[تنظیم شرایط محیطی] اقليم سرد و کوهستانی

[sascoach]

· ويژگي هاي اقليم سرد
· شرايط اقليمي و خصوصيات آب و هوايي:

• كليات آب و هوايي اين منطقه به شرح زير مي باشد :
• · سرماي شديد در زمستان و هواي معتدل در تابستان
• · اختلاف بسيار زياد درجه حرارت هوا بين دماي شب وروز
• · بارش برف سنگين
• · رطوبت كم هوا
• ميانگين دماي هوا در گرم ترين ماه سال در اين اقليم بيش از 10 درجه سانتي
• گراد و متوسط دماي هوا در سردترين ماه سال كمتر از 3- درجه سانتي گراد مي
• باشد .
• فرم بنا
• ساختمان هاي درون گرا با حياط مركزي
• بناهاي سنتي در اقليم سرد مانند نواحي مركزي فلات ايران داراي حياط مركزي بوده و ساير قسمت ها دورتادور اين حياط چيده مي شوند . اتاق هاي واقع در سمت شمال حياط بزرگتر از ساير قسمت ها و تالار يا اتاق اصلي نشيمن خانه نيز در اين سمت حياط واقع شده است تا از تابش مستقيم و حرارت آفتاب در فصل سرد زمستان استفاده كنند . جبهه جنوبي ساختمان به دليل كوتاه و معتدل بودن فصل تابستان كمتر به كار گرفته مي شود . لذا اتاق هاي جنوبي و اتاق هاي شرقي و غربي – در صورت وجود – به عنوان انباري يا فضاهاي خدماتي همچون اتاق خدمه يا سرويس هاي بهداشتي كاربرد دارند .
• برخلاف مناطق معتدل و مرطوب سواحل جنوبي درياي خزر ، خانه هاي اين مناطق ، اغلب داراي زير زميني با سقف كوتاه در پائين زمستان نشين هستند كه به علت خنكي هواي آن ، در تابستان براي سكونت و آسايش ساكنان خانه به كار مي رود .
• استفاده از ايوان و حياط كوچك د ر بنا
• از آنجايي كه در بيشتر روزهاي سال در مناطق كوهستاني سرد ويا بسيار سرد است اكثر فعاليت هاي روزمره در اتاق ها انجام مي پذيرد . لذا ابعاد حياط ها در اين مناطق قدري كوچكتر از نواحي فلات مركزي ايران است .
• ساختمان ها در اين اقليم داراي ايوان اند ولي عمق آنها نسبت به ايوان هاي مناطق جنوبي كشور به مراتب كمتر مي باشد و همانند ايوان هاي منطقه خزر ، كاربرد نشيمن ندارند و صرفا جهت حفظ ورودي ها ي بنا از برف و باران استفاده مي شوند .
• نكته ديگر پائين بودن كف حياط بناهاي اقليم سرد به اندازه 1 تا 1.5 متر از سطح پياده روهااست تا بتوان آب جاري در نهر ها و جويها را بر باغچه حياط يا آب انبار واقع در زير زمين سوار نمود و از سوي ديگر ، زمين مانند عايق حرارتي اطراف بنا را احاطه كرده ، مانع از تبادل حرارتي بين بنا و محيط پيرامون آن و باعث حفظ حرارت درون ساختمان مي شود .

· پلان ، فرم بنا و نحوه قرار گيري آن

• در حوزه اقليمي سرد و كوهستاني ، بناها داراي پلان و بافت متراكم مي باشند . فرم بنا بايد به گونه اي باشد كه سطح تماس آن را با سرماي خارج كمتر نمايد تا حرارت كمتري از درون به بيرون انتقال يابد . لذا از احجامي نظير مكعب يا مكعب مستطيل استفاده مي نمايند تا نسبت سطح خارجي بنا به حجم داخلي آن كاهش يابد و آن را در حداقل ممكن نگه دارد .
• ساختمان ها بين 20 درجه به طرف غرب و 45 درجه به سمت شرق و در سايه باد يكديگر و خارج از سايه آفتاب هم ، در محور شمالي – جنوبي مستقر مي شوند .

