همانگونه که شاهدیم ،این اواخرافزایش حاشیه نشینی پیرامون شهرهای کشوردرحال شدت گرفتن است . این افزایش بیش ازپیش درحال تشدید مشکلات ومعضلات شهری است. مشکلاتی که جامعه شهری ما بالنسبه درمقایسه با شهرهای سایرجوامع توسعه نیافته تجربه کمتری نسبت به ان دارد . بهمین سبب بسیاری ازجوانب این پدیده ، مشکلات ناشی ازان ، دراین مرحله ازگسترش تشدید شده اش ، برای کارشناسان ، مسئولین ودست اندرکاران امورهدایتء توسعه شهری کشورکمترشناخته شده است . البته دراین زمینه – درزمینه علل بوجود امدن ، میزان ودرصد رشد حاشیه نشینی شهری - بطورمستمر، پژوهش ، مقالات ومطا لب متنوعی ، توسط پژوهش گران ارائه میگردد . با توجه به این پژوهشها وسایرمطالعاتی که بویژه درسطح کشورهای درحا ل توسعه طی دهه های اخیر- درجوامع اسیائی ،لاتین امریکائی، افریقائی وکشورهای همسایه واخیرا" درجمهوری های شوروی سابق - انجام شده ، امروزه ادبیات نسبتا"وسیعی دردسترس علاقه مندان واهل پژوهش قراردارد. هرچند برخی تحلیل ها بسیارتوصیفی وفاقد مبنی نظری لازم و قابل استنادی هستند . اما با مراجعه به پژوهش ومطالعاتی که ، توسط صاحب نظران ، مراکز دانشگاهی وسازمانهای بین المللی انجام شده ، میتوان گفت :
- حاشیه نشینی قرارگرفتن بخشی ازجمعیت ، جدا مانده ازجامعه شهر، واستقراردرحاشیه ان است . حاشیه نشینی شهری درواقع حاصل عدم جذب ، یگانه شدن (انتگراسیون ) اجتماعیء بخش قابل ملاحظه ای ازشهروندان با اجتماع شهری ویا طرد ازان است . فرضا" مهاجر تازه وارد که امکان جذب به شهررا نداشته ، یا شهروند ساکن شهرکه بعلت شرایط اقتصادی ، اجتماعی اش درعمل بتدریچ ازروی ناچاری دچارطرد ازشهرشده ، به حاشیه رانده میشود .
- حاشیه نشینی ، درکشورهای توسعه نیافته ویا هرجامعه ای که با این پدیده روبرواست ، حاصل قطبی شدن - جزئی یا کلی و وسیعء - جامعه درشرایط اقتصادی ، اجتماعی و سیاسیء مرحله تاریخی معینی است که ، شرایط مذکوربوجود میایند . بدین صورت که : با تشدید قطبی شدن جامعه ازیک سوحاشیه نشینی شکل گرفته وازسوی دیگر با گسترش حاشینه نشینی روند قطبی شدن جامع تشدید میگردد . با توجه به تداوم «علیت دوری» مذکوربه سبب بقای نسبی عقب ماندگی وفقدان سطح موثری ازعدالت اجتماعی ، حاشیه نشینی ادامه وگسترش مییابد . اما ازانجائی که : حاشیه نشینی نتیجه قطبی شدن جامعه وعواقب ان است ، علت انرا نباید به مهاجرت ، جابجائی جمعیتی وآمدن به شهر، حواله داد . لایه های اجتماعی محروم ترجامعه ، که عملا" درجوامع توسعه نیافته اکثریت جامعه را تشکیل میدهند ، حتی قبل ازجابجا شدن ومهاجرت به مراکزشهری ازنظراجتماعی ویا درواقع ازنظر، جایگاه اجتماعی ، امکانات معیشتی وبرخورداری ازعدالت اجتماعی ، در حاشیه قرارداشته اند . بدین صورت ، با جابجائی وسکنی درحاشیه شهرها شرایط وجایگاه اجتماعی « واقعیء» انها – یعنی درحاشیه بودن شان – بیش اززمانی که دورازشهر بوده اند هویدا میگردد !
