افزایش دفعاتدوشش در اوایل دوره شیردهی بر عملکرد گاوهای شیرده...
افزایش دفعاتدوشش در اوایل دوره شیردهی بر عملکرد گاوهای شیرده...
حشمت الله بهرامی یکدانگی
دانشجوی دوره دکتری دانشگاه صنعتی اصفهان
چکیده:
با توجه به افزایش روز افزون هزینه تغذیه و کارگری، تولید و افزایش آن از اصلی ترین اهداف هر فارم تولیدی می باشد. افزایش دفعات دوشش در روز یکی از روشهای نوینی بودن که در دهه اخیر مورد توجه دانشمندان وکارشناسان مسائل دامپروری قرار گرفته است. در آزمایشات مختلفی اثرات افزایش دفعات دوشش در 42 روز بعد از زایمان از چهار بار در روز در مقایسه با دو بار در روز؛ شش بار در روز در مقایسه با سه بار در روز بررسی شده است. به طور کلی با افزایش دفعات دوشش میانگین میزان شیر تولیدی به ازای هر راس دام شیرده افزایش می یابد. از نظر فیزیولوژیکی افزایش دفعات دوشش به دو طریق روی تولید اثرات مثبتی دارد.
1- افزایش تحریک کمپلکس هورمونی شیر ساز[1]
2- کاهش اثرات فاکتورهای موضعی (FIL)[2]
مقدمه:
در اکثریت فارم های تولیدی دفعات دوشش و برنامه زمانبدی خود بر اساس دو بار در روز و فاصله هر شیردوشی از هم 12 ساعت تنظیم می نمایند. رویکرد به سمت افزایش دفعات دوشش از دو بار در روز به سه، چهار و حتی پنج بار در روز در دهه اخیر مورد توجه قرار گرفته است به طور معمول این اهداف جنبه اجتماعی، مدیریت تولیدی یا دلایل اقتصادی داشته است. تولید شیر برای هر گاو و میانگین گله افزایش پیدا کرده است. مروری بر عمل شیردوشی در گذشته ممکن است به ما در فهم چرا و چگونگی شیردوشی امروزه کمک کند.
یکبار دوشش در روز:
یکبار دوشش هنوز در بسیاری از نقاط جهان، مانند نیوزلند و استرالیا و در بخش هایی از اروپا جایی که تولید هدف اصلی فارم ها نباشد عملی رایج می باشد. به خصوص در سیستم هایی که گوساله با گاو پرورش داده می شود(سیستم پرورش گاوهای گوشتی).
دو بار دوشش در روز:
دو بار دوشش در روز معمولترین برنامه زمانبدی برای گاوهای شیرده می باشد. این برنامه زمانبدی در 30 سال اخیر با فاصله 12 ساعت فاصله دوشش مورد توجه قرار گرفته است. در اروپا و استرالیا و نیوزلیند و آمریکا فاصله دقیق 12 ساعت فاصله شیردوشی دقیقا رعایت نمی شود. و فاصله 10-14 ساعت فاصله شیردوشی عملی رایج در این زمینه می باشد. دلیل اصلی رویکرد به فاصله دوشش 10-14 ساعت در مقایسه با 12 ساعت فاصله دوشش، به خاطر سازگاری با فاکتورهای اجتماعی، نظیر تعداد گاوهای قابل دوشش، طول شبانه روز و ... می باشد.
تحقیقات فواید قطعی در مورد تفاوت بین فاصله دوشش 12 ساعت در مقایسه با 10-14 ساعت به اثبات نرسانده است. در مطالعی که در سال 1963 در دانشگاه کرونل انجام شد و گاوها روزانه دو بار و با فاصله 8-16 ساعت در مقایسه با گاوهایی دو بار دوشش در روز با فاصله 12 ساعت دوشیده می شدند.در این آزمایش مشاهده شد که گاوهایی که با فاصله 8-16 ساعت دوشیده می شدند تنها 4.3% شیر کمتری در مقایسه با سایر گاوها تولید کردند.