· اتاق هاي كوچك با ارتفاع كم

• در نواحي سرد و برفي ، بايد از ايجاد اتاق ها و فضاهاي بزرگ داخل بنا اجتناب نمود چرا كه با افزايش سطح تماس آنها با فضاي سرد بيروني ، گرم كردن اين فضاي وسيع مشكل خواهد بود .
• بنابراين در اين مناطق سقف اتاق ها را پائين تر از اتاق هاي مشابه در ساير حوزه هاي اقليمي در نظر مي گيرند تا حجم اتاق كاهش يابد و سطح خارجي نسبت به حجم بنا حداقل گردد . ارتفاع كم سقف در تالار ها و اتاق هاي مهم و طاق راسته ها و حجره هاي بازارهاي اين مناطق نيز مشهور است .
• بازشوهاي كوچك
• در اين مناطق براي جلو گيري از تبادل حرارتي بين داخل و خارج بنا از بازشوهاي كوچك و به تعداد كم استفاده مي كنند . در صورت بزرگ بودن پنجره ها ، استفاده از سايبان الزامي است . بازشوها در ضلع جنوبي براي استفاده هر چه بيشتر از تابش آفتاب ، بزرگتر و كشيده تر انتخاب مي شوند . همچنين از استقرار بازشوها در جهت بادهاي سرد بايد اجتناب نمود . پنجره هاي دو جداره نيز براي رساندن تبادل حرارتي به حداقل ممكن مناسب ترند . در ضمن به منظور جلوگيري از ايجاد سوز در داخل و خروج حرارت داخلي به خارج ساختمان ، ميزان تعويض هواي هواي داخل وتهويه طبيعي را بايد به حداقل ممكن رساند .
• در مقايسه با اقليم گرم و خشك ابعاد بازشوها در اين حوزه اقليمي براي استفاده از انرژي حرارتي حاصل از تابش آفتاب افزايش يافته است .

· ديوارهاي نسبتا قطور

• قطر زياد ديوارها نيز به نوبه خود از تبادل حرارتي بين فضاي داخلي بنا و محيط بيروني ساختمان جلوگيري مي كند . معيارهاي معماري اقليم سرد و كوهستاني و گرم و خشك تقريبا مشابه است و تنها تفاوت آنها در منابع حرارت دهنده مي باشد كه در اقليم گرم و خشك اين منبع از سمت بيروني بنا و در اقليم سرد از سمت داخل فضا مي باشد . لذا بايد در اين اقليم به كمك مصالح بنايي قطر ديوارها را زياد نمود تا اين جداره بتواند به عنوان منبع ذخيره حرارت داخل بنا عمل نمايد .

• ديوارهاي قطور ، گرما و حرارت تابش آفتاب روزانه را در طول شب حفظ و به تعديل دماي داخل ساختمان كمك مي نمايد . در معماري بومي اين مناطق تا حد ممكن تلاش مي شود تا به شكل طبيعي يا يا با استفاده از بخاري و گرماي ناشي از حضور افراد ، پخت وپز يا حضور حيوانات ، بنا را گرم نمود .
• بام هاي مسطح
• بام هاي شيب دار در صورت مناسب بودن پوشش آن به مراتب از بام هاي مسطح بهترند چرا كه آب باران را به سهولت از روي بام دور مي كنند . ولي در صورت كاهگلي بودن پوشش بام ، قدرت آن در برابر رطوبت و باران و به ويژه برف بسيار تضعيف خواهد شد . چرا كه آب ناشي از ذوب تدريجي برف وارد سقف كاهگل مي گردد و بنا مرطوب و نم دار مي گردد . به همين دليل به محض بارش برف ، آن را از روي چنين بامي پارو مي كنند و با غلتكي سنگي و كوچك ، بام را دوباره غلتك مي كشند تا پوشش كاهگلي آن مجددا متراكم و سوراخ هاي ايجاد شده در اثر نفوذ آب مسدود گردند .
• انتخاب بام هاي مسطح در اقليم سرد مشكلي ايجاد نمي نمايد چرا كه با نگهداري برف بر روي بام ازآن به عنوان عايق حرارتي در مقابل سرماي زياد هواي خارج كه چندين درجه كمتر از درجه حرارت برف است استفاده مي شود و همچنين فضاي زير اسكلت خرپا كه كاربرد انباري دارد ، عايق مناسبي بين فضاي داخل و خارج بنا خواهد بود . لذا دو جداره بودن سقف بنا در اين اقليم براي حفظ گرماي بنا حائز اهميت است .

· نوع مصالح

• مصالح مورد استفاده در ابنيه سنتي در مناطق سرد و كوهستاني مانند ساير حوزه هاي اقليمي از مصالح موجود در آن اقليم است. اين مصالح بايد از ظرفيت و مقاومت حرارتي خوبي برخوردار باشند تا گرماي بنا را در فضاي داخلي آن حفظ نمايد .
• لذا بدنه اين ابنيه از سنگ ( يا چوب ، ملات كاهگل ، خشت و آجر ) و پوشش سقف و بام از تير هاي چوبي و كاهگل مي باشد . از سنگ و مصالح مقاوم و سنگين براي براي پي سازي بنا استفاده مي كنند
• و در برخي نقاط ، كرسي چيني با مصالح سنگين
• جهت جلو گيري از رطوبت به كار مي رود ،
• هر چند ابنيه اين مناطق ، به طور كلي ،
• بر روي زمين بنا مي شوند .
• در اين رابطه مي توان از شهر جوانرود و روستاهاي اطراف آن واقع در منطقه غربي رشته كوه زاگرس و در 95 كيلو متري شمال غرب كرمانشاه نام برد . در اين منطقه ساختمانهاي سنگي ، سيمايي موزون و هماهنگ به كل بافت شهر و همچنين به بافت روستاها داده است . سنگ كه به وفور در اين منطقه كوهستاني وجود دارد و به صورت لاشه و يا قواره در ديوارهاي قطور ساختمان ها به كار مي رود . در اين منطقه اقليمي سرد و نسبتا پر باران ، بام ساختمان ها مسطح و با تير چوبي و كاهگلي پوشيده شده است . هر چند كه بام اغلب ساختمان ها هاي جديد در جوانرود داراي خرپاي چوبي و پوشش شيرواني است

