بازار
بازار به عنوان شریان اصلی و مسیر عبور و مرور بوده است ، مسیر بازار معمولا از دروازه ی اصلی شهر شروع شده و به مرکز شهر ختم می شود ، و گاهی هم ادامه بازار به دروازه دیگر شهر می رسد . (شهر هرات در دوره ی تیموریان و صفویه )
بازارها اکثرا در مجاور ارگ حکومتی ، مسجد جامع و میدان اصلی شهر قرار دارند و دارای ساختمان های جنبی بسیاری هستند مانند سرا ،تیمچه ، مسجد ، مدرسه ، آب انبار، حمام و ...
هیچ بنا یا مجموعه ای در ایران ، در طول دوره ی شهر نشینی نتوانسته است این گوناگونی و فراهم آوردن فعالیت های مختلف شهری را در یک مکان جمع کند . در واقع بازار نبض شهر است ، مکانی در ارتباط مستقیم با تمامی ارگان های فرهنگی ،سیاسی و خدماتی شهر می باشد و تبلور کلیه ی فعالیت های شهری در آن نمایش پیدا می کند .
شکل 7.1 ارگ حکومتی ، بازار و مسجد ؛بارزترین ابنیه ی شهر تاریخی بم
شکل 8.2 بازار به عنوان شریان اصلی و مسیر عبور و مرور در شهر شیراز
شکل 8.3 بازاراصفهان نقاط اصلی شهر را به هم مرتبط می کند .
بازار در کرانه شمالی خلیج فارس و دریای عمان
در این مناطق فراهم نمودن شرایط آسایش در بازار مستلزم ممانعت از تابش آفتاب گرم و و سوزان و همچنین تسهیل جریان هوا در بازار است ؛ به همین دلیل بازارها در این مناطق دارای سایبانی مرتفع معمولا از جنس حصیر یا پارچه و یا مانند بعضی از بازارهای قدیم بوشهر ، بندر لنگه و خرمشهر از سایه بان های تیرچوبی و مصالح بنایی استاده گردیده است .طول راسته های بازار کم و حداکثر از چند متر تجاوز نمی کند < بازار ها فاقد زیر زمین هستند .
از جمله بنادر مهم و مرکز مهم تجاری در اوایل دوره حکومت اسلامی شهر بندری سیراف در ساحل خلیج فارس بوده است
از دیگر مراکز عمدهی تجاری در خلیج فارس ، جزیره ی کیش بوده است ؛ در این جزیره اثری از بازارهای قدیمی باقی نمانده است ولی بومیان جزیره از روی مدل قدیم بازار ، یک بازار جدید با پلان صلیبی شکل و با مصالح بتنی در کنار ساحل خلیج ساخته اند دارای طاق های مرتفع بتنی و و جهت تهویه ی هوا و تأمین نور، یک فاصله ی 75 سانتی متری بین طاق راسته و بام حجره ها وجود دارد
بازار در دشت های فلات
اکثر راسته های بازار دارای طاق با مصالح بنایی هستند؛ به دلیل گرمای هوا و تابش آفتاب طاق ها بلند و عرض راسته ها زیاد و منفذهای بالای طاق بزرگ هستند و گاهی بازشوهایی در زیر طاق قرار دارد .مانند بازار وکیل شیراز و قیصریه ی ابراهیم خان
طاق بازار
ارتفاع طاق راستها و مصالح مورد استفاده در سنگ فرش و آجرکاری و تزئینات طاق و دیوار و همچنین در حجره ها به اهمیت تجاری و اقتصادی هر راسته بستگی دارد .
در قسمت هایی که راسته بازار در مقابل مکانی به خصوص قرار می گیرد مانند مدسه ، مسجد و ... ویا در چهار سوقها و ورودی بازارها جهت پوشاندن طاق در این قسمت ها اغلب گنبدی مرتفع احداث می کنند .
