hadis66
عضو جدید
خاکهای شور و سدیمیشوري و سديمي بودن خاک
شوري و سديمي بودن خاک يکي از مشکلات مهم خاکهاي مناطق خشک و نيمه خشک است. در اين مناطق بدليل کمبود بارندگي و اقليم خشک، املاح در خاک تجمع پيدا مي‌کنند و در نتيجه خاکهاي شور حاصل مي‌شود. اين خاك محيط نامناسبي براي رشد و توليد بوده که هم کميت محصول را پائين مي‌آورد و هم کيفيت محصول را کاهش مي‌دهد.طبق آمار %۱۵ سطح کل کشور ما را خاکهاي شور و چيزي حدود %۵۰ خاکها قابل بهره‌برداري و آبياري مي‌باشند.بطور کلي خاکهاي شور داراي مقدار زيادي املاح محلول هستند که اين نمک زياد مشکلاتي را براي گياه بوجود مي‌آورد.
شوري خاک چگونه تعيين مي‌شود؟
شوري خاک را براساس پارامتري بنام E.C. يا قابليت هدايت الکتريکي مشخص مي‌کنند. هدايت‌سنج الکتريکي، دستگاهي است که قابليت هدايت الکتريکي محلول خاک يا E.C. را اندازه‌گيري مي‌كند. خاکهايي که E.C. آنها بيشتر از Ds/m ۴ باشد جزء خاکهاي شور طبقه‌بندي مي‌شوند.
تحمل درختچه‌ها و درختان زينتي نسبت به شوري
نامگياه
حداكثر مجاز E.C. (Ds/m)
نامگياه
حداكثر مجاز E.C. (Ds/m)
ياسمن
2-1
كاج سياه
6-4
گل رز
3-2
نعلب درختي
6-4
لاله درختي
3-2
اوكاليپتوس
8-6
عَشَقه
4-3
خرزهره
8-6
بداغ
4-3
نخل بادبزني
8-6
توري
4-3
دراسيتا
8-6
ماگنوليا
6-4
گل كاغذي
8>
شمشاد
6-4
گل يخ
8>
حساسيت گياهان به شوري خاک
گياهان نسبت به شوري خاک حساسيت متفاوتي دارند و بعضي مي‌توانند شوري را تحمل کنند که به آنها اصطلاحاً گياهان متحمل به شوري گفته مي‌شود. بعضي ديگر نسبت به شوري خاک حساس هستند که جزء گياهان حساس محسوب مي‌شوند. گل‌ها و گياهان زينتي جزء گياهان حساس به شوري قلمداد مي‌شوند.
اثرات شوري روي رشد گياه
شوري خاک از چند طريق رشد گياه را دچار محدوديت مي‌کند:
۱- آب قابل استفاده گياه را کاهش مي‌دهد؛ به عبارت ديگر در خاکهاي شور، گياهان زودتر دچار پژمردگي مي‌شوند که اين پديده را اصطلاحاً خشکي فيزيولوژيکي مي‌گويند. زيرا بدليل شور بودن خاک، گياهان نمي‌توانند آب درون خاک را جذب کنند.
۲- مسموميت؛ بعضي از يونها به مقدار زياد در خاکهاي شور وجود دارند و بر اثر جذب زيادشان توسط گياه، براي آن ايجاد مسموميت مي‌کنند که از مهمترين آنها مي توان کلر،سديم و بر را نام برد.
۳- عدم تعادل تغذيه‌اي؛ در خاکهاي شور بدليل وجود زياد بعضي از يونها تغذيه گياه، دچار مشکل مي‌شود. بعنوان مثال در يک خاک شور، بدليل غلظت زياد کلر در محلول خاک و جذب آن بوسيله‌ي گياه، جذب نيترات و سولفات توسط گياه كم مي‌شود. در صورتيكه نيترات و سولفات از يون‌هاي بسيار ضروري در تغذيه گياه هستند. يا بعنوان مثال، جذب زياد سديم توسط گياه، باعث کاهش جذب پتاسيم مي‌شود.
نوع ديگري از خاکهاي داراي املاح زياد اصطلاحاً خاکهاي سديمي گفته مي‌شوند يعني خاکهايي که درصد سديم تبادلي آنها زياد است.
بطور کلي، ما خاکها را بر اساس سه پارامتر E.C.،PH ،ESP و يا درصد سديم تبادلي طبقه‌بندي مي‌کنيم.
طبقه‌بندي خاكهاي متاثر از املاح براساس Eph, Esp, Ec
نوع خاك
ph
Esp
Ec(Dsm-1)
شور
4 > 8/5
15<
<
سديمي
4<
15>
8/5>
شور و سديمي
4>
15>
8/5<
مصنوعي
4<
15<
8/5>
خاکهاي شور، خاکهايي هستند که E.C. آنها بزرگتر از ۴ و ESP يا درصد سديم تبادلي شان بيشتر از ۱۵ و PH کمتر از ۵/ 8 دارند.
خاکهاي سديمي E.C. کمتر از ۴ و ESP بيشتر از ۱۵ و PH بيشتر از ۸/۵ دارند.