مطالعه دیگری در دانشگاه ایلیونز (Ilioois) با گاوهایی که 70 پوند شیر تولید می کردندو این گاوها دو بار در روز دوشیده می شدند. مشخص شد که چنانچه گاوها با فاصله دوشش 9-15 ساعت در مقایسه با گاوهای که با فاصله دوشش 12 ساعت دوشیده می شوند حدود 2% کاهش در تولید شیر مشاهده می شود. بنابراین میتوان نتیجه گرفت که رعایت دقیق مدت زمان و فاصله بین دوششها امری ضروری نمی باشد.
سه بار دوشش در روز:
در سالهای اخیر دوشیدن گاوها سه بار در روز رواج پیدا کرده است. از سال 1920 تا 1950 سه بار دوشش تنها به روری گاوهای نژاد خالص ثبت شده جهت افزایش تولید آنها اعمال می شد. در تحقیقات مختلف تفاوت بین تولید درگاوهایی که دو بار در روز یا سه بار در روز دوشیده می شدند بین 3 تا 39% می باشد. در این بین مدیریت و امکانات وتجهیزات نقش مهمی در پاسخ دام ها به افزایش تولید در نتیجه سه بار دوشش در مقایسه با دو بار دوشش دارد. نیازهای تغذیه ای در جهت هر گونه عوامل که به موجب آن تولید افزایش می یابد را باید در نظر گرفت. مدیریت شیردهی و سیستم های شیردهی باید دارای کیفیت عالی بوده تا سلامتی و بهداشت دام و به خصوص پستان حفظ شود.
پاسخ به افزایش دفعات دوشش برای زایش های مختلف نیز متفاوت می باشد. در مقایسه سه گله در کالیفرنیا در سال 1986 افزایش تولید شیر به ازای سه بار دوشش در گاوهای زایش اول 19.4% در گاوهای زایش دوم 13.5% و گاوهای زایش سوم 11.7% و برای گاوهای زایش 4 به بالا 13.4% می باشد. در مطالعه دیگری در کالیفرنیا افزایش دفعات دوشش باعث افزایش تولید شیر 12% در گاوهای زایش اول و حدود 14% تولید بیشتر در کل دوره مشاهده شد. و تولید شیر برای گاوهای شکم دوم 7% دیده شد. به طور کلی اعمال دفعات دوشش به روی دام های زایش اول با توجه به اینکه ظرفیت پستانی محدودی دارند تاثیرات معنی دار تری خواهد داشت.
اکثر تحقیقات روی ارزیابی سه بار دوشش در روز متمرکز شده است. اطلاعاتی کمی در مورد تاثیر دفعات دوشش روی عملکرد تولیدمثلی و سلامتی بافت پستانی موجود میباشد. در سال 1986 در مطالعه ای در کالیفرنیا اثرات دفعات دوشش روی عملکرد تولیدمثلی بررسی شد و مشخص شد گاوهایی که سه بار در روز در اوایل دوره شیردهی دوشیده می شوند در مقایسه با گاوهای دو بار دوشش روزهای باز (OPEN DAY) بیشتری داشنتند. پیتر و همکاران در سال 1986 گزارش کردند که دام های دوبار دوشش در مقایسه با دام های سه بار دوشش عملکرد تولیدمثلی بالایی داشته و همچنین این دام ها اولین چرخه فحلی بعد از زایمان خود را سریعتی از سر گرفته اند. و این اثر در بین شکم های مختلف اثرات معنی داری نداشته است. با توجه به اطلاعات مربوط به مقالات گذشته دفعات دوشش ( سه بار در مقایسه با دو بار دوشش) باعث کاهش راندمان تولیدمثلی در گاوها اوایل شیردهی می شود. ولی افزایش دفعات دوشش در اواخر دوره شیردهی اثری روی عملکرد تولیدمثلی نداشت. به هر حال باید دانست که اثرات دفعات دوشش روی عملکرد تولیدمثلی بسیار کم بوده و از نظر آماری معنی دار نمی باشد.