منبع:archdexign.com
بازار به عنوان شریان اصلی و مسیر عبور و مرور بوده است ، مسیر بازار معمولا از دروازه ی اصلی شهر شروع شده و به مرکز شهر ختم می شود ، و گاهی هم ادامه بازار به دروازه دیگر شهر می رسد . (شهر هرات در دوره ی تیموریان و صفویه )
بازارها اکثرا در مجاور ارگ حکومتی ، مسجد جامع و میدان اصلی شهر قرار دارند و دارای ساختمان های جنبی بسیاری هستند مانند سرا ،تیمچه ، مسجد ، مدرسه ، آب انبار، حمام و ...
هیچ بنا یا مجموعه ای در ایران ، در طول دوره ی شهر نشینی نتوانسته است این گوناگونی و فراهم آوردن فعالیت های مختلف شهری را در یک مکان جمع کند . در واقع بازار نبض شهر است ، مکانی در ارتباط مستقیم با تمامی ارگان های فرهنگی ،سیاسی و خدماتی شهر می باشد و تبلور کلیه ی فعالیت های شهری در آن نمایش پیدا می کند .
شکل 7.1 ارگ حکومتی ، بازار و مسجد ؛بارزترین ابنیه ی شهر تاریخی بم
شکل 8.2 بازار به عنوان شریان اصلی و مسیر عبور و مرور در شهر شیراز
شکل 8.3 بازاراصفهان نقاط اصلی شهر را به هم مرتبط می کند .
بازار در کرانه شمالی خلیج فارس و دریای عمان
در این مناطق فراهم نمودن شرایط آسایش در بازار مستلزم ممانعت از تابش آفتاب گرم و و سوزان و همچنین تسهیل جریان هوا در بازار است ؛ به همین دلیل بازارها در این مناطق دارای سایبانی مرتفع معمولا از جنس حصیر یا پارچه و یا مانند بعضی از بازارهای قدیم بوشهر ، بندر لنگه و خرمشهر از سایه بان های تیرچوبی و مصالح بنایی استاده گردیده است .طول راسته های بازار کم و حداکثر از چند متر تجاوز نمی کند < بازار ها فاقد زیر زمین هستند .
از جمله بنادر مهم و مرکز مهم تجاری در اوایل دوره حکومت اسلامی شهر بندری سیراف در ساحل خلیج فارس بوده است
از دیگر مراکز عمدهی تجاری در خلیج فارس ، جزیره ی کیش بوده است ؛ در این جزیره اثری از بازارهای قدیمی باقی نمانده است ولی بومیان جزیره از روی مدل قدیم بازار ، یک بازار جدید با پلان صلیبی شکل و با مصالح بتنی در کنار ساحل خلیج ساخته اند دارای طاق های مرتفع بتنی و و جهت تهویه ی هوا و تأمین نور، یک فاصله ی 75 سانتی متری بین طاق راسته و بام حجره ها وجود دارد
بازار در دشت های فلات
اکثر راسته های بازار دارای طاق با مصالح بنایی هستند؛ به دلیل گرمای هوا و تابش آفتاب طاق ها بلند و عرض راسته ها زیاد و منفذهای بالای طاق بزرگ هستند و گاهی بازشوهایی در زیر طاق قرار دارد .مانند بازار وکیل شیراز و قیصریه ی ابراهیم خان
طاق بازار
- جلوی تابش گرم آفتاب را در تابستان می گیرد و در زمستان به تعادل دمای بازار کمک می کند
- ورود گرد و غبار و بادهای کویری را می گیرذ
- جلوی اصوات مزاحم مانند ترافیک شهری و کارگاههای صنعتی را نیز تا حدودی می گیرد
ارتفاع طاق راستها و مصالح مورد استفاده در سنگ فرش و آجرکاری و تزئینات طاق و دیوار و همچنین در حجره ها به اهمیت تجاری و اقتصادی هر راسته بستگی دارد .
در قسمت هایی که راسته بازار در مقابل مکانی به خصوص قرار می گیرد مانند مدسه ، مسجد و ... ویا در چهار سوقها و ورودی بازارها جهت پوشاندن طاق در این قسمت ها اغلب گنبدی مرتفع احداث می کنند .
منبع:archdexign.com