 

[M I N A]

معماري همساز با اقليم براي سکونتگاه هاي روستايي

معماري همساز با اقليم براي سکونتگاه هاي روستايي

(الف) معماري همساز با اقليم براي سکونتگاه هاي روستايي نقاط سرد و کوهستاني:


مشکل عمده سکونتگاه هاي روستايي در نواحي سرد و کوهستاني مسئله سرما و عدم دسترسي به سوخت هاي فسيلي است. به علت دور بودن از مراکز شهري و عدم دسترسي به سوخت گاز و نفت، مهمترين نياز معماري همساز با اقليم به حفظ حرارت داخلي ساختمان، جلوگيري از نفوذ هواي سرد به فضاي دروني و بهره وري حداکثر تابش خورشيد در گرمايش مسکن خلاصه مي شود.

توصيه هاي مهم معماري همساز با اقليم در اين منطقه:


1- جلوگيري از نفوذ هواي سرد به داخل ساختمان


2- انتقال هواي مرطوب داخل ساختمان به بيرون که از ايجاد تعرق و خيس شدن ديوارهاي داخلي جلوگيري مي کند


3- تبادل حرارت از طريق جدار ساختمان به حداقل رسانده شود


4- از گرماي خورشيد حداکثر استفاده در زمستان به عمل آيد


5- از سيستم سردکننده مکانيکي در زمستان استفاده شود


6- فرم ساختمان کشيده در جهت شرقي-غربي


7- طرح فضايي به صورت فشرده


8- پيش بيني جريان هوا ضرورتي ندارد


9- استفاده از پنجره هاي کوچک و يا متوسط در نماي بيروني


10- استفاده از مصالح سنگين با تاخير بيش از 8 ساعت براي ديوارها و کف ساختمان


11- طراحي بام هاي سنگين با زمان تاخير بيش از 8 ساعت


روش هاي قابل اجرا براي برخي از توصيه ها در اين منطقه:

• جهت جلوگيري از انتقال حرارت ضمن کوچک کردن سطوح کم مقاومت نظير در و پنجره بايستي نسبت مجموع سطوح خارجي ساختمان به حجم ساختمان به حداقل ممکن کاهش يابد. بايستي ديوارهاي خارجي ساختمان را با عايق حرارتي مجهز نمود. جهت کاهش اختلاف دماي مطلوب داخل از دماي نامطلوب خارج، بايستي در انتخاب مکان ساختمان و طراحي محيط اطراف دقت نمود تا با ايجاد ميکروکليماي مناسب از تبادل گرما و مقدار آن کاسته شود. درصورت امکان از زيرزميني استفاده گردد و حتي درصورت فراهم بودن شرايط مي توان ساختمان را در داخل زمين احداث نمود، تا زمين خود به عنوان عايق مانع تبادل گرما شود.

• هواي نفوذي از در و پنجره، در و اتصالات ساختماني باعث خشک تر شدن هواي داخل، سوزش پوست و ناراحتي مي گردد و از طرفي موجب اتلاف انرژي گرمايي داخل ساختمان مي شود. لذا علاوه بر دقت کافي در ساخت و نصب در و پنجره بايستي نسبت به درز چسبان کردن اتصالات ساختماني اقدام نمود. همچنين براي جلوگيري از نفوذ هواي سرد از بيرون ساختمان بايستي در مکان، طراحي محيط و جهت استقرار ساختمان نسبت به فشار باد دقت کرد. در ساختمان هاي سنتي جهت جلوگيري از نفوذ هوا از هشتي ورودي و دهليزهاي سرپوشيده استفاده مي کردند.

• براي بهره وري حداکثر از تابش خورشيد بايستي پنجره ها طوري طراحي شوند که در زمستان نور آفتاب تا عمق اتاق ها نفوذ نمايد و جسم حاجبي در مسير اشعه قرار نگيرد. همچنين مصالح جدار ساختمان طوري انتخاب شود که قابليت جذب حرارتي آن زياد باشد. براي اين منظور از مصالح ساختماني مانند آجر، سنگ و کاشي که قابليت بالايي در جذب اشعه تابشي خورشيد دارند مي توان استفاده کرد.

(ب) معماري همساز با اقليم براي سکونتگاه هاي بياباني:


مشکل سکونتگاه هاي اين منطقه نوسان زياد دما در شبانه روز است. به علت صاف بودن آسمان روزها حداکثر گرماي خورشيدي جذب زمين مي شود و شب ها به علت تشعشع سريع موج بلند، گرماي جذب شده به سرعت به هوا پس داده مي شود. لذا شب هاي خيلي سرد و روزهاي بسيار گرم از مشخصات اقليمي اين منطقه مي باشد. استفاده از تهويه طبيعي هوا در اين منطقه به طراحي ويژه اي نيازمند است. کوران هواي گرم به داخل ساختمان در روز، که سرعت باد زياد است، موجب افزايش دماي داخل ساختمان مي گردد. ولي در شب که هواي بيرون ساختمان سردتر است تهويه طبيعي، امکان خنک شدن سريع تر هواي داخلي اتاق ها را بوجود مي آورد.


