
CENTRAL EUROPEAN BEECH WOOD
راش شاید درخت جنگلی مرحله کلیماکس در تمام اروپا باشد ، این درخت از راضی پست تا نواحی کوهستانی بر روی خاک های نسبتاً غنی با مقدار متوسط رطوبت می روید . درخت راش بر روی خاک های شنی خشک فقیر یا بر روی خاک های عمیق تر دره ها دیده نمی شود .
اکثر مناطقی که سابقاً راش اروپا می پوشاند ، امروزه به منظور کشاورزی بریده شده و مناطق پست تر تحت تأثیر برش های تک گزینی قرار گرفته اند . البته از چوب این درخت استفاده های گوناگونی می شود .
بیشتر جنگل های راش اروپا اکثراً بر روی مناطق کوهستانی از قبیل پیرنه، آلپ ، کارپات ، الکان مرکزی ، پنتریت و یا آپانتین تا جنوب سیسیل تا ارتفاع 2100 متر در مونت اتنا می روید .
البته جنگل های راش به خوبی در غرب بلژیک ، چک و اسلواکی ( جائی که در اسلواکی 32% پوشش جنگلی را تشکیل می دهد ) همانطوری که به طرف جنوب برویم جنگل های راش به ارتفاعات بالاتر می روند بنابراین جنگل های راش در جنوب سوئد در اراضی پست دیده می شوند ، در انگلستان حد بالایی آنها به 300 متر محدود می شود ، در شمال آلپ تا 1200 متر و در پیرنه تا 1500 متر و در TYROL تا 1550 متر و در آپانتین تا 1850 متر می روید .
حد پایین این جنگل های کوهستانی راش در کوهستان های رودوپ بلژیک تا 700 متر و حد بالایی آنها در کوه های الیپماس یونان به 1000 متر می رسد .
بهترین شرایط توسعه جنگل های راش در اقلیم نسبتاً مرطوب به وجود می آید . از اقلیم نیمه اقیانوسی تا اقلیم قاره ای معتدل ـ درجه حرارت مطلوب متوسط سالیانه برای راش 10 درجه سانتیگراد و بارندگی سالیانه 1000 میلیمتر گزارش گردیده ، در صورتیکه در مرکز اروپا که اقلیم سردتر است و بارندگی به زیر 500 میلی متر کاهش می یابد جنگل های راش شاید مشخص ترین و یک شکل ترین جامعه جنگلی اروپا را تشکیل می دهد .
درختان راش در 60 الی 100 سالگی بالغ می شود و تا ارتفاع متوسط 30 متر رویش می نمایند . در 160 سالگی آثار پوسیدگی را نشان می دهند .
جنگل های راش به همراه ارکیدها ORCHIDS و کارکس در سوئیس ، اتریش ، ایتالیا، یونان و شمال فرانسه و بریتانیا دیده می شوند .
ارکیده ها ORCHIDS عبارتند از :
CEPHALANTHERA DAMASONIUM,
CEPHALANTHERA LONGIFOLIA,
CEPHALANTHERA RUBRA,
NEOTTIA NIDUS- AVIS
کارکس هایی مانند :
CAREX ALBA, CAREX DIGITATA, CAREX MONTANA
جنگل های راش با گیاه SESLERIA در کوهستان ها و نواحی نیمه آلپی در جنوب آلمان ، لهستان ، چک و اسلواکی و مجارستان بر روی دامنه هی آهکی خشک دیده می شوند . اشکوب زمینی این جنگل ها پوشیده از SESLERIA CHERULEA می باشد که با ASTER BELLIDIASTRUM و QRIGANUM VULGARE همراه می باشند .
جنگل های راش به همراه سرخدار ، مشخص ترین جامعه راش در ناحیه آتلانتیک می باشد . جنگل های راش به همراه MELICA UNIFLORA به طور وسیعی از جنوب سوئد و ناحیه بالتیک ، و از پیرنه تا نواحی کوهستانی کمی پایین تر در شمال آلپ در آلمان ، چک و اسواکی و کارپات ، آلپ دیناریک و یوگسلاوی و مرکز ایتالیا گسترش دارد .
