جلوگيري از اتلاف وقت دكل های حفاري در زمان عمليات تكميل و سایر عملیات مهندسی بهره برداری

فاطمه یاس

عضو جدید
کاربر ممتاز
سید محمد تقی قیومی نیا

مدیر حفاری فاز 22 پارس جنوبی- مدیر مهندسی تکمیل چاه شرکت پتروپارس

مقدمه:

اتلاف وقت دكل های حفاري كه عموما" بخاطر عدم برنامه ريزي صحيح ،فرسودگي دكل ها، عدم وجود وسايل يدكي و پشتيباني، شرايط نامناسب جوي، و درنتيجه عدم امكان پشتيباني خصوصا از سوي كشتي ها در دکل های دریایی، مشكلات قراردادي في‌مابين كارفرما وپیمانكار و عدم برنامه ريزي صحيح در زمان تكميل چاه ها نه تنها زيان مقطعي دستگاه و خدمات جانبي را در بر خواهد داشت بلكه باعث تاخير در انجام پروژه هاي نفت و گاز ميگردد كه در حوزه هاي نفتي و گازي مشترك اين زيان به صورت مضاعف خواهد بود. به هنگام نگارش اين مقاله تخمين اين ضررو زيان به حدود 000/300 دلار در روز برای هر دکل دریایی مي‌رسد و اگر زيان تاخيرعدم توليد را به آن اضافه كنيم اين رقم به‌مراتب بيشتر خواهد بود.

تجربه نشان داده است كه چنانچه موارد عملياتي و قراردادي به طور حرفه اي رعايت گردد، بطور قطع مي توان اين ضرر و زيان را به حداقل رساند. اين مقاله تاكيد برجلوگیری از اتلاف وقت دكل حفاري در زمان عمليات تكميل چاه و سایر عملیات مهندسی بهره برداری دارد ومواردي كه در شركت هاي بين المللي صاحب نام براي اين عمليات رعايت مي‌شود را به همراه تجربيات نگارنده مطرح مي‌نمايد.

عوامل اتلاف وقت دكل حفاري در زمان تكميل چاه:

به طور كلي ميتوان موارد ذيل را از عوامل عمده اتلاف وقت دكل حفاري در زمان تكميل چاه نام برد:

الف- مشکلات قراردادي با شركت هاي سرويس دهنده و شركت هاي سازنده وسايل تكميل چاه برای مواردی كه به طور مشخص عنوان نشده باشد.
ب- عدم تهيه بموقع وسايل تكميل چاه قبل از شروع عمليات تكميل به وسيله مهندس تكميل چاه
ج- عدم آماده كردن وسايل تكميل چاه در كارگاه به نحوي كه موقع راندن وسايل دردرون چاه کمترین زمان تلف گردد.
د- روابط کاری تعريف نشده بين مهندسين تكميل چاه با نماينده اداره حفاري و نماينده پیمانكار در دكل و عدم درك متقابل
ه-عدم برنامه ريزي برای حضور بموقع نفرات شرکت های سرويس دهنده
و- عدم تقسيم وظايف مشخص بين افراد دكل حفاري و مهندسين مسئول عمليات تکمیل
ز- عدم برپايي جلسات ايمني و توجیهی عمليات تکمیل مخصوصا" براي مسئولین و کارکنان دكل

موارد قراردادي:

1- به علت تفاوت عمليات حفاري وعملیات تكميل چاه و سایر عمليات بهره برداری چاه ها، در قرارداد فی‌مابین كارفرما و پيمانكار دكل حفاري بايستي عمليات تكميل چاه (Well Completion) وسایر عملیات مهندسی بهره برداری (Well Intervention) به طور كامل مطرح گرديده و وظايف پيمانكار به هنگام اين عمليات مورد به مورد ذكر گردد. به هنگام تكميل چاه تعداد شركت هاي سرويس دهنده ونفرات آنها به مراتب بيشتر از زمان حفاری، و وظايف آنها با عمليات حفاري متفاوت است و مسئول دكل حفاري وظايف متفاوتي چه از لحاظ ايمني نفرات و عمليات و چه از لحاظ آشنايي با عمليات خواهد داشت.