اصلاح خاکهاي شور
راههاي متفاوتي براي اصلاح خاکهاي شور و سديمي وجود دارد که به شرح ذيل است :
۱- اساس اصلاح خاکهاي شور، آب‌شويي است. يعني از طريق مصرف آب اضافي، نمکهاي محلول را از خاک شست و شو مي‌دهيم؛
۲- اما روش‌هاي ديگري هست که اثرات سوء شوري را کاهش مي دهند که مديريت بهره برداري از خاکهاي شور گفته مي‌شود. بعنوان مثال، در خاکهاي شور بايد دور آبياري را کوتاهتر بگيريم به عبارت ديگر آبياري زود به زود انجام شود تا غلظت املاح در خاک افزايش پيدا نکند؛
۳-همچنين در خاکهاي شور، بايد از کودهايي استفاده بکنيم که اصطلاحاً ضريب شوري پائين‌تري داشته باشند يعني كود خاك را شورتر نكند؛
۴- استفاده از مواد آلي در خاکهاي شور؛
۵- استفاده از سيستم مناسب کشت و کار كه اثرات شوري را كم كند؛
۶- تغيير روش آبياري.
اصلاح خاکهاي سديمي که ESPبالايي دارند با اصلاح خاکهاي شور متفاوت است، در اين خاک ها بايد يکسري مواد شيميايي اصلاح کننده به خاک اضافه بکنيم. مهمترين و بهترين موادي را که مي توان در خاکهاي کشور ايران استفاده کرد گچ يا گوگرد مي‌باشد. گچ همان سولفات کلسيم است. به عبارت ديگر داراي عنصر کلسيم است. اين کلسيم روي سطح ذرات خاک، جانشين سديم مي‌شود و سديم را از سطح ذرات خارج کرده و وارد محلول خاک مي‌کند و بعداً از طريق آب‌شويي، سديم اضافي خارج مي‌شود.
اما زماني که گوگرد استفاده مي‌کنيم گوگرد توسط يک باکتري بنام تيوباسيلوس دبو اکسيدانس در خاک اكسيد مي‌شود و توليد اسيد سولفوريک مي‌کند. اسيد سولفوريک بر روي آهک خاک اثر کرده و توليد گچ مي‌کند و گچي که بدين ترتيب توليد مي‌شود کار اصلاح را انجام مي‌دهد.
مقاومت گياهان مختلف به درصد سديم تبادلي خاك ESP
مقاومت
مقدار Esp
بسيار حساس
10-2
حساس
20-10
نيمه مقاوم
40-20
مقاوم
60-40
شوري و سديمي بودن خاک يکي از مشکلات مهم خاکهاي مناطق خشک و نيمه خشک است. در اين مناطق بدليل کمبود بارندگي و اقليم خشک، املاح در خاک تجمع پيدا مي‌کنند و در نتيجه خاکهاي شور حاصل مي‌شود. اين خاك محيط نامناسبي براي رشد و توليد بوده که هم کميت محصول را پائين مي‌آورد و هم کيفيت محصول را کاهش مي‌دهد.طبق آمار %۱۵ سطح کل کشور ما را خاکهاي شور و چيزي حدود %۵۰ خاکها قابل بهره‌برداري و آبياري مي‌باشند.بطور کلي خاکهاي شور داراي مقدار زيادي املاح محلول هستند که اين نمک زياد مشکلاتي را براي گياه بوجود مي‌آورد.
شوري خاک چگونه تعيين مي‌شود؟
شوري خاک را براساس پارامتري بنام E.C. يا قابليت هدايت الکتريکي مشخص مي‌کنند. هدايت‌سنج الکتريکي، دستگاهي است که قابليت هدايت الکتريکي محلول خاک يا E.C. را اندازه‌گيري مي‌كند. خاکهايي که E.C. آنها بيشتر از Ds/m ۴ باشد جزء خاکهاي شور طبقه‌بندي مي‌شوند.
تحمل درختچه‌ها و درختان زينتي نسبت به شوري
نامگياه
حداكثر مجاز E.C. (Ds/m)
نامگياه
حداكثر مجاز E.C. (Ds/m)
ياسمن
2-1
كاج سياه
6-4
گل رز
3-2
نعلب درختي
6-4
لاله درختي
3-2
اوكاليپتوس
8-6
عَشَقه
4-3
خرزهره
8-6
بداغ
4-3
نخل بادبزني
8-6
توري
4-3
دراسيتا
8-6
ماگنوليا
6-4
گل كاغذي
8>
شمشاد
6-4
گل يخ
8>
حساسيت گياهان به شوري خاک
گياهان نسبت به شوري خاک حساسيت متفاوتي دارند و بعضي مي‌توانند شوري را تحمل کنند که به آنها اصطلاحاً گياهان متحمل به شوري گفته مي‌شود. بعضي ديگر نسبت به شوري خاک حساس هستند که جزء گياهان حساس محسوب مي‌شوند. گل‌ها و گياهان زينتي جزء گياهان حساس به شوري قلمداد مي‌شوند.