در تحقیقات انجام شده سلامتی پستان توسط دفعات دوشش تحت تاثیر قرار نگرفته است. پرسون و همکاارن در سال 1986 گزارش کردند که گاوهایی که سه بار در روز دوشش در مقایسه با دو بار دوشش هیچ اختلافی در سلامتی پستان آنها مشاهده نشد. و هیچ اختلافی در شمار سلولهای بدنی و نوع سولهای بدنی و باکتریایی موجود در پستان مشاهده نشد.
به طور کلی چنانچه دامداران گله های خود را سه بار در روز بدوشند تولیدی حدود 10-18% در میزان شیر آنها مشاهده می شود بازده آبستنی در این گاوها در مقایسه با دفعات دوشش کمتر پایین تر می باشد. و شمار سلولهای بدنی و ورم پستان در این گاوها پایین تر می باشد. به هر حال چنانچه مدیریت ضعیف در این زمنیه وجود داشته باشد یا تجهیزات کافی در اختیار نباشد ممکن است نتایج معکوسی حاصل آید.
بحث و نتیجه گیری
مکانیسم اثر دفعاتدوشش روی تولید شیر
دو تفسیر فیزیولوژیکی در مورد اثرات دفعات دوشش روی تولید شیر وجود دارد. اول اینکه فشار داخل سلولهای پستانی کاهش یافته و سرعت سنتز شیر توسط سلولهای پستانی افزایش می یابد. نظریه فشار داخلی پستانی پیشنهاد می کند که نیروهای فیزیکی حاصل تجمع شیر و نیروهای ممانعت کننده[3] ترکیبات موجود در شیر، در داخل آلوئول ها سبب می شود که سلولهای ترشحی داخل پستان به هم چسبده و و در نتیجه این متابولیسم این سلولها کاهش یافته و و سنتز ترکیبات شیر کاهش می یابد. سرعت سنتز شیر بعد از شیردوشی روند سریعی داشته و تا 36 ساعت بعد از آن کاهش یافته تا زمانی که به طور کامل ترشح شیر متوقف می شود. در ادامه تجمع شیر در پستان فاکتورهای هورمون مانند، توسط سلولهای اپیتلیالی پستان ترشح می شوند که اثر ممانعت کننده ای بر سنتز شیر دارند. این اثر مهارکننده گی یک روش خود محدود کنندگی[4] جهت سنتز شیر می باشد. در بین دو شیردوشی که شیر در غده پستانی جمع می شود اثرات خود محدود کنندگی تجمع شیر، از تولید بیشتر شیر و ترکیبات آن توسط سولهای که باعث سنتز آنها می شود جلوگیری می کند. هم اثر فشار داخل پستانی و هم اثر خود محدود کنندگی ( به علت فاکتورهای هورمون مانند) در هنگامی که دفعات دوشش افزایش می یابد، کاهش می یابند. و باعث افزایش تولید شیر می شود. علاوه بر آن با افزایش دفعات دوشش و در نتیجه کاهش تجمع شیر در پستان اثرات سمپاتیکی ( پستان فاقد اثرات پاراسمپاتیکی می باشد) از روی پستان برداشته شده و در نتیجه آن عروه منتهی به بافت پستان اتساع پیدا کرده و خون، مواد مغذی و هورمون های بیشتری در دسترس سلولهای اپیتلیال جهت سنتز شیر قرار می گیرد. تجمع شیر در پستان به علت اثرات مخربی که روس سلولهای اپیتلیال دارد باعث مرگ سلولی می شود که نتیجه آن کاهش تعداد سلولهای اپیتلیال و کاهش تولید شیر می باشد. پس با افزایش دفعات دوشش این اثرات برداشته شده و سلولهای اپیتلیال پستان برای مدت طولانی تری فعالیت می نمایند.
