DDDIQ
مدیر ارشد
حکمت تزيينات د ر هنر و معماري اسلامي
The Concept of Decoration in Islamic Architecture
Owen Jonesبرگردان : نازيلا ا دريسی خسرو شاهی*
Translated by : Nazila Edrisi KhosroShahi
اشاره :
د ر نظر د نيای غرب تزيينات هنر و معماری اسلامی اغراق آميز و زيا ده از حد می نماي د . د ر اين ميان شايد نظر اون جونز معمار و محقق بريتانيايی قرن نوز دهم
متمايز از همه بنماي د که به تحقيق و تفحص د ر اين باب پرد اخت )و هر چن د که شاي د به د ليل ع دم اشراف کامل بر هنر ايران و ريشه های هنر اسلامی در آن کنه وجود ی
آن را نشناخت (اما به د رستی پی برد که هنر تزيينات د ر اين نوع معماری نه يک آرايش ظاهری بلکه هنری راستين است که از عقايد ژرف خالقان آن نشات می گير د .
در واقع تزيينات د ر معماری اسلامی مقولاتی بنياد ينن د نه سطحی . مقاله ارايه شد ه د ر اينجا ترجمه ای است از متن د ستور زبان تزيينات به قلم اون جونز که سازمان هنر و
معماری اسلامی انگليس به طبع رساند ه است .
تزيينات در هنر اسلامي، يکي از اصلي ترين و موثرترين مولفه هاي وحد ت بخش به شمار مي رود .جونز د ر مقاله اي پرمحتوي وجذاب با عنوان «سطح ، الگوو نور در
معماري اسلامي » اين چنين مي نويسد : " تزئينات عاملي است که هنر سرتاسر دنياي اسلام )از اسپانيا تا چين( را در ارتباط با هم قرار مي د هد . " او مي افزايد : "معماري
اسلامي « معماري فرم »نيست و د رون مايه هاي آن بيشتر د ر قالب تزئينات مطرح شد ه است."
هرگز اينگونه نبو ده است که يک نوع خاص از تزئين، صرفا براي يک سوژه خاص در نظر گرفته شود هنرمن د اسلامي قاد ر است با واقف بود ن به يک سري اصول تزييناتي
خاص و با د ر نظر گرفتن مصالح و تکنيک ها و مقياس مناسب همه جا را بيارايد )از يک گلد ان گرفته تا يک ساختمان( و البته اين کار را در جهت هرچه بيشتر ماند گار
کرد ن و تاکيد بيشتر بر مفاهيم اساسي اسلامي انجام مي د هد )او به طور خو د آگاه يا ناخود آگاه به اين نکته رسيد ه بود ه که دريافت بصري قد رت و اعتبار ماند گار بود ن
بيشتري د ارد ( و اينجاست که مرز بين معماري و هنر هاي کاربرد ي اسلامي باريک تر مي شود و د ر واقع بهتر است هنر اسلامي را در يک «کليت » مطالعه و بررسي کرد .پس
تزيينات اسلامي بيشتر مي تواند در جهت ايجا د يک حس پيوستگي فضايي که از مشخصه هاي بارز معماري اسلامي است کمک نمايد .جونز مي نويسد : " طرح واره هاي به
کار رفته د ر فرش ها و کف سازي ها به گونه اي است که مي تواند يک فضاي روان سيال و يکپارچه )فضايي که در آن انفصال و گسستگي بين سقف د يوار و کف بنا را
به کمترين مقد ار احساس کنيم.(خلق نماي د.و اين با توجه به سرشت د ر هم تافته و خاص تزيينات اسلامي ممکن مي شود .مانند مقبره اعتماد ال دوله د ر آگرا که کف مرمري
آن د رست همانند طرح فرش هاي مغولي مزين ش ده است." جونز به اين نکته اشاره د ارد که د ر نظر مر دم مغرب زمين طراحی اسلامي در يک فضاي دو بع دي مح دود ش ده
است.د ر حالي که اين هنر توانايي ايجاد حس سه بع دي را نيز مي توان د د اشته باشد .براي مثال اغلب طرح های پيچکي که با مهارت خاص وبا به کار برد ن استاد انه طيف
متنوعي از رنگ ها و بافت ها اجرا مي شون د و تضا دی که د ر آن مشهود است توهمي از وجود حس چن د بع دي را مي توان د ايجاد کن د و ب دين ترتيب اين طراحی مجلل تر
و پيچيد ه تر مي گرد د .