استفاده از بادگير به عوض پنجره هاي بزرگ، ديوارهاي ضخيم با مصالح سنگين و ظرفيت حرارتي بالا و طراحي بافت فشرده و ساختمان هاي درونگرا، تکنيک هاي وي‍ژه معماري است که در اين نواحي به صورت سنتي در احداث سکونتگاه هاي روستايي رعايت شده است.

توصيه هاي مهم معماري همساز با اقليم در اين منطقه:



1- تبادل حرارت از طريق جدار و سقف ساختمان به حداقل رسانده شود


2- گرماي خورشيدي موثر بر ساختمان در تابستان به حداقل رسانده شود


3- از تهويه عرضي (کوران) براي اتاق ها استفاده شود


4- از برودت ناشي از تبخير آب استفاده شود


5- ار برودت ناشي از تشعشع موج بلند گرماي جدار ساختمان استفاده شود


6- از سيستم سردکننده مکانيکي استفاده شود


7- از سيستم هاي گرم کننده حرارتي مرسوم استفاده شود


8- از ورود آفتاب در تابستان ها به داخل ساختمان جلوگيري گردد


روش هاي قابل اجرا براي برخي از توصيه ها در اين منطقه:


· با استفاده از مصالح سنگين با ظرفيت حرارتي زياد، گرماي خورشيد در جدار ساختمان جذب شده و روزها از انتقال آن به درون ساختمان جلوگيري مي گردد. در شب که اختلاف دما زياد بوده و هواي داخل ساختمان سردتر از هواي بيرون است، انرژي ذخيره شده در جدار ساختمان به تدريج به فضاي درون سکونتگاه ها منتقل مي گردد و از سرماي داخل ساختمان کاسته مي شود. در برخي از نواحي بياباني جهت جلوگيري از انتقال گرما به بيرون ساختمان مي توان ساختمان را در عمق زمين احداث کرد.


· جهت ايجاد بيشترين سايه ممکن بر سطوح خارجي و به حداقل رساندن گرماي موثر خورشيدي در تابستان توصيه مي شود ار بافت متراکم و خانه هاي متصل به هم و کوچه هاي باريک استفاده شود. با تراکم و فشردگي مجموعه، توده ساختماني به حداکثر افزايش يافته و زمان تاخير به حد مطلوب مي رسد. همچنين براي به حداقل رساندن گرماي موثر خورشيد از رنگ هاي روشن و سفيد براي سطوح بيروني ساختمان استفاده مي گردد.


· جهت ايجاد تهويه عرضي و جريان هوا در داخل ساختمان استفاده از بادگيرهاي سنتي در مناطق گرم و خشک توصيه مي شود. پنجره هاي بزرگ و روبرو که در مناطق مرطوب متداول است در اين منطقه مناسب نيست، زيرا در تابستان هواي گرم و داغ بيرون از ساختمان مستقيما وارد فضاي دروني شده و در زمستان نفوذ هواي سرد از پنجره ها موجب ناراحتي و عدم آسايش مي باشد.
· استفاده از برودت تبخيري جهت خنک کردن فضاي دروني ساختمان و همچنين افزايش رطوبت فضاي دروني توصيه هاي موثر اقليمي است. ايجاد حوضخانه در محل سکونتگاه، استفاده از حوض و فواره و نيز آبپاشي پشت بام و صحن حيات در تعديل هوا و افزايش رطوبت فضاي دروني موثر است.


· براي جلوگيري از تابش مستقيم آفتاب به درون فضاي خانه در تابستان، ساختمان ها بايستي در جهت محور شرقي-غربي و رو به جنوب احداث شوند. بدينوسيله نفوذ گرماي ناشي از حرارت خورشيد به داخل ساختمان به حداقل مي رسد.

منبع:
پروژه تحقيقاتي "سکونتگاه هاي روستايي همساز با اقليم"، 1379، محمدعلي غلامي بيرقدار، ليلي خزانه داري، سهيلا جوانمرد، ناصر جاوداني خليفه،‌ سهراب محمدنياقرايي، پژوهشکده اقليم شناسي.