مشخصه این جنگل ها MELICA UNIFLORA و ALLIUM URSINUM می باشد .
جنگل های راش به همراه درختان نراد ABIES SP به صورت پراکنده در نواحی کوهستانی دیده می شود .
جنگل های راش به همراه ABIES SP تمایل به اقلیم نیمه اقیانوسی در ارتفاعات 1250 ـ 900 متر دارد . این جنگل ها تشکیلاتی مابین جنگل های راش پایین تر به روی سنگ های آهکی و ناحیه نیمه آلپی به همراه ACER PSEUDOPLATANUM در بالاتر به وجود می آورد .
این جامعه خاک های غنی تر را می پسندد و بر روی دامنه های کم شیب شمالی و شمال غربی دیده می شوند . درخت ABIES ALBA و PICEA ABIES اغلب درختان همراه غالب هستند .
گیاهان مشخص کننده علفی عبارتند از :
RANUNCUCLUS ACONTIFOLIUS, CARDAMINE ENNEAPHYLLOS, C.TRIFOLIA, VERONICA URTICIFOLIA, PETASITES ALBUS, PRENANTHES PURPUREA, ADENOSTYLES ALLIARIAE.
جنگل های راش به همراه ACER PSEUDOPLATANUS در ناحیه نیمه آلپی پایین تر در ارتفاع 600 الی 1700 متر می رویند و به مقدار زیادی در جنوب غربی اروپای مرکزی متمرکز است .
در کوهستان ها جائی که مقدار بیشتری برف دریافت می کنند ، اما زمستان نسبتاً ملایم است ، راش به همراه ACER PSEUDOPLATANUS نوار درختی بالاتر از سوزنی برگان را تشکیل می دهد .
درختچه های تیپیک شامل ROSA PENDULINA ، LONICERA ALPIGENA و LONICERA NIGRA می باشد . همانند تیپ قبلی راش و آبیس این تیپ راش نیز بیشتر پاک تراشی شده و علفزارهای نیمه آلپی برای چرا تهیه می شود .
جنگل های راش با LUZULA LUZULOIDES بر روی خاک اسیدی در مناطق پست و تپه ها یافت می شود و به طور گسترده ای در ناحیه اروپای مرکزی گسترش دارد . از جنوب سوئد تا سوئیس و از آردن تا کارپات این تیپ راشستان دیده می شود. این تیپ راشستان را در نواحی نیمه کوهستانی و کوهستانی نیز می بینیم .
گیاه مشخص کننده این تیپ LUZULA UZULOIDES و LUZULA SYLVATICA بیشتر در مناطق آتلانتیک یا اقالیم مرطوب تر است .
از جنگل های راش در مرکز اروپا عبارتند از :
جنگل های راش بر روی خاک های اسیدی ، جنگل های راش بر روی خاک های آهکی و جنگل های راش در ناحیه آلپی .
جنگل های راش بر روی سنگ آهکی :
این جنگل ها دارای واریانت های محلی زیادی هستند که گونه های غالب در اشکوب زمینی آنها متفاوت است . لیست گیاهان زیر ممکن است در خیلی از جنگل های راش حضور داشته باشند .
درختان راش FEGUS SYLVATICA در اشکوب درختی با درختان زیر دیده می شود.
ABIES ALBA, ULMUS GLATRA, ACER PLATANOIDES, ACER PSEUDOPLATANUS, FRAXINUS EXCELSIOR.
اشکوب درختچه ای شامل :
DAPHNE LAUREOLA, DAPHNE MEZEREUM, HEDERA HELIX, LONICERA ALPIGENA, LONICERA NIGRA, LONICERA XYLOSTEUM.