پاسخ های معمول (پاسخ فیزیولوژیک دوم) بیشتر به دفعات دوشش، عبارت است از تاثیر آن روی ترشح پرولاکتین و به طور کامل تر تاثیر روی کمپلکس هورمونی شیر ساز[5] می باشد. غلظت خونی پرولاکتین درست بعد از هر بار دوشش افزایش می یابد. پیشنها د شده که با افزایش پرولاکتین در اوایل دوره شیردهی، در همان دوره شیردهی باعث افزایش تعداد سلولهای ترشحی افزایش گیرنده های پرولاکتین در سلولهای اپیتلیال غده پستان می شود. واضح است که رشد سلولهای پستانی جهت تولید شیر از اواخر آبستنی شروع می شود و در چندین هفته اوایل شیردهی ادامه می یابد. در واقع تولید شیر و افزایش آن به خاطر عملکرد صحیح سلولهای ترشحی می باشد. علاوه بر آن با افزایش دفعات دوشش ترشح اکسی توسین به دفعات افزایش یافته که اکسی توسین با تاثیر روی سلولهای مایواپیتلیال در بافت پستانی خروج شیر از آلوئول ها به داخل سیسترن پستانی را افزایش می دهد. همچنین اثرات متقابل اکسی توسین و پرولاکتین باعث افزایش گیرنده های پرولاکتین در روی سلولهای اپیتلیال می شود. همچنین با ترشح بیشتر کمپلکس هورمونی شیرساز ( علی الخصوص هورمون رشد و گلوکورتیکوئیدها) متابولیسم سلولی و به طور کلی فعالیت سلولهای اپیتلیال افزایش می یابد که نتیجه آن تولید بیشتر است.
اثرات اعمال دفعات دوشش محدود به اوایل دوره شیردهی نمی باشد. زیرا با افزایش دفعات دوشش در اوایل دوره شیردهی تعداد سلولهای پستانی افزایش می یابد بعد از حدود 42 روز بعد از زایمان با برگردان دفعات دوشش به حالت معمول گله اثرات دفعات دوشش که معروف به اثرات انتقالی[6] همچنان روی تداوم شیردهی اثرات مثبتی خواهد داشت به عبارت دیگر دام ها در این مرحله هم در مقایسه با گروه شاهد شیر بیشتری تولید خواهند نمود.
نتیجه گیری کلی و پیشنهادات :
به طور کلی افزایش دفعات دوشش در اوایل دوره شیردهی باعث تولید بیشتر می شود. ولی با توجه به تولید بالا در اوایل دوره شیردهی، و کاهش خوراک مصرفی و احتمال بروز بیماریهای متابولیکی از قبیل کتو و کبد جرب، دوشش گاو ها بیشتر از 4 تا 5 بار در روز توصیه نمی شود.
همزمان با افزایش دفعات دوشش، رعایت نکات بهداشتی، مجهز کردن شیردوشی ها به دستگاه اتوماتیک و استفاده از کارگران ماهر جهت کاهش هزینه شیردوشی ضروری می باشد.
توصیه می شود گاوهای تازه زا و پرتولید ( گاوهایی که قرار است به دفعات بیشتری دوشیده شوند) جهت تسهیل در این امر، در باکس های جداگانه نگهداری شوند تا انتقال آنها به شیردوشی با سرعت بیشتری انجام گیرد.
جهت کاهش هزینه های شیردوشی بهتر است که گاوهای تازه زا و گاوهایی که قرار است به دفعات بیشتری دوشیده شوند در ابتدا و انتهای هر وعد ه شیردوشی دوشیده شوند یعنی چنانچه برنامه یک گاوداری دو بار دوشش در روز است گاوهای تازه زا را در ابتدا و انتهای هر وعده شیردوشی بدوشند ( یعنی گاوهای تازه زا طبق برنامه گله چهار بار در روز دوشیده می شوند).
منابع مورد استفاده:
[1]- Adams H.P., Allen N.N., The value of oxytocin for reducing fluctuations in milk and fat yield, J. Dairy Sci. 35 (1952) 1117.