اثرات شوري روي رشد گياه
شوري خاک از چند طريق رشد گياه را دچار محدوديت مي‌کند:
۱- آب قابل استفاده گياه را کاهش مي‌دهد؛ به عبارت ديگر در خاکهاي شور، گياهان زودتر دچار پژمردگي مي‌شوند که اين پديده را اصطلاحاً خشکي فيزيولوژيکي مي‌گويند. زيرا بدليل شور بودن خاک، گياهان نمي‌توانند آب درون خاک را جذب کنند.
۲- مسموميت؛ بعضي از يونها به مقدار زياد در خاکهاي شور وجود دارند و بر اثر جذب زيادشان توسط گياه، براي آن ايجاد مسموميت مي‌کنند که از مهمترين آنها مي توان کلر،سديم و بر را نام برد.
۳- عدم تعادل تغذيه‌اي؛ در خاکهاي شور بدليل وجود زياد بعضي از يونها تغذيه گياه، دچار مشکل مي‌شود. بعنوان مثال در يک خاک شور، بدليل غلظت زياد کلر در محلول خاک و جذب آن بوسيله‌ي گياه، جذب نيترات و سولفات توسط گياه كم مي‌شود. در صورتيكه نيترات و سولفات از يون‌هاي بسيار ضروري در تغذيه گياه هستند. يا بعنوان مثال، جذب زياد سديم توسط گياه، باعث کاهش جذب پتاسيم مي‌شود.
نوع ديگري از خاکهاي داراي املاح زياد اصطلاحاً خاکهاي سديمي گفته مي‌شوند يعني خاکهايي که درصد سديم تبادلي آنها زياد است.
بطور کلي، ما خاکها را بر اساس سه پارامتر E.C.،PH ،ESP و يا درصد سديم تبادلي طبقه‌بندي مي‌کنيم.
طبقه‌بندي خاكهاي متاثر از املاح براساس Eph, Esp, Ec
نوع خاك
ph
Esp
Ec(Dsm-1)
شور
4 > 8/5
15<
<
سديمي
4<
15>
8/5>
شور و سديمي
4>
15>
8/5<
مصنوعي
4<
15<
8/5>
خاکهاي شور، خاکهايي هستند که E.C. آنها بزرگتر از ۴ و ESP يا درصد سديم تبادلي شان بيشتر از ۱۵ و PH کمتر از ۵/ 8 دارند.
خاکهاي سديمي E.C. کمتر از ۴ و ESP بيشتر از ۱۵ و PH بيشتر از ۸/۵ دارند.
اصلاح خاکهاي شور
راههاي متفاوتي براي اصلاح خاکهاي شور و سديمي وجود دارد که به شرح ذيل است :
۱- اساس اصلاح خاکهاي شور، آب‌شويي است. يعني از طريق مصرف آب اضافي، نمکهاي محلول را از خاک شست و شو مي‌دهيم؛
۲- اما روش‌هاي ديگري هست که اثرات سوء شوري را کاهش مي دهند که مديريت بهره برداري از خاکهاي شور گفته مي‌شود. بعنوان مثال، در خاکهاي شور بايد دور آبياري را کوتاهتر بگيريم به عبارت ديگر آبياري زود به زود انجام شود تا غلظت املاح در خاک افزايش پيدا نکند؛
۳-همچنين در خاکهاي شور، بايد از کودهايي استفاده بکنيم که اصطلاحاً ضريب شوري پائين‌تري داشته باشند يعني كود خاك را شورتر نكند؛
۴- استفاده از مواد آلي در خاکهاي شور؛
۵- استفاده از سيستم مناسب کشت و کار كه اثرات شوري را كم كند؛
۶- تغيير روش آبياري.
اصلاح خاکهاي سديمي که ESPبالايي دارند با اصلاح خاکهاي شور متفاوت است، در اين خاک ها بايد يکسري مواد شيميايي اصلاح کننده به خاک اضافه بکنيم. مهمترين و بهترين موادي را که مي توان در خاکهاي کشور ايران استفاده کرد گچ يا گوگرد مي‌باشد. گچ همان سولفات کلسيم است. به عبارت ديگر داراي عنصر کلسيم است. اين کلسيم روي سطح ذرات خاک، جانشين سديم مي‌شود و سديم را از سطح ذرات خارج کرده و وارد محلول خاک مي‌کند و بعداً از طريق آب‌شويي، سديم اضافي خارج مي‌شود.
اما زماني که گوگرد استفاده مي‌کنيم گوگرد توسط يک باکتري بنام تيوباسيلوس دبو اکسيدانس در خاک اكسيد مي‌شود و توليد اسيد سولفوريک مي‌کند. اسيد سولفوريک بر روي آهک خاک اثر کرده و توليد گچ مي‌کند و گچي که بدين ترتيب توليد مي‌شود کار اصلاح را انجام مي‌دهد.
مقاومت گياهان مختلف به درصد سديم تبادلي خاك ESP
مقاومت
مقدار Esp
بسيار حساس
10-2
حساس
20-10
نيمه مقاوم
40-20
مقاوم
60-40