اشکوب علفی شامل :
ANEMONE NEMOROSA, ANEMONE RANUNCULOIDES, CORYDALIS BULBOSA, CARDAMINE BULBIFERA, OXALIS ACETOSELLA, MERCURIALIS PERENNIS, VIOLA REICHENBACHIANA, CIRCAEA LUTETIANA, GALIUM ODORATUM, LAMIASTRUM GALEOBDOLO, ALLIUM URSINUM , ARUM MACULANTHUM, FESTUCA ALTISSIMA, MELICA UNIFLORA, HORDELYMUS EUROPAEUS, MILIUM EFFUSUM, CAREX DIGITATA, CAREX SYLVATICA, ATHYRIUM FILIX- FEMINA.
جنگل های راش بر روی خاک های اسیدی :
این جنگل ها با حضور LUZULA LUZULOIDES که در اشکوب علفی غالب است مشخص می شوند . درخت راش در اشکوب درختی غالب است و به همراه آن Q.PETRAEA و ACER PSEUDOPLATANUS و SORBUS AUCOPARIA دیده می شوند . ، در صورتیکه در اشکوب درختچه ای ممکن است پوشیده از تمشک RUBUS IDAEUS و تعدادی نهال های درختی باشد .
اشکوب علفی شامل گیاهان ذیل است :
OXALIS ACETOSELLA, VACCINIUM MYRTILLUS, TRIENTALIS EUROPAEA, VERONICA OFFICINALIS, MELAMPYRUM PRATENSE, LUZULA LUZULOIDES, LUZULA SYLVATICA, DESCLIAMPSIA FLEXUOSA, PTERIDIUM AQUILINUM, GYMNOCARPIUM DRYOPTERIS.
یا خزه هایی مانند :
POLYTRICHUM ATTENUATIUN, LEUCOBRYUM GLANCUM, DICRAMNELLA HETIROMALLO.
جنگل های نیمه آلپی راش :
در این جنگل ها درختان راش تا 28 متر ارتفاع می رویند ، اما در ارتفاعات بالاتر اغلب درختان تحت تأثیر باد و برف کوتاه و پیچ خورده اند . این جنگل ها در آلپ غربی ، جا را JARA و پیرنه دیده می شوند و گاهی حد بالای جنگل ( دالمرز ) را تشکیل می دهند.
درخت راش اغلب همراه با ACER PSEUDOPLATANUS می باشد ، در صورتی که اشکوب درختچه ای عبارت است از ROSA PENDULINA و LONICERA ALPIGENA و LONICERA NIGRA .
اشکوب علفی تیپیک شامل گیاهان ذیل است :
ROMEX ARIFOLIUM, RANUNCULUS PLATANIFOLUS, SAXIFRAGA ROTUNDIFOLIA, OXALIS ACEOSELLA, SANICULA EUROPAEA, LYSIMACHIA NEMORUM, LANIASTRUM GALEOBDOLON, KNAUTIA DIPSACIFOLIA, PETASITES ALBUS, ADENOSTYLES ALLIARIAE, SENECIO NEMORENSIS, CICERBITA ALPINA, POLYGONATUM VERTICILLANTUM, THELYPTERIS PHEGOPTERIS, ATHYRIUM FILIX- FEMINA, DRYOPTERIS FILIX- MAS, GYMNOCARPIUM DRYOPTERIS.
و خزه GTENIDIUM MOLLUSCUM .
در عمده ترین مناطق جنوب شرقی در ناحیه اروپای مرکزی ، درخت راش شرقی FAGUS ORIENTALIS جنگل های وسیعی را تشکیل می دهد . این جنگل ها در یونان ، شرق بلغارستان ، رومانی و ترکیه در اروپا دیده می شوند به سوی غرب راش شرقی با راش اروپایی هیبرید شده و جنگل هایی را در بلغارستان و شمال یونان به وجود آورده است .
جنگل های راش شرقی ظاهری یکسان با جنگل های راش مرکز اروپا دارند و نیازهای آنها از جهت خاک و اقلیم یکسان به نظر می رسد ، هر چند این جنگل ها دارای گونه های فراوان مجزا کننده از شرق اروپا هستند .