 

[mpb]

بررسي کارکرد اقليمي حياط زمستان نشين در مناطق سردسير (نمونه موردي: شهر اردبيل)

بررسي کارکرد اقليمي حياط زمستان نشين در مناطق سردسير (نمونه موردي: شهر اردبيل)

نویسندگان:هاشمي فاطمه,حيدري شاهين

[FONT=&quot]بررسي گونه شناسي معماري ايران نشان مي دهد که شکل گيري بنا، چه به صورت منفرد و چه به صورت مجتمع، هم زمان و هم مکان بر اساس ترکيب سه الگوي فضايي «باز، بسته و پوشيده» صورت گرفته است. در خانه هاي تاريخي، حياط به عنوان اصلي ترين فضاي باز، همزيستي با طبيعت را نمايندگي مي کند. از لحاظ سازمان فضايي خانه هاي تاريخي، حياط در واقع اتاقي است بدون سقف با بدنه هاي مشخص، و کفي آراسته از درخت و خاک و آب. بهترين نمونه حياط با رويکرد اقليمي را مي توان در بناهاي تاريخي مناطق گرمسير و کوير ايران مشاهده کرد. در معماري بناهاي اين اقليم با ايجاد حياط مرکزي در وسط، تعبيه حوض آب و احداث باغچه، اقليمي کوچک و مناسب براي آسايش به وجود آمده است. در اقليم سرد کشور نيز با توجه به موضوع محرميت و اشراف – و تبعيت از نواحي بياباني ايران- خانه هاي سنتي با حياط مرکزي احداث مي شدند. اما از آنجا که در مناطق کوهستاني، هوا در اغلب مواقع سال سرد و خارج از محدوده آسايش است، استفاده از حياط به فصل تابستان محدود بوده است و به همين دليل ابعاد کوچک تري در قياس با حياط هاي مناطق فلات مرکزي ايران دارد. بنابراين شکل گيري حياط مرکزي در مناطق کوهستاني با رويکرد اقليمي همراه نيست. در پژوهش حاضر به معرفي حياط با کارکرد اقليمي در مناطق سردسير تحت عنوان حياط زمستان نشين با الگوگيري از گلخانه ها پرداخته مي شود، کارکرد تابستاني آن تشريح مي گردد، و کارکرد زمستاني آن به وسيله نرم افزار محاسبات انرژي – به نام انرژي پلاس- مدل سازي مي شود. خروجي نهايي شبيه سازي کامپيوتري، ميانگين دماي هواي حياط زمستان نشين، طي دوره يک ساله، براي مقايسه شرايط آسايش حرارتي در اين فضا با شرايط فضاي آزاد است که بر اساس آن ميزان کاهش بار گرمايشي ساختمان بر اثر وجود اين عنصر معماري محاسبه مي شود.[/FONT]

 

[claccik39]

شناخت عوامل اصلی اقلیمی :


رطوبت هوا
نظور ازرطوبت هوا مقدار آبی است که به شکل بخار در هوا وجود دارد, که این بخار از طریق تبخیر آب سطح اقیانوس هاو دریا ها و همچنین سطوح مرطوبی چون گیاهان وارد هوا می شود. هر چه هوا گرم تر باشد بخار آب بیشتری را در خود نگه می دارند . به عنوان مثال ظرفیت پذیرش بخار آب در هوایی که دمای آن ۱۸ درجه سیلسیوس است سه برابر هواییاست که دمای آن ۲ درجه سیلسیوس می باشد . همچنین با کم شدن ارتفاع تراکم بخار آب در هوا زیاد می شود.شرایط اقلیمی و خصوصیات آب و هوایی

سلسله جبال البرز و زاگرس نواحی مرکزی ایران را از دریای خزر در شمال و جلگه بین النهرین درغرب جدا می کنند . کوههایی نیز به صورت منفرد در مرکز و شرق ایران وجود دارند ازجمله کوه تفتان ، شیر کوه و …کوهستان های غربی که دامنه های غربی رشته کوههای فلات مرکزی ایران و سراسر کوههای زاگرس را در بر می گیرد از مناطق سردسیر کشور به شمار می آیند .

کلیات آب وهوایی این منطقه به شرح زیر می باشد :

سرمای شدیددر زمستان و هوای معتدل در تابستاناختلاف بسیار زیاد درجه حرارت هوا بین دمای شب وروز
بارش برف سنگین
رطوبت کمهوا
میانگین
دمای هوا در گرم ترین ماه سال در این اقلیم بیش از ۱۰ درجه سانتی گراد و متوسط دمای هوا در سردترین ماه سال کمتر از ۳- درجه سانتی گراد می باشد .
نوسانات دمایی در طی شبانه روز نیز در نواحی کوهستانی بیشتر است . در این اقلیم دره ها درفصل تابستان بسیار گرم و در زمستان معتدل اند . مقدار تابش آفتاب در فصل تابستاندر این منطقه زیاد و در زمستان بسیار کم است . زمستان ها طولانی ، سرد و سخت بوده و تا چند ماه از سال ، زمین پوشیده از یخ ، و بهار کوتاه مدت است و زمستان وتابستان را از هم جدا می کند. سرما از اوایل آذر ماه شروع می شود و کم و بیش تااواخر فروردین ادامه می یابد . در سراسر این منطقه از آذربایجان گرفته تا استانفارس ، زمستان ها به شدت سرد می باشد .
در این نواحی ، میزان بارندگی در تابستان کم و در زمستان زیاد است و بیشتر به صورت ریزشبرف می باشد . برف های پیاپی بیشتر قله ها را می پوشاند . در ارتفاعات بالای ۳۰۰۰متر همواره برف وجود دارد و این کوهستان ها سرچشمه رودخانه ها و قنات ها در کشورمحسوب می شوند .بارش برف در نواحی شمال و شمال غربی منطقه بیش از نواحی جنوب غربی آن است . علی رغم بارندگیفراوان ، رطوبت در این اقلیم کم می باشد . همچنین سلسله جبال غربی همانند سدی مانعاز نفوذ هوای مرطوب مدیترانه به داخل فلات ایران می شوند و رطوبت هوا را تنها دردامنه های خود نگاه می دارند . برخلاف نواحی شمال ایران و سواحل دریای خزر که غلظت هوا به دلیل پستی زمین و بارش زیاد است در اقلیم سرد ، این غلظت کمتر بوده و همین امر میزان استفاده از تهویه طبیعی هوا را کاهش می دهد .
*فرم بنا