2- قراردادهاي كارفرما با شركت هاي سرويس دهنده چه از لحاظ سرويس هاي عملياتي مانند راندن وسايل تكميل چاه يا شير ايمني درون چاهي و چه از نظر شركت هاي توليد كننده وسايل درون چاهي و سرچاهي بايستي بطوردقيق نگارش و منعقد شود. متاسفانه بسياري از شركت‌هاي نفتي كارفرمایی قرارداد را از شركت هاي ديگر كپي كرده و بدون در نظر گرفتن شرايط خاص هرحوضه نفتي و گازي آن را به امضا مي‌رسانند و به هنگام عملي شدن موارد قراردادي دچار مشكلات عديده اي از لحاظ عمليات و هزينه هاي اضافي مي‌گردند. در اينجا نقش مهندسين مسئول مناقصات در تهيه اسناد مناقصه وقرارداد بسيار اهميت دارد. درقراردادها موارد ذيل بايستي كاملا"شفاف سازي شود:

2-1- آموزش مهندسين تكميل چاه و هزينه آنها و سيلابس آموزشي آنها
2-2- آماده كردن وسايل به صورت Assembly در كارگاه و هزينه آنها
2-3- تست وسايل وطرز نگهداري وسايل در محل مناسب
2-4- نگهداري وسايل و مكان انبار آن ها (در تعهد كارفرما يا شركت سرويس دهنده)
2-5- وسايل يدكي و وسايلي كه شركت سرويس دهنده يا فروشنده كالا بايستي به عنوان پشتيباني فراهم كنند.
2-6- شرایط مهندس سرويس دهنده و سابقه كار و تجربيات مهندس سرويس دهنده . اختيارات كارفرما در مورد قبول يا رد مهندس سرويس دهنده .دريافت مشخصات و سابقه كار مهندس سرويس دهنده از طرف كار فرما و بررسي و تائيد آن ها.
2-7- شرايط خاص منطقه عملياتي از لحاظ محلي و لجستيكي/ محل ومكان
Mobilization 2-8- مدت زمان لازم جهت استفاده از سرويس (Mobilization Period) و اطلاع به شركت سرويس دهنده . كليه موارد بالا به همراه بسياري موارد ديگر قراردادي چنانچه در نظر گرفته شود مي‌تواند از اتلاف وقت دكل جلوگيري كند.

تهيه و ارسال وسايل تكميل چاه قبل از شروع عمليات تكميل چاه به وسيله مهندس تكميل چاه:

قبل از شروع عمليات وسايل تكميل چاه بايستي جمع آوري و بموقع به دكل حفاري ارسال گردد، موارد ذيل بايستي به وسيله مهندس تكميل چاه در نظر گرفته شود: 1- وسايل تكميل چاه، ابزارهاي راندن و ابزارهاي مورد نياز در مواقع اضطراري وسايل سرچاهي ودرون چاهي بسيار متنوع بوده و ارسال آنها به صورت پراكنده صحیح نیست. يك كانتينر مخصوص تكميل چاه ميتواند از پراكندگي و صدمات احتمالي به وسايل جلوگيري كند. كانتينربايستي قفسه بندي شده وبتواند اكثر وسايل را به غير از تاج سرچاهي و لوله ها در خود جاي دهد. 2- در زمان تكميل چاه ابزارها – آچارهاي مخصوص مورد نياز مي‌باشد .

مهندس تكميل چاه نبايستي نياز ابزارهاي خود را به ابزارهاي دكل حفاري متكي كند و بايستي ابزار مورد نياز خود را قبلا" تهيه و به دكل ارسال دارد. ابزارها بايستي در كانتينر مخصوص چاه قرار داده شده و فقط در موقع تكميل چاه مورد استفاده قرار گيرد و در نگهداري آن دقت لازم بكار برده شود. كانتينر مخصوص تكميل چاه بايستي قفل شده و كليد آن در دست يك شخص مسئول باشد. 3- جهت جلوگيري از اتلاف وقت دكل حفاري واطمينان از کامل بودن وسايل تكميل چاه بايستي وسايل حساس مانند آويز لوله مغزي (Tubing Hanger) ، شير ايمني درون چاهي، توپك هاي توليدي در كارگاه بصورت Sub Assembly با TORQUE MACHINE بهم بسته شده وتست فشار گردند.
بدين جهت بايستي روش تهيه Sub Assembly تهيه و در كارگاه پي گيري شود. اين روش بايستي بطور تفصیلی بوده و كليه وسايل از لحاظ قطر داخلي – قطر خارجي و ابعاد ومشخصات اندازه گيري شوند و در گزارش Sub Assembly قيد گردند. نمونه روش تهيه Sub Assembly مربوط به شير ايمني درون چاهي در یکی از شركت های نفتی جهت نمونه به پيوست مي باشد. دستگاه TORQUE MACHINE بايستي داراي ابزار ثبت مقدار TORQUE و منحني مربوطه بوده و حتما" از دندانه هايي استفاده كند كه به بدنه لوله ها صدمه وارد نسازد.(Soft or non damaging die’s) 4- وسايل تكميل چاه كه در كارگاه بصورت Sub Assembly تهيه ميشوند بايستي تحت آزمايش فشار قرار گيرند، كليه امكانات اتاق فشار و پمپ فشار با دستگاه ثبت فشار بايستي بوسيله شركت سازنده وسايل مهيا شده باشد. وسايل تكميل چاه عموما با آب تست مي‌شوند ولي بايستي بعد از عمليات تست درون آنها با كمپرسور هوا خشك شود تا از خوردگي در مدت انبار كردن آنها جلوگيري شود.