[2]- Allen D.B., DePeters E.J., Laben R.C., Three times a day milking: effects on milk production, reproductive efficiency, and udder health, J. Dairy Sci. 69 (1986) 1441–1446.
[3]- Amos H.E., Kiser T., Loewenstein M., Influence of milking frequency on productive and reproductive efficiencies of dairy cows, J. Dairy Sci. 68 (1985) 732–739.
[4]-Armstrong D.V., Milking frequency. Internet communication: ww.dairybiz.com/archive/ nutrition-14.htm, 1999.
[5]-Ballou L.U., Bleck J.L., Bleck G.T., Bremel R.D., The effects of daily oxytocin injections before and after milking on milk production, milk plasmin, and milk composition, J. Dairy Sci. 76 (1993) 1544–1549.
[6]-Barnes M.A., Pearson R.E., Lukes-Wilson A.J., Effects of milking requency and selection for milk yield on productive efficiency of Holstein cows, J. Dairy Sci. 73 (1990) 1603–1611.
[7]-Bar-Peled U., Maltz E., Bruckental I., Folman Y., Kali Y., Gacitua H., Lehrer A.R., Knight C.H., Robinzon B., Voet H., Relationship between frequent milking or suckling in early lactation and milk production of high producing dairy cows, J. Dairy Sci. 78 (1995) 2726–2736.
[8]- Bennett C.N., Knight C.H., Wilde C.J., Regulation of mammary prolactin binding by a secreted milk protein, J. Endocrinol. (Suppl.) 127 (1990) 141.
[9]-Bremel R.D., Action of oxytocin on mammary myoepithelial cells, in: Proc. xytocin: Clin. Lab. Stud., Elsevier Sci. Publ., Amsterdam, 1985, p. 303.
[10]-Bruckmaier R.M., Schams D., Blum J.W., Milk removal in familiar and unfamiliar surroundings concentrations of oxytocin, prolactin, cortisoland beta-endorphin, J. Dairy Res. 60 (1993) 449–456.
[11]-Bruckmaier R.M., Schams D., Blum J.W., Continuously elevated concentrations of oxytocin during milking are necessary for complete milkremoval in dairy cows, J. Dairy Res. 61 (1994) 323–334.
[12]-Bruckmaier R.M., Wellnitz O., Blum J.W., Inhibition of milk ejection in cows by oxytocin receptor blockade, alpha-adrenergic receptor stimulation and in unfamiliar surroundings, J. Dairy Res. 64 (1997) 315–325.
[13]-Campos M.S., Wilcox C.J., Webb D.W., Hayen J., Effects on production of milking three times daily on first lactation Holsteins and Jerseys in Florida, J. Dairy Sci. 77 (1994) 770–773.
[14]-Claesson O., Hansson A., Gustafsson N., Brannang E., Studies on monozygous cattles twins. XVII. Once-a-day milking compared twice-a-day milking, Acta Agric. Scand. 9 (1959) 38–58.
[15]-Cowie A.T., Lactation, in: Austin and Short, Reproduction in Mammals, Book 3: Hormonal control of reproduction, Cambridge University Press, 1984, pp. 228–230.
[16]-Da Costa T.H.M., Ilic V., Williamson D.H., In vitro effects on oxytocin and ionomycin on lipid secretion by rat mammary gland, Role of the yoepithelial cells, in: Wilde, Peaker and Knight, Intercellular Signalling in the Mammary Gland, Plenum Press, New-York, 1995, p. 265.
[17]-Davis S.R., Farr V.C., Copeman P.J.A., Carruthers V.R., Knight C.H., Stelwagen K., Partitioning of milk accumulation between cisternal and alveolar compartments of the bovine udder: relationship to production loss during once daily milking, J. Dairy Res. 65 (1998) 1–8.