برودت بسیار زیاد هوا در بخش عمده ای از سال ، در نواحی سرد و کو هستانی باعث شده است تاحداکثر استفاده از تابش آفتاب ، بهره گیری از نوسان روزانه دما ، حفظ حرارتی و جلوگیری از باد سرد زمستانی در فضاهای مسکونی امری ضروری گردد . لذا فرم بنا در جهت مقابله با سرمای شدید طراحی و اجرا می شود . در ادامه ، به توضیح خصوصیات کلی فرمبنا در این اقلیم خواهیم پرداخت .

1- ساختمانهای درون گرا با حیاط مرکزی
بناهای سنتی در اقلیم سرد مانند نواحی مرکزی فلات ایران دارای حیاط مرکزی بوده و سایرقسمت ها دورتادور این حیاط چیده می شوند . اتاق های واقع در سمت شمال حیاط بزرگتراز سایر قسمت ها و تالار یا اتاق اصلی نشیمن خانه نیز در این سمت حیاط واقع شده است تا از تابش مستقیم و حرارت آفتاب در فصل سرد زمستان استفاده کنند . جبهه جنوبی ساختمان به دلیل کوتاه و معتدل بودن فصل تابستان کمتر به کار گرفته می شود . لذا اتاق های جنوبی و اتاق های شرقی و غربی – در صورت وجود – به عنوان انباری یا فضاهای خدماتی همچون اتاق خدمه یا سرویس های بهداشتی کاربرد دارند .
برخلافمناطق معتدل و مرطوب سواحل جنوبی دریای خزر ، خانه های این مناطق ، اغلب دارای زیرزمینی با سقف کوتاه در پائین زمستان نشین هستند که به علت خنکی هوای آن ، درتابستان برای سکونت و آسایش ساکنان خانه به کار می رود .
2-استفاده از ایوان و حیاط کوچک در بنا

از آنجاییکه در بیشتر روزهای سال در مناطق کوهستانی سرد ویا بسیار سرد است اکثر فعالیت هایروزمره در اتاق ها انجام می پذیرد . لذا ابعاد حیاط ها در این مناطق قدری کوچکتراز نواحی فلات مرکزی ایران است .
ساختمان هادر این اقلیم دارای ایوان اند ولی عمق آنها نسبت به ایوان های مناطق جنوبی کشور به مراتب کمتر می باشد و همانند ایوان های منطقه خزر ، کاربرد نشیمن ندارند و صرفا جهت حفظ ورودی ها ی بنا از برف و باران استفاده می شوند .نکته دیگرپائین بودن کف حیاط بناهای اقلیم سرد به اندازه ۱ تا ۱٫۵ متر از سطح پیاده روهااستتا بتوان آب جاری در نهر ها و جویها را بر باغچه حیاط یا آب انبار واقع در زیرزمین سوار نمود و از سوی دیگر ، زمین مانند عایق حرارتی اطراف بنا را احاطه کرده ،مانع از تبادل حرارتی بین بنا و محیط پیرامون آن و باعث حفظ حرارت درون ساختمان می شود .
3-پلان ،


فرم بنا و نحوه قرار گیری آندر حوزهاقلیمی سرد و کوهستانی ، بناها دارای پلان و بافت متراکم می باشند . فرم بنا باید به گونه ای باشد که سطح تماس آن را با سرمای خارج کمتر نماید تا حرارت کمتری ازدرون به بیرون انتقال یابد . لذا از احجامی نظیر مکعب یا مکعب مستطیل استفاده می نمایند تا نسبت سطح خارجی بنا به حجم داخلی آن کاهش یابد و آن را در حداقل ممکن نگه دارد.

ساختمان ها
بین ۲۰ درجه به طرف غرب و ۴۵ درجه به سمت شرق و در سایه باد یکدیگر و خارج از سایه آفتاب هم ، در محور شمالی – جنوبی مستقر می شوند .
4-اتاق های کوچک با ارتفاع کم

در نواحیسرد و برفی ، باید از ایجاد اتاق ها و فضاهای بزرگ داخل بنا اجتناب نمود چرا که با افزایش سطح تماس آنها با فضای سرد بیرونی ، گرم کردن این فضای وسیع مشکل خواهد بود.
بنابراین در این مناطق سقف اتاق ها را پائین تر از اتاق های مشابه در سایر حوزه های اقلیمی در نظر می گیرند تا حجم اتاق کاهش یابد و سطح خارجی نسبت به حجم بنا حداقل گردد .ارتفاع کم سقف در تالار ها و اتاق های مهم و طاق راسته ها و حجره های بازارهای این مناطق نیز مشهور است .