همچنين اسپري كردن روغن هيدروليك يا گازوئيل در داخل آنها جهت جلوگيري از خورندگي پيشنهاد مي‌شود. بعد از آماده شدن Sub Assembly و وارد كردن كليه اطلاعات مربوطه در ورقه اطلاعات (Data Sheet) بايستي هر كدام از Sub Assemblyها جهت رديابي كد گذاري شود. پيشنهاد مي‌شود كه شير ايمني درون چاهي به صورت عمودي انبار شود. از ایجاد هرگونه اثر دندانه هاي دستگاه TORQUE MACHINE روي وسايل جلوگيري شود و در صورت بروز اين اشكال از سمباده جهت تعمير استفاده گردد. نظارت يك مهندس كنترل كيفيت در موقع آماده سازي Sub Assembly به كيفيت كار كمك ميكند.

نگهداري وسايل تكميل چاه:

وسايل تكميل چاه عموما" از مواد اوليه گران قيمت و معمولا" بهتر از لوله هاي چاه انتخاب مي شوند، وسايل تكميل چاه عموما داراي وسايل غير فلزي و لاستيكي نيز مي باشند كه بايستي در نگهداري آنها دقت لازم بكار برده شود وسايلي كه داراي ELASTOMER مي‌باشند بايستي دراتاق خنك نگهداري شوند بقيه وسايل نيز نبايد در زير نور مستقيم آفتاب قرار داده شوند و كلا" باید در انبار نگهداري گردند.

روابط کاری:

به هنگام تكميل چاه روابط و مسئوليت هاي بين مهندسين تكميل چاه و نماينده كارفرما در دكل حفاري كه به Company Man معروف مي‌باشد بايستي تعريف شده باشد، بديهي است كه ايمني دكل حفاري ومديريت دكل با نماينده كارفرما در دكل حفاري مي‌باشد. غالبا" ديده شده كه مسئوليت ها تعريف نشده و مشكلات عديده و سوءتفاهم بين دو همكار بوجود مي‌آيد. مهندس تكميل چاه با ايجاد جو تفاهم بايستي كليه نيازهاي عملياتي خود را از طريق يا با اطلاع نماينده كارفرما به اطلاع پیمان كار دكل حفاري برساند. مهندس تكميل چاه با ايجاد جو آرامش وجلوگيري از شتابزدگي در موقع عمليات تكميل چاه بايستي كليه برنامه هاي آتي را از قبل به اطلاع كليه كاركنان ذيربط از جمله شركت هاي سرويس دهنده برساند و آنها را چندساعت قبل از عمليات مربوط به هر كدام از آنها مطلع نمايد. انجام جلسات يك روز قبل از شروع هر عمليات و توضيح عمليات براي پيمانكار دكل حفاري (مسئول دكل /حفار/ كمك حفار) و شركت هاي سرويس دهنده در كيفيت كار بسيار موثر است. مسئول دكل بايستي اهميت عمليات وجلوگيري از شتابزدگي را به نفرات خود گوشزد نمايد.

همچينين برگزاری جلسات ايمني و عملياتي جهت توضيح موارد ايمني وتوجیه موارد عملياتي بسيار كمك می‌کند كه عموما" به Pre Job Meeting معروف مي‌باشد. خلاصه كلام آنكه افراد بايستي حتي المقدور در جريان كلي برنامه عمليات باشند.

برنامه تكميل و عمليات چاه ها:

برنامه تكميل چاه و عمليات چاه ها بايستي به طور كامل تهيه شود و از خلاصه وكلي گويي پرهيز گردد. كلي گوئي جا براي تفسيرهاي دربعضي موارد نادرست باز ميگذارد و مسئوليت‌ها لوث ميگردد. در ابتداي هر پروژه بايستي برنامه اي مدون بنام Standing Completion Instruction SCI ) تهيه گردد كه توضيح كاملي در مورد نحوه تكميل چاه ها و عمليات چاه ها كه شامل تكميل /مشبك كاري / اسيد كاري/ سيم راني/ لوله سيار (CT)و آزمايش چاه ها ميباشد داده شود (اين برنامه بايستي به تائيد مديريت سازمان مربوطه رسيده باشد). اين برنامه مفصل و مدون بايستي در دكل حفاري بعنوان يك مرجع مورد استفاده قرار گيرد. برنامه هر چاه به صورت جداگانه مي تواند تنها تغييرات و مشخصات خاص چاه مثلا" عمق ها را مورد توجه قرار دهد و هر كجا در برنامه كلي چاه‌ها تغييري داده شد آن را عنوان نمايد ولي برنامه كلي باید هميشه به عنوان يك مرجع مورد استفاده قرار گيرد. مهندس تكميل چاه بايستي دقت كافي و نظارت مستمر داشته باشد تا عمليات از برنامه عدول نكند و هر جا كه تغييري در برنامه لازم بود تائيد مديريت حاصل گردد.