درخت راش شرقی FAGUS ORIENTALIS به همراه گونه های جنوبی و شرقی در اشکوب درختی غالب است . سایر گونه های درختی مانند :
JUGLANS REGIA, QUERCUS CERRIS, Q.FRAINETTO, FRAXINUS ANGUSTIFOLIA SPP.OXYCARPA, FRAXINUS ORNUS.
اشکوب درختچه ای دارای گونه های بیشتر شرقی است که عبارتند از :
RUBUS HIRTUS, MESPILUS GE MANICA, CORNUS MAS, CRATAEGUS PENTAGYNA, SMILAX EXELSA, SORBUS TORMNALIS, PRUNUS LAUROCERASUS, DAPHNE PONTICA, RHODODENDRON PONTICUM.
اشکوب علفی شامل گونه های مرکز و شرق اروپا است مانند :
RANUNCULUS CONSTANTINOPOLITANUS, EPIMEDIUM PUBIGERUM, CARDAMINE BULBIFERA, LATHYRUS LAXIFLORUS, LATHYRUS NIGER, HYPERICUM CALYCINUM, PRIMULA VULGARIS SPP.SIBTHORPII, PERIPLOCA GRAECA, SYMPHYTUM TAURICUM, TRACHYSTEMON ORIENTALIS, SALVIA FORSKAOHLEI, LATHRAEA SQUAMARIA.
جنگل های راش Beech Forest
توده های جنگل خالص نیمه کوهستانی راش NOTHOFAGUS SOLANDRI VAR.CLIFFORTIOIDE یک حالت متضاد در مقایسه با جنگل های مناطق پست تشکیل می دهد . علاوه بر درخت غالب که یک تاج پوشش متراکم با ارتفاع 10 تا 15 M را تشکیل می دهد ، ممکن است تنها درختچه های پراکنده COPROSMA گلسنگ های CORTICOLOUS و بریوفیت ها دیده شوند .
(بریوفیت های بالشی DICRANOLOMA ) هر چند در دامنه های مرطوب ، یک زیر اشکوب متراکم از سرخس های درختی HYPOLEPIS MILLEFOLIUM و POLYSTICHUM که در تابستان های سبز هستند تشکیل می گردد .
چهار گونه از NOTHOFAGUS وجود دارد ، که همگی برگ ریز و همیشه ( پایا ) هستند . تعداد گونه های همراه از اقلیم مرطوب به طرف اقلیم خشک تر افزایش می یابد . در بسیاری از جنگل های با گونه غالب راش در اشکوب فوقانی ، لایه های متفاوتی از جنگل سوزنی برگ ـ پهن برگ در زیر آنها دیده می شود . به طور مثال درخت راش با ارتفاع 30 m (NOTHOFAGUS FUSCA) و درختان DACRYDIUM CUPRESSINUM به طور پراکنده در زیر اشکوب .
PODOCARPUS FERRUGINEUS در اشکوب اصلی ، زیر اشکوبی از WEINMANNIA RACEMOSA و یک پوشش زمینی سرخس از BLECHNUM DISCOLOR و دیگر درختان و درختچه ها.
در انتها ، بعضی از مناطق پست که کاملاً جنگل های مخلوط را محاصره می کنند به نام جنگل های PODOCARP- BEECH شناخته می شوند :
در کلیه مناطق " استرالیا و زلاندنو " پوشش گیاهی به وسیله استعمارگران اروپایی به طور قابل ملاحظه ای تغییر شکل یافته است . جنگل در مقابل اراضی زراعی ، چراگاه ها و علفزارها عقب نشینی کرده ولی جنگل کاری های عمده ای با استفاده از کاج های آمریکا شمالی ، به ویژه در زلاندنو به عمل آمده است .