5-بازشوهای کوچک
در این مناطق برای جلو گیری از تبادل حرارتی بین داخل و خارج بنا از بازشوهای کوچک و بهتعداد کم استفاده می کنند . در صورت بزرگ بودن پنجره ها ، استفاده از سایبان الزامی است . بازشوها در ضلع جنوبی برای استفاده هر چه بیشتر از تابش آفتاب ،بزرگتر و کشیده تر انتخاب می شوند . همچنین از استقرار بازشوها در جهت بادهای سردباید اجتناب نمود . پنجره های دو جداره نیز برای رساندن تبادل حرارتی به حداقل ممکن مناسب ترند . در ضمن به منظور جلوگیری از ایجاد سوز در داخل و خروج حرارت داخلی به خارج ساختمان ، میزان تعویض هوای هوای داخل وتهویه طبیعی را باید بهحداقل ممکن رساند .
در مقایسه با اقلیم گرم و خشک ابعاد بازشوها در این حوزه اقلیمی برای استفاده از انرژیحرارتی حاصل از تابش آفتاب افزایش یافته است .
6- دیوارهای نسبتا قطور
قطر زیاددیوارها نیز به نوبه خود از تبادل حرارتی بین فضای داخلی بنا و محیط بیرونی ساختمان جلوگیری می کند . معیارهای معماری اقلیم سرد و کوهستانی و گرم و خشک تقریبا مشابه است و تنها تفاوت آنها در منابع حرارت دهنده می باشد که در اقلیم گرم و خشک این منبع از سمت بیرونی بنا و در اقلیم سرد از سمت داخل فضا می باشد . لذا باید در این اقلیم به کمک مصالح بنایی قطر دیوارها را زیاد نمود تا این جداره بتواند به عنوان منبع ذخیره حرارت داخل بنا عمل نماید .دیوارهای قطور ، گرما و حرارت تابش آفتاب روزانه را در طول شب حفظ و به تعدیل دمای داخل ساختمان کمک می نماید . در معماری بومیاین مناطق تا حد ممکن تلاش می شود تا بهشکل طبیعی یا یا با استفاده از بخاری و گرمای ناشی از حضور افراد ، پخت وپز یاحضور حیوانات ، بنا را گرم نمود .

7-بام هایمسطح
ابن یهسنتی در کوهپایه های شمالی سلسله کوههای البرز دارای بام های شیب دار و در مناطقکوهستانی غالبا مسطح هستند .بام هایشیب دار در صورت مناسب بودن پوشش آن به مراتب از بام های مسطح بهترند چرا که آبباران را به سهولت از روی بام دور می کنند . ولی در صورت کاهگلی بودن پوشش بام ،قدرت آن در برابر رطوبت و باران و به ویژه برف بسیار تضعیف خواهد شد . چرا که آبناشی از ذوب تدریجی برف وارد سقف کاهگل می گردد و بنا مرطوب و نم دار می گردد . بههمین دلیل به محض بارش برف ، آن را از روی چنین بامی پارو می کنند و با غلتکی سنگیو کوچک ، بام را دوباره غلتک می کشند تا پوشش کاهگلی آن مجددا متراکم و سوراخ هایایجاد شده در اثر نفوذ آب مسدود گردند .
انتخاب بامهای مسطح در اقلیم سرد مشکلی ایجاد نمی نماید چرا که با نگهداری برف بر روی بامازآن به عنوان عایق حرارتی در مقابل سرمای زیاد هوای خارج که چندین درجه کمتر ازدرجه حرارت برف است استفاده می شود و همچنین فضای زیر اسکلت خرپا که کاربرد انباریدارد ، عایق مناسبی بین فضای داخل و خارج بنا خواهد بود . لذا دو جداره بودن سقفبنا در این اقلیم برای حفظ گرمای بنا حائز اهمیت است
*نوع مصالح