برنامه تكميل و عمليات چاه ها بايستي به طور روزانه در اختيار مسئولين عملياتي دكل و شركت هاي سرويس دهنده قرار گيرد و عمليات روز بعد نيز به طور خلاصه به اطلاع افراد مسئول قرار گیرد. مهندس تكميل چاه بايستي كليه وقايع و اطلاعات عمليات و اطلاعات مربوط به وسايل تكميل چاه را به طور مرتب با زمان انجام آن يادداشت نموده و بعدا" در تهيه گزارش تكميل چاه مورد استفاده قرار دهد.

گزارش تكميل چاه ها:

متاسفانه اكثر مهندسين تكميل چاه به گزارش نويسي بعد از انجام عمليات توجه چنداني نمي كنند وعلاقه نشان نمي دهند در حالي‌كه تهيه گزارش مناسب از اهميت بسياري برخوردار است. يك گزارش مفصل و مناسب در موارد زير بسيار موثر است:

1-هنگام تعمير چاه ها مي تواند به عنوان يك مرجع مورد استفاده قرار گرفته و راهنماي خوبي جهت برنامه تعمير چاه باشد.
2-از تجربيات و درس هاي آموزش دیده استفاده شده و در برنامه هاي آتي مورد استفاده قرار گيرد.
3- باعث اعتبار عملیات انجام گرفته شده می‌شود و شرايط Hand Over پروژه را آسان مي كند.
4- درپروسه توليد چاه و به هنگام عمليات بعدی مهندسی بهره برداری در چاه ها مورد استفاده قرار گيرد. همچنين پيشنهاد مي‌شود كه به غير از گزارش مفصل تكميل چاه يك گزارش كوتاه از اطلاعات مورد نياز هنگام بهره برداري و عمليات تداخل در چاه ها توسط پیمانکار تهيه و در اختیار كارفرما قرار گردد.

برنامه ريزي بهينه:

غالبا" ديده شده به علت عدم برنامه‌ريزي صحيح شركت‌هاي سرويس دهنده در مورد شروع عمليات مربوط به آن ها و آماده سازي وسايل خود دير هنگام خبر داده شده و عمليات دكل ساعت ها منتظر آماده سازي وسايل شركت هاي سرويس دهنده شده است. شركت هاي سرويس دهنده بايستي چندين ساعت قبل از شروع كار از عمليات آگاه و وسايل خود را آماده كرده و به‌موقع بدون اتلاف وقت شروع به‌كار نمايند. همچنين اين شركت ها به محض رسيدن وسايل خود به سكو در مورد كاركرد وسايل بايستي مطمئن شوند و وسايل را تست و راه اندازي كنند .

وسايل و ابزار يدكي:

وسايل يدكي مورد نياز در موقع عمليات بايستي در كانتينر تكميل چاه به سكو ارسال گردد. همچنين شركت هاي سرويس دهنده بايستي وسايل و ابزار يدكي كافي به همراه وسايل به دكل ارسال دارند . اين وسايل به عنوان پشتيباني عمليات و جلوگيري از اتلاف وقت دكل حفاري بسيار موثرند. وسايل يدكي نه تنها شامل ابزار و قطعات يدكي مي‌شوند بلكه شامل موتورهاي هيدروليكي نيز مي‌گردند. مثلا" داشتن يك Power Pack اضافي در موقع سيم راني و عمليات مغزي سيار پيشنهاد مي‌شود. مهندسين تكميل چاه كه قراردادها را تهيه مي‌كنند نيز بايستي در تهيه دقیق ليست دقيق وسايل يدكي مورد نياز كوشا باشند. اين وسايل بايستي به دودسته تقسيم گردند يكي وسايل يدكي مورد نياز عملياتي براي تكميل پروژه و يكي وسايل يدكي مورد نياز بعد ازتحويل پروژه كه بتواند نياز عمليات توليدي كارفرما را تا حداقل دو سال برآورده كند.
 
بالا