چندین جزیره گمنام ، مانند جزایر KERGUELEN یا جزیره MACQARIE در قلب اقیانوس منجمد جنوبی قرار دارند . در این جزایر به علت وفور طوفان و فقدان گرما در تابستان ، درخت وجود ندارد و پوشش گیاهی فقط به چندین گیاه کوتاه ، بوته های خزنده ، کلاف های گندمیان و گیاهان بالشتکی مانند AZORELLA و همچنین خزه و گلسنگ ها محدود می شود . در خود منطقه قطب جنوب ، گلسنگ های نادری در شکاف تخته سنگ استقرار می یابند .
جنگل های بخش راش و یاراش توام با ABIES :
در ارتفاعات آلپ دنیاریک و مناطق کوهستانی به خصوص اطراف آلپ و TRAN SYLVANIC این جنگل ها را می توان یافت ، گونه های آن راش و یاراش همراه ABIES می باشد . گونه های مخلوط آن عبارتند از بلوط ، افرا ، زبان گنجشک ، نارون ، کاج سیاه و کاج سیلوستر ، در کوهستان های منطقه جنوبی یوگسلاوی سابق و بلغارستان راشستان ها دارای نمدار هستند و در بعضی نواحی FAGUS ORINTALIS نیز گسترده شده است .
جنگل های بخش راش همراه ABIES و PICCA
آب و هوا قدری بری بوده و ABIES و PICEA به خوبی رشد می کنند .
جامعه راش کوهستانی همراه افرا:
از سطح دریا در ناحیه کاپ Breton و در ارتفاع 300 تا 700 متر در Adirondacks این جامعه را می توان یافت . گونه ها عبارتند از :
FAGUS GRANDIFOLIA
ACER SACCHARUM
ACER RUBRUM
TSUGA CANADENSIS
PINUS STROBUS
BETULA ICNTA
PICEA RUBENS
ABIES BALSAMEA
PICEA ALBA
در این جنگل ها گونه گرما پسند وجود ندارد .
بخش جنگل های راش و افرا:
این جنگل ها مشتق از جنگل مزوفیتک هستند ، لذا از جنوب به جنگل های گرما پسند از غرب به جنگل های بلوط و گردو مربوط می شود .
آب و هوا:
طبق فرمول دو مار تن دارای آب و هوای تیپ POLONAIS یا لهستان است .
در واقع آب و هوای نیمه بری با زمستان های سرد دارد . تابستان های آن گرم است . باران نسبتاً منظم دارد . حداکثر باران در تابستان می بارد . خاک آن قهوه ای شسته شده و قسمتی خاک قهوه ای پدزلیک دارد .
گونه های جنگلی :
آب و هوای سرد مرطوب باعث شد که سوزنی برگان و پهن برگان در این منطقه گسترش پیدا کرده است . گونه های PICEA SP و ABIES SP و LARIX SP و BETULA SP موجودند . گونه های راش و افرا در خاک های خنک و زه کشی شده موجودند . همچنین FAGUS GRANDIFOLIA و ACER SACCHARUM به مقدار زیاد موجود می باشند . سایر گونه ها عبارتند از :
LIRIODENDRON TULIPIFERA
TILIA AMERICANA
QUERCUS SP
FRAXINUS AMERICANA
ULMUS AMERICANA
PRUNUS SEROTINA
OSTRYA VIRGINIANA
CARTA SP
NYSSA SYLVATICA
AESCULUS GLABRA
منابع :
1ـ طاهری آبکنار ، کامبیز . جغرافیای جنگل های جهان .
2ـ مصدق ، احمد . جغرافیای جنگل های جهان .
3ـ جزیره ای ، محمد حسین . جغرافیای جنگل های جهان ( نظری به جنگل های کشورهای متحده آمریکا )
4ـ مظفریان ، ولی ا.... درختان و درختچه های ایران .
5ـ ماکت ، جان . درختان و درختچه ها .
6ـ زارع ، حبیب . درختان و درختچه های جنگل های شمال .