[18]-Davis S.R., Farr V.C., Stelwagen K., Regulation of yield loss and milk composition during once-daily milking: a review, Livest. Prod. Sci 59 (1999) 77–94.
[19]-Denamur R., The hypothalamo-neurohypophysial system and the milk ejection reflex, Dairy Sci. Abst. 27 (1965) 193–254.
[20]-Wakerly J.B., Clarke G., Summerlee A.J.S., Milk ejection and its control, in: Knobil E., Neill J.D. (Eds.), The Physiology of Reproduction, Raven Press, Ltd., New York, 1994, pp. 1131–1171.[21]-Wathes D.C., Swann R.W., Is oxytocin an ovarian hormone?, Nature 297 (1982) 225–227.
[22]-Watkins W.B., Immunohistochemical localization of neurophysin and oxytocin in the sheep corpora lutea, Neuropeptides 4 (1983) 51–54.
[23]-Wheelock J.V., Smith A., Dood F.N., The effect of a temporary suspension of milking in mid lactation on milk secretion after the resumption of milking and in the following lactation, J. Dairy Res. 34 (1967) 151–161.
[24]-Reynolds M., Linzell J.L., Rasmussen F., Comparison of four methods for measuring mammary blood flow in conscious goats, Am. J. Physiol. 214 (1968) 1415–1424.
[25]-Sagi R., Gorewit R.C., Wilson D.B., Role of exogenous oxytocin in eliciting milk ejection in dairy cows, J. Dairy Sci. 63 (1980) 2006–2011.
[26]-Sapino A., Macri L., Tonda L., Bussolati G., Oxytocin enhances myoepithelial cell differentiation and proliferation in the mouse mammary gland, Endocrinol. 133 (1993) 838–842.
[27]-Schams D., Mayer H., Prokopp A., Worstorff H., Oxytocin secretion during milking in dairy cows with regard to the variation and V. Lollivier et al.
[28]-Wilde C.J., Calvert D.T., Daly A., Peaker M., The effect of goat milk fractions on synthesis of milk constituents by rabbit mammary explantsand on milk yield in vivo, Biochem. J. 242 (1987) 285–288.
[29]-Wilde C.J., Addey C.V., Casey M.J., Blatchford D.R., Peaker M., Feed-back inhibition of milk secretion: the effect of a fraction of goat milk on milk yield and composition, Q. J. Exp. Physiol. 73 (1988) 391–397.
[30]-Wilde C.J., Addey C.V., Knight C.H., Regulation of intracellular casein degradation by secreted milk proteins, Biochim. Biophys. Acta 992 (1989) 315–319.
[31]-Wilde C.J., Addey C.V., Boddy L.M., Peaker M., Autocrine regulation of milk secretion by a protein in milk, Biochem. J. 305 (1995) 51–58.
[32]-Young W.S., Shepard E., Amico J., Hennighausen L., Wagner K.U., LaMarca M.E., McKinney C., Ginns E.I., Deficiency in mouse oxytocin prevents milk ejection, but not fertility or parturition, J. Neuroendocrinol. 8 (1996) 847–853.
[33]-Zaks M.G., The motor apparatus of the mammary gland, Oliver et Boyd, Edinburg, 1962. 186
[34]-Tonner E., Allan G.J., Flint D.J., Hormonal control of plasmin and tissue-type plasminogen activator activity in rat milk during involution of the mammary gland, J. Endocrinol. 167 (2000) 265–273.
[35]-Guinard-Flament J., Rulquin H., Effect of once daily milking on mammary blood flow (MBF) in dairy cows, Livest. Prod. Sic. 70 (2001) 180.
1 - این کمپلکس ترکیبی از هورمون پرولاکتین، گلوکوتیکوئیدها، هورمون رشد و ... می باشد.
2 - Feedback inhibitor factors
3- Feed inhibitor factor
4- Autocrin
5- این کمپلکس ترکیبی از هورمون پرولاکتین، گلوکوتیکوئیدها، هورمون رشد و ... می باشد.
6- Carry over effect