مصالح مورداستفاده در ابنیه سنتی در مناطق سرد و کوهستانی مانند سایر حوزه های اقلیمی ازمصالح موجود در آن اقلیم است. این مصالح باید از ظرفیت و مقاومت حرارتی خوبیبرخوردار باشند تا گرمای بنا را در فضای داخلی آن حفظ نماید .لذا بدنه های چوبی و کاهگل می باشد . از سنگ و مصالح مقاوم و سنگین برای برای پی سازی بنااستفاده می کنند و در برخی نقاط ، کرسی چینی با مصالح سنگین جهت جلو گیری از رطوبتبه کار می رود ، هر چند ابنیه این مناطق ، به طور کلی ، بر روی زمین بنا می شوند .در اینبه کار می رود ، هر چند ابنیه این مناطق ، به طور کلی ، بر روی زمین بنا می شوند .زاگرس و در ۹۵ کیلو متری شمال غرب کرمانشاه نام برد . در این منطقه ساختمانهایسنگی ، سیمایی موزون و هماهنگ به کل بافت شهر و همچنین به بافت روستاها داده است .سنگ که به وفور در این منطقه کوهستانی وجود دارد و به صورت لاشه و یا قواره دردیوارهای قطور ساختمان ها به کار می رود . در این منطقه اقلیمی سرد و نسبتا پرباران ، بام ساختمان ها مسطح و با تیر چوبی و کاهگلی پوشیده شده است . هر چند کهبام اغلب ساختمان ها های جدید در جوانرود دارای خرپای چوبی و پوشش شیروانی است .
*کالبدشهری و روستایی
بافت شهریو روستایی حوزه اقلیمی سرد و کوهستانی در جهت مقابله با سرمای شدید شکل گرفته است. ویژگی های بافت شهری و روستایی در این اقلیم عبارتند از :

1 بافتمتراکم و فشرده

2٫ فضاهایکوچک و محصور

3 بهرهگیری از جهات آفتاب و زمین ( به عنوان عوامل تعیین کننده ی جهت استقرار و گسترششهر و روستا و سیمای آنها )

4 معابر باریکبه موازات خط تراز زمین

با توجه بهشرایط اقلیمی منطقه سرد و کوهستانی در ایران به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی وکوران هوا ، بنا ها به صورت متراکم و فشرده و متصل و در کنار هم ساخته می شوند تاسطح تماس فضاهای گرم مسکونی با محیط سرد خارج کاهش یابد . همچنین بنا ها طوری کنارهم قرار می گیرند که یکدیگر را محصور نمایند و فضاهای شهری تا حد امکان کوچک شوندتا نفوذ جریان باد سرد به داخل فضاهای شهری کم گردد و تابش حرارت از سطح خارجیدیوارهای گرم ابنیه به فضاهای کوچک و محصور شهری ، هوای سرد آنها را تعدیل نماید .نکته قابلمشاهده دیگر در این نوع شهرها ، طراحی معابر کم عرض و باریک برای استفاده بهتر ازحرارت و جلوگیری از تبادل گرما و سرما است . معمولا در این نوع اقلیم ، مجتمع هایزیستی در وسط دامنه بلندی ها و رو به جنوب و در داخل زمین یا روی آن به منظور بالابردن ظرفیت حرارتی دیواره های بدنه شمالی و افزایش حجم داخلی نسبت به سطح بیرونی ،استقرار می یابند . در واقع در صورت استقرار روستا در پائین دره اولا خطر سیل خیزیو نابودی روستا وجود خواهد داشت . ثانیا نفوذ هوای سرد سنگین به دره ها باعثافزایش شدت سرما به هنگام شب خواهد شد . ثالثا جبهه شمالی کوه همواره در سایه قرارگرفته و سرد می باشد در حالیکه روستاها و شهر ها باید جهت حداکثر استفاده از تابشخورشید ، رو به دره و در آفتاب بنا گردند . رابعا به علت فزونی ناهمواری های زمینو شدت باد در بالای کوه و دسترسی به منابع آبی و رود خانه ها که در قسمت پائینارتفاعات جاری هستند ، استقرار بافت روستایی و شهری بر بالای کوه صحیح نمی باشد

 

[_*Bahar*_]

بررسي معماري سنتي همساز با اقليم سرد( مطالعه ي موردي: شهر سنندج)

بررسي معماري سنتي همساز با اقليم سرد( مطالعه ي موردي: شهر سنندج)

عنوان:
بررسي معماري سنتي همساز با اقليم سرد( مطالعه ي موردي: شهر سنندج)

نویسندگان:
مجید شمس
مهناز خدا کرمی

چکیده:
در كشور ما مناطق اقليمي متفاوت و شرايط آب و هوايي در فصول سال مختلف مي باشد ،معماري سنتي راه حل ها و شيوه هايي منطقي جهت فراهم نمودن شرايط آسايش انسان را ابداع نموده است. يكي از سمبل هاي معماري پايدار، معماري سنتي ايراني است كه به موضوع هاي اكولوژيكي و كارايي انرژي، هم به لحاظ پايين بودن قيمت اوليه و هم به لحاظ پايين بودن قيمت جاري و كاركردي بنا، پاسخگو بوده است. در بررسي بناهاي سنتي و بومي ، استفاده از انرژي هاي تجديد پذير همچون جريان هوا ، نور ، حرارت آفتاب و ... در ساخت و سازها مد نظر سازندگان بوده است....

واژگان کلیدی:
معماري سنتي، طراحي اقليمي، انرژي، شهر سنندج

http://s4.picofile.com/file/8180739842/20120419200031_8060_45.pdf.html

 

[_*Bahar*_]

تىاسبات فرم بنا در مناطق سرد ایران

تىاسبات فرم بنا در مناطق سرد ایران

تىاسبات فرم بنا در مناطق سرد ایران

http://s4.picofile.com/file/8180741950/climatic_analys.pdf.html